Լուսանկարը՝ Ջոանն Բեմիշի

Բարև՜, Հայաստան։ Արդեն բավականին ժամանակ է, ինչ նյութեր չեմ գրում, չնայած որ շատ եմ ցանկանում։ Երևի հարց առաջացավ, թե ինչու։ Մոտ երկու ամիս է, ինչ ԱՄՆ-ում եմ ՖԼԵՔՍ ծրագրով:  Բայց մի՞թե ԱՄՆ-ում գտնվելը պատճառ է նյութեր չգրելու համար։ Իրականում պատճառը այստեղի հագեցած առօրյան է: Եթե հայ դեռահասները մտածում են, որ իրենց առօրյան շատ հագեցած է ու ծանրաբեռնված, ապա կարող եմ վստահեցնել, որ այստեղ դեռահասների առօրյան շատ ավելի ծանրաբեռնված է, քան կարող եք պատկերացնել։
Մի փոքր նկարագրեմ թինեյջերների (դեռահասների) առօրյան ԱՄՆ-ում։ Նրանք սովորաբար շատ շուտ են արթնանում քանի որ դասերն այստեղ ավելի վաղ են սկսում, քան Հայաստանում։ Աշակերտների հիմնական մասը դպրոց է գնում դպրոցական ավտոբուսով (school bus)։ Եվ հավատացեք, որ ամենահաճելի բաներից մեկը դա դպրոցական ավտոբուսով դասի գնալն է: Չնայած ես առիթ չեմ ունեցել դպրոց գնալ այդ ավտոբուսով, քանի որ բավականին մոտ եմ ապրում դպրոցին։ Բայց դպրոցական ավտոբուսը նախատեսված չէ միայն երեխաներին դասի տանելու ու դասից բերելու համար։ Ուրիշ ինչի՞ համար կարող է նախատեսված լինել այն։ Չգուշակեցի՞ք։ Դե իհարկե, դպրոցական սպորտի թիմերին  տարբեր մրցույթների տեղափոխելու համար։ Սրան մի քիչ ավելի ուշ կանդրադառնամ։ Հիմա խոսենք դպրոցի մասին։ Դպրոցները այստեղ բավականին տարբեր են։ Եթե համեմատեմ Հայաստանի դպրոցների հետ՝ սարեր ձորերի տարբերություն։ Բայց ինչպես սովոր են ասել փոխանակման ծրագրի աշակերտները՝ ոչ ավելի լավ է, ոչ ավելի վատ՝ ուղղակի տարբեր է։ Ամերիկյան ավագ դպրոցում պարտադիր առարկաները հիմնականում  չորսից ավելի չեն լինում։ Մնացած առարկաները կարող ես ընտրել քո ցանկությամբ։ Իմ կարծիքով դա իրականում շատ ավելի լավ տարբերակ է։

Երբ ինձ այստեղ հարցնում են, թե ինչպիսինն է կրթական համակարգը Հայաստանի դպրոցներում, իմ պատասխանից հետ շատ են զարմանում։ Ամերիկացիների համար բավականին դժվար է երկրորդ լեզու սովորելը, այդ պատճառով նրանց համար նույնպես զարմանալի է, թե ինչպես են մեկ այլ երկրի աշակերտները  երկուսից ավելի լեզուների տիրապետում։

Դասերը ժամը 15։00-ից շուտ չեն ավարտվում, իսկ եթե ինչ-որ սպորտի թիմում ես, ապա շատ հնարավոր է,որ դասերից անմիջապես հետո միանգամից գնաս մարզումներին մասնակցելու։ Իմ դեպքում այդպես է։ Ես որպես սպորտ ընտրել եմ վազքը, որը հեշտ թվացող, բայց իրականում ամենաբարդ սպորտաձևերից մեկն է։ Ամեն օր դասերից հետո պետք է մնամ ու մասնակցեմ մարզումներին և հիմնականում 17:00 կամ 18:00-ից շուտ տուն չեմ կարող գնալ։

Տուն գալուց հետո ճաշում ես, որից հետո պետք է ավարտես տնային հանձնարարություններդ։ Որոշ աշակերտներ անգամ աշխատում են, որպեսզի կարողանան ապահովել իրենց առօրյա ծախսերը։ Այս ամենից հետո էլ էներգիա չի մնում: Այնպես որ, միանգամից ուզում ես քնել։ Ամենաշատ էներգիան սպառվում է մարզումների վրա։ Ինչպես հասկացաք, ԱՄՆ-ում սպորտին շատ մեծ տեղ են տալիս, և սպորտը ոչ միայն աշակերտների, այլ տարբեր տարիքի մարդկանց առօրյայի ու կյանքի մեծ մասն է կազմում։

Երբեք չեմ հասկացել սպորտի նշանակությունն ու կարևորությունը, բայց այստեղ գտնվելով հասկացա, թե ինչ մեծ ու կարևոր նշանակություն ունի այն։ Սպորտը մարդուն չի կոփում միայն ֆիզիկապես, այն կոփում է նաև հոգեպես։ Այն ստիպում է, որպեսզի անես ավելին, քան մտածում ես, որ կարող ես անել։ Ստիպում է միշտ պայքարել ու երբեք չհանձնվել և վերջապես սպորտը բացահայտում է մարդու անհատականությունը։ Շատ կցանկանայի, որ Հայաստանի դպրոցներում էլ սպորտին մեծ նշանակություն տային, քանի որ ամենավառ անհատականությունները հենց սպորտի շնորհիվ են ձևավորվում։

Երկու օր առաջ ընկերներիցս մեկը հարցրեց, թե ինչ ենք անում դպրոցում ֆիզկուլտուրայի ժամին։ Ու այս հարցը ինձ մտածելու տեղիք տվեց։ Երբեք ֆիզկուլտուրային որպես լուրջ առարկա չեմ վերաբերվել, բայց հիմա կարծիքս փոխվել է։ Շատ եմ ափսոսում, որ Հայաստանի շատ դպրոցներում, ինչպես նաև իմ դպրոցում, նորմալ պայմաններ չկան երեխաներին մարզելու  համար։ Բայց հուսով եմ, որ ապագայում ամեն ինչ կփոխվի։

Այսքան շատ խոսեցի սպորտի մասին, բայց չասացի, որ ոչ միայն մարզվում ենք կոփվելու, այլ նաև մրցույթներին մասնակցելու և հաղթելու համար։ Ամեն շաբաթ բոլոր սպորտային թիմերը մրցումներ են ունենում։ Երեկ վազքի մրցարշավներից մեկն էր, որին ես էլ էի մասնակցում։ Չնայած մռայլ եղանակին, մեր թիմը մարտական էր տրամադրված, իսկ մարզչի խոսքերը էլ ավելի էին քաջալերում և ուժ տալիս.

-Սոնա՛, իմ հայ ընկեր, պատրա՞ստ ես։ Հիշի՛ր, Հայաստանը միշտ քեզ է նայում։

Ա՛յ, այսպիսի խոսքերն են, որ քաջալերում են ինձ ու դարձնում էլ ավելի պատասխանատու։

Ահա իմ ամերիկյան առօրյայից մի փոքրիկ պատառ, հուսամ հետաքրքիր էր։ Կփորձեմ ձեզ ինչքան հնարավոր է շատ բան պատել ԱՄՆ-ի մասին չնայած այս ծանրաբեռնված առօրյային։

Դե, ինչպես ասում են՝ սի յու սուն (շուտով կհանդիպենք): Հուսամ՝ ինձ շատ չեք կարոտի։

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Գիտե՞ք, Հալիձորում մի հետաքրիր ընտանիք կա` Մկրտչյանների ընտանիքը, որն աչքի է ընկնում 91-ամյա Պայծառ տատիկի կյանքի հետաքրքիր պատմություններով, ինչու ոչ՝ նաև նրա պայծառությամբ: Ես էլ որոշեցի առիթը բաց չթողնել, գնալ և Պայծառ տատիկի պատմությանը ծանոթանալ: Պայմանավորվեցի դասընկերուհուս` Անուշի հետ, որը Պայծառ տատի ծոռնիկն է: Մտա տուն, բարևեցի, նստեցի Պայծառ տատի կողքին: Չէի հասցրել հարց տալ, երբ Պայծառ տատիկը սկսեց պատմել.

-Գերազնացիկ եմ իլալ, ոշ մինդ ներկա չեք իլալ, դասարանում հինգ հոգի էինք, վեր գերազանցիկ էինք, բայց վեր հայրս մահացավ, ուսումս կեսատ թուղացի, հինգ տարի սուվերալ էի, վեցերորդից տուս եկա դպրոցից, սկսեցի մայրիկիս հետ աշխատել, վեր տոնը պահենք: Էն վախտ ալ տարինին լավ չեն իլալ, կոլխոզ ա իլալ, կյանքը շատ բարդ ա իլալ, շատ տիժվար եմ ապրալ անցած տարիներն: Իմ կյանքում էդ դժվարությունը հանդիպալ ա ինձ, է՜, ալ հի՞նչ ասեմ, կթվոր եմ ըշխադալ, շտեղ ըշխադալ եմ, պարգևատրալ են, մեդալ են տուվալ,- տատիկը խնդրեց Անուշին մեդալը բերել, որպեսզի ինձ ցույց տա, և շարունակեց:- Աշխատանքի վետերան, դե էդ էն ժամանակ, մհեկ կոլխոզ չկա, սովխոզ չկա: Ջահիլ խոխա եմ իլալ, քիշերը սերմ եմ զտալ, ըռավոտը քինացալ հանդը հնձի, մերս հաց էր ղարկում, վեր սոված չմնամ: Կյանքս վատ էր, որովհետև հերս շուտ էր բացակայել մեզանից, մենք էլ իրեք աղջիկ էինք ու մայրս… Եթիմ խոխա եմ իլալ, ժամանակին չեմ ամուսնացալ, մնացալ եմ ըշխադալ, մորս քումագ ըրալ, փոքր ժամանակ շատ վատ եմ ապրալ: Մինակ ես չէ, բոլոր ժողովուրդը, ուղղակի, վեր իմ հայրը շուտ էր մահացալ, ինձ հետի ավելի տժվար էր, մեր տոնը ես եմ պահալ, ղոչաղ աղջիկ եմ իլալ, բայց հո՞ւմ էր պետք: Ափսուզ իմ հեր, վեր ժամանակից շուտ բացակայվեց մեզանից:
Ադրբեջանը խառնված ա իլալ Հայաստանին, իմ ժամանակներին, գիդում չեմ՝ քանի թվին ա իլալ, էդ երբայերնիդ, մի թորք ա իլալ, գյուղան օխտը ջահիլ ա տարալ: Օխտը, որից մեկը իմ հերն ա իլալ, ասալ ա` նախշուտնին տուվաք, գեղեցիկնին, խելունքնին տուվաք: Էդ ժամանակ հայը, թորքը խառնված են իլալ, մեր գրողնին ալ, մեր գիտնականին, համախմբվում են, կազմում մի մեծ բանակ, տապալում Ադրբեջանին, Հայաստանը ազատում թորքերի ծերքան: Եկալ են տները, թալան են ըրալ տանք, ալ հի՞նչ ասեմ, տրա հետի ես դժվարությունների մեջ եմ ինգալ, թաղվեն տանք:
Ներքի շենումը մի ղարադն տան ենք իլալ մնում, մինակ մեք վեչ, սաղ ժղովուրդը, հետո ես քամ ֆիրմայում ըշխադեմ, մի լավ փող թուփ անեմ, ըսենց մի գեղեցիկ սենյակ սարքիլ տամ, «ակուրատնի», նախշուտ: Մաշին առնեմ տինեմ քուվորս ըռջին, մինն ալ պիրալ եմ ըստեղ, կարի մաշին, առալ եմ մինը տուվալ քուվորս: Վաղո ա իլալ գործակատարին անունը, մաշինը կամ ա իլալ խանութը, նանք ծախում են իլալ, էդ օրին, վեր պիտի ես մաշինը յորնի, հանդումն եմ իլալ, իմ քուր լաց ա ինում, քունում են, վեր մաշինը յորնեն, էդ ապրածը տամ չի, ասում ա` ինքը հերթագրված ա, ես հունց տամ, հերթագրվալ ա, վեր մեքենա կա, առաջինը պիտի տանք ուրան: Տամ չեն, մաշինը պահում են, քուվորս լացը մհեկ ալ չի մտաս թռնում,- մի փոքր հուզվեց, ապա շարունակեց:- Պայծառը կալում ա, բա հինչ անենք, մաշինը տամ չեն, օզում են տան ուրիշի: Կամ ընդե, ըտանց մի լավ հոփ տամ, դե ղեկավարի միջոցավ, ես հիշ կարամ անեմ: Դե, ղեկավարներն ալ մեզ հարգում են իլալ, մեզ գեղեցիկ ընդունում են իլալ, աման ձև: Հմեկ ասում եմ` աստոծ պահի Ռոմիկին, Ռուդիկին, ուրանք ալ ինձ պահում են, լավ, հոյակապ, գեղեցիկ:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Ամեն հինչում եմ է գերազանցիկ իլալ, էտ ա, վեր կյանքս վախտին չեմ դասավորալ: Իմ մերը լաց էր ինում միշտ, ասում էր՝ կնեկը հինգ տղի անա էվել կպիրի, հենգ տղա եմ պիրալ, մինը մնացալ չի, ասում էր, լաց ինում: Էհ, մտաս թռնում չի, մերունք հունց են համախմբվում, թուրքերին խռեկ տամ,- ասաց Պայծառ տատիկը:
-Բա ինչի՞ են քո անունը Պայծառ դրել,- հարցրի ես:
-Դե, պայծառ նշանակում ա լուսավոր աշխարհ, ալի, պայծառ արեգակ, պայծառ, լուսավոր երկինք: Պայծառը լավ անուն ա, չէ՞,- ասաց տատիկը:
-Հա, շատ,- տարբեր կողմերից ասացինք բոլորս:
-Ամեն հինչում պայծառ եմ իլալ, էս ընտանիքում ալ ես ապրում եմ ուրախ ուրանց անավ, ապրում եմ պատվավոր, հարգված, սիրված, դուզ եմ ասում, խոխերք, ըհն էդ ալ տենց, Ռոմիկն ալ ասում ա՝ եկ մհեկ ալ ես քեզ պահեմ: Իմ թոռներս` Ռուդիկը, Ռոմիկը ուրանց խոխորցավ ինձ հարգում են, ծնողին անգամ նենց հարգում չեն, հունց վեր ուրանք ինձ,- ասաց տատը:
-Բա գիրք կարդո՞ւմ ես,- հարցրի ես:
-Հա, բա հի՞նչ եմ անում, հին պատմություն եմ կարդում ամեն օր, էսօրի ալ եմ կրդացալ,- հետո Անուշը մի գիրք բերեց ու Պայծառ տատին սկսեց կարդալ,- կարդում եմ, հետո խոխորցս պատմում:

Հետո խնդրեցի մեդալը կախել, որ նկարեմ իրեն: Մեդալը կախեց, դուրս եկանք, նկարեցի, որոշեցի մի հատ էլ սելֆի անել: Երբ դիմացի տեսախցիկը միացրի, տատին, թե բա.
-Էս կողքինս հո՞վ ա:
-Ես եմ, դիմացի տեսախցիկով եմ նկարել,- ասացի ես:
-Հա՜, տենց ալ ա նկարում,- ասաց տատին:
Հետո մի հատ էլ ճշտեց, թե ով եմ, ասաց, որ իր բարեկամն եմ, ճակատս պաչեց, որ իրեն նկարեցի, հետո ասաց.
-Աղջի, «կոֆե» տիրաք, թող էս խոխան խմի:
-Ես «կոֆե» չեմ խմում:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Գնացինք տուն, տատի հետ մի-մի բաժակ թեյ խմեցինք, շնորհակալություն հայտեցի ու գնացի տուն: Ի միջիայլոց, տատին անընդհատ ասում էր՝ կյանքս ուշ եմ դասավորալ, որովհետև 45 տարեկանում է ամուսնացել:
Մկրտչյանները հյուրընկալող ընտանիք են, եթե ուզենաք մոտիկից ծանոթանալ Պայծառ տատի և նրա հետաքրքիր ընտանիքի հետ, կարող եք այցելել Mkrtchyan family hosting ֆեյսբուքյան էջը: