marine nikoghosyan

Կառավարողները

Վախ, անհանգստություն, սպասում. սրանք այն երեք զգացողություններն են, որ զգում է ցանկացած առաջին կուրսեցի սեպտեմբերի մեկի առավոտյան։ Այդ զգացողություններն այս տարի ինձ էլ այցելեցին։

Ես ընդունվել և այժմ էլ սովորում եմ Շիրակի պետական համալսարանի Կառավարում բաժնում։ Բազում ակնկալիքներ և նպատակներ ունեմ կապված այս չորս տարիների հետ։

Երբ իմ հարազատները և բարեկամները հարցնում էին, թե որ բաժինն եմ ընդունվել, պատասխանս լսելուց անմիջապես հետո գրեթե բոլորը մի փոքր խռպոտ ձայնով, և մի փոքր էլ կատակով հարցնում էին.

-Ըբը, էդ ո՞ւմ բդի կառավարես։

Եվ ամեն անգամ այս տարօրինակ հարցը լսելով ես սկսում էի ամենասկզբից ներկայացնել մասնագիտությանս բնույթն ու կարևորությունը։

Իսկ արդեն սեպտեմբերի մեկի առավոտյան ես և ընկերուհիս (նա նույնպես «կառավարողներից» է) շփոթված մտանք համալսարանի բակ։ Այնտեղ մի փոքր սպասելուց և նոր ընկերներ ձեռք բերելուց հետո առաջացանք հաստատություն այն ոգևորությամբ, որ դաս ենք անելու և ծանոթանալու ենք մյուս «կառավարողների» հետ։ Սակայն պարզվեց, որ «կառավարողներս» այդ օրը դաս չունեինք, և մեզ մնում էր միայն վերցնել դասացուցակը և պատրաստվել հաջորդ հանդիպմանը։

Lilia Apresyan

#Վիքինսերէ

Ճամբարում էի, նոր եմ վերադարձել: Մտածում ես, թե գնացել էի հանգստանալո՞ւ: Դե, դա էլ իր հերթին, բայց մեր՝ ճամբարականներիս գլխավոր նպատակը «Վիքիմեդիա Հայաստան»-ի մի մասնիկը դառնալն ու հայերեն Վիքիպեդիան զարգացնելն է:

Պատկերացրեք մի վայր, որտեղ հավաքվել են Հայաստանի ու Արցախի տարբեր շրջանների 67 երեխաներ, որոնց գլխավոր նպատակը մեկն է. գիտելիքը հասանելի դարձնել բոլորին:

Տասն օր անմոռանալի հիշողություններ, տասն օր գիտելիքների մի այնպիսի մեծ պաշար, որը միշտ պետք կգա, տասն օր ծանոթություններ, որոնք կյանքն ուղղակի դարձնում են պայծառ, տասն օր ընկերներ, որոնք քեզ միշտ պետք են:

Մեծ երջանկություն է, երբ դու անձամբ շփվում ես «Վիքիմեդիա Հայաստան»-ի հիմնադիր տիկին Սուսաննայի հետ, լսում նրա պատմությունները, ծանոթանում նրա անցած ուղուն:

Շատ մեծ ուրախություն է նաև մի վայրում տասն օր անցկացնել մարդկանց հետ, որոնց հետ դու ունես շատ ընդհանրություններ: Էլ ավելի մեծ ուրախություն է ձեռք բերել ընկերների նման մեծ բանակ. Վադիմի պարելը, Արշակի լացելը, Դաթոյի՝ իր ազգության հետ կապված պատմությունները, Տիկոյի կսմթելը, Հովոյի ծիծաղը, Նանեի հետ պտտվելը, ընկեր Արթուրի խիստ հայացքը, Էրիկի երգելը, Ռոզայի դանդաղաշարժությունը, Ռիտայի աչքերը, Սոֆիի նեղանալը, խմբագրումների ժամանակ Կարոյի՝ երգը բարձր միացնելն ու ընկեր Ստեփանյանի բարկանալը, Արփիի բարությունն ու Իզայի նվերներ փոխանցելը, Մանյայի հոգատարությունն ու բոլորի՝ իմ խուճուճները շատ սիրելը, Թամարայի հետ վերջին օրերին ծանոթանալն ու խոսելը շատ տարբեր թեմաներով, Անահիտի՝ գաղտնի ընկերոջս հետ մի օրում շատ կապվելը…

Եթե շարունակեմ այս շարքը՝ շատ երկար կստացվի, աչքերս կցավեն, ու ես կկարոտեմ Մանյայի պատրաստած աչքի թրջոցները:

Բոլորիդ շատ սիրում եմ ու կարոտում, իսկ կարոտը մեղմելու համար աշխատում ենք, հիշե՛ք. շաբաթական մեկ լիարժեք, նորմալ հոդված:

arusyak grboyan charencavan

Փոքրիկ հրաշամանուկը

«Մամա, պապա, պամա, մապա»: Ամեն օր լսում եմ այս խոսքերը, չնայած՝ ծնող չեմ, այլ պարզապես մեծ քույրիկ:

Ես մեր ընտանիքի մեծ երեխան եմ և ունեմ փոքր քույր և եղբայր, որոնցից այդքան էլ մեծ չեմ: Իսկ ուղիղ մեկ տարի երեք ամիս առաջ մեր ընտանիքում համալրում եղավ: Շատ կարևոր ու մեծ համալրում: Լույս աշխարհ եկավ իմ փոքրիկ եղբայրը: Իմ և եղբորս միջև տարբերությունը տասնհինգ տարի է: Նա ծնվեց և իմ կյանքը լցրեց թե՛ ուրախությամբ, թե՛ ջերմությամբ, թե՛ երջանկությամբ: Նա կարծես փոքրիկ հրեշտակ լինի՝ Աստծո կողմից ուղարկված մեր ընտանիք՝ այն ավելի միավորելու և երջանկացնելու: Նրա շնորհիվ իմ ամեն օրը լցվում է խաղով և բազում արկածներով: Երբ ես երկար ժամանակով բացակայում եմ տանից՝ զբաղված լինելով տարբեր գործերով, ինձ պարզապես խեղդում է կարոտը, և ես անհամբեր սպասում եմ, թե երբ եմ գրկելու նրան:

Նրա շնորհիվ ես նորից տեղափոխվում եմ դեպի մանկություն: Անգիր գիտեմ նրա բոլոր մուլտֆիլմերը և մանկական երգերը: Մենք ժամերով միասին խաղում ենք նրա ավտոմեքենաներով և գնում ենք զբոսնելու: Նրա պատճառով օրվա ընթացքում ես փոխում եմ իմ զգեստը ավելի քան հինգ անգամ, քանի որ դրանք կեղտոտված են լինում նրա կերակուրներով, շոկոլադով և «լոզերով»:

Փոքրիկս շատ հետաքրքիր և խելացի երեխա է: Նա շատ արագ սովորում է այն, ինչ տեսնում է: Նա դեռ տասնմեկ ամսեկան էր, երբ սկսեց քայլել, իսկ պարում էր նա ավելի վաղ: Սիրում է երաժշտությունը, հատկապես՝ հայկական երգերը: Սիրում է էլեկտրական լարեր և հեռախոսի մարտկոցներ: Սիրում է համակարգիչներ, սկավառակներ և նման տարբեր սարքավորումներ, որոնց ձեռք տալ չի կարելի: Շատ է սիրում զբոսնել, հատկապես՝ պոկելու և հետազոտելու համար դրսի բոլոր ծառերի բոլոր տերևները: Շատ է սիրում կենդանիներին, հատկապես՝ կատուներին և շներին: Նա նաև ուտել է շատ սիրում, ուտում է ամեն ինչ: Մեր միակ խնդիրը խոսելն է: Ինձ թվում է՝ եղբայրս պարզապես ալարում է խոսել, քանի որ մենք հասկանում ենք նրա ամեն ժեստը և միմիկան: Նա ասում է տարբեր հեշտ բառեր, ինչպես ՝ մամա, պապա, մապա, դուս, Աբա (Աբրահամ), ապիս (ապրես), բայց դե, դրանք շատ քիչ են: Իսկ ամենազվարճալին այն է, որ նա ինձ անվանում է պամա, երևի նրա համար, որ ես իր համար հա՛մ մայրիկ եմ, հա՛մ հայրիկ, կամ էլ պարզապես դժվարանում է արտասանել իմ անունը: Նա իմ երջանկության աղբյուրն է, և ես չեմ պատկերացնում կյանքիս որևէ վայրկյանը առանց նրա:

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի, Վայոց Ձորի մարզ, գ. Մալիշկա

2017-18. մեկնարկը տրված է

anush davtyan

Հօգուտ աշխատավորների

Մի մասի մոտ ամառային արձակուրդները սեպտեմբերին են սկսվում։ Հնարավոր է, որ դա գալիս է հասունանալու անդարձ գործընթացի հետ, երբ արդեն էական չէ, թե շաբաթվա որ ամիսն է, կամ տարվա ինչ եղանակ էր պատուհանիդ հետևում երեկ, ու ինչ կլինի երկու օր հետո, կարևորությունը կորցնում են թվերն ու ժամերը, և ուղղակի սկսում ես պահով ապրել։ Մոռանում ես, որ մանկապարտեզի տարիքից ամառը «հանգստանալու» ամիս էիր համարում, որովհետև հիմա գործը միշտ է, եղանակ ու շաբաթվա օր չի ճանաչում։ Մոռանում ես էդ մոտեցումը և ուղղակի տվյալ պահն ես հարմար գտնում աշխատանքից «թռնելու» համար։

Բայց մյուս կողմից կարող է քեզ «թռցնեն» հենց էդ նույն աշխատանքից։

Կրճատումները համաճարակի պես հերթով խոցում են տարբեր շրջաններ, մեկից մյուսն են անցնում ու վերջում շատ հանկարծակի քեզ էլ են հասնում։

Ես դեռ երկար չեմ սովորել բուհում, բայց էս կարճ մեկ տարում ինձ արդեն հասանելի բացատրել են, որ ես ապագա գործազուրկ եմ, հուսազուրկ ու անդառնալի գործազուրկ։ Ես անգամ տրամադրվել էի, որ լինելու եմ տան միակ անդամը, ով էդպես էլ կարգին աշխատանք չի ունենա, իսկ էն կարճ ընթացքներում, երբ «ՍԱՍ»-ի դրամարկղում մանր տամ հաճախորդին կամ ավելի մեծ չափսի շալվար տանեմ հանդերձարան, անընդհատ մտածելու եմ էդ անիմաստ գործը թողնելու մասին։ Մի խոսքով՝ լինելու եմ մեր օջախի պաշտոնական անգործը։ Բայց ինձ ոչ ոք չէր ասել, որ մեր տանը էդ պաշտոնի վրա արդեն աչք կա դրած։

Մոտ երկու ամիս առաջ էր, որ իմացանք հայրիկի աշխատավայրի կրճատումների մասին։ Հետո պարզվեց, որ բոլոր աշխատողներին հեռացնելու են. նոր բան են ստեղծում մարդիկ։ Տեսչական մարմին։ Տեսչությունը երևի էլ էն չէր, նոր շունչ էին հաղորդում։ Լուծարված պայմանագրերի մենակ մի մասն են վերականգնելու տասը օրից մինչև երկու ամիս ժամանակահատվածում, իրենց նոր «մարմնում» տեղ ու գործառույթ են տալու։ Իսկ թե որո՞նք, էդ մի բանը չեն ասում, իհարկե։ Դեռ պարզ չէ։

Հիմա հայրս ավելի շատ (լիքը) ազատ ժամանակ ունի, ինչ ուզի, կարող է անել։ Բայց օրվա հիմնական մասը ես նրան գտնում եմ բազմոցին, համակարգչի առաջ կամ դրսում՝ ճոճին։ Ծանր եմ տանում էդ փաստը, բայց հիմար կատակների տակ չի զգացվում։ Ասում եմ, որ հիմա գոնե պիտի տանը շատ գործ անի, ամեն կերպ օգնի բոլորին, որ արդարացվի անգործությունը, բայց իրականում զգում եմ, որ իր համար էլ է դժվար, ու լեզուս էդքան երկարացնելու տեղը ավելի լավ է՝ ես օգնեմ։

Հայրս ասում է, որ քանի ձեռքը գումար կար, էդ շրջանում պիտի հասցնեինք վարորդական իրավունքի քննության գնալը։ Չէի պատկերացնում, բայց իրականում ահագին գումար արժի մինչև կյանքիդ վերջ ղեկը անարգել բռնելու ցանկությունը։ Ես էլ նրան պատասխանում եմ, որ պապիկը գումար կտա կամ եղբայրս։ Չեմ բարձրաձայնում, բայց վերջին հաշվով իմ «բանկն» էլ կարող է ուսանողական վարկեր տրամադրել, մինչև բանը բանի գա։

Հիմա տանը հաշիվը 2:4 է. երկու անգործով չորս աշխատավորի դեմ ենք դուրս եկել։ Աշխատավորները հաղթում են, բայց դրանից մնացածները չեն տխրում։ Լավ է, չէ՞։

shushan stepanyan portret

Սեպտեմբերի մեկ

Մի տարի առաջ այս օրն ինձ համար դարձավ սկիզբ, բայց ոչ այն սկզբներից, որ ունեցել եմ այդ օրը մանկապարտեզ, դպրոց կամ համալսարան գնալիս:

Անցյալ տարի այս օրը ես մի նոր ընտանիք մտա, դարձա «Մանանա»-ի անդամ ու «Մանանա»-ի մի մասը: Բացում եմ կայքն, ու առաջին նյութս արդեն դրված է: Քիչ հետո զանգում են ընկերներս, մարդիկ, ովքեր ուրախացել էին այնքան, որքան ես հենց այդ վայրկյանին: Ֆեյսբուքյան իմ էջում եմ դնում առաջին նյութս, շատ-շատերն են հավանում, ու ես ոգևորվում եմ, ինչ-որ պահի էլ հասկանում, որ երևի կարողացել եմ: Ու նույն ոգևորությունն է մոտս մի տարի հետո անգամ, ու անչափ ուրախ եմ, որ ես տասնյոթցիներից մեկն եմ, որ իմ խոսքն էլ գույն ու ձայն ունի, որ լսելի է:

Իհարկե, շատ անգամներ, երբ իմանում էին, որ նյութեր եմ գրում, կարդում էին ու ոչ մի հիացական կամ թեկուզ ոգևորող բառ ինձ չէին ասում: Դե, ինչ-որ տեղ բնական էի համարում դա, ուղղակի որոշ մարդիկ մտածում էին, որ պապիկի, հանդուրժողականության կամ ասենք, սիրո, հույզերի մասին գրելը շատ սովորական մի բան է, ու բոլորն էլ կարող են գրել: Ոմանց համար զարմանալի էր, որ իմ պարզ ու հասարակ նյութերը ինչ-որ կայքում են տեղադրվում, բայց իրենց ծանոթ մեկ այլ աղջիկ, որ գրում է. «Իմ սո՛ւրբ հայրենիք, դու իմ օրրանն ես» կամ օրինակ՝ «Զմրուխտ դաշտերի ու ոսկեզօծ արևի միջից ժպտում է լուրթ երկինքը», ինչո՞ւ նրա գրածները չեն տպվում, չէ՞ որ նա ավելի մեծ բառապաշար ունի, ավելի ճոխ է գրում, քան ես, երբ գրում եմ պապիկիս արցունքների ու իմ ապրումների մասին: Ու հենց այդ հնարավորությունը տվեց ինձ «Մանանա»-ն. գրել իսկականը, մաքուրը, այն, ինչը սրտաբուխ է, առօրեական, հասարակ մարդուն պատկանող, մարդուն մոտ կանգնած:

Օրն ինձ համար իսկական տոն դարձավ, ոչ նման այն տոներին, որ տոնում են բոլորը, որ բոլորինն է, այլ այն, որ հենց քոնն է:

Մի տարի է արդեն, ինչ ես մի մասն եմ տասնյոթի մեծ ու բարի ընտանիքի, որտեղ բոլորն իրար գիտեն, թեև հաճախ ոչ մի անգամ իրար չեն հանդիպել, որտեղ բոլորը միմյանց նյութերն են կարդում, իրարից բաներ սովորում, ունենում արդեն հարազատ ոճով գրող թղթակիցներ: Հիշելու բաներն այնքան շատ են՝ ի պատասխան այն հարցի, թե ինչ փոխվեց կամ ինչ տվեց 17-ն ինձ: Բայց ամենից շատ՝ անհրաժեշտ վստահությունը: Մի բան է՝ գրել քեզ համար տետրումդ, մի թերթի վրա, կարդալ ինքդ քեզ համար կամ առնվազն ընկերներիդ մոտ, մի ուրիշ բան՝ գրել ու վստահել մտքերդ անծանոթներին՝ վախենալով, որ գուցե նոր բան չես ասում, գուցե մտքերդ այդքան էլ հստակ ու ճիշտ չեն շարադրված: Իսկ հիմա ինչ էլ որ գրում եմ, եթե անգամ երկու-երեք տողանոց մի միտք է, բառերս վստահ են, մտքիս ու զգացածիս հետ համահունչ: Սա տասնյոթի անդամ լինելն է, «Մանանա»-ի ուժն է:

Ու հարազատ դարձան ինձ դեմքեր, որոնք ընդամենը նյութերս կարդում, խմբագրում ու ուղղություն էին ցույց տալիս:

Շնորհակալ եմ. օրս, իրոք, տոն է:

ella mnacakanyan yerevan

Սերունդները փոխարինվում են

-Հը՞ն, Գո՛ռ, դեռ «պավեստկադ» չե՞ն տվել:

Արդեն մի քանի օր էր, ինչ սկսվել էր ամառային զորակոչը, ու նույնքան օր էր, ինչ ես նույն հարցն էի տալիս ընկերներիցս մեկին, որը պիտի ծառայության գնար այս ամռանը: Ու ամեն անգամ ստանում էի բացասական պատասխան: Ծիծաղելով ասում էի.

-Աչքիս մոռացել են քո մասին:

Մի պահ ուրախանում էի, որ դեռ չի գնում, հետո հասկանում՝ միևնույնն է, գնալու է, ուրեմն, ինչքան շուտ՝ այնքան լավ:
Արդեն մի քանի օր էր, ինչ սկսվել էր ամառային զորակոչը, հետևաբար՝ նաև զորացրումը: Արդեն մի քանի օր էր՝ ընկերներիցս մեկին հարցնում էի՝ երբ է գալու, ասում էր՝ բան չմնաց, մի քանի օրից: Ուրախանում էի, որ շուտով գալու է, հետո հիշում էի, որ մյուսն էլ գնալու է, ու խառը զգացողություն էր ներսումս առաջանում: Ստացվում էր՝ ընկերներս փոխարինելու են միմյանց: Ես ասում եմ ընկեր՝ դուք հասկացեք եղբայր ու եղբորից էլ առավել, հասկացեք սյուն ու ապավեն, որոնցում մինչև վերջ վստահ եմ:

Արդեն մեկ-երկու օր էր, որ Գոռին էլ նույն հարցը չէի տալիս, այն օրը դրական պատասխան էի ստացել: Արդեն մեկ-երկու օր էր` ծառայող ընկեր-եղբորս էլ չէի հարցրել՝ երբ է գալու, օրն ասել է: Պարզվում է՝ Գոռը գնում էր նրա վերադարձից մեկ օր շուտ: Փաստորեն, երկու ընկեր չէին հասցնում իրար տեսնել, բայց փոխարինվում են մեկը մյուսով: Փաստորեն, նույնիսկ մեկ օր մեր բանակը չի զրկվում իր սյուներից, ու ես էլի կարող եմ հանգիստ խղճով գլուխս դնել բարձին:

Դե՜ ինչ, բարի ու անփորձանք ծառայություն բոլոր նրանց, ովքեր զորակոչվել են և բարի վերադարձ նրանց, ովքեր պատվով վերադարձել են հայրենի օջախներ:

mariam grigoryan

Մի քիչ բողոքեմ

Ավարտվեց ևս մեկ ամառ, ու հասկանում եմ, որ գնալու եմ 12-րդ դասարան: Ինչպես ասում էին մեր ուսուցիչները՝ սա մեր վերջին անհոգ ամառն է, երբ օրերով ուղղակի պառկում ենք և ոչինչ չենք անում: Հասկանում եմ, որ սա վերջին սեպտեմբերի 1-ն է, որ ոտք եմ դնելու դպրոց՝ աշակերտուհու կարգավիճակով: Բայց հիմա չեմ ասելու, որ կկարոտեմ դպրոցը կամ ուսուցիչներին: Սա էլ կյանքի փուլերից մեկն է, որը վաղ, թե ուշ ավարտվում է: Եվ հիմա կրկին պիտի բողոքեմ:

Չեմ կարոտի դպրոցը, գիտե՞ք՝ ինչու: Որովհետև կարծում եմ, որ 10-12-րդ դասարանները անիմաստ խլում են մեր՝ առանց այն էլ կարճ ու արագ սլացող կյանքից լրացուցիչ 3 տարի: Ինչպես գիտենք՝ ավագ դպրոցում դասարանները բաժանվում են հոսքերի՝ հումանիտար, տնտեսագիտական և բնագիտական: Սակայն կրթության առումով էական տարբերություն չկա: Կարծում եմ՝ ավելի լավ կլիներ դասավանդվեին որոշակի մասնագիտություններ կամ առարկաներ՝ կապված մասնագիտությունների հետ: Դա հետագայում ավելի կհեշտացներ ուսումը բուհերում:

Խոսեմ մեկ այլ թեմայից՝ հագուստ և շպար: Սա ավագ դպրոցում ավելի քան կարևոր և ակտուալ թեմա է: Իմ կարծիքով՝ եթե դպրոցում չկա համազգեստ, անիմաստ է հագուստի համար նկատողություն անել գրեթե չափահաս մարդկանց: Իհարկե, դպրոցում պետք է լինի կարգուկանոն, բայց դպրոցում առաջնայինը ուսումն է, և տնօրինությունն առաջին հերթին պետք է աշխատի ձեռք բերել այնպիսի մասնագետներ, որոնք կկարողանան ապահովել թեմայի լիարժեք ուսուցումը, և որ ամենակարևորն է, այդ բարդ տարիքում կկարողանան հասկանալ աշակերտին և բացասական չազդել նրա ներաշխարհի վրա:

Ինչպես նշեցի՝ ես խոսում եմ ավագ դասարանների մասին: Այդ տարիքից մարդն սկսում է ինքնահաստատվել և կայանալ: Կայացման կարևոր մաս է կազմում այն հագուստը, որը մարդը կրում է՝ այդպիսով ներկայացնելով իր ճաշակը, ներաշխարհը և բնավորությունը: Ուսում ստանալն այն իրավունքներից է, որ մարդը ձեռք է բերում ծնված օրվանից, և ոչ ոք իրավունք չունի հագուստի կամ արտաքին այլ տվյալների պատճառով խլել այն: Ոչ ոք իրավունք չունի դեռահաս աղջկան արգելել ամենափոքր քանակի շպար օգտագործել՝ իրեն ավելի վստահ զգալու համար, իհարկե, միայն որոշ թերություններ շտկելու համար: Սա ավելի լուրջ է, քան կարող է թվալ: Այդ տարիքում մարդիկ ավելի դաժան են իրար հանդեպ և արտաքին թերությունները ծաղրելով՝ կարող են լուրջ հոգեբանական վնաս հասցնել միմյանց: Ի՞նչ կլինի, եթե մեր կարծիքն էլ հաշվի առնեն, որ փորձեն նայել այդ տարրական թվացող, բայց խնդիր ներկայացնող չնչին հարցերին մեր աչքերով:

Մեկ ուրիշ բան ասեմ: Բոլորը սովոր են մեղքը բարդել հեռախոսների և համակարգիչների վրա՝ բազում առողջական խնդիրների համար, բայց ոչ ոքի մտքով չի անցնում, որ դա կարող է տասներկու տարիների ընթացքում յոթ ժամ անընդմեջ անհարմար աթոռների վրա անցկացնելու արդյունքը լինել, իսկ դուրս գալ չի կարելի ոչ մի պարագայում, որովհետև «դպրոցում ստուգողներ կան», որոնք առաջին դասարանից գալիս են, բայց տեղ չեն հասնում:

Ամեն տարի մենք դասագրքեր ենք ստանում: Ես հարց ունեմ. ինչո՞ւ ենք վճարում դասագրքերի համար: Հաճախ մեզ տալիս են հին գրքեր, բայց բացի դրանից՝ տարվա վերջում գրքերը վերադարձնում ենք: Ավելի ճիշտ կլիներ փոխհատուցել միայն հասցրած վնասների համար: Չեմ կարող չնշել մեր գրադարանավարուհու մասին, որն իր ներկայությամբ ավելի մռայլ է դարձնում գրադարանը:

Լավ, շատ բողոքեցի: Իհարկե, պետք է բարձրաձայնել առկա խնդիրները և փորձել լուծում տալ դրանց, բայց այդքան վատատես չեմ: Դպրոցն այն վայրն է, որտեղ անցկացնում ենք մեր օրվա մեծ մասը, մեր կյանքի ամենաանհոգ տարիները, ձեռք ենք բերում ընկերներ և հիշողություններ ողջ կյանքի համար:

nina arsutamyan portret

Ապրում եմ նյութերս

Երբ դպրոցում նոր էինք ուսումնասիրում «գրականություն» առարկան, միշտ ինձ հետաքրքրում էր, թե ինչպես են գրողները կարողացել գրել:

-Ընկե՛ր Հարությունյան, ինչպե՞ս են կարողանում ստեղծագործել, աստվածային տաղա՞նդ ունեն:
-Ո՛չ, ուղղակի զգում են:
-Այդ ինչպե՞ս:
-Նինա, եթե դու պետք է ստեղծագործես, բայց չունենաս թեմա, որը քեզ հոգեհարազատ է, որով օրեր շարունակ ապրես, որին դու երանգներ տաս, ապա ինչքան էլ աշխատես, ինչքան էլ եռանդ ունենաս, չես կարողանա: Օրինակ՝ Պետրոս Դուրյանի ստեղծագործություններից կարող ենք հասկանալ, որ ապրել է կարճ, սիրել է, բայց չի սիրվել: Դուրյանը ապրել և զգացել է իր ամեն մի բանաստեղծությունը: Իսկ եթե ապրեր հարստության մեջ, սիրեր և լիներ սիրված, չտառապեր անբուժելի հիվանդությամբ, արդյո՞ք նա կգրեր, կստեղծագործեր, իհարկե՝ ոչ:
Երբ ինձ բացատրեց, այդքան էլ լավ չհասկացա: Միայն անընդհատ փորձում էի ինչ-որ նոր բան գրել, անգամ ժամանակ է եղել, որ ինձ պատկերացրել եմ հանրաճանաչ գրող:
17-ի հետ ծանոթանալուց հետո հասկացա իմ ուսուցչուհու ամեն ասածը:
Երբ գրում էի առաջին նյութս, միայնակ էի, չէի խոսում ընկերուհուս հետ, ներսումս ինչ-որ բան էր կուտակվել, չգիտեի՝ ինչ: Երբ վերցրի թուղթ ու գրիչը, որ գրեմ իմ առաջին նյութը, սկսեցի այսպես՝ «Դեռ մանկուց երազել եմ…»: Ու կարողացա: Ես հասկացա, թե ինչպես պետք է զգաս նյութդ, ինչպես պետք է ապրես այն, ինչպես պետք է երանգներ տաս նյութիդ:
Ես ապրում եմ իմ նյութերը: Ես կարողանում եմ զգալ դրանք:

Մաքենյաց Վանք

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Մաքենյաց վանքը գտնվում է Գեղարքունիքի մարզի Վարդենիսի տարածաշրջանի Մաքենիս գյուղում՝ Վարդենիս քաղաքից 15 կմ հարավ-արևելք՝ համանուն գետի ափին: Վանք հասնելու համար Մարտունի-Վարդենիս ավտոճանապարհից պետք է մտնել Ծովակ գյուղ, ապա՝ Լճավան և հասնել Մաքենիս: Եկեղեցին գտնվում է գյուղի գլխավոր ճանապարհի աջ կողմում:

Վանքն ունի ընդարձակ և պարսպապատված բակ, որի զգալի մասը հատկացված է գերեզմանոցին, որտեղ այլևս թաղումներ չեն իրականացվում: Վանքի մասին տեղեկություններ է հաղորդում Ղևոնդ Ալիշանը՝ իր «Ծիսական» գրքի 65-70-րդ էջերում. «Մեծահամբավ Մաքենոց մենաստանն իր հռչակով ամենահինն է ամբողջ Գեղամա երկրում»: Ըստ Ալիշանի՝ վանքերն ու մենաստանները սովորաբար բնակավայրերից են իրենց անունն ընդունում, իսկ այս վայրը Մաքենիս է կոչվել մենաստանի անունով, որովհետև այստեղի կրոնավորների զգեստները եղել են մաքենի կամ օդենի (ոչխարի մորթին է) նյութից: Այն անվանել են նաև Կարմիր վանք՝ կարմիր քարից պատրաստված լինելու պատճառով:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Վանքի և միաբանության ծաղկուն շրջանը սկսվել է 8-րդ դարից՝ շնորհիվ Սողոմոն Մաքենացու: Նա 701թ.-ին այսեղ գրում է «Տոնական» եկեղեցական կանոնակարգը, որը 1170-ին Ներսես Շնորհալին վերցնում է և կիրառում հայկական մյուս վանքերում: Սողոմոն Մաքենացին այստեղ հիմնում է նաև դպրոց, որտեղ ուսանել են Ստեփանոս Սյունեցին (Ստեփանոս Քերթող), Վահան Գողթնացին, կաթողիկոսներ Սողոմոն Ա Գառնեցին, Մաշտոց Ա Եղիվարդեցին: Միջնադարում վանքն այնքան հռչակավոր է եղել, որ պատմիչ Մովսես Կաղանկատվացին այն բնորոշել է «մեծ մայրաքաղաքն Մաքենացւոց»: Վանքում է պահվել XI դարում Եդեսիայից բերված կենաց փայտի մասունքով Մաքենյաց Սբ. Նշան խաչը: 855 թ.-ին Մաքենյանց վանքում է թաղվել Հովհաննես Դ Ովայեցի կաթողիկոսը, որը վախճանվել էր Գեղարքունիք հովվական այցելության ժամանակ:

728-ին Ատրպատականից պարսիկ Բաբանի հրոսակները ներխուժել են Գեղարքունիք գավառ, սպանել 15 հազար հոգու, կողոպտել Մաքենյանց վանքը, այրել ու ավերել վանքի բոլոր շինությունները: Մինչև այդ, խույս տալով վտանգից, Մաքենյանց վանքի միաբանության կեսը Սողոմոն վարդապետի գլխավորությամբ տեղափոխվել է Զրեսկ վանքը, մյուս կեսը՝  Արցախի Եղիշե առաքյալի վանքը: Լքված և ավերված վանքը 788-ին վերականգնել է Սողոմոն Գառնեցին:

IX դ. վերջին Սյունյաց իշխան Գրիգոր Սուփանը Մաքենյանց վանքի միանավ բազիլիկ եկեղեցուն կից՝ հյուսիս-արևելքից, սրբատաշ տուֆով կառուցել է Ս. Աստվածածին եկեղեցին և վանքը շրջապատել բարձր պարսպով: Նա Մաքենյանց վանքին նվիրել է նախիրներ և այգիներ՝ Գառնիում, Երևանում, Եղեգիսում և 5 կրպակ՝ Անիում:

Այսօր էլ Մաքենյաց վանքում վանական-ճգնավոր է ապրում: Նա մեզ ընդառաջ եկավ վանքի ներսում: Իմանալով իմ ուսումնական հավակնությունների մասին՝ ասաց. «Եթե մարդ լավ կրթված է, բայց չգիտի Աստծո խոսքը՝ կարող է մեծամտանալ»: Ուստի ինձ խորհուրդ տվեց օրական գոնե 10-15 րոպե հատկացնել Աստվածաշնչի ընթերցանությանը և մասնակցել պատարագներին: