Հարցազրույց պապիկիս` ճարտարապետ   Բորիս Քոչարյանի հետ

-Պապիկ, դու ի՞նչ մասնագիտություն ունես, որտե՞ղ ես աշխատել:

-Ես մասնագիտությամբ ճարտարապետ եմ, Ճարտարապետների միության անդամ եմ, աշխատել եմ «Հայսեյսմշինում», հետո աշխատել եմ «Հայպետգյուղնախագիծ» ինստիտուտում, աշխատել եմ նաև ոչ իմ մասնագիտությամբ տարբեր պաշտոններում: Այնուհետև Երևանի քաղաքապետարանում ճարտարապետության վարչությունում, այժմ աշխատում եմ ճարտարապետության և շինարարության Հայաստանի ազգային համալսարանում, որպես դասախոս:

Նախագծել եմ տիպային բնակելի տներ Հայաստանի գյուղական բնակավայրերի համար: Արևային ջեռուցման փորձարարական բնակելի տուն Մերձավանում, Գյուղատնտեսության նախարարության շենքը` Երևանում, Ավետիք Իսահակյանի անվան գրադարանի և մի շարք այլ շենքերի նախագծեր Երևան քաղաքում, բազմաթիվ այլ աշխատանքային նախագծեր:

-Երևանում հին շենքերը քանդում են և կառուցում նորերը: Ինչպե՞ս ես վերաբերվում դրան:

-Իրենց կյանքի ընթացքում բոլոր քաղաքներն էլ կրում են որոշակի փոփոխություններ: Իրենց դարը ապրած շինությունները քանդվում են, կառուցում են նորերը, սակայն, միաժամանակ անհրաժեշտ է պահպանել պատմականորեն ձևավորված քաղաքային միջավայրը, որը կարևոր նշանակություն ունի քաղաքացիների համար, իրենով մարմնավորում է նրանց պատմական հիշողությունը, խորհրդանշում հարազատ քաղաքի, ծննդավայրի, ի վերջո, հայրենիքի որոշակի կերպարը: Հետևաբար, միջամտությունը քաղաքային ձևավորված միջավայրին պետք է լինի մասնագիտական բարձր մակարդակով, անպայման նախապես ստանալով հանրության աջակցությունը:

-Ինչո՞ւ են նոր շենքերը կառուցում հին շենքերի տեղում:

-Որովհետև քաղաքի տարածքը սահմանափակ է և անընդհատ չի կարող ընդարձակվել:

-Ընդհանրապես ինչո՞ւ են քանդում հին շենքերը, այլ ոչ թե վերանորոգում:

-Եթե այս շենքը ֆիզիկապես և բարոյապես մաշված է, հնարավոր է, որ արդարացված լինի նրա քանդելը և տեղում նոր կառույց ստեղծելը, որը ավելի համապատասխան կլինի քաղաքի և հանրության կարիքներին: Իսկ եթե մաշված չեն, ապա պետք է վերանորոգել` փոխելով նրա նշանակությունը կամ կատարելով ամրացման աշխատանքներ:

-Ի՞նչ զգացիր, երբ տեսար, որ քո կառուցած Իսահակյանի գրադարանը քանդում են:

-Ինձ համար շատ անսպասելի էր քանդման աշխատանքների մասին լուրը, որովհետև շենքը ժամանակին մեր նախագծով ամրացվել էր և ֆիզիկապես կարող էր ծառայել երկար տարիներ: Ընթացքում պարզվեց, որ շենքի ճակատային մասը պահպանելու է` ներառվելով նոր կառույցի մեջ:

-Նոր շենքեր ուրիշ թաղամասերում կառուցվո՞ւմ են:

-Ցավոք սրտի, շինարարությունը մեծ մասամբ կատարվում է Երևանի կենտրոնում: Ներդրումների արդյունավետության տեսակետից դեռևս շահեկան չի համարվում կառուցապատումը քաղաքի ծայրամասերում:

-Արդյոք նոր շենքերը ավելի՞ հուսալի են և ամուր:

-Այո, որովհետև նրանք կառուցվում են սեյսմակայուն շինարարության ժամանակակից նորմերի ու կանոնների համաձայն, կիրառվում է միաձույլ երկաթբետոնե կոնստրուկցիաներ և այլ բարձրորակ շինանյութեր:

Հարցազրույցը գրի առավ Արթուր Համբարձումյանը

Սերը, ակնթարթային անհոգությունը, պատանեկական մտքերը, այն, ինչը մնում է այդ ամենից հետո, սխալները, հուսահատությունը, տխրությունը…Բաներ, որոնց մասին քչերս ենք բարձրաձայնում կամ գրում, բայց բոլորս էլ, անշուշտ, ինչ-որ ժամանակ ապրում ենք այդ:

Ֆրանսիացի արձակագիր Ֆրանսուազ Սագանի «Բարև, թախիծ» վեպը պատմում է տասնութամյա մի աղջկա մասին, ում առաջ կյանքը դնում է բազում խնդիրներ, որոնց լուծումը պահանջում է ոչ միայն մտավոր, այլև բարոյական ուժերի լարում: Եվ այդ լարման մեջ աղջիկը, ապրելով հոր հետ, միև նույն ժամանակ ապրում է մենակ:

Գիրքը, չնայած իր փոքր ծավալին և  թեթև  տրամադրությանը, բավականին ընդգրկուն է իմաստային առումով, և  նրանից, իհարկե, կարելի է վերցնել ուսանելին, անհրաժեշտը:  Օրինակ՝ այն, որ 17-18 տարեկանը, որքան մոտ է չափահասությանը, նույնքան անկայուն ու անկանխատեսելի է, և  երբևէ պետք չէ անուշադրության մատնել ապրումները, որ նա տանում է իր ներսում: Կամ էլ այն, որ սերը իրարից անկախ զգացմունքների հաջորդական շղթա չէ միայն, և  չնայած բոլոր երջանիկ րոպեներին, մի օր ստիպում է մտածես՝ այն, ինչ զգում ես, իսկապե՞ս սեր է թե՞…

Առհասարակ ցանկացած գիրք էլ ունի այդ անհրաժեշտ կորիզը, պարզապես միշտ պետք է իմանալ՝ ինչ կարդալ, երբ կարդալ և ինչպես կարդալ:

Գլխավոր հերոսուհին՝ Սեսիլը, ապրում է քսաներորդ դարի փարիզյան կյանքի անհոգ թոհուբոհի մեջ, և ամենաթանկը, որ նա ունի, հայրն է՝ որքան նման, նույնքան տարբեր իրենից: Վերջինս էլ, րոպեական ուրախություններ որոնելով տարբեր ֆրանսուհիների մեջ, հաճախ  չի նկատում իր երիտասարդ աղջկա ապրումները: Քայլ առ քայլ հասունացնելով ընթացքը՝ հեղինակը ի վերջո հանգում է ամենաանսպասելիին. տեղի է ունենում այն, ինչ տեղի է ունենում, և  թե ում մեղքով, որոշումը ընթերցողինն է:

***

Այս անծանոթ զգացմունքը, որ մեղմ ձանձրույթով հալածում է ինձ, ես վարանում եմ կնքել գեղեցիկ և  հանդիսավոր անունով՝ թախիծ: Դա այնպիսի համակործան և  այնպիսի եսասեր զգացմունք է, որ նրանից ամաչում եմ, մինչդեռ թախիծը ես միշտ հարգել եմ:

Ցանկանում էի, որ ինձ շոյեին, մխիթարեին, ինքս ինձ հետ հաշտեցնեին:

Ուրիշի թերություններին հեշտությամբ ես հաշտվում, երբ դրանք շտկելը քո պարտքը չես համարում:

Քանզի բոլորս էլ ձգտում ենք մի բանի՝ դուր գալ մյուսներին: Մինչև այսօր էլ չգիտեմ, թե ինչ է թաքնված նվաճելու այդ ձգտման մեջ. կենսական ուժերի գերառատությո՞ւն, նկատված լինելու ցանկությո՞ւն, թե՞ ինքդ քեզ վստահ լինելու, զորեղ զգալու մի թաքուն, անխոստովանելի կարիք:

Տարօրինակ է՝ ճակատագիրը սիրում է մեզ ներկայանալ շատ սովորական և անարժան տեսքով:

Նա ինքն իրեն ժպտաց հայելու մեջ, ինչպես ժպտում ենք մեկին, որին լքելու ենք:

Սենյակում, չգիտեմ ինչու, մութ է, ես էլ, չգիտեմ ինչու, պառկած եմ, բայց դա կապ չունի, ես պարզ նախադասությունները փոխակերպում եմ բարդի: Ես շատ կարևոր գործ եմ անում, շատ: Ինչ-որ զարթուցիչիս ձայնին նման ձայն է լսվում: Միայն թե ոչ հիմա, ախր ես փոխակերպումներ եմ անում, չի կարելի հիմա արթնանալ: Հինգ րոպեից, գոնե հինգ րոպեից, գոնե մի նախադասություն էլ գրեմ, նոր: Զարթուցիչս ձայնը չի կտրում: Ես ամուր զգում եմ գրիչը ձեռքերիս մեջ: Գրի՞չ, ձեռքերիս մե՞ջ, հիմա հաստատ բարձս կթանաքոտեմ: Զարթուցիչի ձայնը գնալով ուժեղանում է: Ի՞նչ գրիչ, ձեռքերիս մե՞ջ, անկողնու՞մ: Հա, էլի իմ աննորմալ երազներից էր: Լավ է արթնացա: Մի կերպ բացում եմ աչքերս, կամ հաճախ չեմ էլ բացում ու սողում եմ դեպի լոգարան: Կարևորը վեր կենալն է, արթնանալը` հետո: Պատրաստվում եմ ու գնում դեպի կանգառ, որ դպրոց գնամ: Երթուղայինում գարնանային հաճելի արևը ընկնում է վրաս, աչքերս նորից փակվում են: 

-Արագացրու, Մարիամ, արագացրու:

-Չէ, ես չգիտեմ պատասխանը: Իսկ գուցե հատույթը AC կողմո՞վ է անցնում:

-Ես չգիտեմ:

-Դու հիմա բաց կթողնես կանգառդ: Դու պետք է լուծես խնդիրը, թե չէ չես կարող իջնել:

Կանգառը մոտենում է: Ես պետք է լուծեմ տարածաչափական բարդ խնդիրը, թե չէ չեմ կարողանա իջնել: Տագնապը ուժեղանում է, և ես զգում եմ սրտիս զարկերը: Մտածիր, մտածիր, մտածիր, թե չէ հավերժ երթուղայինում կմնաս: Վախն ավելի է ուժեղանում ու վերջապես բացում եմ աչքերս:

-Կանգառում կկանգնեք:

Ինչ լավ է, որ իրականում երթուղայինի դռների վրա ծածկագիր չկա երկրաչափության խնդրի տեսքով: Լուծիր խնդիրը, թե չէ հավերժ քնած կմնաս, կամ երթուղայինի մեջ: Ինչ լավ է, որ սրանք ընդամենը իմ երազներն են, արդեն սովորական դարձած իմ հիմար երազները: Դպրոցի մոտ ինչ-որ կատվի հետևից եմ ընկնում ու գնում դասի:

-Էլի փիսոների հետևի՞ց էիր վազում,- հարցնում է ընկերուհիս:

-Հա,- պատասխանում եմ ես ու տեսնելով մշտական դեմքը` ինձնից ու իմ փիսոներից հոգնած, շարունակում եմ,- չէ, դու չես հասկանում: Իմ սերը փիսոների նկատմամբ բացարձակ ա, մոդուլով, հասկանու՞մ ես: Ես իրանց սիրում եմ առանց հպարտության, ուրիշ ոչ մի բան ես մոդուլով չեմ սիրում: Ես փիսոների հետևից վազում եմ իմ հպարտությունը մոռացած, ընդհանրապես ինձ մոռացած, հասկանու՞մ ես,- նկատելով, որ էլ ինձ ոչ ոք չի լսում, ձայնս կտրում եմ: Մոդուլով սեր, բան գտա ասելու:

Ուղղակի երևի մաթեմատիկան մի քիչ վրաս ազդել է: Արդեն կատակներս էլ են մոդուլով, մոդուլից դուրս են գալիս առանց հումորի զգացումի:

-Մարիամ, հասնու՞մ ես:

-Արմատ տասը րոպեից տանը կլինեմ:

«Արմատ տասը, շատ զվարճալի էր»,- ինքս ինձ ձեռ եմ առնում ամեն հիմար կատակից հետո: «Il vaut mieux երկխոսություններդ անգիր անես»: Ինքս ինձ ձեռ առնելու պատճառներից մեկն էլ վերջերս հայտնաբերած «շնորհս» է: Ես ոչինչ չեմ կարողանում անգիր անել: Նկատելով այս հատկությունս ուսուցիչներս տարբեր ռեակցիաներ տվեցին:

-Պետք էլ չի, շատ լավ, ամեն ինչ մտածելով կանես,- ասաց մաթեմիս դասախոսը:

-Ոչինչ, Մարիամ ջան, փորձիր կապել ինչ-որ բանի հետ, որ հիշես,- մխիթարեց ֆրանսերենի ուսուցչուհիս, որովհետև ֆրանսերենում պետք է գալիս ինչ-որ բաներ պարզապես հիշել: Ֆրանսերենը ուրիշ է:

-Թարգմանություն կանենք մինչև 40-ը,- հայտարարեց պարապմունքի վերջում ուսուցչուհիս:

-Բա՞ց միջակայք, թե՞ փակ,- հարցրի ես ու զարմացա, թե ինչու է ամբողջ խումբս ժպիտով ինձ նայում: -Նկատի ունեմ 40-ը ներառյա՞լ:

Իսկ հիմա այդ արտահայտությունը դարձել է մեր խմբի մշտական արտահայտություններից մեկը, բոլորն էլ արդեն այդպես են ասում` բաց միջակայք, կամ փակ…

Չգիտեմ ուղղանկյուն սեղանը փոքր հիմքի շուրջը պտտելիս ինչ պատկեր է ստացվում, բայց ինձ արդեն մի քիչ արձակուրդ է հարկավոր:

Հարցազրույց հայրիկիս՝ Ալբերտ Համբարձումյանի հետ

-Հայրիկ, ինչպե՞ս որոշեցիր, որ դառնալու ես բժիշկ:
-Քանի որ իմ ընտանիքում համարյա բոլորը բժիշկ են, այդ պատճառով ես էլ որոշեցի դառնալ բժիշկ: Բժշկական համալսարանը ավարտելուց հետո ընդունվեցի կլինիկական օրդինատուրա և այն ավարտելուց հետո ծառայեցի ՀՀ Զինված ուժերում որպես բժիշկ:

-Զորամասում բժիշկ մասնագետ լինելուց հետո որտե՞ղ շարունակեցիր քո ծառայությունը:
-Այնուհետև տեղափոխվեցի ռազմաբժշկական վարչություն, որպես բժիշկ-սպա, այնուհետև` ավագ սպա:
-Ի՞նչ գործունեությամբ է զբաղվում ռազմաբժշկական վարչությունը:
-Ռազմաբժշկական վարչությունը կազմակերպում և կառավարում է ամբողջ ԶՈՒ-ի բժշկական ծառայությունը թե զորամասային օղակում, և թե հոսպիտալային օղակում:
-Զինվորական բժիշկնե՞րն էլ են ստանում զինվորական կոչումներ:
-Այո, ես օրինակ բժշկական ծառայության մայորի կոչում ունեմ:

-Հիմա ի՞նչ գործունեությամբ ես զբաղվում:
-Ես աշխատում եմ Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ռազմաբժշկական ֆակուլտետի Բժշկական ծառայության կազմակերպման և մարտավարության ամբիոնում որպես դասախոս: Ռազմաբժշկական ֆակուլտետում մենք ԶՈՒ-ի համար պատրաստում ենք ապագա ռազմական բժիշկներ:

-Իսկ ինչպե՞ս եք դա անում:
-Մենք նրանց դասավանդում ենք առարկայի գիտական մասը, ինչպես նաև ներգրավում ենք պրակտիկ պարապմունքներին: Պրակտիկ պարապմունքները նրանք անցնում են զորամասերում, ինչպես նաև բժշկական զորավարության տեսքով:

-Էլ ի՞նչ առարկաներ են անցնում ապագա բժիշկները:
-Բացի «Բժշկական ծառայության կազմակերպում և մարտավարություն» առարկայից, նրանք ռազմաբժշկական ֆակուլտետում անցնում են ընդհանուր զինվորական պատրաստություն, ռազմաբժշկական թունաբանություն, ռազմադաշտային վիրաբուժություն, ռազմադաշտային թերապիա, դիմածնոտային վիրաբուժություն, ռազմական հիգիենա, ռազմական համաճարակաբանություն և արտակարգ իրավիճակներ առարկաները: Ինչպես տեսնում ես, սովորական բժիշկ լինելուց բացի նրանք պետք է կարողանան ռազմական գործողությունների ժամանակ բժշկական օգնություն ցույց տալ բոլոր իրավիճակներում: