Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Փոխելով երկու ինքնաթիռ և երկու գնացք, քայլելով բոլորովին անծանոթ քաղաքի փողոցներով՝ հասանք հյուրանոց։ Մեր հինգ հոգանոց թիմով ժամանեցինք Ավստրիայի Զալցբուրգ քաղաք՝ մասնակցելու “Media moving forward” ծրագրին, որի հիմնական թեման է նոր տեխնոլոգիաների կիրառումը մեդիա ոլորտում։

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Ասեմ, որ ծրագիրն իրագործում է European Youth Press կազմակերպությունը, որը ցանց է՝ բաղկացած երիտասարդ մեդիա-մեյքերների միավորող ավելի քան 30 կազմակերպություններից: Հպարտությամբ պետք է նշեմ, որ Հայաստանի «Մանանա» կենտրոնը ցանցի ակտիվ կազմակերպություններից է, և այս ծրագրի կազմակերպիչներից մեկը, և հուլիսի 9-16-ը կազմակերպության 5 ակտիվ թղթակիցներ մասնակցում են ծրագրին: Այս օրերի ընթացքում ձեզ էլ հաղորդակից կանենք ծրագրին՝ մեր լուսանկարներով ու նյութերով:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Ծրագրին մասնակցում է 8 երկիր՝ Ավստրիա, Գերմանիա, Իտալիա, Պորտուգալիա, Հայաստան, Բելառուս, Բոսնիա և Հերցեգովինա և Մոնտենեգրո: Ի դեպ, այսօր փոքրիկ խնջույք-ծանոթություն էր կազմակերպված, որի ընթացքում ամեն մեկս ներկայացրեցինք մեր երկրից բերած ազգային ուտեստները, ծանոթացանք միմյանց հետ և ուղղակի հանգստացանք երկար ճանապարհ անցնելուց հետո։

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Կազմակերպիչները պատմեցին ծրագրից և հիմնական նպատակներից, որից հետո ամեն երկիր սկսեց ներկայացնել իր ազգային ուտեստները։ Մոնտենեգրոյի ներկայացուցիչները բերել էին ապխտած միս, որը բաստուրմա էր հիշեցնում, լոխում և ազգային խմիչք: Բելառուսի մասնակիցները՝ զեֆիր, շաքարապատ հատապտուղներ և ազգային հագուստների պատկերներով փաթեթավորած շոկոլադ:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Պորտուգալիան բերել էր պանիր, նրբերշիկ և վարդագույն գինի, որով իրենք հայտնի են, սակայն որը չեն խմում։ Դե, մենք էլ իրենց հյուրասիրեցինք հայկական մրգերից պատրաստված թթու լավաշ, ընկույզի սուջուխ և նռան գինի։ Շատ հաճելի ու զարմանալի էր, որ բոլորը շատ էին հավանել դրանք և ամեն անգամ փորձելիս մոտենում և հարցնում էին բաղադրիչների և պատրաստման եղանակի մասին:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Մասնակիցների հետ մի փոքր շփվելուց հետո մեր թիմով որոշեցինք շրջել քաղաքով։ Քայլեցինք Զալցբուրգի կենտրոնի փոքրիկ փողոցներով, այգիներով, որտեղ գերակշռում էին հեծանվորդները, և ավտոմեքենաներ հազվադեպ էին հանդիպում։

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Երկար ճանապարհորդություն էր, շատ հոգնեցինք, բայց անհամբեր սպասում ենք վաղվա ծրագրին՝ ակնկալելով հետաքրքիր օր, նոր և օգտակար գիտելիքների ձեռքբերում, որոնք հետագայում կկարողանանք ինքներս կիրառել Հայաստանում։

Երեխեքիս վերջնական պառկեցրի, հեռախոսս վերցրի, որ գրեմ։ Ուրեմն…

Կեսօրին դուրս եկանք Գյումրիից, շարժվեցինք դեպի Եղնաջուր (հին անունով՝ Չիվիլլի):
Ցերեկը հասել էինք արդեն, հենց սկզբից տարան հաց ուտելու։ Կերանք ու անցանք գործի։
Աշխատանքային առաջին պայմանագիրը ստորագրելը շատ հաճելի էր, ինչ խոսք, բայց դրանից պարտականությունները չեն թեթևանում։

Ջոկատների բաժանեցինք երեխեքին, իմ 12-հոգանոց ջոկատն առա, գնացի առանձին սենյակ։ Փորձում էի բոլոր կանոնները հասկացնել, ասում էի, որ չվազեն, իրար չվիրավորեն, չխփեն ու էլի նման բաներ։ Իհարկե, բանի տեղ չէին դնում։ Ամեն մեկը իր դարդին մնաց. կռիվ էլ արեցին, լացեցին էլ։ Կոնֆետներով «բուժում էի»։

Պարզել եմ, որ ջոկիս ուղիղ կեսը նկարել է սիրում։ Գրիչները բերեցի, ասացի՝ творите։ Երեխեքից մեկը՝ Աշոտը, ասում է.
-Ընկե՛ր Անուշ, ընձի նկարե՛ք։
Զգուշացրի, որ վատ եմ նկարում, բայց դե թուղթը վերցրի ու սկսեցի։ Նկարում եմ, նայում է, ասում.
-Ես սենց սիրո՞ւն եմ։
Ասում եմ.
-Հա՜, չնաշխարհիկ ես։

Մեր ջոկատի անունը «Դուխովներ» դրեցինք, կարգախոսն էլ՝ «Մեկը բոլորի, բոլորը մեկի համար»: Մի որոշ ժամանակ դասասենյակում մնացինք, ծանոթացանք, խոսեցինք։ Երեխեքի հետ մի քիչ խաղացի, մինչև ընթրիքի ժամն եկավ, իջանք ներքև։ Հետո դիսկո էինք արել իրենց համար։ Պարում էին, վազում իրար հետևից։ Ջոկիցս երկու եղբայր լացեցին։ Գնացի սենյակ, ասում եմ՝ ի՞նչ ա եղել։ Ձայն չեն հանում։ Սենյակից բոլորը դուրս եկան, երեքով մնացինք, սկսեցի պարզել։
Փոքրը մամային էր կարոտել, մեծն էլ մյուսի լացելը տեսավ, չդիմացավ։ Մի խոսքով, «ասեցինք-խոսեցինք», ծիծաղեցին, ուրախացան, իջանք դահլիճ։

Քանի վերմակիս տակ մտած գրում էի, սենյակիս երեխեքը խոսում էին անընդհատ (ամեն ջոկատավարի մի սենյակի են կցել, որ կարգուկանոն պահպանի)։ Հինգ րոպեն մեկ երեխեքը հիշում են, որ ընկեր Անուշը սենյակում է, մտածում են՝ քնած եմ, ասում են՝ շըշշ, ու իբր լռում են։ Կես րոպեից էլի են խոսում։
Հա, Արևը հեքիաթ է պատմում, որ բոլորը քնեն։
Դե, բարի գիշեր։

Բարև սիրելի բարեկամ, էլի ես: Ամառը այնքան էլ հագեցած ու զբաղված չի անցնում իմ գյուղում, ինչպես ես կուզեի: Բոլորը զբաղված են գյուղատնտեսական գործերով, իսկ մնացածը շոգի ձեռքը չգիտեն՝ ինչ անել: Կարծում եմ արդեն հասկացար, որ ես երկրորդ խմբին եմ պատկանում: Էլի սկսվեց ուշ արթնանալը, ամբողջ օրը հոգնած լինելը՝ չգիտես էլ, թե ինչից: Բայց այս ամենի մեջ մի լավ բան կա՝ ազատ ժամանակ ես ունենում զբաղվելու սիրածդ բաներով՝ գրել, կարդալ, նկարներ անել: Միակ խնդիրը չափազանց շոգ եղանակն է:

Անցյալ տարի, երբ սարսափելի ցուրտ ձմեռ ունեցանք, որը էլ չի լինում մոռանալ,  ես իմ հոդվածներում շատ էի անդրադառնում դրան ու մի գլուխ բողոքում: Եվ ինչպես այդ հոդվածներիցս հասկացար, գերադասում եմ շոգ եղանակը՝ ցրտից: Բայց հիմա պետք է մի քիչ էլ շոգից, եթե ոչ՝ բողոքեմ, ապա ուղղակի խոսեմ:

Մեր տան բոլոր սենյակներում միշտ շոգ է լինում ամռանը: Իսկ մեր հարևանի տանը՝ հյուրասենյակում շատ հով է ու իդեալական տեղ է ամռան շոգից խուսափելու համար: Հորեղբորս ասած՝ այստեղ էլ բախտներս չբերեց: Բայց դե ես ամեն օր գնում եմ այնտեղ մի քիչ հովանալու: Ի միջի այլոց մեր հարևանը նաև մեր բարեկամն է, այնպես որ հանգիստ կարող եմ գնալ այնտեղ հովանալու:

Բայց լավ ասենք այնտեղ մի կես ժամ մնացի, բա հետո՞: Գալիս եմ տուն ու արդեն որերորդ անգամ նայում, թե որքան է ջերմաստիճանը Արմավիրում:

-Հըն, ինչքան ա ցույց տալիս,-լսվում է մորս հարցը:

-Էս պահին 41 ա,-պատասխանում եմ ես:

Այնպիսի տպավորություն է ասես հենց այդ պահին է որոշվում, թե ինչքան լինի ջերմաստիճանը: Ու մենք հույսով սպասում ենք, որ գոնե 35℃ լինի:

Եվ հենց այստեղ է, որ ես սկսում եմ կարոտել Ամերիկան իր հարմարավետություններով: Երբ դեռ այնտեղ էի ու օդորակիչ էին միացնում, միշտ բողոքում էի, որ արևի ջերմությունից զուրկ ենք մնում: Բայց հիմա հասկանում  եմ, որ դա իսկական փրկություն էր շոգ եղանակին:

Պատկերացրեք ինչքան եմ շոգում, որ տաք թեյ էլ չեմ խմում (ես սովորաբար օրը մի քանի անգամ թեյ էի խմում):

Վայ, հենց նոր հիշեցի, որ վաղը Վարդավառն է՝ իմ ամենասիրելի տոնը: Այդ օրը երկու բան եմ ուզում, որ հանկարծ տաքություն չունենամ ու լավ շոգ լինի: Բայց թարսի պես վաղը համեմատաբար հով է լինելու: Գոնե տաքություն չունենամ:

Մի խոսոքով շոգ է, բոլորս էլ նեղվում ենք, բայց չնայած այս ամենին ամառը մնում է իմ ամենասիրած եղանակը:

Ճանապարհներով, ճանապարհներով,
Ես գնում եմ ու գնում եմ ճանապարհներով…

Գնում էի «Քյավառից Լեննական» ճանապարհներով, շատ խուճուճ էի գնում։ Քյավառ-Երևան-Երևան-Երևան-Լեննական։ Երևանում էնքան պտտվեցինք, որ Կիևյանից Մասիվ ընկած բոլոր շոգերի մեջ այրվեցինք։ Հետո վերջապես դուրս եկանք քաղաքից, ու մի հո՜վ, մի պատուհանից փչող քամի՜, ջա՜ն…

Գնում էի ճամբար։
Կյանքիս առաջին ճամբարն էր, բայց հենց սկզբից ջոկատավարի կարգավիճակով էի գնում։
«Շեն» հասարակական կազմակերպությունը և Հայ Առաքելական եկեղեցու Շիրակի թեմը միասին են կազմակերպում էս ճամբարը Եղնաջուր գյուղում, որը Թուրքիայի ու Վրաստանի սահմանին է։ Եկեղեցին ու «Շենը» իրենց ուժերով ու կամավորների (հիմնականում՝ սփյուռքահայ) օգնությամբ ֆինանսավորում են  ճամբարը։
Ամեն տարի գալիս է երեք հերթափոխ, ամեն մեկը 10 օր է մնում։
Երեխեքին ընտրում է ընկեր Լուսինեն։ Էս երեխեքը եկեղեցուն կից խմբակներ են գնում։ Ասենք՝ երգի, պարի, ասեղնագործության։ Ու այդ խմբակներից էլ ընտրում է երեխեքին։
Բայց տատիս որ խնդրի, ընկեր Լուսինեն մի երկու ուրիշ երեխա էլ կներառի: Դե, տատին ներսի մարդ է, 13 տարի ամեն ամառ գալիս է էստեղ ու բժիշկ է աշխատում։

Ես էլ պարապ էի լինելու էս ամառվա կեսը, որոշեցի գործ գտնել։ Իր ոտքով գործը չէր գալիս, սկսեցի ես ման գալ։ Տատիկին հարցրի՝ պատասխանատու ջոկատավարի կարք չունե՞ն։ Սկզբում ասել էր՝ չէ, բայց հետո մի տեղ ազատվեց, ինձ հրավիրեցին։

Ես երկու հերթափոխ եմ մնալու, միասին՝ 20 օր։ Հուլիսի կեսը անցկացնելու եմ ճամբարում՝ ինտերնետից ու հեռախոսի կապից կտրված։
Բայց այս խիտ գրաֆիկը հաստատ չի թողնի ոչ մի ազատ րոպե ունենալ։

Մի խոսքով՝ սպասեք ճամբարական ջոկատավարի օրագրին։

Սիրո մասին խոսեցինք, համերաշխության մասին էլ, հեղափոխության մասին դեռ ամեն քայլափոխի է խոսվում։ Եկեք մի քիչ էլ խոսենք վստահության մասին։ Վստահություն, որը նոր ենք գտել։ Վստահություն, որ ունենք ամեն հինգշաբթի կառավարության նիստերի ուղիղ եթերները նայելիս, նախարարների գրառումները կարդալիս, կատարվող ամեն փոփոխության մասին լսելիս։

100 դրամով կարող ենք գնել գրիչ, չամիչով բուլկի կամ վստահել որեւէ հիմնադրամի ու հուսալ, որ 100-ներից կազմված միլիոններով հայրենանվեր որեւէ աշխատանքի ենք խթանելու։ Ես, քույրերս ու մի շարք դպրոցականներ վստահել ենք, հավատացել ու ուրախացել հեռուստացույցով լսելիս էդ մեծ թվերի մասին։ Հույս ենք ունեցել, որ մի բան կփոխվի։ Փոխվել է, բայց ոչ հայրենիքում, փոխվել է խաղատների եկամուտներում։

Անկեղծ ասած, երևի մեր վստահությանը իրավունք էլ չունեին արժանանալու։ Տեսնելով ծառայողական մեքենաները, որոնցով երթևեկում էին, ծախսերը, որոնք կատարվում էին «վստահության գնով», սկսեցին խամրեցնել գաղափարը, որով ներշնչված էինք։

Վստահության մասին ասեմ, որ սկսել եմ հետևել ամենօրյա նորություններին հենց պետական հեռուստաալիքով։ Նորությունների մեկ օրվա էջում մի կողմից յուրացումների ֆանտաստիկ թվեր են, մյուս կողմից՝ հասարակական տրանսպորտից օգտվող Լոռու փոխմարզպետն ու մետրոյից օգտվող կրթության նախարարը։

Հիմա կարելի է վստահել։ Կարելի է վստահել փոխմարզպետին, ով քայլում է Լոռու գյուղերում ու ծանոթանում խնդիրներին, կարելի է հավատալ, որ էդ խնդիրները մի օր լուծվելու են։

Վստահում ենք ու ակնկալում, որ սպասելիքները իրականանալու են:

Պատմում է հնաբերդցի մորական տատիկս.

-Առավոտվա շաղին, ժամը 6-ից հելնում էինք, ընգնում ճամփա, գնում Սուրբ Հովհաննեսի վանք: Վանքի մոտ մեզի հարս էինք նշանակում:

-Տատ, բա փեսա՞:

-Փեսա էլ ենք ունեցել, բայց աղջիկ: Մենք տղեքին չէինք խաղցուցե, բայց իրանք մեզի անընդհատ ջրած:

-Տատ, բա դու հարսի դեր տարե՞լ ես:

-Բա ոնց. հարսի էլ, փեսի էլ: Մեր օրենքի մեջ կար, որ հարսին չեն ջրում, բայց մեր ուզող տղեքը մեզ ջրում էին:

-Տատ, քեզ ջրե՞լ են:

-Բա ոնց: Արամայիս (պապիկս) Թիվրիզն էր: Ասի՝ լավ ա, ընձի ջրող չկա: Հասանք, մի թափ Վարդևըր խաղցանք, մեկ էլ տեսա չամադանով կայնուգ էր: Չամադանի մեջն՝ շշերով ջուր: Լարվավ հետևիցս, կալոշներս (ըդման էլ  գրա՝ կալոշ, բա էն վախտ կալոշ էր, կոշիկ ո՞վ ուներ) քցեց ջուր, մացի բոբիկ: Վա՜յ, Արամայիս, Արամայիս …

Բայց գնաց իրանց տնից նվեր կալոշ բերեց, հագա: Կալոշներով էլ ջրե՜ց. պապին ի՞նչ չբերե իմ գլխուն: Վարդավառից տուն ենք եկե, պապայիս հաց էի տանում, եկավ ջրե՜ց, հացս թափեց, գնաց իրանց տնից տոլմա բերեց՝ տարա:

Տո, ի՞նչ չընք էրե, է՜: Մինչև գիշեր խաղցել ենք, պարել ենք, երգել ենք…