Փրկվելու միակ միջոցը

2017/08/31 Էլիզաբեթ Հարությունյան

-Փրկվելու միակ միջոցը մահն է։ Օրինակ՝ դու, վախենո՞ւմ ես բարձրությունից։
-Չէ։
-Բարձրության հետ կապված երազանք ունե՞ս։
-Հա։
-Պատմի՛ր, ես ուզում եմ լսել մարդկային երազանքների մասին։
-Ունեմ երազանք բարձրության հետ կապված՝ պարաշյուտով թռիչք կատարել։ Ունեմ երազանք ջրի հետ կապված՝ հատուկ վանդակով լողալ շնաձկան հետ։ Ունեմ երազանք մարդկային սիրո հետ կապված՝ մորս հետ նույն օրը մեռնել, չէ, չբարկանաս, ես չեմ ուզում մորս մահը տեսնելով՝ ինքնասպան լինել, այլ հակառակը, ուզում եմ մայրս ինձ էլ ծերացնի, ու միասին նույն օրը մեռնենք։ Ու եթե առաջին երկուսը կախված է ինձանից, վերջինի համար ես ամեն օր եմ աչքերս թրջում…

Հավատացեք, ես գնահատում եմ կյանքը, ավելի ճիշտ՝ կյանքը չէ, մարդկանց։ Օրինակ՝ դուք, քանի՞ տարեկան եք։
-Մոտ կես դար գլորել եմ, ունեմ երեխաներ, ամուսին։
-Էդ դեպքում ինչո՞ւ հետ չէիք քաշվում, երբ տեսաք ավտոմեքենան։
-Չէի տեսել։
-Իսկ եթե ասեմ, որ ստում եք։
-Հա, չեմ ուզում փչացնել նոր սերունդը իմ խնդիրների պատճառով, հա, աղջիկս, ես էլ չէի ուզում տեսնել խնդիրների շարան։
Տիրեց լռություն, ես տեսա դիմացովս անցնող 269 համարի երթուղայինը, բայց այս կնոջը մենակ թողնելու ցանկություն չկար։ Հենց այն պահից, որ մեջքից նրան առաջ հրեցի, ինձ տանջում էր մի հարց.
-Լավ, իսկ ձեր երեխաներն ու ամուսինը ձեր այդ քայլից հետո ի՞նչ պետք է անեին։
-Մեկ ուտող բերան կպակասեր։
-Չէ՛, երկու աշխատող ձեռք կպակասեին, մեկ աշխատող ուղեղ կպակասեր, մեկ սիրող սիրտ, ու կկոտրվեին ձեր երեխաների սրտերը։
Այս կինը լռեց, ես էլ լռեցի։ Նա կանգնեց, նայեց ինձ, կյանքում հաջողություն մաղթեց և գնաց։ Ես հանեցի իմ վառ կարմիր ականջակալները, միացրի երաժշտությունը և քայլեցի դեպի կանգառ։ Ես պետք է ճանապարհն անցնեի, կարմիր մարդուկն ինձ ստիպեց կանգնել: Այն նստարանից, որտեղ նստած էինք ես և այդ կինը, ում անունը ես այդպես էլ չիմացա, մինչև անցումը ես չէի մտածում, ես լուռ կիսաժպիտով քայլում էի, շրջվում և նայում այդ կնոջ քայլերին, որոնք դանդաղ հեռանում էին ինձնից։ Կանգնած դեղին գծերից առաջինի վրա՝ ես կարծես վերապրում էի կատարվածը։ Դանդաղ երաժշտության ներքո այդ կինը դանդաղ քայլերով գնում էր առաջ, ահա և ես, գնում եմ նրա հետևից, հասա նրան, քայլում եմ կողքով՝ հասկացնելով մեքենաներին, որ պետք է ճանապարհ տան, ահա և մեկը, որը չուզեց զիջել, տեսնում եմ ինչպես հրեցի կնոջը առաջ և ես էլ առաջ գցեցի ինձ, այդ կնոջ հետևից ես գնացի դեպի նստարանը, որից հիմա հետ եմ գնում։

Օ՜հ, կանաչ մարդուկը, մտածում եմ… Ես ականջակալների կարիք չունեմ, փակում եմ ականջներս մարդկանց չլսելու համար, սակայն հետաքրքիր բան տեսնելիս՝ հանում եմ։ Մենք՝ մարդիկս, տարօրինակ ենք։

Կրթություն Գեղարքունիք

Վերջին սեպտեմբերի 1-ը

2017/08/31 Արտյոմ Ավետիսյան

Վերջին սեպտեմբերի 1-ն է, բայց՝ դպրոցական վերջին սեպտեմբերի 1-ը: Շուտով ես էլ կիմանամ, թե ինչ բան է շրջանավարտ լինելը, ես էլ կհասկանամ ու կզգամ մյուս բոլոր շրջանավարտների զգացմունքները, հոգսը և ուրախությունը: Շուտով ես էլ եմ կրելու վերջին զանգի կրծքանշանը, ու ինձ ու դասընկերներիս համար էլ է հնչելու դասամիջոցներն սկսող ու ավարտող, բայց արդեն նշանակալից, խորհրդավոր, զգացմունքային վերջին զանգը:

Տարիներ շարունակ միշտ ասել ենք՝ ե՞րբ է գալու մեր վերջին զանգը: Դասերին նստել ու հաշվել ենք, թե վերջին զանգին քանի օր է մնացել, բայց այս տարի նստելու ու հաշվելու ենք, թե մեզ քանի օր է մնացել իրար հետ հետաքրքիր ժամանակ անցկացնելու:

Համոզված եմ, որ այս տարի բոլորս էլ կանհանգստանանք, երբ հասկանանք, թե ինչքան կարևոր էր մեզ հարազատ դարձած մեր հին տեղը՝ մեր սեղանն ու աթոռը, որոնց համար միշտ վիճում էինք:

Հենց այս տարի է, որ բոլորս հասկանալու ենք դպրոցի էությունը, ուսուցիչների չարչարանքներն ու նրանց տված գիտելիքը, հասկանալու ենք բոլորս իրար, որովհետև սա մեր դպրոցական վերջին տարին է լինելու: Այլևս մեզ համար չեն լինելու ազատ պահեր, անգամ ժամանակ չենք ունենալու դասին չնստելու: Չեմ հասկանում՝ ինչո՞ւ են բոլոր այս զգացմունքները հայտնվում հենց 12-րդ դասարանում: Թող բոլորը լիներ 8, 9, 10-րդ դասարաններում: Պատասխանը հետևյալն է. սա վերջին սեպտեմբերի 1-ն է, վերջին դպրոցական հուշերի, ապրումների ժամանակահատվածը ու վերջին դպրոցական դասամիջոցները:

Ճիշտն ասած՝ չէի ցանկանա նորից գնալ դպրոց, սովորել տառերը, թվերը, բայց կուզենայի, որ 12-րդ դասարանը ունենար իր 1-ին և 2-րդ «եթերաշրջանները», որպեսզի 1-ում բոլորը մի լավ պատկերացնեն, զգան, թե դա ինչ է, իսկ 2-րդ տարում արդեն «հիասթափվեն» 12-րդ դասարանցի լինելուց, որպեսզի շրջանավարտները վերջին պահերին չտխրեն, այլ շատ ուրախ լինեն: Այնպես տոնեն, ինչպես կտոնեին այն մարդիկ, որոնց տղաները անփորձանք բանակից վերադարձել են տուն, կամ աղջիկները անվճար ընդունվել են բժշկական համալսարան:

Իմ էջը Լոռի

Սահմանից այս ու այն կողմ

2017/08/31 Անի Ղուլինյան

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Միշտ ցանկացել եմ մի օր դուրս գալ երկրից, որովհետև վախենում էի ու հիմա էլ վախենում եմ, որ աշխարհի այն բոլոր հողակտորները, որոնց մասին ես այդպես երազում եմ, ինձ ձեռքով կանեն միայն համակարգչի էկրանից:

Այս տարի դուրս եկա, թեկուզ՝ միայն հարևան երկիր, թեկուզ՝ կարճ ժամանակով, բայց ամեն ինչ փոքր քայլերից է սկսվում: Ճանապարհորդելու իմ ցանկության գլխավոր շարժառիթը նոր զգացողություններ գտնելն է, իմ երկրում ես համարյա թե սպառել եմ դրանք:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Կյանքիդ առաջին անձնագրի մեջ դրվող առաջին կնիքի ձայնը, որ ականջներիցդ հասնում է սրտիդ ու ստիպում թրթռալ, ոչնչի հետ չես փոխարինի, ոչ էլ ծովի ափին գիրք կարդալը կամ ալիքները, որոնց հետ միշտ ուզում ես խաղալ: Չորս տարերքներից իմը միշտ էլ ջուրն է եղել:
Ու հարևան երկրում առաջին անգամ ես զգացի, թե ինչքան վատ է լեզու չիմանալը: Դասարանում նստած 10 տարի ռուսերեն սովորելը, միևնույնն է, չի օգնում պարզ շփվել:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Իմ ամառային մեկշաբաթյա ծովային հանգստի մեջ ինձ ամենաշատը անսահմանափակությունն է գրավում: Այն մարդիկ, որոնց հետ դու շփվում ես, ֆուտբոլ նայում, վոլեյբոլ խաղում, այն զգացողությունները, որ ունենում ես, այլևս քեզ հետ չեն վերադառնալիս: Այդ ամենը մնում է մեկ շաբաթվա յոթ օրերի արանքում, դրանք նման են ծովի ափին ավազով գրված բառերին՝ ժամանակավոր են:

Հարցազրույց, Մշակույթ Լոռի

Պարող Դսեղ

2017/08/31 Սյուզաննա Խառատյան (Լոռի)

«Սմայլ» պարային համույթը Դսեղ գյուղի միակ պարային համույթն է, Տաթև Հովսեփյանն էլ գեղարվեստական ղեկավարն ու պարուսույցն է: Շատ համերգներ ենք ունեցել պարի խմբով և արդեն 2 տարի է, ինչ այն գործում է: Երկամյակի առիթով հուլիսի 27-ին Դսեղի Մշակույթի տան դահլիճում միջոցառում էր, պարում էին «սմայլիկները»: Միջոցառման ավարտից հետո զրուցեցի պարուսույց Տաթև Հովսեփյանի հետ:

-Պատմեք Ձեր մանկությունից, ինչպե՞ս սկսեցիք պարով զբաղվել, որտե՞ղ էիք պարի հաճախում:

-Դեռ շատ փոքր հասակից երազել եմ դառնալ պարուհի: Դպրոցական տարիներին Դսեղում հաճախել եմ հայկական ժողովրդական և վրացական պարերի, հետագայում նաև Վանաձորի «Գայաննա» կենտրոնի պարային ստուդիա, որտեղ նաև ուսուցանել եմ:

-Ինչպե՞ս որոշեցիք պարուհի դառնալ:

-Ինչպես արդեն նշեցի, դեռ մանկուց եմ երազել պարուհի դառնալու և մեծ բեմեր դուրս գալու մասին: Հիշում եմ, թե ինչքան մեծ էր ցանկությունս հայտնվել «Պարիր, թե կարող ես» նախագծում: Հասկանալով, թե դա ինչ լուրջ և ինչ մեծ պատրաստվածություն է պահանջում՝ ես մեկ է, ուզում էի իմ մասնակցությունն ունենալ: Համոզված էի, որ ի վերուստ տրված պարային ունակություններս կօգնեն ինձ անցնել մի քանի փուլ, սակայն այդ ցանկությունս այդպես էլ անկատար մնաց, քանի որ ընտանիքիս անդամները հավանություն չտվեցին այդ մտահղացմանը:

-Ինչպե՞ս արձագանքեց Ձեր ընտանիքը պարուհի կամ պարուսույց դառնալու որոշմանը:

-Հայրս միշտ դեմ է եղել, որ ես դառնամ պարուհի՝ ասելով, որ դա ինձ ոչինչ չի տա, ավելի լավ է՝ մտածեմ այլ մասնագիտության մասին: Ինչ խոսք, այդ արգելքը «փշրեց» իմ բոլոր նվիրական երազանքները՝ կապված պարի հետ: Սերս դեպի օտար լեզուներն օգնեց ինձ մասնագիտություն ընտրելու հարցում, բայց ես շարունակում էի ապրել իմ ստեղծած պարային աշխարհում: Մինչև պարուսույցի աշխատանքին անցնելս՝ վերջին զանգերի և հարսի մենապարերի մի քանի բեմադրություններ եմ կատարել, նաև՝ քրոջս հարսանիքին, ինչը հաճելի անակնկալ էր բոլորի համար: Դրանից հետո արդեն հարազատներս էլ էին ցանկանում, որպեսզի ես դառնամ պարուսույց, և այդ փաստն ինձ միանշանակ շատ ուրախացրեց:

-Ձեր մասնագիտություններից առաջինը պա՞րն է:

-Ոչ, Դսեղի միջնակարգ դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվեցի Վանաձորի Ս. Թևոսյանի անվան պետական պոլիտեխնիկական քոլեջի «թարգմանություն և գործավարություն» բաժինը, որն ավարտելուց հետո ընդունվել եմ Վանաձորի Հ․Թումանյանի անվան պետական մանկավարժական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի «անգլերեն լեզու և գրականություն» բաժինը: Պարը իմ երրորդ մասնագիտությունն է:

-Պատմեք Ձեր համույթից, ինչպե՞ս ստեղծվեց այն:

-«Սմայլ» պարային համույթն ստեղծվել է 2015 թ.-ի մարտ ամսին, Դսեղի Մշակույթի տան տնօրեն տիկին Սյուզաննա Խառատյանի աջակցության շնորհիվ: Նրա հետ միասին նաև գնացինք դպրոց և հայտարարեցինք, որ բացվելու է պարի խմբակ, ցանկացողները կարող են հաճախել և սովորել տարբեր ազգագրական, ինչպես նաև՝ ժամանակակից ոճի պարեր: Ի զարմանս ինձ՝ ցանկացողների թիվը շատ էր, մոտ 108 հոգի արդեն գրանցվել էին: Այժմ աշխատում եմ 4 տարբեր տարիքային խմբերի հետ:

-Ո՞րն է Ձեր նախընտրած պարի ոճը:

-Ինձ համար չեմ կարող առանձնացնել որևէ պարի ոճ, պարը կյանքի իմ ոճն է:

-Պարով զբաղվելիս խանգարող հանգամանքները շատ են լինում: Ի՞նչն է օգնում հաղթահարել բոլոր դժվարությունները:

-Յուրաքանչյուր բնագավառում էլ կարելի է հանդիպել շատ դժվարությունների, ինչու չէ՝ նաև հիասթափությունների, և միայն դրանք սիրով և համբերատարությամբ հաղթահարելով ես գնահատում այն ամենը, ինչով մարդը կարող է իրեն երջանիկ ու սիրված զգալ: Երբ շատ ու շատ փորձերից հետո տեսնում եմ իմ աշխատանքի արդյունքը և դրական արձագանքը հանդիսատեսի կողմից, դա իմ՝ դժվարին ուղին հաղթահարելու կողմնացույցն է: Ինձ օգնում են նաև իմ աշակերտները, որոնք միշտ իմ կողքին են: Ես զգում եմ նրանց սերն ու աջակցությունը, ինչի համար էլ շատ շնորհակալ եմ:

Ազատ տարածք Լոռի

Ինչու ենք սիրում սեպտեմբերը

2017/08/31 Աննա Բաղդասարյան

Միշտ կարծել եմ, որ յուրաքանչյուր երեխա ուսումնական տարվա վերջում շատ ուրախ է լինում, որ վերջապես ազատվում է դպրոցից: Թեև շրջանավարտները տխրությամբ են թողնում հարազատ դպրոցը, բայց միջին դասարաններում սովորող յուրաքանչյուր երեխա ուրախությունից պարում է այդ առիթով: Բոլոր աշակերտների համար ամառն ասես մի կարճ դասամիջոց լինի, որովհետև շատ արագ է անցնում, ու ոչ բոլորն են կարողանում ճիշտ դասավորել իրենց ամառային հանգիստը: Օրինակ՝ ես, այնքան հագեցած ամառ եմ ունեցել, որ, ցավոք, ամբողջ ամառվա ընթացքում ընդամենը 2 նյութ եմ գրել: Կարելի է ասել՝ ամբողջ ամառս անց եմ կացրել ճամբարներում, որտեղ ձեռք եմ բերել հարյուրավոր ընկերներ: Նաև ընտանիքիս հետ գնացել եմ հանգստանալու:

Այս ամառ մեծ ձեռքբերումներ ունեցա, օրինակ՝ կատարվեց իմ երկար սպասված երազանքը ու չնայած, որ ես 13 տարեկան եմ՝ դարձա պատանի լրագրող: Հիմա արդեն մի քանի օր է մնացել նոր ուսումնական տարվա սկզբին, ու ես անհամբերությամբ սպասում եմ, թե երբ կգնամ դպրոց ու կհամարվեմ արդեն 8-րդ դասարանի աշակերտուհի:

Բոլոր երեխաներն այդպես են: Կարծում եմ՝ երբ նոր հագուստ, նոր գրքեր ու գրենական պիտույքներ են ունենում, մեծ անհամբերությամբ են սպասում դպրոցին:

Ուզում եմ, որ «այս տարի իսկապես լավ եմ սովորելու» խոստումն ի կատար ածվի:

Ազատ տարածք Սյունիք

Շնորհավոր Տասնյոթդ

2017/08/31 Անահիտ Բադալյան

Սեպտեմբերի մեկ, ժամը՝ 00: 00:

-Ալո, Ա՞ն, առաջինն եմ, չէ՞:

-Հա՜, հա՜, առաջինն ես:

Ու միայն իմ՝ նրա ծննդյան օրը առաջին շնորհավորողը լինելու փաստում համոզվելուց հետո շարունակում եմ.

-Անս, քեզ ցանկանում եմ…

Արդեն չորս տարի՝ սեպտեմբերի մեկին նախորդող գիշերը ես չեմ քնում: Նախ զանգում եմ նրան, շնորհավորում, իսկ հետո պառկում եմ ու ամբողջ գիշեր երևակայությանս մեջ գծագրում նրա օրը՝ ամենաուրախն ու ամենասիրունը:

Ես ու ընկերուհիս ծանոթացել ենք տարիներ առաջ ճամբարում: Ճամբարի ընթացքում իրար առանձնապես չնկատած ու ճամբարից հետո միայն իրար վերագտած ընկերներ ենք մենք: 60 կմ հեռավորության վրա ապրող, բայց 60 վայրկյան անգամ իրարից անտեղյակ չմնացող, չափազանց տարբեր ու անբացատրելի նման ենք մենք: Մենք հանդիպում ենք տարին երկու անգամ՝ իմ և նրա ծննդյան օրերին: Եվ մի հանդիպումից այնքան հուշեր ենք կուտակում, որ հերիքում է մինչև հաջորդ հանդիպումը:

Հեռու լինելը ամենևին չի խանգարում, որ մյուսների պես կռվենք ու հաշտվենք: Հեռախոսով լսած «ալո»-ն միայն բավական է, որ նկատեմ՝ մի տեսակ է: Կես բառից հասկանալն արդեն շատ դյուրին է: Դժվար է ասել՝ իրար մոտ ապրելու դեպքում այսքան մտերիմ կլինեինք, թե չէ: Մեր կարճ հանդիպումների ժամանակ միմյանց ենք նվիրում մեր ողջ ջերմությունը, սերը, ուշադրությունը ու իրարից հեռանում ենք կարոտով:

Գիտեմ՝ դու ուրախանում ես իմ հաղթանակներով ու հաջողություններով: Ես էլ եմ անասելի ուրախանում, երբ դու ժպտում ես, ուրախանում եմ՝ իմանալով, թե ինչքան է քեզ երջանկացրել վերջերս նվեր ստացած նապաստակը կամ արջուկը: Դու հաճախ վստահում ես իմ ուժերին ավելի, քան ես ինքս: Դու ընկերության իմ մարմնավորումն ես: Դու կաս իմ կյանքում, և ես ուրախ եմ: Մենք միասին ենք՝ անջատ լինելով, մենք մտերիմ ենք՝ հեռու լինելով, մենք շատ տարբեր ենք ու նույնն ենք լրիվ: Մենք երկուսով ենք ու միշտ միասին:

Քո 17-ը 17-ն է իմ…

Ինչն է ինձ հուզում Կոտայք

Հույսի ավտոբուսն ու վերջին կանգառը

2017/08/30 Միլանա Գևորգյան

Տարին ունի չորս եղանակ, ու ամենացուրտ եղանակը ձմեռն է: Եթե տաք չհագնվենք, ուրեմն՝ բարև՛, թոքաբո՛րբ, ցտեսությո՛ւն, ձնագնդի ու ուրախ ձմեռային արձակուրդներ: Բայց արի ու տես, որ բոլոր եղանակներին էլ կարող ես «բարև՛, թոքաբո՛րբ» ասել: Ուրեմն վերցնում ես 200 դրամ, նստում Հրազդանի 3-րդ համարի ավտոբուսն ու թաթիկով հաջող անում բոլորին: Եթե ուզում ես ընկնել «սկվազնյակի տակ», ուրեմն նստիր ավտոբուսի վերջում, որովհետև 2 մետր լայնությամբ ու 3 մետր բարձրությամբ անցքերից քամին ուղիղ մեջքիդ է փչում: Աղոթելով ենք նստում, որ ուժեղ քամի չլինի ու մեզ չքշի, տանի: Մեկ-մեկ մտքովս անցնում է հագնել Superman-ի համազգեստը ու ավտոբուսի մեջ ինձ հերոս զգալ: Դե, մեկ է՝ քամի է, իսկ այդպես ավելի դրամատիկ է: Աշնանը ես ինձ նույնիսկ Մերի Փոփինս եմ զգում: Վերցնում եմ անձրևանոցը և նստում (ավելի ճիշտ՝ կանգնում) ավտոբուս, որովհետև տանիքից ջուր է կաթում: Ախր, մազերիս դարդն էլ չեմ, այլ մրսելու եմ ու դեղատնից դուրս չգամ:

Լրիվ պատկերասրահ է՝ ինչ նկար ասես կգտնես՝ Ռեմբոյի նկարներից մինչև ռենջերների ու «Winx»-ի նկարները: Բոլորս էլ ավտոբուսով էքսկուրսիա գնալիս նստել ենք տանից բերած աթոռին, որովհետև տեղ չի եղել նստելու: 3-րդ համարի ավտոբուսում նոստալգիա է՝ հինը, ուղղակի նորովի: Ասֆալտի պատճառով ավտոբուսն ասես դժոխքի ճանապարհով ընթանա: Այդ իսկ պատճառով էլ ողնաշարս 90 աստիճան պտույտ է կատարում դեպի հյուսիս (հա, մեր ավտոբուսում հնարավոր է), իսկ «սկվազնյակի տակ» ընկած հոգիս դուրս է գալիս մարմնիցս: Թոքերս ու աղիքներս ժամանակավորապես տեղերով փոխվում են:

Շաբաթ, կիրակի օրերին ես ինձ զգում եմ թոշակի սպասող տատիկի պես, այսինքն՝ 3 ժամ կանգառում սպասում եմ, մինչև թոշակս, է՜, ավտոբուսս գա: 3-րդ համարի ավտոբուսը «Chanel» օծանելիքի գործարանն է հիշեցնում՝ բոլորի «օծանելիքները» խառնվում են իրար: Ավտոբուսում նաև գրկախառնության օրեր են լինում: Վճարում ենք 100 դրամ ու գրկում ում ուզում ենք, երբ ու ոնց ուզում ենք: Անգամ հատուկ ավտոբուսյան դիետաներ կան. այնքան նիհար պիտի լինես, որ կարողանաս մի նեղլիկ նստարանին 4 հոգու հետ տեղավորվել:

Կանգառների մասին էլ խոսեմ: Կանգառներում գործում է «քյարթ style-ը», այսինքն՝ մենք նույնիսկ նստելու տեղ չունենք. կա՛մ պիտի «բոյ քաշենք», կա՛մ «պպզած նապաստակ» խաղանք: Մեր խեղճ կանգառների խեղճ պատերին «Ազատ դեմոկրատներ», «Հայաստանի Հանրապետական կուսակցություն», «Բարգավաճ Հայաստան» և այլ կուսակցությունների պաստառներն են ընտրություններից մնացած: Ու միայն ձախ անկյունում իր համար անդարդ փակցված է «Վերանորոգում էժան գներով. սանտեխնիկ Կարո» հայտարարությունը: Հիմա հարց. «ի՞նչ է սև արկղիկում», կամ ո՞վ է լուծելու կանգառների ու ավտոբուսների հարցը՝ սանտեխնիկ Կարո՞ն, թե՞ մեր իշխանությունները:

Կարճ ասած՝ ցուրտ եղանակին չեն մրսում, այլ մրսում են 3-րդ համարի ավտոբուսում: 3-րդ համարի ավտոբուս. քո՝ «Դեպի հիվանդանոց երկու-շաբաթյա ճամփորդության ավտոբուսը»: Հա, մոռացա ասել. «Ուր որ գնաս, հետդ կգամ, հենց որ կանչես՝ մոտդ կգամ…»: Չէ, երգելը՝ չեմ երգում, ուղղակի ավտոբուսի երաժշտական փոստարկղից մի հատված էր։

Իմ բնակավայրը Սյունիք

Մեր տան սխալ ժամացույցն ու ուսումնատենչ աշակերտներս

2017/08/30 Իզա Ասծատրյան

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Մի օր քույրիկիս հետ տատիկիս տնից մեր տուն էինք գնում, հասանք մեր փողոց, տեսա մեր փողոցի վառ կերպարներին՝ Ավետին, Մանեին, Մհերին և Էլենին, որոնք պարապ-սարապ նստած, կողքներին մի հեծանիվ դրած, չգիտես՝ ինչ էին անում:

-Բարև, երեխե՛ք, ո՞նց եք, կիջնե՞ք մեր բակ, ես էլ եմ ուզում ձեզ հետ խաղալ,-ձայն տվեցի ես:

Նրանք մեծ հրճվանքով համաձայնեցին: Ավետը հեծանիվը գործի գցեց, ու շարժվեցինք: Երբ հասանք մեր բակ, ես նրանց խնդրեցի սպասել ինձ: Ասացի, որ պետք է խաղալիքներս վերցնեմ: Երբ լսեցին, որ պետք է խաղալիքներս վերցնեմ, մի լավ ծիծաղեցին վրաս: Մի՞թե այս տարիքում դեռ խաղալիքներով եմ խաղում: Մտա տուն, ի՞նչ խաղալիք, գրքերս վերցրի ու դուրս թռա: Հետո Մանեն, թե բա.

-Գրքեր ա բերել:

Ես էլ ասացի, որ գրքերն են իմ խաղալիքները:

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Մանեն, Մհերն ու Ավետը սեպտեմբերին 1-ին կգնան առաջին դասարան: Հիշում եմ, երբ նրանք ծնվեցին, անհամբեր սպասում էի, թե երբ են դպրոց գնալու: Երբ նրանք դպրոց գնային, իմ՝ դպրոցն ավարտելուն քիչ կմնար, իսկ այն ժամանակ ես երազում էի դպրոցն ավարտելու մասին: Նրանց հարցրի.

-Երեխեք, սպասո՞ւմ եք դպրոցին:

Ու երեք կողմից լսեցի՝ հա՜: Հետո նրանց հարցրի.

-Բա շորերն ու գրենականը առե՞լ եք:

-Ես սաղ առել եմ, մնում ա կոստյումս ու… Հա՜, հիշեցի, մեկ էլ քանոնս,- ասաց Ավետը:

-Ես էլ եմ սաղ առել, ինձ էլ ա մնում քանոնը,- ասաց Մանեն:

Դե, Մհերը հետ չմնալով ասաց, որ իրեն էլ է քանոն գնելը մնում, իսկ փոքրիկ Էլենը, որը երկու տարուց պետք է դպրոց գա, լուռ նստած լսում էր նրանց ճտճտացող խոսքերը:
Նրանցից յուրաքանչյուրը հեռախոս ուներ, իհարկե՝ խաղալիք: Ու Էլենը ձանձրույթից րոպեն մեկ ասում էր.

-Ես գնամ հեռախոսով խոսեմ ու գամ:

Չհարցրի էլ, թե ում հետ է այդպես հաճախ խոսում, այն էլ այդ հեռախոսով: Իսկ Մանեն, որն ուներ թիթիզության բոլոր չափանիշները, վայրկյանը մեկ սելֆի էր անում. երևի համեմատած մյուս հեռախոսների՝ իրենն էր լավ նկարում:
Հետո բացեցի հայերեն-անգլերեն զրուցարանը: Հիմա կմտածեք՝ առաջին դասարանցուն փոխանակ տառերը սովորեցնեմ՝ անգլերեն եմ սովորեցնում: Ես էլ էի այդպես մտածում, բայց նրանք անգիր գիտեին բոլոր տառերը, քիչ-միչ նաև գրել էին կարողանում: Սկսեցի պարապմունքս: Սկզբում սովորեցրի, թե ինչպես բարևեն անգլերեն: Դրանից հետո եկող-գնացողին ասում էին «Hello», հա «hello»: Քույրիկս որոշեց մեզ քաղցրավենիք հյուրասիրել: Երբ մոտեցավ մեզ, ասացին.

-Hello:

-Hello, how are you getting on?- ասաց քույրս:

Նրանք չգիտեին՝ ինչ պատասխանեն ու սառած ինձ էին նայում:

Հետո անցանք առաջ, արդեն թվերն էին սովորում: Մանեն անգլերեն մինչև տասը հաշվել գիտեր, որոշեցի մյուսներին էլ սովորեցնել, հիմա երեքն էլ կարողանում են հաշվել: Ապա որոշեցի հեքիաթ կարդալ, կարդացի: Արդեն մութն ընկել էր, տետրեր բաժանեցի նրանց ու ճանապարհեցի տուն այն պայմանով, որ վաղը պիտի շարունակենք պարապմունքը:
Հաջորդ օրն արթնացա, գնացի լվացվելու, չէի հասցրել անգամ աչքերս բացել ու ձայներ լսեցի.
-Իզա՜, Իզա՜…
Իջա ներքև, որ տեսնեմ՝ ինչ են ասում:
-Բարև, ո՞նց եք,- ասացի ես:
-Լավ ենք, ապրես, Իզա, էսօր Մհերը չի գալու, «մառոժնի» էր ուտում ու համակարգչով էր խաղում,- իրար լրացնելով ասացին Ավետն ու Մանեն:
-Լավ, բա ինչի՞ եք էս արևով վեր կացել, եկել,- ասացի ես:
-Եկել ենք պարապմունքի,- ասաց Մանեն:
-Լավ եք արել, բայց ուզում եք՝ գնացեք, մի քիչ հովը ընկնի՝ կգաք, գուցե էդ ժամանակ Մհերն էլ միանա,- մեծ հույսով ասացի ես:
-Ճիշտ ա ասում, է, դե լավ, հովը ընկնի՝ կգանք,- ասաց Ավետը:
Գնացի տուն, շարունակեցի առօրյա գործերս, մի ժամ չանցած՝ էլի գոռոցներ.
-Իզա՜, Իզա՜…
Մտածեցի՝ էս անգամ չլսելու տամ, թողնեն, գնան, հանգիստ գործերս ավարտեմ: Բայց չէ, սկսեցին ավելի ուժեղ ու նյարդայնացնող ձայներով գոռալ, ասացի՝ լավ, դուրս գամ:
-Հա, երեխեք:
-Իզա, բա ե՞րբ ենք սկսում:
-Երեխեք, ժամը 15:00-ին կգաք:
-Լավ, դե առայժմ:
Գնացին, ժամը 14:20 էր: Գնացի խանութ, իսկ երբ եկա տուն, քույրիկս ասաց.
-Իզա, բա գիտե՞ս՝ աշակերտներդ էին եկել, Մանեն էլ ասաց՝ ձեր տանը ժամը քանի՞սն է, ասացի՝ 14: 30, ասաց՝ հա, ուրեմն ձեր տան ժամը սխալ ա, ես էլ ասացի, որ գնան՝ իրենց ճիշտ ժամից էլ օգտվեն:

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Ըհն, արդեն ժամը 15-ն էր, եկան, մի րոպե էլ չէին ուշացել: Եկան, նստեցին, թվեր-տառեր տվեցի՝ գրեցին, հետո հեքիաթ կարդացի ու գնացին՝ հաջորդ օրը նույն ժամին գալու նպատակով:
Հաջորդն օրն էլ ժամը 15:00-ին առանց ուշանալու եկան: Էս անգամ ճաշի ժամանակ էին եկել, հրավիրեցի, միասին ճաշեցինք, վերջացրինք, անցանք դասին:
Ու էդպես ամեն օր գալիս-գնում են:
Մի օր մեջների պուճուրը՝ Էլենը, էնքան ինձ նյարդայնացրեց, որ դպրոցից հեռացրի: Բայց միևնույնն է՝ գալիս է: Մի օր էլ Մհերն ու Մանեն եկան, ասացին, որ Ավետը առաջիկա երկու օրը չի գալու, ծնունդին է պատրաստվում: Իսկ ծննդյան նախօրեին Ավետն ասաց.
-Իզա, կլինի՞ վաղը չգանք դասի, վաղը իմ ծնունդն ա, իրենց էլ եմ հրավիրել:

Դե, ես համաձայնեցի՝ չնայած, որ իր ուսուցչուհուն՝ ինձ չէր հրավիրել: Ասացի, որ երկու օր արձակուրդ եմ տալիս: Մինչ այս արձակուրդը մի անգամ էլ էի արձակուրդ տվել: Հարցրել էին, թե ինչու են արձակուրդ, ես էլ ասել էի, որ գարնանային արձակուրդ է: Հավատացել ու գնացել էին:

Իմ գյուղը Արմավիր

Բոլոր ճանապարհները տանում են Շենիկ

2017/08/30 Անուշ Մկրտչյան

Դուռը շխկոցով փակվեց: Ուղղությունը դեպի Երևան: Շենիկից Երևան գնացող երթուղայինն է: Թվում է՝ ամեն ինչ նույնն է. նույն վարորդը, նույն շրխկոցով դուռը, նույն վերջին նստարանը՝ ես վրան, ու նորից նույն հայացքներն են: Աշխարհում ամենաշատը պաշտում եմ այդ հայացքները. հույսով, սպասումով, ակնկալիքներով լի: Նստում եմ վերջում, որ հատ-հատ որսամ բոլոր ծուռ ու անկեղծ ժպիտները:

Թեմաները տարբեր են. նոր ընդունված ուսանողներից մինչև վարունգի ու ձմերուկի գին, էժան ու մաքուր բրդի տեղերից մինչև Սովետ: Սիրում եմ գյուղացիների չկրկնվող խոսակցությունները, ու ամենատարբեր թեմաներն իրար կապելու բացառիկ կարողությունը:

Դուռը դրսից շրխկոցով փակում եմ (այլ կերպ հնարավոր չի): Երևանում եմ: Ականջակալներս տեղավորում եմ պայուսակումս ու կանգնեցնում քաղաքի երթուղայինը: Ամեն ինչ նույնն է. նուն անծանոթ վարորդը, նուն վերջին նստարանը, նույն անտարբեր հայացքները, անգամ դռան շրխկոցն է նույնը: Ես էլ եմ նույնը. գյուղի երթուղայինով քաղաք հասած մեծ պայուսակով աղջիկ:

Երևան ջան, ներիր ինձ, բայց 2800 տարվա պատմությունդ անգամ, քեզ իմը չի դարձնում: Ներիր, որ ամեն ծառիդ տակ գյուղիս հոգնած պապիկների հայացքներն եմ փնտրում, որ ամենամեծ խանութներումդ հարևանի վաճառած բաժակով արևածաղիկն եմ փնտրում, որ երթուղայիններումդ բրդից ու ձմերուկից խոսող կանանց եմ փնտրում:

Ուզում եմ ասել.

Չեմ դավաճանի իմ Շենիկին,

Որքան էլ դյութես, օ՜, Երևան…

Քեզ միշտ կսիրեն, քեզ միշտ երգեր կնվիրեն , ու դու միշտ կմնաս վարդագույն թագուհի:

Բայց այսօր ես կսիրեմ իմ հեռավոր գյուղիկը, հարևանի հացատան պանիրով բրդուճը, մեր երթուղայինի մեջ եղած հայացքները:

Շըրըխկ… Դուռը փակվեց: Գյուղում եմ, այստեղ ես տանն եմ:

Իմ բնակավայրը Կոտայք

Ուրիշ Աբովյան

2017/08/30 Արման Արշակ-Շահբազյան

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Եթե երբևէ ինձ հետ խոսել եք Աբովյանի մասին, ապա վստահ կարող եմ ասել, որ լսել եք այս նախադասությունը. «Մեռած քաղաք, երիտասարդական ոչ մի ակտիվություն չկա», և միշտ այս կարծիքին եմ եղել: Սակայն որոշեցի մի օր դուրս գալ ու քայլել, քայլել քաղաքի անհայտ փողոցներով ու բացահայտել ինձ համար ուրիշ Աբովյանը:

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Քայլում էի փողոցներով, գնում վայրեր, որտեղ երբեք չեմ եղել: Ամեն ինչ այնքան խորհրդավոր էր. փողոցի դատարկությունը, հետիոտների համար նախատեսված մայթերի ամբողջությամբ փշով պատվելը՝ ամեն ինչ լուռ էր:

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Դա այդ նույն քաղաքն էր, բայց այս անգամ այդ ամենի մեջ յուրահատուկ խորհրդավորություն էի տեսնում: Ճանապարհս շարունակում եմ ինքս ինձ վրա զարմանալով, նախկինում ես երբեք դուրս չէի գա քաղաքում զբոսնելու, իսկ այսօր քաղաքի խորհրդավորությունը ինձ ստիպում է անդադար քայլել, քայլել ու բացահայտել այն «ամենամեռած» վայրերը, որտեղ վաղուց մարդ չի եղել: Ու այդպես շարունակելով ճանապարհս, հասա մի բարձր բլրի գագաթի, որտեղից երևում էր ողջ քաղաքը:

Աբովյանը հեռվից…

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Այժմ քաղաքիս նայում եմ հեռվից, նա հեռվից էլ է անմարդաբնակ թվում:

Տուն վերադառնալու ողջ ճանապարհին հասկացա, որ այսուհետ «մեռած քաղաքը» որպես բացասական կողմ չեմ նշելու Աբովյանի մասին խոսելիս, իմ քաղաքը լուռ է ու խորհրդավոր: