Ութն անց զրո-զրո… Մենակ փողոցում գիշերն ու առավոտը անկաշկանդ սիրո մեջ են մտել, ես էլ խանգարում եմ: Կենտրոնական փողոցի վերջն ու սկիզբը ամենակարճ ուղով իրար են միացնում նախորդ տարի գնած կոշիկներս, որբ կատուն ու փողոցի հավաքարարի տնքոցը: Մենք ավելի շուտ այդ սիրո մասն ենք կազմում, քան թե խանգարում ենք:

-Բարև:

Շան տեղ չեն դնում:

-Գոնե վրես նայի:

Շան տեղ չեն դնում:

Երկու շներ էին: Մեկն իրեն էր ուտում, մյուսին վարկերի մասին մտահոգությունները ծեփել են ասֆալտին: Ոչ ինձ են բանի տեղ դնում, ոչ կատվին: Իրավիճակ ա փոխվել, չես վիճի:

-Ծխո՞ւմ ես:

-Հա:

-Խի՞

-Ինձ լավ տղա եմ զգում:

-Չե՞ս ծխում:

-Չէ:

-Խի՞

-Սենց էլ լավ տղա եմ:

-Բա՞:

-Զզվում եմ:

-Հա՜:

Մտնում եմ լրիվ այլ աշխարհ, «մարշրուտնի», մեր երկրի ու հասարակության էրոտիկ իրականություն: Էստեղ չկան երկու տարբեր սեռեր, կարող ես ստիպված հպվել ուրիշին, ու քեզ դրա համար ոչ ոք չի գա «տենալու»: Էստեղ ուզած-չուզած անձի երկատման ես ենթարկվում, երբ վարորդը Clean Bandit-ից հետո Արաբո Իսպիրյան, հետո էլ Խատուբա է միացնում, գումարած այն, որ դրսից տրանսպորտին նայողին հրամցնում ես «Սև ուրբաթ»-ի ժամանակ առանց զեղչ գնած տաբատիդ հետևամասը: Վայելեք:

-Բա իմացա՞ր ….-ին հիվանդանոց են տարել: Լուրջ խնդիր ա:

Holly shit, էս տարի դեպրեսիա չէինք տարել, ո՞նց կլիներ:

Ուզում եմ ծխել:

-Ընկեր Մանասյան, խի՞ եք ծխում:

-Հանգստացնում ա:

-Ընկեր Մանասյան, սիգարետ տվեք:

-Ո՞նց, ծխո՞ւմ ես:

-Չէ:

-Բա խի՞ ես ուզում:

-Կլինի՞ խաբեմ:

-Կլինի:

-Սիրտս քաշեց:

-Չէ:

-Դե պատասխանի՜…

-Ապե, ես հավատում եմ իրան, ինքը կարա ինչ-որ բան փոխի:

-Հա, լավ, տուֆտա լակոտ ա, մենակ գոռալով հո չի՞:

Գրաֆիտիների կողքին ցուցանակներ են: Հիմնականում «քաչալ» մարդիկ են: Ասում են` ինձ ընտրեք, լավ կլինի: Հա, ամեն տարի էս նույն մարդիկ մխտռում են պատերը: Փողոցը լիքն է: Փողոցը մեզ՝ երեքիս դավաճանեց, առավոտն էլ` իրեն դավաճանող գիշերվան: Մենակ շներն են հավատարիմ. բարևում եմ, չեն պատասխանում:

-Հը՞, Հայկ, ո՞ւր հասար,- հարցրեց «Ֆլեքսի վկա» անուժ Անուշը:

-Ուֆ, հյուրընկալող ընտանիքիս նամակը գրեցի վերջացրեցի, մնաց մանր-մունր մի քանի բան: Դո՞ւ,- անքուն ու վերջնաժամկետի նախորդ գիշերը տառապած ձայնով պատասխանեցի ես:

-Ես վերջացրել եմ:

Ի՞նչ, ինչի՞ են միշտ բոլորը ամեն ինչ հասցնում, իսկ ես անհաջողակի նման, չնայած ինչո՞ւ նման, ես` անհաջողակս, ամեն ինչ վերջին վայրկյանին թողնում ու շատ լավ գիտակցելով, որ ես էլ կարող էի ճիշտ ժամանակին ամեն ինչ անել, ու հետո, ինչպես սիրում են ուսուցիչներն ասել, «բարի» նախանձով նայել ուրիշներին:

Իրականում, ստում եմ, բարի նախանձ չկա, տաք շոկոլադ խմեք, ու ես ավելի շատ ուրախ եմ նրանց համար, ովքեր չեն անցնում դժոխքի 7 շրջաններով ու  կյանքն են վայելում, նայելով «Րիերդեյլի» նոր սերիան, իսկ ինձ նման ոստրեները  թող տառապեն ու զգան այն, ինչ Միջնադարում զգացել են գիտնականները ինկվիզիցիայի պատճառով: Մտածեցի ես: Հա, հիմա կզարմանաք, թե ո՞նց էդքան շատ բան մտածեցի, ինձ էլ է հետաքրքիր:

-Մեկ էլ, չմոռանաս: Վաղը հանրահաշվի պարապմունքի ենք,- շարունակեց «չարչարաճիչ» (սա իմ հորինած բառն է, չջնջեք խնդրում եմ) Անուշը:

-Տիեզերք իմ, լրիվ էի մոռացել… Ու մենք ունենք աշխարհի տնայինների խորանարդ տնայիններ…

Արդեն կեսգիշեր է, կարծես թե Ֆլեքսիս թղթերը վերջացնում եմ: «Վերջ, առավոտյան մի հատ էլ կստուգեմ ու կգնամ Երևան»,- մտածում էի ես, երբ մոտենալով անկողնուս, լսեցի մկան ծվծվոց: Բոլորովին զարմանալի չէ, այս անմոռանալի ու շքեղազարդ կրծողները իրենց  դինաստիայով հաստատվել են մեր տանը, ու ոնց հասկանալի է, Արքունիքը իմ զգեստապահարանի տակ է:  Երևի թե, այսօր էլ նրանց Արքայադստեր նշանադրությունն  է: Օ՜, ոչ, միայն թե` ոչ այսօր: Ես այսօր արդեն բավականաչափ սթրես եմ ապրել. միայն մկների ծվծվոցի պատճառով անքուն գիշերն էր պակաս` օրս լիարժեք ու բազմաբովանդակ համարելու համար:

Ինչևէ, առանց վարանելու գործի ենք դնում «Փըշտ» ճչալու կոպիտ ավեստը ու տան հեծելազորով` ավելով, խափանում մկների հարսանիքը:

Հիմա կարելի է և քնել:

-Տա՛տ, կուզե՞ս քո մասին նյութ գրեմ,- ուրախ-ուրախ հարցրի տատիս:

-Հա՛, հա՛, գրի, որ տատիս մեր վրա շատ է խոսում, արդեն խելքը գցում է. դե, մեծ է արդեն՝ դրանից է, գրի՛,- ծաղրական տոնով արձագանքեց տատս:
Դե հա, տատիս արդեն 70 տարեկան է, բայց միևնույն է, հումորը մի գրամ անգամ չի պակասել: Չկա երևի տատիկիս պես երկրորդն էս աշխարհում, բոլոր առումներով: Բարձրահասակ, խաժ աչքերով, հպարտ ու ամուր կին է: Ասում եմ ամուր, որովհետև տարիքը չի խանգարում, որ նա անի մի շարք աշխատանքներ, իսկ հպարտ, որովհետև բավականին համառ է:
Երբ նայում եմ տատիս երիտասարդ ժամանակվա նկարը (թերևս այն մեկն է. տատիկս նկարվելը տանել չի կարողանում), հասկանում եմ, թե ինչքան հմայիչ ու գեղեցիկ կին է եղել (ու կա): Ամեն անգամ ասում եմ, թե ինչ սիրուն գույն ունեն իր աչքերը, և որքան կուզեի, որ իմն էլ էդպիսին լինեին (միայն եղբորս է նման բախտ վիճակվել): Ինչևէ, աչքերս շագանակագույն են, իսկ տատիկս այդքան էլ չի հիանում իր խաժ աչքերով:

-Ա՛րփ, հիմա տատիկիդ անունն ի՞նչ է,- համարյա միշտ հնչում է  նմանատիպ մի հարց:

-Դե, իր անունը Թեհմինե է, բայց իրեն Դույնո են ասում,- ինչպես միշտ պատասխանում եմ ես:
Միշտ էլ չեմ հասկացել, թե ինչ նմանություն կա այդ երկու անունների միջև. ավելի ճիշտ, ոչ մի նմանություն էլ չկա, հավանաբար մեկն էդպես է ասել, ու մնացել է:

Դույնո տատին, ինչպես մյուս տատիկները, սիրում է սերիալներ, հատկապես հնդկական:

-Արփինե ջան, էն Քուշիի կինոն չի՞ սկսել։

-Չգիտեմ, տատ, էդ ո՞րն է, բայց հիմա կփորձեմ հեռուստաալիքի ցանկի ժամերով իմանալ:

-Լավ, եթե հիմա չկա, էն լավ տղու կինոն դիր` նայենք:

Փորձում եմ հիշել, թե ով էր էդ լավ տղան, որպեսզի միացնեմ իր ֆիլմը:

-Տատ, դու շատ համով ես պատրաստում, բայց մեկ է, հորքուրի պատրաստած տոլման ուրիշ է:

-Հա՛, հա՛, դու էլ, քո հորքուրն էլ… Էդ հորքուրն իմ երեխան է, ինձնից է սովորել: Լավ, զանգեմ, ասեմ` ուրախանա,- ասում է ու միանգամից զանգում:

Տատին, ինչպես տատիների մեծամասնությունը, չի սիրում նորաձև դարձած սովորույթներ ու երևույթներ (որոնք հասու չեն եղել հնում):

-Էն ժամանակ մենք իրավունք չունեինք մեր հոր դիմաց նստեինք, հաց ուտեինք,- ինչ որ անուղղակի հպարտությամբ ասում է տատս ու հիշում հին օրերը, երբ իրենց հայրիկը ճիշտ իրենց հասակի ձմերուկներ էր տուն բերում:

-Տատ, բայց դա լավ չի: Ուրեմն չես կարող նաև լավ շփվել ծնողներիդ հետ: Կամ, որ 14 տարեկանից ամուսնացել են, էն էլ ծնողների ընտրությամբ, առանց ճանաչելու, բավարար կրթություն ստանալու,- ասում եմ ես, սովորականի պես դեմքս խոժոռելով, որովհետև այդ ավանդույթին դեմ եմ:

-Դե հիմա էդ էր, բայց նամուս կար, թասիբ կար: Բա չէ, հիմա, էս ջահելությանը թողնես` ամբողջ օրը հեռախոսները ականջներին ու առանց կարգին հագնվելու կչափչփեն փողոցները…

Դե բնական է, սա բոլորին չի վերաբերում (ինչպես միշտ, ժպտում եմ տատիս ու գլուխս կախում գրքիս վրա)։
Կամ օրինակ, եթե տատիս ճար ունենար, Woomen’s club-ը հաստատ փակել էր տալու. առաջին հերթին իրենց արած արտահայտությունների համար, որոնք սերտելով, երիտասարդությունը հաստատ լավ բան չի սովորում:
Տատիս ունի մի շնորհ. խոսքը գրպանում ծալված դրված է (ժողովրդական խոսքի պես): Դե ցանկալի կլիներ, որ այդ գենը ժառանգեի, բայց իմ կյանքն էլ էսպես է դասավորվել  (կատակում եմ, սա դժբախտություն չէ. հումորով մոտենալ):
Հա, մեկ-մեկ էլ մեր վրա խոսում է, բայց դե էդ էլ է պետք, չէ՞:
Ոչ մեկս էլ կատարյալ չենք ու մինչև մեր կյանքի վերջը կարող ենք ու պետք է նորը սովորենք:
Մի խոսքով, եթե տատիկ ունես, իմացիր, որ ժամանակդ չի մեռնում, դու էլ չես ծերանում:

Հ.գ.Էն լավ տղան պարզվեց Գոռ Եփրեմյանն էր:

-Քանի քեռին ողջ է, երեխաները պետք է շոկոլադ ուտեն, – ամեն անգամ այս արտահայտությամբ են դիմավորում ինձ քույրերս, երբ ես գնում եմ իրենց տներ:

-Վա՜յ, հազար եմ ասել՝ քաղցրը նպաստում է ատամների էմալի քայքայմանը և ենթաստամոքսային գեղձի ծանրաբեռնմանը։ Էլ չասեմ, որ էդ շոկոլադի մեջ բացի շոկոլադից՝ ամեն ինչ կա…

Ասեք, որ ճիշտ եմ ասում։ Չի կարելի մատաղ սերնդին «փչացնել» նմանատիպ ոչ օգտակար սննդով, բայց այսօր նյութս դրա մասին չէ:

Ես Հայկն եմ, 16 տարեկան, ու վերջին 6 տարիների ընթացքում ես հասցրել եմ 4 անգամ քեռի և մեկ անգամ հորեղբայր դառնալ: Դժվար է, դժվար է կյանքը առանց ֆինանսական աջակցության պետության կողմից: Այս ի՞նչ խտրականություն է, ֆինանսական օժանդակություն ստանում են բազմազավակ ծնողները, իսկ այ, քեռիներին բոլորը անտեսում են: Նրանք գոյություն չունեն այս երկրում։

Գիտակցելով, որ 16 տարեկանը բավականին լուրջ տարիք է, պետք է որոշ չափով արդեն ինքնուրույն լինես, ես սկսեցի դիմանկարներ նկարել։ Առաջ 3000 դրամով էի վաճառում, բայց քանի որ դա շատ թանկ էր, ու գնորդներ չկային, ես միշտ զեղչեր եմ անում, ու բոլորը դրանք գնում են 1500-2000 դրամով: Սա է իմ եկամտի միակ աղբյուրը: Այդ խղճուկ 1500 դրամով ես հազիվ կարողանում եմ հեռախոսիս ապառիկը մուծել, այն էլ միայն ծնողներիս կողմից գումարի 85 տոկոսը ավելացնելուց հետո։ Եվ ինչպե՞ս կարող եմ ես բավարարել «երեխաներիս» կարիքները: Հիմա կասեք՝ ի՞նչ է, այդ երեխաները ծնողներ չունե՞ն, որ դու պետք է բավարարես նրանց կարիքները։ Կարիքներ իմ տեսանկյունից չի նշանակում հաց, ջուր, հագուստ։ Ախր, շոկոլադը մի կերպ «ցրելով» իրավիճակ չի փոխվում: Ես նրանց համար գնում եմ մատիտներ, ֆլոմաստերներ, «Ներկիր ինքդ»-ներ, ռետիններ, ջրաներկեր, կպչուկներ (ստիկեր), գրքեր, խաղալիքներ, տարբեր տեսակի զրթիկներ և փրթիկներ, դրանք ախր, քեռու պարտականություններն են:

Եվ ուրեմն, համայն աշխարհի բազմազավակ քեռիներ, եկեք համախմբվենք ու մի բռունցք դառնանք: Միայն այդ դեպքում մենք կլինենք անկոտրում և ուժեղ: Միայն այդ դեպքում մեր խնդիրները կստանան դրական լուծումներ: Միայն այդ դեպքում հասարակությունը և կառավարությունը մեզ վրա ուշադրություն կդարձնի:

-Երվ, Դավոյի հետ քելեք Ցայտկի մոտ։

-Չկա տենց ճիշտ, իրար հետ ենք գնում։

-Արա, ասում եմ՝ գնացեք ընդե կայնեք։ Կարո՞ղ ա գիտեք՝ պիտի սաղ օրը ստեղ կանգնած մնանք։ Ձեզ՝ չգիտեմ, բայց ինձ չուչելի կարգվիճակը հեչ չի դզում։

Հանդիսանալով «քձիբ» ուսանողության արժեքավոր տարր և ծնողների ջանքերը անվերապահորեն գերագնահատող անձինք, մենք ճիշտ ենք համարում անցնել դասից տուն 10 կմ-ը՝ հույսը դնելով բազմաչարչար տարիների արդյունքում սովետից ստացած միակ «жигули»-ի պատճառով կզած, կնճռոտ պապիի, կամ «BMW»-ի հաստափոր վարորդի վրա։

Տարբերակները երկուսն են։ Կամ ավտոստոպ, կամ տրանսպորտ։ Համապատասխանաբար` կամ մի քիչ երկար կանգնել ճռռան արևի տակ ու գնալ անվճար, կամ վատնել օրհասական հարյուր դրամը։ Բայց դե, քանի որ մասնագիտությունն ինքնին մեխված է ուղեղներումս (ասել եմ` հաշվապահություն ենք սովորում), նախընտրում ենք խնայել վաղվա հոթ-դոգի գումարը։

Հա, ի դեպ, չշտապեմ բավարարել ձեր հետաքրքրությունն այն մասին, թե ով է Ցայտկը, այլ սովորականի պես անշնորհքաբար ոտքերս սեղանին դրած ուղղակի նշեմ, որ Ցայտկը զույգ «չոլկայով» ու թզբեխով մեկն է` պատկերված գերեզմանաքարի վրա։ Սակայն իջեցնեմ ոտքերս ու նորից նշեմ, որ ցանկացած ավտոստոպի դիմող բանդայի պես, մենք էլ մեր բարենպաստ կայանատեղիներն ունենք. գերեզմանոցի դիմաց ու ծառի տակ։ Ինչևիցե, չխորանանք։

Քանի որ երկար տվայտանքների արդյունքում որոշեցի կիսվել այս թեմայով, հարկ եմ համարում կիսվել նաև իմ՝ պրոֆեսիոնալ ավտոստոպիստիս փորձով, ու այդ նենգ քայլին դիմելու արվեստի գաղտնիքներով։

Եթե դուք ամերիկյան ֆիլմերի սիրահար եք, ապա հավանաբար տեսած կլինեք, թե ֆիլմերում ինչպես են կանգնում ճանապարհի եզրին ու տնկում բութ մատը, որը կանգնեցնելու նշան է համարվում անցնող տրանսպորտի համար։ Իրականում նույն սրբազան օրենքը գործում է նաև Հայաստանում, ուղղակի մի տարբերությամբ։ Եթե անցնող տրանսպորտային միջոցի վեջն էլ չի, ու նա արհամարհում է ձեր ջանքները, մատների կոմբինացիան ավտոմատ կերպով փոխվում է։ Դե, չխորանամ, հասկացաք։ Բացի դրանից, վարորդի հետևից տեղում են փոքր ժամանակ տատիկի սովորեցրած բոլոր արտահայտությունները, որոնք պատանեկան տարիքին հասնելուն համատեղ կատարելագործում ես։ Ավելացնեմ ևս մի անկյունաքար` բավականին շուտ ցանկալի արդյունքի հասնելու համար։ Ուղղակի կանգնելուց բացի՝ շատ կարևոր է նաև նայվածքը։ Հասարակ հայացքով ոչ մի անցորդի չես գերի։ Եթե ցանկանում ես բարձրացնել շանսերդ, պիտի նայես Շրեկի կատվի նայվածքով։ Նման խոցող հայացքով քեզանով կանես նույնիսկ մետրոյի վարորդին։

-Էսօր իմ հերթն ա։ Ես եմ դեմը նստում,- ճտպտացի։

-Չկպավ։ Էս ի՞նչ սերունդ ա մեծանում։ Ոչ հարգա՜նք կա մեծերի հանդեպ, ոչ բա՜ն,-բազմանշանակ հայացքով խոսեց մեզանից երեք ամսով մեծը։

-Հա, բա՞։ Ձյուն գար` սղայինք,- մեր Արսենն ա, գիտեք, ասել եմ։

Հիմնականում այս երեք ընկերներով ենք դասից տուն գալիս։ Նույն քաղաքից ենք։ Երեքս էլ տարբեր հաշվարկներից բխող շահի պատճառով ենք հարյուր դրամ խնայում։ Երվանդն ունի ընկերուհի, որը տարին մինիմում չորս անգամ ծննդյան օր է նշում, Արսենի մասին չասեմ, օրը մի ընկերուհի է փոխում. մեկի քիթն է ծուռ, մեկի՝ ոտքերը, մեկը հարմար կազմվածք չունի, ու էդպես շարունակ։ Ես էլ անկապ խնայող եմ։ Մի՛ բողոքիր, մայր։ Փոքր ժամանակ քիչ ասեիր՝ սենց որ ծախսես, դու տուն չես դառնա։

-Հրոխպեր, սվետաֆորի մոտ պահի։

-Շնորհակալ ենք։

-Հաջող, տղերք ջան։