shushan stepanyan portret

Սեպտեմբերի մեկ

Մի տարի առաջ այս օրն ինձ համար դարձավ սկիզբ, բայց ոչ այն սկզբներից, որ ունեցել եմ այդ օրը մանկապարտեզ, դպրոց կամ համալսարան գնալիս:

Անցյալ տարի այս օրը ես մի նոր ընտանիք մտա, դարձա «Մանանա»-ի անդամ ու «Մանանա»-ի մի մասը: Բացում եմ կայքն, ու առաջին նյութս արդեն դրված է: Քիչ հետո զանգում են ընկերներս, մարդիկ, ովքեր ուրախացել էին այնքան, որքան ես հենց այդ վայրկյանին: Ֆեյսբուքյան իմ էջում եմ դնում առաջին նյութս, շատ-շատերն են հավանում, ու ես ոգևորվում եմ, ինչ-որ պահի էլ հասկանում, որ երևի կարողացել եմ: Ու նույն ոգևորությունն է մոտս մի տարի հետո անգամ, ու անչափ ուրախ եմ, որ ես տասնյոթցիներից մեկն եմ, որ իմ խոսքն էլ գույն ու ձայն ունի, որ լսելի է:

Իհարկե, շատ անգամներ, երբ իմանում էին, որ նյութեր եմ գրում, կարդում էին ու ոչ մի հիացական կամ թեկուզ ոգևորող բառ ինձ չէին ասում: Դե, ինչ-որ տեղ բնական էի համարում դա, ուղղակի որոշ մարդիկ մտածում էին, որ պապիկի, հանդուրժողականության կամ ասենք, սիրո, հույզերի մասին գրելը շատ սովորական մի բան է, ու բոլորն էլ կարող են գրել: Ոմանց համար զարմանալի էր, որ իմ պարզ ու հասարակ նյութերը ինչ-որ կայքում են տեղադրվում, բայց իրենց ծանոթ մեկ այլ աղջիկ, որ գրում է. «Իմ սո՛ւրբ հայրենիք, դու իմ օրրանն ես» կամ օրինակ՝ «Զմրուխտ դաշտերի ու ոսկեզօծ արևի միջից ժպտում է լուրթ երկինքը», ինչո՞ւ նրա գրածները չեն տպվում, չէ՞ որ նա ավելի մեծ բառապաշար ունի, ավելի ճոխ է գրում, քան ես, երբ գրում եմ պապիկիս արցունքների ու իմ ապրումների մասին: Ու հենց այդ հնարավորությունը տվեց ինձ «Մանանա»-ն. գրել իսկականը, մաքուրը, այն, ինչը սրտաբուխ է, առօրեական, հասարակ մարդուն պատկանող, մարդուն մոտ կանգնած:

Օրն ինձ համար իսկական տոն դարձավ, ոչ նման այն տոներին, որ տոնում են բոլորը, որ բոլորինն է, այլ այն, որ հենց քոնն է:

Մի տարի է արդեն, ինչ ես մի մասն եմ տասնյոթի մեծ ու բարի ընտանիքի, որտեղ բոլորն իրար գիտեն, թեև հաճախ ոչ մի անգամ իրար չեն հանդիպել, որտեղ բոլորը միմյանց նյութերն են կարդում, իրարից բաներ սովորում, ունենում արդեն հարազատ ոճով գրող թղթակիցներ: Հիշելու բաներն այնքան շատ են՝ ի պատասխան այն հարցի, թե ինչ փոխվեց կամ ինչ տվեց 17-ն ինձ: Բայց ամենից շատ՝ անհրաժեշտ վստահությունը: Մի բան է՝ գրել քեզ համար տետրումդ, մի թերթի վրա, կարդալ ինքդ քեզ համար կամ առնվազն ընկերներիդ մոտ, մի ուրիշ բան՝ գրել ու վստահել մտքերդ անծանոթներին՝ վախենալով, որ գուցե նոր բան չես ասում, գուցե մտքերդ այդքան էլ հստակ ու ճիշտ չեն շարադրված: Իսկ հիմա ինչ էլ որ գրում եմ, եթե անգամ երկու-երեք տողանոց մի միտք է, բառերս վստահ են, մտքիս ու զգացածիս հետ համահունչ: Սա տասնյոթի անդամ լինելն է, «Մանանա»-ի ուժն է:

Ու հարազատ դարձան ինձ դեմքեր, որոնք ընդամենը նյութերս կարդում, խմբագրում ու ուղղություն էին ցույց տալիս:

Շնորհակալ եմ. օրս, իրոք, տոն է:

nina arsutamyan portret

Ապրում եմ նյութերս

Երբ դպրոցում նոր էինք ուսումնասիրում «գրականություն» առարկան, միշտ ինձ հետաքրքրում էր, թե ինչպես են գրողները կարողացել գրել:

-Ընկե՛ր Հարությունյան, ինչպե՞ս են կարողանում ստեղծագործել, աստվածային տաղա՞նդ ունեն:
-Ո՛չ, ուղղակի զգում են:
-Այդ ինչպե՞ս:
-Նինա, եթե դու պետք է ստեղծագործես, բայց չունենաս թեմա, որը քեզ հոգեհարազատ է, որով օրեր շարունակ ապրես, որին դու երանգներ տաս, ապա ինչքան էլ աշխատես, ինչքան էլ եռանդ ունենաս, չես կարողանա: Օրինակ՝ Պետրոս Դուրյանի ստեղծագործություններից կարող ենք հասկանալ, որ ապրել է կարճ, սիրել է, բայց չի սիրվել: Դուրյանը ապրել և զգացել է իր ամեն մի բանաստեղծությունը: Իսկ եթե ապրեր հարստության մեջ, սիրեր և լիներ սիրված, չտառապեր անբուժելի հիվանդությամբ, արդյո՞ք նա կգրեր, կստեղծագործեր, իհարկե՝ ոչ:
Երբ ինձ բացատրեց, այդքան էլ լավ չհասկացա: Միայն անընդհատ փորձում էի ինչ-որ նոր բան գրել, անգամ ժամանակ է եղել, որ ինձ պատկերացրել եմ հանրաճանաչ գրող:
17-ի հետ ծանոթանալուց հետո հասկացա իմ ուսուցչուհու ամեն ասածը:
Երբ գրում էի առաջին նյութս, միայնակ էի, չէի խոսում ընկերուհուս հետ, ներսումս ինչ-որ բան էր կուտակվել, չգիտեի՝ ինչ: Երբ վերցրի թուղթ ու գրիչը, որ գրեմ իմ առաջին նյութը, սկսեցի այսպես՝ «Դեռ մանկուց երազել եմ…»: Ու կարողացա: Ես հասկացա, թե ինչպես պետք է զգաս նյութդ, ինչպես պետք է ապրես այն, ինչպես պետք է երանգներ տաս նյութիդ:
Ես ապրում եմ իմ նյութերը: Ես կարողանում եմ զգալ դրանք:

anahit badalyan (kapan)

Շնորհավոր Տասնյոթդ

Սեպտեմբերի մեկ, ժամը՝ 00: 00:

-Ալո, Ա՞ն, առաջինն եմ, չէ՞:

-Հա՜, հա՜, առաջինն ես:

Ու միայն իմ՝ նրա ծննդյան օրը առաջին շնորհավորողը լինելու փաստում համոզվելուց հետո շարունակում եմ.

-Անս, քեզ ցանկանում եմ…

Արդեն չորս տարի՝ սեպտեմբերի մեկին նախորդող գիշերը ես չեմ քնում: Նախ զանգում եմ նրան, շնորհավորում, իսկ հետո պառկում եմ ու ամբողջ գիշեր երևակայությանս մեջ գծագրում նրա օրը՝ ամենաուրախն ու ամենասիրունը:

Ես ու ընկերուհիս ծանոթացել ենք տարիներ առաջ ճամբարում: Ճամբարի ընթացքում իրար առանձնապես չնկատած ու ճամբարից հետո միայն իրար վերագտած ընկերներ ենք մենք: 60 կմ հեռավորության վրա ապրող, բայց 60 վայրկյան անգամ իրարից անտեղյակ չմնացող, չափազանց տարբեր ու անբացատրելի նման ենք մենք: Մենք հանդիպում ենք տարին երկու անգամ՝ իմ և նրա ծննդյան օրերին: Եվ մի հանդիպումից այնքան հուշեր ենք կուտակում, որ հերիքում է մինչև հաջորդ հանդիպումը:

Հեռու լինելը ամենևին չի խանգարում, որ մյուսների պես կռվենք ու հաշտվենք: Հեռախոսով լսած «ալո»-ն միայն բավական է, որ նկատեմ՝ մի տեսակ է: Կես բառից հասկանալն արդեն շատ դյուրին է: Դժվար է ասել՝ իրար մոտ ապրելու դեպքում այսքան մտերիմ կլինեինք, թե չէ: Մեր կարճ հանդիպումների ժամանակ միմյանց ենք նվիրում մեր ողջ ջերմությունը, սերը, ուշադրությունը ու իրարից հեռանում ենք կարոտով:

Գիտեմ՝ դու ուրախանում ես իմ հաղթանակներով ու հաջողություններով: Ես էլ եմ անասելի ուրախանում, երբ դու ժպտում ես, ուրախանում եմ՝ իմանալով, թե ինչքան է քեզ երջանկացրել վերջերս նվեր ստացած նապաստակը կամ արջուկը: Դու հաճախ վստահում ես իմ ուժերին ավելի, քան ես ինքս: Դու ընկերության իմ մարմնավորումն ես: Դու կաս իմ կյանքում, և ես ուրախ եմ: Մենք միասին ենք՝ անջատ լինելով, մենք մտերիմ ենք՝ հեռու լինելով, մենք շատ տարբեր ենք ու նույնն ենք լրիվ: Մենք երկուսով ենք ու միշտ միասին:

Քո 17-ը 17-ն է իմ…

Մեր տան սխալ ժամացույցն ու ուսումնատենչ աշակերտներս

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Մի օր քույրիկիս հետ տատիկիս տնից մեր տուն էինք գնում, հասանք մեր փողոց, տեսա մեր փողոցի վառ կերպարներին՝ Ավետին, Մանեին, Մհերին և Էլենին, որոնք պարապ-սարապ նստած, կողքներին մի հեծանիվ դրած, չգիտես՝ ինչ էին անում:

-Բարև, երեխե՛ք, ո՞նց եք, կիջնե՞ք մեր բակ, ես էլ եմ ուզում ձեզ հետ խաղալ,-ձայն տվեցի ես:

Նրանք մեծ հրճվանքով համաձայնեցին: Ավետը հեծանիվը գործի գցեց, ու շարժվեցինք: Երբ հասանք մեր բակ, ես նրանց խնդրեցի սպասել ինձ: Ասացի, որ պետք է խաղալիքներս վերցնեմ: Երբ լսեցին, որ պետք է խաղալիքներս վերցնեմ, մի լավ ծիծաղեցին վրաս: Մի՞թե այս տարիքում դեռ խաղալիքներով եմ խաղում: Մտա տուն, ի՞նչ խաղալիք, գրքերս վերցրի ու դուրս թռա: Հետո Մանեն, թե բա.

-Գրքեր ա բերել:

Ես էլ ասացի, որ գրքերն են իմ խաղալիքները:

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Մանեն, Մհերն ու Ավետը սեպտեմբերին 1-ին կգնան առաջին դասարան: Հիշում եմ, երբ նրանք ծնվեցին, անհամբեր սպասում էի, թե երբ են դպրոց գնալու: Երբ նրանք դպրոց գնային, իմ՝ դպրոցն ավարտելուն քիչ կմնար, իսկ այն ժամանակ ես երազում էի դպրոցն ավարտելու մասին: Նրանց հարցրի.

-Երեխեք, սպասո՞ւմ եք դպրոցին:

Ու երեք կողմից լսեցի՝ հա՜: Հետո նրանց հարցրի.

-Բա շորերն ու գրենականը առե՞լ եք:

-Ես սաղ առել եմ, մնում ա կոստյումս ու… Հա՜, հիշեցի, մեկ էլ քանոնս,- ասաց Ավետը:

-Ես էլ եմ սաղ առել, ինձ էլ ա մնում քանոնը,- ասաց Մանեն:

Դե, Մհերը հետ չմնալով ասաց, որ իրեն էլ է քանոն գնելը մնում, իսկ փոքրիկ Էլենը, որը երկու տարուց պետք է դպրոց գա, լուռ նստած լսում էր նրանց ճտճտացող խոսքերը:
Նրանցից յուրաքանչյուրը հեռախոս ուներ, իհարկե՝ խաղալիք: Ու Էլենը ձանձրույթից րոպեն մեկ ասում էր.

-Ես գնամ հեռախոսով խոսեմ ու գամ:

Չհարցրի էլ, թե ում հետ է այդպես հաճախ խոսում, այն էլ այդ հեռախոսով: Իսկ Մանեն, որն ուներ թիթիզության բոլոր չափանիշները, վայրկյանը մեկ սելֆի էր անում. երևի համեմատած մյուս հեռախոսների՝ իրենն էր լավ նկարում:
Հետո բացեցի հայերեն-անգլերեն զրուցարանը: Հիմա կմտածեք՝ առաջին դասարանցուն փոխանակ տառերը սովորեցնեմ՝ անգլերեն եմ սովորեցնում: Ես էլ էի այդպես մտածում, բայց նրանք անգիր գիտեին բոլոր տառերը, քիչ-միչ նաև գրել էին կարողանում: Սկսեցի պարապմունքս: Սկզբում սովորեցրի, թե ինչպես բարևեն անգլերեն: Դրանից հետո եկող-գնացողին ասում էին «Hello», հա «hello»: Քույրիկս որոշեց մեզ քաղցրավենիք հյուրասիրել: Երբ մոտեցավ մեզ, ասացին.

-Hello:

-Hello, how are you getting on?- ասաց քույրս:

Նրանք չգիտեին՝ ինչ պատասխանեն ու սառած ինձ էին նայում:

Հետո անցանք առաջ, արդեն թվերն էին սովորում: Մանեն անգլերեն մինչև տասը հաշվել գիտեր, որոշեցի մյուսներին էլ սովորեցնել, հիմա երեքն էլ կարողանում են հաշվել: Ապա որոշեցի հեքիաթ կարդալ, կարդացի: Արդեն մութն ընկել էր, տետրեր բաժանեցի նրանց ու ճանապարհեցի տուն այն պայմանով, որ վաղը պիտի շարունակենք պարապմունքը:
Հաջորդ օրն արթնացա, գնացի լվացվելու, չէի հասցրել անգամ աչքերս բացել ու ձայներ լսեցի.
-Իզա՜, Իզա՜…
Իջա ներքև, որ տեսնեմ՝ ինչ են ասում:
-Բարև, ո՞նց եք,- ասացի ես:
-Լավ ենք, ապրես, Իզա, էսօր Մհերը չի գալու, «մառոժնի» էր ուտում ու համակարգչով էր խաղում,- իրար լրացնելով ասացին Ավետն ու Մանեն:
-Լավ, բա ինչի՞ եք էս արևով վեր կացել, եկել,- ասացի ես:
-Եկել ենք պարապմունքի,- ասաց Մանեն:
-Լավ եք արել, բայց ուզում եք՝ գնացեք, մի քիչ հովը ընկնի՝ կգաք, գուցե էդ ժամանակ Մհերն էլ միանա,- մեծ հույսով ասացի ես:
-Ճիշտ ա ասում, է, դե լավ, հովը ընկնի՝ կգանք,- ասաց Ավետը:
Գնացի տուն, շարունակեցի առօրյա գործերս, մի ժամ չանցած՝ էլի գոռոցներ.
-Իզա՜, Իզա՜…
Մտածեցի՝ էս անգամ չլսելու տամ, թողնեն, գնան, հանգիստ գործերս ավարտեմ: Բայց չէ, սկսեցին ավելի ուժեղ ու նյարդայնացնող ձայներով գոռալ, ասացի՝ լավ, դուրս գամ:
-Հա, երեխեք:
-Իզա, բա ե՞րբ ենք սկսում:
-Երեխեք, ժամը 15:00-ին կգաք:
-Լավ, դե առայժմ:
Գնացին, ժամը 14:20 էր: Գնացի խանութ, իսկ երբ եկա տուն, քույրիկս ասաց.
-Իզա, բա գիտե՞ս՝ աշակերտներդ էին եկել, Մանեն էլ ասաց՝ ձեր տանը ժամը քանի՞սն է, ասացի՝ 14: 30, ասաց՝ հա, ուրեմն ձեր տան ժամը սխալ ա, ես էլ ասացի, որ գնան՝ իրենց ճիշտ ժամից էլ օգտվեն:

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Ըհն, արդեն ժամը 15-ն էր, եկան, մի րոպե էլ չէին ուշացել: Եկան, նստեցին, թվեր-տառեր տվեցի՝ գրեցին, հետո հեքիաթ կարդացի ու գնացին՝ հաջորդ օրը նույն ժամին գալու նպատակով:
Հաջորդն օրն էլ ժամը 15:00-ին առանց ուշանալու եկան: Էս անգամ ճաշի ժամանակ էին եկել, հրավիրեցի, միասին ճաշեցինք, վերջացրինք, անցանք դասին:
Ու էդպես ամեն օր գալիս-գնում են:
Մի օր մեջների պուճուրը՝ Էլենը, էնքան ինձ նյարդայնացրեց, որ դպրոցից հեռացրի: Բայց միևնույնն է՝ գալիս է: Մի օր էլ Մհերն ու Մանեն եկան, ասացին, որ Ավետը առաջիկա երկու օրը չի գալու, ծնունդին է պատրաստվում: Իսկ ծննդյան նախօրեին Ավետն ասաց.
-Իզա, կլինի՞ վաղը չգանք դասի, վաղը իմ ծնունդն ա, իրենց էլ եմ հրավիրել:

Դե, ես համաձայնեցի՝ չնայած, որ իր ուսուցչուհուն՝ ինձ չէր հրավիրել: Ասացի, որ երկու օր արձակուրդ եմ տալիս: Մինչ այս արձակուրդը մի անգամ էլ էի արձակուրդ տվել: Հարցրել էին, թե ինչու են արձակուրդ, ես էլ ասել էի, որ գարնանային արձակուրդ է: Հավատացել ու գնացել էին:

ruzanna stepanyan

Մի օր կհանդիպենք

Ես երևի միակը չեմ այն պատանիներից, որոնք բազում մասնագիտություններ են ընտրել ապագայի համար՝ ուսուցչից մինչև վարսահարդար, բժշկից մինչև խոհարար։

Այս տարի ես ավարտել եմ 9-րդ դասարանը։ Ուսումս շարունակելու եմ Կապանի համար 2 ավագ դպրոցի հումանիտար հոսքում։  Մենք՝ ապագա հումանիտարներս, արդեն ծանոթ ենք միմյանց հետ։ Երբ սկսեցինք ծանոթանալ, խոսեցինք այն մասին, թե ով ինչ է ցանկանում դառնալ՝ իրավաբան, ուսուցիչ, լեզվաբան: Երբ հերթը հասավ ինձ, և ես ինձնից գոհ ասացի, որ ցանկանում եմ դառնալ լրագրող, աղջիկներից մեկն ասաց.
-Չե՞ս վախենում, որ գլուխդ «ուտեն»։
-Հը՞։ Չէ։ Ինչի՞ց վախենամ։
-Դե, եսիմ, Ռուզիկ։ Լրագրողների կյանքը բարդ ա, անընդհատ քաշքշուկների մեջ են լինում։ Համ էլ չե՞ս տեսել, թե Շամշյանը քանի անգամ ա հիվանդանոց ընկել։
-Չէ։ Չեմ վախենում։
Աղջիկները որոշեցին ինձ տալ «դուխով» մականունը։
Ես ապագա լրագրող եմ։ Հաստատ եմ որոշել։ Ես չեմ վախենում ոչնչից։ Գիտե՞ք՝ ինչու։ Որովհետև ես լիովին պատրաստ եմ ամեն օրս անցկացնել մի նոր արկած ստեղծելով։ Եվ վերջապես, լրագրող դառնալով՝ ես չեմ սպասի շաբաթվա վերջին, իսկ ցանկացած այլ մասնագետ դառնալու դեպքում այդպես կլինի:
Մի օր կհանդիպենք ես ու դու. ես՝ հեռուստացույցի էկրանին, դու՝ մյուս կողմում: Խոստանում եմ:

anahit badalyan (kapan)

Ուսուցչուհի եմ

Ես սիրում եմ հանգիստն ակտիվ կազմակերպել ու այն համեմել հագեցած օրերով: Վերջին տարիներին իմ ամառային
արձակուրդներն իմ կամքից անկախ այդ սկզբունքով են ընթանում: Ես աննկարագրելի ուրախ եմ, որ իմ հայրենի
քաղաքում կարողանում եմ անընդհատ հետաքրքիր զբաղմունքներ գտնել ու երբևէ չձանձրանալ: Արդեն երկրորդ
տարին է, ինչ ես Կապանում հանդես եմ գալիս իբրև կամավոր: Ես այստեղի ամերիկյան անկյունում ու նորաբաց
էլեկտրոնային գրադարանում երեխաներին անգլերեն լեզու եմ դասավանդում: Դա անչափ հաճելի ու դուրեկան
զբաղմունք է ինձ համար: Շնորհիվ կամավորության ես անընդհատ սովորում եմ, ուսումնասիրում, փնտրում, որոնում:
Սովորեցնելու համար նախ պիտի անընդմեջ ինքդ սովորես: Ես փորձում եմ ամեն անցնող դասընթացի հետ բարելավել
դասավանդելու իմ մեթոդները, նյութը մատուցելու տեխնիկան, երեխաների հետ շփվելու մշակույթը և այլն: Այդ
փոքրիկներն ինձ անընդհատ նոր դռներ բացելու բանալիներ են տալիս: Նրանցից յուրաքանչյուրը օժտված է
բնավորության այնպիսի գծերով, որոնք բնորոշ են հենց միայն իրենց, և հենց այդ բնավորությունների
բազմազանությունն է, որ առաջ է բերում բոլորին հասանելի ու ընդունելի ձևով ներկայանալու անհրաժեշտություն:
Նորագույն տեխնոլոգիաներն այսօր շատ են օգնում. դասընթացների մեծ մասը ձգտում եմ վարել՝ երեխաներին
տարբեր տեսանյութեր ցուցադրելով: Դրանք մարզում են նրանց ոչ միայն տեսողական հիշողությունը, այլ նաև
լսողությունը, ու ականջը կարծես «ընտելանում» է անգլերենին:

Լուսանկարը՝ Էնն Սթուարթ Լինքի

Լուսանկարը՝ Էնն Սթուարթ Լինքի

Օրեցօր ավելի եմ կապվում աշակերտներիս հետ և
զգում եմ, որ նրանք նույնպես հասցրել են սիրել մեր դասերը ու, ինչո՞ւ ոչ, նաև՝ ինձ: Ամեն անգամ ստուգողական
աշխատանք հանձնարարելիս ուրախանում եմ՝ տեսնելով, որ թեման յուրացրել են: Սիրով և ոգևորությամբ եմ
պատասխանում երեխաների ամենատարբեր հարցերին, ինձ դուր է գալիս, որ նրանք ազատ են ու անկաշկանդ:

Մանուկ հասակում հաճախ եմ երազել ուսուցչուհի դառնալու մասին, բայց մեծանալով հասկացել եմ, որ ծանր գործ է
և ամենևին էլ ինձ համար չէ: Հիմա մեծ հաճույքով եմ դասավանդում երեխաներին, ուրախ եմ, որ կարողանում եմ
ծառայեցնել գիտելիքներս խելացի և ուսումնատենչ երեխաներին: Ամռան շոգն ի վիճակի չեղավ կոտրել նրանց և իմ վճռականությունը, ու մենք ամեն շաբաթ պարապեցինք: Շոգի դեմ մենք մեր մեթոդներն ունեինք. դասերից մեկը կազմակերպեցինք բնության գրկում:

Լուսանկարը՝ Էնն Սթուարթ Լինքի

Լուսանկարը՝ Էնն Սթուարթ Լինքի

Արդեն 10-րդ դասարան եմ, բայց միայն հիմա եմ գիտակցում ուսուցչի գործի պատասխանատվությունն ու
կարևորությունը: Ու այս ամենի հետ մեկտեղ բախվել եմ մի պարզ ճշմարտության. ուսուցչի գործը ծանր ու խրթին չէ,
այլ՝ հաճելի և պատասխանատու: Եթե դու սիրով ես անում այն, ապա ծանրությունը վերածվում է թեթևության և
հաճույքի, իսկ դժվարությունը՝ պատասխանատվության:

Sose Zaqaryan

Եկեք չխորանանք

Ինչպես բոլոր ազգերը, այնպես էլ հայերը, սիրում են սուրճ խմել: Բայց, ի տարբերություն մնացած ազգերի, հայերը սիրում են նաև սուրճի մրուրով գուշակություններ անել, իսկ թե որքանով է դա ճիշտ՝ չգիտեմ:

Կան, չէ՞, մարդիկ, որոնց «փեշակը» բաժակ նայելն է: Հիմա՝ ի՞նչ, դա արհե՞ստ է, թե՞ արվեստ, դժվար է ասել: Դե, պատկերացրեք. եթե ձեր բաժակի մեջ կա հինգ թիվը, ուրեմն, լավ է ու հաջողություն է սպասվում, ինչը չես կարող ասել 7-ի մասին: Չորս թիվը բաժակում նշանակում է փոքր սեղանի մասնակցություն: Արտահայտություններ կան, որոնք օգտագործում ենք միայն բաժակ նայելուց: Օրինակ՝ «դանդաղ եկող հաջողություն», կամ՝ «բախտդ բացի»: Արագիլը նշանակում է նորություն: Մի խոսքով՝ բավականին դժվար և հետաքրքիր մասնագիտություն է:

Ինձ թվում է՝ բաժակ նայելը հատուկ հորինել են հայ տնային տնտեսուհիները, որոնք ամեն օր հարևաններով սուրճ են խմում ու ավելի հետաքրքիր և երկար իրար ներկայությունը վայելում: Դրա համար նրանք ստեղծել են այդ «փեշակը»: Դե, այն, որ կրիան դանդաղ հաջողությունն է, մի տեղ կարելի է հասկանալ, բայց որ ձին խորհրդանշում է մուրազը, արդեն անհասկանալի է: Երևի ձիու թռիչքը նմանեցնում են մարդկային մտքի թռիչքին, բայց խոսքը մեր մեջ, ոչ ձին է ուղղակի իմաստով թռչում, ոչ էլ մարդկային միտքը: Մի անգամ բարեկամներիցս մեկը, որը դեմ էր բաժակ նայելուն, ասաց.

-Բաժակը շրջելիս՝ բախտն էլ եք շրջում:

Սա էլ է, չէ՞ հնարավոր: Չեղավ, չեղավ. կարծես՝ ես էլ եմ սկսում գուշակություններ անել՝ տողատակերում խորհուրդ ու նշանակություն փնտրելով:

Դե, քանի դեռ չեմ խորացել այս ասպարեզում, ավելի լավ է վերջացնեմ ու լվանամ սուրճի բաժակները առանց շրջելու:

anahit badalyan (kapan)

Գործելու արվեստը

Աշխարհի ամենակախարդական ձեռքերը իմ տատիկին են պատկանում: Նրա ոսկե ձեռքերով են գործվում իմ ձմեռային գուլպաներն ու տաքուկ ժիլետները: Դե, իհարկե, այդ ձեռքերը լավագույնը համարելու էլի պատճառներ կան, բայց այսօր, թերևս, կխոսեմ միայն դրանցով ստեղծված գործվածքների մասին:

Իմ ամբողջ մանկությունն անցել է տատիկիս գրկում: Ես մեծացել եմ նրա պատմած «Կարմիր գլխարկի» ու նրա երգած երգերի ներքո: Մանկության իմ ամենասիրուն հուշը հենց նա է՝ տատիկս: Երբ ձմեռ էր լինում, այն աստիճանի ցուրտ, որ վերմակի տակ տաքանալն անգամ դժվար էր թվում, միանգամից վազում էի տատիկիս տուն, որ ջերմանամ պապիկիս վառած վառարանի մոտ: Մեր տանն էլ էր տաք, բայց ես հենց այդ վառարանն էի ուզում, հենց այդ մեկը, որ տասը րոպեն մեկ «թարմացվում» էր փայտերի նոր կույտով, բայց ամենևին էլ ոչ այն պատճառով, որ չափազանց ցուրտ էր, այլ նրա համար, որ ես էի այնտեղ: Պապիկս ասում էր. «Խոխան մրսե վեչ» (երեխան չմրսի): Եվ հիմա էլ է այդպես: Քիչ է մնում ամռանն էլ վառարանը վառեն ու ինձ նստեցնեն անմիջապես դրա հարևանությամբ: Իսկ ես լուռ ու հնազանդ կնստեմ այնքան, մինչև այտերս կարմրեն, ու պապիկս ինքն ասի՝ վեր կաց վառարանի մոտից, թե չէ կվառվես:

Այս ջերմ ու խաղաղ երեկոներն ինձ այդ աստիճան երանելի չէին թվա, եթե տատիկս, ակնոցն աչքերին, հայացքը մերթընդմերթ հեռուստացույցին հառելով, շյուղերը բռնած, անընդմեջ ձեռքերը չաշխատեցներ: Ու երկու օր շարունակ ձեռքերը շարժելով՝ ամեն անգամ մի նոր գլուխգործոց էր ստեղծում: Նրա գործած գուլպաներն ու ժիլետները առաջինը ինձ են բաժին հասնում, հետո միայն՝ մյուսներին: Նախ ես կհագնեմ այդ ժիլետը, հետո՝ գուլպաները, ապա կվազեմ վառարանի մոտ, որ հանկարծ չմրսեմ: Ահա այսպես է լինում ամեն անգամ, երբ ես տատիկիս տանն եմ լինում:

Մի օր ասացի.

-Տա՛տ, էդ ո՞նց է լինում, որ դու էդպես արագ կարողանում ես և՛ ձեռքերդ շարժել, և՛ հեռուստացույց դիտել:

-Ձեռքերս արդեն վարժվել են,- ամենաքնքուշ ձայնով պատասխանում է տատիկս:

-Ինձ էլ կսովորեցնե՞ս,- հետաքրքրվում եմ ես:

-Արի՛:

Եթե անգամ ես թելերի մի ամբողջ կծիկ փչացնեի, ու այդպես էլ բան դուրս չգար, միևնույն է՝ տատիկս արագ կվերցներ, իր կախարդական հնարքներով կարգի կբերեր ու «կվերակենդանացներ» իմ ապագա գուլպաները: Բայց ես ընդունակ երեխա էի, արագ յուրացրի:

-Սկզբում բռնում ես ճաղերը, դրանցից մեկը անշարժ ես պահում: Դա հենց այն մեկն է, որի վրա կառուցվելու է քո գործվածքը, հետո աշխատեցնում ես մյուս ճաղն ու գործի դնում թելերը,- ամենայն ոգևորվածությամբ բացատրում էր տատիկս,- դե, վերցրու, ինքդ փորձիր:

Գուցե մեկ այլ դեպքում համարձակությունս չներեր, բայց կողքիս տատիկս էր նստած՝ աշխարհի ամենաներողամիտ ու բարի արարածը, ում համար իմ ամենաաններելի չարաճճիությունն անգամ արդարացված էր:

Փորձեցի գործել, ստացվե՜ց: Շատ ուրախ էի: Կլանվեցի, տարվեցի գործելով ու մեկ օրում մի հաստ թևնոց գործեցի ինձ համար: Տատիկս սովորեցրեց «աբադոկներ» գործել: Սկզբի համար լավ էր: Ես լավ աշակերտ էի, տատիկս էլ գոհ էր: Ես աշխարհի ամենաերջանիկ թոռնիկն եմ:

-Լավ եմ, չէ՞, գործում, տա՜տ…

anahit badalyan (kapan)

Գնդակով պահմտոցին

-Գնդակով պահմտոցի ենք խաղում:

-Չէ, եկեք էս անգամ «գոռըզ-նա-գոռըզ» խաղանք:

-Գնդակով պահմտոցի խաղացողները ձեռք բարձրացնեն…

Ու այսպես ամեն երեկո բակի երեխաներով վիճում էինք. ի՞նչ խաղալ այսօր: Ու վեճերի արդյունքում գրեթե միշտ իմ չսիրած «գնդակով պահմտոցին» էր «հաղթում»:

Վեցից տասնհինգ տարեկան տղա-աղջիկներով ամռանն ամեն օր բակ էինք իջնում ու խաղում: Մեծերը լավ էին խաղում, իսկ փոքրերը, այդ թվում՝ նաև ես, զիջում էին: Երբ մենք՝ յոթ տարեկաններս, մոտենում էինք, որ գնդակի վրա «թքենք» ու «ազատենք» մեր ընկերներին, մեծերը չէին խոչընդոտում.

-Դու քեզ թքի, անցի:

Հետո, երբ արդեն շատ մութ էր լինում, նստում էինք բակի նստարանին ու իրար հետ «փչացած հեռախոս» էինք խաղում: Երբ հանկարծ մի բան սխալ էինք անում, մեզ ասում էին՝ դուք փոքր եք, չեք կարողանում խաղալ, ու մենք շատ էինք տխրում: Բայց երբ մեզ էլ էին «խաղացնում», ուրախությունից գլուխներս կորցնում էինք:

Հիմա մենք ուրիշ թաղում ենք ապրում, բայց տատիկիս տունն էլի իմ մանկության բակերում է: Էնտեղ գնալիս երեկոյան նստում եմ պատշգամբում ու նայում էն բակին, որ ինձ ու ինձ նման շատ փոքրիկների է մանկություն տվել: Նայում եմ՝ երեխաներն էլի խաղում են, կռվում, հաշտվում: Բայց նրանք ուրիշ են, նրանք իմ՝ «փչացած հեռախոս» խաղացող «մեծ» ընկերները չեն: Իմ ընկերները հիմա ուսանող են, շատերը շուտով բժիշկներ ու տնտեսագետներ կդառնան: Ես էլ շուտով կթակեմ համալսարանի դռները: Ես՝ այն նույն յոթ տարեկանը, որն ամեն անգամ նեղանում էր, երբ «մեծերն» իրեն չէին «խաղացնում»:

Ամեն ինչ փոխվել է, փոխվել եմ և ես: Ու եթե հիմա ինձ նորից հարցնեն՝ ի՞նչ խաղանք այսօր, ես միայն կփակեմ աչքերս, որ թափվող արցունքներիցս ոչ ոք չկռահի, թե ինչքան եմ կարոտել իմ այն չսիրած «գնդակով պահմտոցին»:

anahit badalyan (kapan)

15-րդ տարեդարձը

-Դե, եկեք որոշենք՝ ինչ ենք անելու, ոնց ենք անելու, բան չմնաց:

-Ընկերուհիներիցդ ո՞ւմ ես հրավիրելու:

-Մամ, պապ, դե եկեք սկզբից տեղը որոշենք, հետո կմտածենք հյուրերի մասին:

Մի քանի օրից լրանալու էր 15 տարեկանս: Իմ տարեդարձները միշտ ուրախ և հետաքրքիր են անցնում, հիմնականում՝ ընկերական միջավայրում: Վերջին տարիներին տանն էինք նշում, էդպես ավելի հարմար ու անմիջական էր: Ընկերներս էլ արդեն սովորել էին ծննդյանս սեղանի «մշտական անդամներին»՝ մայրիկիս պատրաստած թփով տոլմային ու իմ պիցային: Ու հաշվի առնելով այս ամենը՝ ասացի.

-Կարո՞ղ ա էս տարի էլ տանը նշենք, ի՞նչ վատ կլինի:

-Չէ, 15-ամյակդ պիտի շատ մեծ նշենք, ի՞նչ իմանամ՝ 20 տարեկանիդ որտեղ կլինես…

Ու մայրիկիս այս խոսքերին միանգամից հաջորդեցին հազիվ նշմարվող նուրբ արցունքները: Մայրիկս միշտ կարողանում էր ուրախության ու տխրության պահերին հավասարակշռված կերպով զսպել արցունքները: Այս անգամ չհաջողվեց:

18 տարեկանում ես արդեն կավարտեմ դպրոցն ու կլքեմ իմ հայրենի քաղաքը` Կապանը, տունը, ընկերներին ու ծնողներին: Ու իմ՝ 300 կմ հեռու լինելու ու 20 տարեկանս այդ հեռավորության վրա անցկացնելու մասին միտքը արցունքոտեց մայրիկիս աչքերը: Ու այդ ժամանակ ես հասկացա, թե ինչ է մայրս զգում ամեն անգամ՝ իմ ապագայի մասին մտածելիս. հիացմունք, ուրախություն ու թախիծ: