Երեք շրջանավարտ

Չեմ ասում ընդհանրապես, բայց էս վերջերս շատ չէի գրում: Դե, բնականաբար «Վերջին զանգ», փորձ, երգ, պար, բարձրախոս, ու շնորհավորանք, դրանց գումարած հյուրերի մեծածավալ դիմավորում: Այս պահին որոշ չափով թեթևացել եմ գործերից, եթե թեթևացել եմ գործերից, ապա պետք է նյութ գրեմ, հնարավոր չի չգրել: Նյութս սկսեմ դեռ ահը սրտումս, որ մնացել է մեր «Վերջին զանգից»: Ինչո՞ւ ահը սրտումս՝ կասեմ:

Վերջին զանգ, բեմ, մարդիկ, պատասխանատու պահ ու բեմի վրա կանգնած երեք աշակերտ, երեք տասներկուերորդցի: Առաջին անգամ երգեցի մի քանի տասնյակ մարդկանց առաջ, մոռացա լարվելու մասին ու իմ ուժերով, պարելով, բեմի վրա քայլելով սկսեցի երգել: Բայց լսեցի իմ մտածածի հակառակը. «Վայ, ինչ լավ ես երգում» և «Ապրես դու» արտահայտությունները: Հա, մոռացա նաև ասել, որ երբ ինձ համար հանգիստ երգում էի բեմի վրա, այդ ժամանակ լրագրողներն ինձ նկարահանում էին, լուսանկարում: Մեր վերջին զանգը շատերին էր հետաքրքրել, քանի որ Բաղանիս գյուղը սահմանին է, իսկ ավարտականները՝ ընդամենը երեք երեխա, ընտիր թեմա է:

Երգելուց հետո ես գտնվում էի սցենարի 13-րդ կետում: Ուզում էի ամեն ինչ անել, որ հասնեմ հրաժեշտի խոսքի հատվածին՝ կետ 65-ին: Մի կողմից, երբ հիշում էի «Հրաժեշտի խոսք» ենթավերնագիրը, ուզում էի նորից սկսել:

Դե լավ, հիմա ավարտվել են հանդիսությունները, բայց մի րոպե, մինչ մեր դպրոցն ավարտելը կա ևս մեկ դպրոց: Չէ, չէ, սխալ մի հասկացեք. ես երկու դպրոց չեմ գնացել, խոսքը կողքի գյուղի՝ Ոսկեվանի մասին է: Արդեն բավական երկար ժամանակ է, ինչ կա այդ ավանդույթը. շնորհավորելու են գալիս կողքի գյուղացիները, ու այնպես դասավորում օրերը, որպեսզի չհամընկնեն միջոցառման օրերը: Մեր վերջին զանգին եկան մեր կողքի գյուղի ընկերները, հաջորդ օրն էլ ոսկեվանցիների վերջին զանգն էր, և մենք պիտի ներկա գտնվեինք այնտեղ: Ճիշտն ասած, ուզում էի նյութս հենց մեր վերջին զանգի օրը ուղարկեմ, բայց սպասեցի՝ գնանք Ոսկեվանի շրջանավարտներին շնորհավորելու: Գնացինք, հասանք, բայց մի տեսակ ոնց որ չերևաս, 18 շրջանավարտների գնացել են շնորհավորելու երեքը: Դե հաստատ դատարկ ձեռքով չէինք գնացել, երբ նվերները հանձնում էինք, նրանք կատակով ասում էին՝ ինչքան վարկ եք վերցրել, որ նվերներ եք գնել: Բայց չպետք է անտեսել կամ ավանդույթը խախտել:

Ահա այսպես են սահմանամերձ գյուղերում նշում վերջին զանգը: Բաղանիսում երեք հոգի էինք այս տարի, սակայն շատ եմ ուզում հավատալ, որ մեր դասարանը հետագա բոլոր տարիների շրջանավարտների մեջ ամենափոքրաթիվն է լինելու:

anushik davtyan

Երբևէ մտածե՞լ եք, թե…

Տնտեսագիտությունը շատ կարևոր գիտություն է: Յուրաքանչյուր մարդ` անկախ մասնագիտությունից, պարտավոր է գոնե մակերեսորեն ուսումնասիրել այն:

Շատ մարդիկ տնտեսագիտություն ասելով հասկանում են մաթեմատիկա, բայդ դա ամենևին էլ մաթեմատիկան չէ: Իրականում տնտեսագիտությունն ուսումնասիրում է թե հասարակությունը օգտագործելով գոյություն ունեցող սահմանափակ միջոցները, ինչպես է արտադրում անհրաժեշտ ապրանքներ ու դրանք բաշխում տարբեր մարդկանց: Տնտեսագիտությունը վերլուծում է տնտեսության մեջ կատարվող փոփոխությունները` գների, արտադրանքի, գործազրկության և արտաքին առևտրի շարժը, ուսումնասիրում է պետությունների միջև կատարվող առևտուրը: Այն փողի, դրամատնային գործի, հիմնական միջոցների և հարստության ուսումնասիրությունն է:

Քանի որ համարում եմ, որ յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է տնտեսագիտություն իմանալ, որոշեցի ձեռք բերել տնտեսագիտության մասին մի գիրք և կարդալ այն:

Գնացի գրադարան: Այնտեղ ինձ առաջարկեցին կարդալ Փոլ Սամյուելսնի ու Ուիլյամ Նորդհաուսի «Տնտեսագիտություն» գիրքը: Ես իհարկե այն վերցրեցի ու արդեն կարդացել եմ մի քանի էջ:

Մի քիչ պատմեմ հեղինակների մասին: Փոլ Սամյուելսնը Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի տնտեսագիտության բաժնի հիմնադիրն է: Սովորել է Չիկագոյի և Հարվարդի համալսարաններում: 1970թ. արժանացել է Նոբելյան մրցանակի` տնտեսագիտության բնագավառում, բազմաթիվ գիտական աշխատությունների հեղինակ է: Եղել է Ջոն Քենեդիի տնտեսական խորհրդատուն: Հաջորդ համահեղինակը Ուիլյամ Նորդհաուսն է: Նա եղել է ԱՄՆ-ի ականավոր տնտեսագետներից մեկը: Սովորել, այնուհետև դասավանդել է Յեյլի համալսարանում: Տնտեսագիտության դոկտոր է: Եղել է ԱՄՆ նախագահ Քարտերի տնտեսական խորհրդատուների խորհրդի անդամ:

Դեռ մի քանի էջ եմ կարդացել գրքից, բայց այնքան տպավորված եմ:

Գրքում գրված է, մեջբերում եմ. «Ըստ փիլիսոփա Ջորջ Սանթայանայի` նրանք, ովքեր մոռանում են անցյալը, դատապարտված են վերապրել այն: Տնտեսագետները նույնպես կարող են օգուտ քաղել պատմության դասերից»: Եվ հետևաբար գրքում տեղ են գտնում բազմաթիվ հետաքրքիր և օգտակար պատմություններ: Օրինակ` գրքում գրված է, որ ԱՄՆ-ի պատմության մեջ եղել է մի ժամանակաշրջան, երբ ԱՄՆ-ն ավելի շատ ապրանքներ է ներմուծել, քան վաճառել: Հետևաբար, որոշ արդյունաբերական ճյուղերում, ամերիկացիների զբաղվածության մակարդակը անկում է ապրել: ԱՄՆ-ի կառավարությունը սկսել է սահմանափակել արտասահմանյան ապրանքների ներմուծումը երկիր` ամերիկյան ձեռնարկություններին արտաքին մրցակիցներից պաշտպանելու նպատակով: ԱՄՆ-ն գործվածքեղենի ներմուծման խիստ բաժնեչափ սահմանեց: Բայց, իրականում, այսպիսի որոշումներ կայացնելը շատ բարդ է, քանի որ հնարավոր չէ հստակ իմանալ, թե արդյո՞ք նոր խնդիրներ չեն ծագի: Վերլուծությունը ցույց է տվել, որ սահմանափակումը կավելացնի աշխատատեղեր արդյունաբերական այդ ճյուղում, բայց միաժամանակ այն գործարարները, որոնք մի ժամանակ անսահման թվով ապրանքներ էին արտահանում ԱՄն, իսկ հիմա` միայն խիստ սահմանափակ թվով, կսկսեն իրենց ապրանքները շատ ավելի թանկ վաճառել: Եվ մարդիկ, ովքեր կախում ունեին այդ ապրանքից, կշարունակեն գնել դրանք ավելի թանկ գներով, հետևաբար կպակասի ԱՄՆ-ի համախառն ազգային եկամուտը:

Ամեն օր մեր տնտեսագետները այսպիսի բարդ խնդիրների առաջ են կանգնած, և որոնց մասին, ցավոք, շատ քչերը գաղափար ունեն: Այն մարդիկ, ովքեր տնտեսագիտությունից ոչինչ չեն հասկանում, սովորաբար մարդկանց այն խմբի մեջ են մտնում, ովքեր օրինակ` գների թանկացման ժամանակ, սկսում են միանգամից բողոքել, չհասկանալով, որ գուցե դա խիստ անհրաժեշտ է եղել և ժամանակավոր է:

Այսպիսով, բոլորին կոչ եմ անում կարդալ այս գիրքը: Ինչո՞ւ հենց սա, որովհետև սա գրված է սկսնակների համար: Գրքում չկան անհասկանալի մասնագիտական տերմիններ, որոնց բացատրությունը անգամ համացանցում հնարավոր չէ գտնել: Այս գրքում ամենապարզ տերմիններն անգամ բացատրված են, որպեսզի յուրաքանչյուր ոք կարողանա հասկանալ:

lia avagyan

Ոչ ավանդականի մասին

Հիմա վերջին զանգյան թեման ակտուալ է, չէ որ վերջին զանգի միջոցառումը նոր է վերջացել, թարմ են տպավորությունները: Բոլորի ֆեյսբուքյան պատերին զանգեր, ավարտական դասարաններ, քննություններ, ծաղիկներ ու նվերներ…

Հիշում եմ, երբ փոքր էի, թաղի երեխաներով հավաքվում, այ հենց այս օրերին, մտածում էինք, թե ում տանից ինչքան ու որ ծաղիկն ենք ուզելու, որպեսզի փնջենք ու մեր ծանոթ-հարևանին նվեր անենք վերջին զանգի առիթով: Դե հիմիկվա նման ծաղիկներ չէինք գնում խանութից:

Ես այս տարի ավարտում եմ տասնմեկերորդ դասարանը, բայց ոչ դպրոցը, ու ավարտական ոչ մի բանը ինձ չէր հետաքրքրի մինչև այն պահը, երբ մեզ ` տասմեկերորդցիներիս, առաջարկեցին տասներկուերորդ դասարանի վերջին զանգի միջոցառմանը մասնակցել: Հիմա կասեմ՝ ինչու, դե այս տարի մեր մոտ (Ներքին Կարմիրաղբյուրում) ավարտում էին ընդամենը 3 աշակերտ: Ու նույնիսկ մեծ ցանկության դեպքում ավարտական միջոցառում չէր ստացվի, թե´ ֆիզիկապես, և թե´ հոգեպես: Մեր դասարանի մասին խոսեցի, երևի պատկերացրեցիք 20-25 հոգանոց դասարան, բայց մեր դասարանում ինչպես տասերկուսում ու համարյա մնացածում, ընդամենք չորս հոգի ենք: Դպրոցում ամենաշատ հոգանոց դասարանում կա 10-11 աշակերտ, եթե ոչ ավելի քիչ: Բայց չեմ ուզում շարունակել այս թեմայով, որովհետև այնքա՜ն բան կա ասելու:

Ուզում եմ վերջին զանգի արարողությունից խոսել: Համոզված եմ, որ բոլոր տեղերում համարյա նույն գործողությունների «սցենարն» էր, բայց` համարյա: Օրինակ` մեզ մոտ հարևան գյուղերի ավարտական դասարանները հրավիրում են միմյանց իրենց միջոցառումներին: Ու գրեթե համոզված եմ, որ օրինակ, Երևանում, նման արարողություններ չկան, կամ էլ կան, բայց ինչպես տատիկս է ասում` հատ ու կենտ են: Կամ օրինակ, նման միջոցառումներում, որոնք տեղի են ունենում մեզ մոտ` դահլիճում ասեղ գցելու տեղ չի լինում, որովհետև փոքր գյուղ է, մեկը մյուսին բարեկամ ու հարազատ են: Եվ վերջապես ոչ մի դպրոցում տասնմեկերորդ դասարանի աշակերտները ու նույնիսկ տասներորդից երեք-չորս հոգի, չեն մասնակցում ավարտական միջոցառումներին: Բայց գիտեք, ես գյուղիս հենց այս խառնաշփոթն եմ սիրում…

ruslan aleqsanyan

Ինչու են դատարկվում սահմանամերձ գյուղերը

Այս անգամ էլ փորձում եմ անդրադառնալ մի խնդրի, որը տարիների ընթացքում իր լուծումը չի գտնում: Ուզում եմ խոսել այն մասին, թե ինչու են դատարկվում գյուղերը մանավանդ`սահմանամերձ բնակավայրերը: Այսքան մտածում-մտածում եմ այդ հարցի մասին, բայց պատասխանը չեմ կարողանում գտնել: Մի՞թե պատճառն այն է, որ գյուղերը գնդակոծվում են, թե պատճառն այն է, որ գյուղերում աշխատատեղեր չկան:

Մարդիկ հեռանում են՝ անտեր թողնելով իրենց տները: Մարում են տների լույսերը, անտեր են մնում հայրենի հողերը:

Մեր գյուղից էլ են հեռանում շատերը: Կան մարդիկ, որոնք գնում են արտագնա աշխատանքի՝ վերադառնալու նպատակով, բայց այլևս չեն վերադառնում, կամ էլ վերադառնում են իրենց ընտանիքներին տանելու նպատակով: Կան նաև այնպիսի մարդիկ, որոնք ասում են.

-Ծնվել ենք այստեղ, կմեռնենք այստեղ:

Իմ քեռին իր ընտանիքով նույնպես տեղափոխվել է Ռուսաստանի Դաշություն: Սկզբից նա գնացել էր աշխատելու՝ վերադառնալու նպատակով, բայց հետո իր հետ տարավ նաև իր ընտանիքը, և արդեն 15 տարի է՝ ապրում է այնտեղ և արդեն գյուղ է գալիս որպես հյուր: Ճիշտ է, նա շատ կցանկանար վերադառնալ հայրենի գյուղ, բայց աշխատանք չլինելու պատճառով չի կարողանում:

Ես հաճախ եմ զրուցում տատիկիս հետ տարբեր թեմաներով: Այս անգամ էլ ցանկացա զրուցել նրա հետ այս թեմայով, բայց դեռ խոսքս ամբողջությամբ չէի ավարտել, երբ տեսա, որ տատիկիս աչքերը լցվեցին արցունքով: Ախր, նա հինգ տարի առաջ է տեսել իր թոռներին և շատ է կարոտել նրանց:

Ես հուսով եմ, որ մի օր բոլորը հետ կգան իրենց հայրենիք:

anushik davtyan

ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղը

Իմ զրուցակիցն է Երևանի պետական համալսարանի Իջևանի մասնաճյուղի ուսանողուհի, ուսանողական խորհրդի նախագահ Իսկուհի Շաղբաթյանը:  

-Իսկուհի՛, Իջևանը Հայաստանի այն միակ քաղաքն է, որտեղ կա Երևանի պետական համալսարանի մասնաճյուղ: Ծանո՞թ եք մասնաճյուղի պատմությանը, թե ինչպես է ստացվել, որ հենց Իջևանում է բացվել մայր բուհի միակ մասնաճյուղը:

-Երևանի պետական համալսարանի Իջևանի մասնաճյուղը հիմնադրվել է 1994թ.՝ Իջևանի տարածաշրջանային քոլեջի բազայի վրա: Վերջինս ստեղծվել է տիկին Ջեմմա Անանյանի ջանքերով, ով կարողացել էր պետական այրերի հետ վարած բանակցությունների շնորհիվ տարածաշրջանում ուսումնական հաստատություն բացելու իրավունք ստանալ: Իսկ 1994-ին ԵՊՀ-ի ռեկտորատի համաձայնությամբ քոլեջի տնօրեն Կարայանը գրությամբ դիմել է համապատասխան նախարարությանը՝ քոլեջը ԵՊՀ-ի մասնաճյուղի ձևավորելու հարցով, և ի ուրախություն մեր տարածաշրջանի հանրության, հենց մեզ մոտ ունեցանք Մայր բուհի միակ մասնաճյուղը: Դա մեծագույն ձեռքբերում է ցանկացած տավուշցու համար, որպեսզի երիտասարդները բարձրագույն կրթություն ստանային իրենց իսկ տանը, մեր սահմանից ոչ հեռու: Դրանից բացի ծնողների համար էլ հեշտ չէ մայրաքաղաքում ուսանող պահելը. դա կապված է մի շարք դժվարությունների հետ, առավելապես՝ ֆինանսական: Որքան էլ առաջին հայացքից գայթակղիչ թվա, այնուամենայնիվ, Երևանում սովորելու դեպքում ծախսերը մեծ են լինում. այստեղ մեզ հարկավոր չէ բնակարանի վարձակալության, տրասպորտի և նմանատիպ այլ ծախսեր, մանավանդ որ, ուսման վարձավճարներն էլ բավականին մատչելի են: Իսկ մասնաճյուղն էլ իր հերթին արդարացնում է մեր և մեր ծնողների սպասելիքները՝ տալով որակյալ և մրցունակ մասնագետներ:

-Ի՞նչ բաժիններ է առաջարկում համալսարանը դիմորդներին:

-Մասնագիտությունների ցանկը հաճախ թարմացվում է՝ հարմարեցվելով աշխատաշուկայի պահանջներին: Այս տարի ընդունելությունը կկատարվի հետևյալ մասնագիտություններով՝ «Տարրական մանկավարժություն և մեթոդիկա», «Դիզայն», «Պատմություն», «Հայոց լեզու և գրականություն», «Ֆրանսերեն լեզու և գրականություն», «Անգլերեն լեզու և գրականություն», «Ինֆորմատիկա և կիրառական մաթեմատիկա», «Զբոսաշրջություն», «Քարտեզագրություն, կադաստրային գործ», «Ֆինանսներ» և «Սոցիալական աշխատանք»: Վերջին երկուսով այս տարի առաջին անգամ է ընդունելություն կատարվելու: Ունենք նաև հեռակա ուսուցման բաժին:

-Իսկ կա՞ որևէ մասնագիտություն, որ չկա մասնաճյուղում, բայց կցանկանայիք՝ լիներ:

-Յուրաքանչյուր դիմորդ ձգտում է կրթության ստանալ հետագայում աշխատանք ունենալու հույսով: Սահմանամերձ Տավուշում առավել կարևոր է հենց այստեղ աշխատանք ունենալը: Այդ հարցում էլ մեծ է բուհի դերը, երբ որոշում է, թե ինչ մասնագետներ են պետք աշխատաշուկայի համար պատրաստել: Հետևաբար, մտածում եմ՝ ի՞նչ կարիք կա ձգտել «նորաձև» մասնագիտություն ունենալուն, եթե վաղը դա մեզ գումար չի բերելու, նույնիսկ չենք էլ աշխատի դրանով:

-Քանի՞ ուսանող է սովորում հիմա համալսարանում:

-Մասնաճյուղն այժմ ունի 1718 ուսանող:

-Ինչպիսի՞ն է նրանց առաջադիմությունը ընդհանուր առմամբ:

-Մեր համալսարանական ընկերները իրենց գիտելիքներով ու պատրաստվածությամբ չեն զիջում մայրաքաղաքային և ո՛չ մի բուհի ուսանողին կամ շրջանավարտին: Ավելին՝ հաճախ առանձնանում են իրենց վարվեցողությամբ, զսպվածությամբ և իմացությամբ, լավագույնս դրսևորում են թե՛ մագիստրոսական կրթության շրջանում, թե՛ ասպիրանտուրայում: Իհարկե, նրանք, ովքեր գալիս են սովորելու նպատակով, կարողանում են տրված հնարավորությունները ճիշտ օգտագործել, միանշանակ հասնում են արդյունքի: Ուսանողին մնում է ճիշտ օգտվել բուհի ընձեռած հնարավորություններից:

Ունենք բարձրակարգ դասախոսներ (և՛ տեղացի, և՛ ԵՊՀ-ից ու ՀՀ առաջատար բուհերից հրավիրված), ժամանակակից, գիտատեխնիկական սարքավորումներով հագեցած լսարաններ ու լաբորատորիաներ, արվեստանոց ու գրադարան, որ պարբերաբար համալրվում է նոր գրականությամբ:

-Իսկ առաջադիմության համար կրթաթոշակներ տրվո՞ւմ են, թե՞ ոչ:

-Որպես սահմանամերձ շրջանում գտնվող համալսարան, մեր վարձերը բավականին մատչելի են: Ուսանողների համար գործում են ֆինանսական օժանդակության և ուսման վարձերի փոխհատուցման բազմատեսակ ծրագրեր: Ուսխորհուրդն էլ հետևողական է, այդ ծրագրերին մասնաճյուղի ուսանողների մասնակցության ապահովման հարցում:

Առաջադիմության համար էլ, բնականաբար, տրվում են տարատեսակ կրթաթոշակներ: Վստահ եմ, ոչ մի բուհում այսքան չեղչեր չեն արվում ուսանողների համար:

-Փոքր ինչ պատմեք նաև ուսանողական առօրյայի և ուսանողական խորհրդի գործունեության մասին: Արդյո՞ք ուսանողական խորհուրդը կարողանում է ակտիվ պահել ուսանողներին:

- Ուսանողական առօրյան մեր սիրելի բուհում խիստ հագեցած է՝ շնորհիվ գործող ուսանողական կառույցների (ուսանողական գիտական ընկերություն և ուսանողական խորհուրդ):

Ուսանողական խորհուրդը զբաղվում է ուսանողների իրավունքների պաշտպանությամբ, նրանց կրթական կարիքների վերհանմամբ և հիմնախնդիրների լուծմանն ուղղված քայլերի մշակման գործով: ՈւԽ-ն իր կազմակերպած միջոցառումների հիմքում դնում է բուն նպատակ՝ նպաստել ուսանողների զարգացմանը, ոչ միայն կրթական, գիտական, այլ նաև մշակութային, հոգևոր սպորտային: ՈւԽ-ն լավագույն հարթակն է ուսանողական տարիներին ինքնադրսևորվելու համար, տարբեր ֆակուլտետների ուսանողների միջև կապ է ստեղծում և ամրապնդում այդ կապերը: Դա շատ կարևոր հատկանիշ է, որովհետև հենց այդ տարիներին են մարդիկ ձեռք բերում իրենց կյանքի լավագույն ընկերներին: Վերջին ուստարվա ընթացքում առավել ընդլայնել ենք մեր միջոցառումների շրջանակը: Այդ մասին հաշվետվությունները դրվում են ԵՊՀ ԻՄ-ի կայքում, հասանելի են բոլորին: Ուսանողների ակտիվությանը հիմնականում նպաստում է այն, որ մեր աշխատանքային պլանը կազմելիս ուշադրություն ենք դարձնում իրենց նախասիրություններին ու հետաքրքրություններին, որ իրենք էլ ունենան մոտիվացիա դրանցում սիրով ընդգրկվելու համար:

-Ուսանողների հետ տարվող աշխատանքների ընթացքում հիմնականում ինչպիսի՞ խնդիրների եք բախվել որպես ՈՒԽ-ի նախագահ: 

-Չկա խնդիր, որ լուծում չունենա և այս դեպքում պետք է ուղղակի խելացի մոտեցում ուսանողների նկատմամբ, որ նրանք վստահեն քեզ ու քո կառույցին, կիսվեն իրենց խնդիրներով՝ վստահ լինելով, որ անպայման լուծում կստանան դրանք: Արդյունքի հասնելու համար պետք է սիրել այդ գործը, լինել խելացի, սրամիտ, նորարար ու կարդացած: Ի վերջո, վերցնել գրեթե հասակակիցների հետ տարվող աշխատանքների, նրանց առաջնորդելու բեռը խիստ պատասխանատու գործ է: Բնական է, որ նաև կառաջանան խնդիրներ (և բոլոր ոլորտներում են լինում խնդիրներ), բայց մեզ մոտ դրանք մեծ չեն իրենց էությամբ ու հեշտությամբ են լուծվում, որովհետև միշտ կռահում ենք, թե ինչն ինչպիսի արձագանք կունենա:

-Եվ վերջապես, ո՞րն է համալսարանում այն վայրը, որտեղ ուսանողները ամենաշատն են սիրում լինել:

-Մեկի համար գրադարանը կամ բակը, մյուսի համար՝ իր լսարանը կամ ուսանողական խորհրդի սենյակը: Իսկ ինձ համար սիրելի է համալսարանի ամեն մի անկյունը, որովհետև այստեղ անց եմ կացնում իմ ժամանակի մեծ մասը:

serine harutyunyan

Վերջ, ոչինչ էլ նույնը չի լինի

Վերջ… Մի զանգ, ու կավարտվի մանկությունս, իր մեջ այդքան քաղցրություն ունեցող մանկությունս… Չէ՛, չնայած զանգը չէ, որ պետք է մեր մանկության ավարտն ազդարարի: Հարյուրավոր զանգեր լսելուց հետո էլ կարող ենք նույն մանուկը մնալ, հարյուրավոր զանգեր լսելուց հետո էլ կարող ենք ինչ-որ բանի սպասել սրտի նույն, մանկական թրթիռով …
Զանգ է, էլի… Կմտածեն շատերը, բայց չէ՛, դա ոչ զարթուցիչիդ զանգն է, որ լսում ես ամեն առավոտ, ոչ էլ ուղղակի հեռախոսազանգի ձայն…
Զանգ է, էլի… Կմտածեն շատերն ու երևի չեն էլ հասկանա, որ դա հասարակ զանգ չէր…
Զանգ է, էլի… Կմտածեն շատերը, ու երևի շատերի համար ոչ մի բան էլ առանձնապես չի փոխվի…
Դե, զանգ է, էլի, սովորական զանգ… Չէ՛, սովորական չէ, ամենաանսովորն է…
Մտածում եմ, փորձում եմ հասկանալ, այդ հնչող զանգը դասամիջոցինը կլինի՞, թե՞ դասինը… Չի հասկացվում ոչ մի կերպ, տարօրինակ է, տարօրինակ ու անսովոր մի զանգ… Դպրոցում զանգը հնչում է կամ դասի, կամ էլ մեր այդքան սիրելի դասամիջոցի համար… Բայց մի վայրկյան, այդ զանգը կիրակի օրն է հնչելու… Հը՜մ, կիրակի օրը դպրոց չեն գնում, չէ՞… Բա էլ ի՞նչ զանգ, ի՞նչ դաս, ի՞նչ դասամիջոց… Անսովոր է, տարօրինակ…
Կհնչի զանգը, ու կապ չունի ուզում ենք դա, թե՝ ոչ…
Երբ դեռ հինգերորդ կամ վեցերորդ դասարանում ես, անվերջ երազում ես այդ զանգի, քո համար հնչող զանգի մասին… Բոլորն էլ գոնե մի պահ երազում են շրջանավարտ լինելու, դպրոցն ավարտելու մասին: Չգիտեմ՝ ինձ մոտ ոնց է ստացվել, բայց երբեք նման բան չեմ երազել:
Մի քանի օր էլ, ու վերջ… Չգիտեմ, չեմ պատկերացնում, որ էլ դպրոց չեմ գնալու: Էլ շատ բաներ նույնը չեն լինելու իմ կյանքում:
Էլ մաթեմատիկայիս ուսուցչին տարօրինակ հարցեր չեմ տալու, ու հետո ասեմ, որ մեկ է, մաթեմատիկան լավ առարկա չէ…
Էլ հայոց լեզվիս ուսուցչուհուն չեմ ասելու, որ երանի 10 հատ անգլերեն սովորեմ, մի հատ հայոց չսովորեմ…
Էլ աշխարհագրության ժամին պատուհանի մոտ նստած գրավոր չեմ գրելու:

Էլ պատմության ուսուցչուհուն չեմ համոզելու, որ դասը իրոք սովորել եմ, ուղղակի չեմ հիշում:
Էլ ռազմագիտությանս ուսուցչի Շուշիի գրավման մասին պատմությունները չեմ լսելու ամեն դասի…
Էլ հասարակագիտությանս ուսուցիչը չի ասելու. «Այ աղջիկ, մի քնի, զարթնի, այ քնած»…
Էլ դասերի ժամին թաքուն շտեմարան չեմ գրելու…
Էլ ամեն անգամ ուսուցչանոցի կողքով անցնելուց դասարանի համար կավիճ չեմ բերելու: Չնայած, էլ ուսուցչանոցի կողքով անցնելու առիթ չեմ էլ ունենալու…
Չգիտեմ, չեմ հավատում, որ մյուս սեպտեմբերին էլ դպրոց չեմ գնալու ու փնթփնթալով իմ ճռճռացող աթոռն ու սեղանը չեմ փնտրելու:
Վերջ, մի քանի օրից կհնչի վերջին զանգը: Ոչ մեկիս մանկությունն էլ չի ավարտվի, էլի ինչ-որ տեղ մանկության գոնե մի նշույլ անպայման կմնա:
Կհնչի, զանգը կհնչի, ծաղիկներով, մի քիչ թաց աչքերով…
Մանկությունը չի ավարտվի, բայց գիտեմ, ոչինչ էլ նույնը չի լինի…

Seroj araqelyan

Ես զինվոր եմ

Չէ, դեռ ծառայության չեմ գնացել, դեռ չեմ կրում զինվորական համազգեստ, չեմ հագնում զինվորական կոշիկ կամ ավելի ճիշտ, «բատինկա» և չեմ ուտում հալած պանիր կամ «գավիադինով» բորշչ… Հագնում եմ քաղաքացիական շորեր, բոթաս կամ սովորական կոշիկ: Հա, մոռացա, իսկ ճաշերից՝ մամայի պատրաստած «ժարիտը», կամ ինչ լինում է ճաշացանկում: Հիմա երևի մտածում եք, թե ինչ եմ այսպես ձգձգում: Համաձայն եմ ձեզ հետ, դրա համար կասեմ, թե ինչու եմ ես զինվոր:

Ապրում եմ սահմանին:

Լսում եմ կրակոցներ:

Մեկ-մեկ թաքնվում եմ, երբ դուրս եկած եմ լինում գյուղի փողոցներ, ու սկսում են կրակել:

Հարկ եղած դեպքում, երկար ժամանակ պատսպարվում եմ պատերի հետևում, մինչև դադարեն կրակոցները:

Անգիր գիտեմ պատերազմական իրավիճակներում առաջնային գործողությունները:

Գիտեմ գյուղի ապահով վայրերը և ապահով տուն հասնելու ճանապարհը:

Ինձ թվում է, պարտադիր չի կրել զինվորական համազգեստ, որպեսզի զինվոր լինես: Օրինակը բերեցի ինձ վրա, ինչպես տեսաք: Ես հիմա կարող եմ հագնել այդ բոլոր շորերը և վերցնել անհրաժեշտ իրերը, բացի մի իրից, որի անունը զենք է:

Քիչ մնաց, դրա ժամանակն էլ շուտով կգա, կմեկնեմ ծառայության: Իսկ ծառայությունս վերջացնելուց հետո կվերադառնամ հայրենի գյուղ, կշարունակեմ իմ ծառայությունը այստեղ՝ սահմանամերձ Բաղանիսում, ու էլի քաղաքացիական կյանքով: Մինչև մի օր դուրս կգանք փողոց՝ առանց լսողությունը լարելու, աջուձախ ու վերև նայելու, զգուշավորությամբ ու արագ բաց տարածություններով քայլելու: Հանգիստ, պարզապես հենց այնպես զբոսնել: Իսկ մինչ այդ, մենք այստեղ ենք:

«Բայղուշը»

Լուսանկարը՝ Էմմա Քոսակյանի

Լուսանկարը՝ Էմմա Քոսակյանի

Մրգեր գնեցինք, թթվասեր, կաթնաշոռ, մայիսյան գերուրախ, հաղթական տրամադրությունն էլ կար ու կար, ու շարժվեցինք Այգեձոր` տատիկին ու պապիկին տեսակցության: Ամռանը թոռնիկներով շրջապատված են լինում, իսկ մյուս եղանակներին, ցավոք, հաճախ գնալ չենք կարողանում` դասեր, աշխատանք… Ու այդպես մնում են, ինչպես իրենք են ասում՝ մենակ, ինչպես մենք ենք ասում` երկուսով: Առանց մեզ մենակ են, մենք էլ գիտենք, բայց իրենց չենք խոստովանում, հաստատուն տոնով ասում ենք` երկուսով եք, իրար թև ու թիկունք:

Չնայած արդեն պատկառելի տարիքին, տատս հավեր է պահում: Ասում է. «Էդքան ասիլ միք՝ հավ չպահես, չըրչարվես վեչ: Զբաղվըմ եմ, էլի: Րեխի պես են. կերը կես ժամ էլ ուշացավ` րեխի պես լաց են լըմ, ծեն ածըմ…»,- ու տատս, միշտ այս պատասխանը տալով, երկար տարիներ է, հավեր է պահում: Ամեն թոռնիկի գնալով` թոռան ընտրությամբ, մեկին մորթում, թոռան ուզած ճաշը եփում: Երբ փոքր էինք, հավերին «տանջում էինք»` քարերով խփում, ջրում, խեղդում…

Լուսանկարը՝ Էմմա Քոսակյանի

Լուսանկարը՝ Էմմա Քոսակյանի

Մինչև հիմա էլ, ամեն գյուղ գնալիս, տատս ասում է. «Արդեն կուճուր չեք, հավերիս քեփին կպչեք վեչ»:

Նստած էինք տան առաջ` պապիս սարքած նստարանին: Հանկարծ տատս վեր թռավ. «Րեխեքը ծեն են ածըմ, կերի ժամն ա»: Տատիս հետ գնացի: Հանկարծ նկատեցի` հավերից մեկը ընդհանուր հավաբնում չէ, տատս էլ հավերին կեր տալիս հավերի հետ խոսում է, ու տեսնեմ՝ այդ հավին «բայղուշ»-ով է դիմում: «Ան, ա բայղուշ, տյու էլ կե»:

Լուսանկարը՝ Էմմա Քոսակյանի

Լուսանկարը՝ Էմմա Քոսակյանի

Հարցուփորձ արի, տատս պատմեց. «Էսքան տարի ա՝ հավ եմ պահըմ, սհե զատ տեսած չեմ: Էս հավը բայղուշ ա, բայղուշ: Էն մնացած հավերի հետ յոլա չի քընմ, մի հվապընըմ նրանց հետ կենըմ չի, կռիվ ա անըմ, մի ամանից նրանց հետ կեր չի ուտըմ: Ստիպված առանձին հավապընմ եմ պահըմ, առանձին ամանով կեր տալի: Առաջին երկու օրը ասեցի՝ դաստիարակեմ սրյա, բայց թե բայղուշ օքմուն կարաս փոխես՝ սրյա էլ հետը»:

Meri Muradyan

Եղիսաբեթի գերեզմանը

Ծննդավայր: Ահա այս բառի մեջ է ամփոփված հայրենասիրություն ասվածը: Ամեն անգամ պատմության էջերը թերթելիս տեսնում ենք, որ պատերազմ են գնացել հիմնականում այն մարդիկ, ովքեր ունեին ընտանիք, երեխա և իր ընտանիքը փրկելու համար գնացել են կռվելու, բայց ցավոք շատ անգամներ նրանք հետ չեն վերադարձել: Շատ անգամներ էլ նրանց կողքին կանգնել և հերոսաբար կռվել են այն տղաները, ովքեր դեռ նոր գիտակցում էին պատերազմ ասածի իմաստը: Ահա այսպես զոհվեցին վեց եղբայները: Հավանաբար կմտածեք, թե ինչ եղբայրների մասին է խոսքը: Պատմությունը կսկսեմ սկզբից:
Գարուն էր: Եղիսաբեթը մի գեղեցիկ աղջնակ էր, ով ընկերուհիների հետ գնացել էր գյուղի աղբյուրից ջուր բերելու: Նրանք չէին հասցրել աղբյուրից հեռանալ, երբ Եղիսաբեթը հեռվում նկատեց իր վեց եղբայրներին, ովքեր դանդաղ մոտենում էին իրեն: Բայց այս անգամ նա մի տեսակ անհանգիստ էր: Եվ նրա անհանգստությունը անտեղի չէր: Եղիսաբեթը նրանց դեմքերից հասկացավ, որ գյուղը կրկին հարձակման է ենթարկվել լեզգիների կողմից: Նա աչքերը սրբեց, հրաժեշտ տվեց եղբայրներին և կժով ջուրը լցրեց նրանց հետևից: Կռիվը այս անգամ կողբեցիների և լեզգիների միջև էր: Նրանք այս անգամ ևս հարձակվել էին գյուղը թալանելու համար: Ամեն անգամ նման կռիվների ժամանակ գյուղացիները հաց ու ջուր էին տանում իրենց հարազատներին: Եղիսաբեթը՝ այդ ջահել աղջնակը, ով ոչ ոք չուներ, բացի իր եղբայրներից, ամեն գիշեր աղոթում էր նրանց համար: Պատերազմի ժամանակ վիրավորվածները հետ էին վերադառնում, ապաքինվում, ու նորից հետ գնում կռիվ: Ամեն օրվա նման մի օր էլ Եղիսաբեթը հաց ու ջուր էր տանում եղբայրներին: Բայց այս անգամ նրա մեջ վախ կար: Կուժը ուսին, հացը ձեռքին գնում էր եղբայրների մոտ: Ճանապարհին հանդիպում է եղբայրների ընկերներից մեկին, ով վիրավոր վերադառնում էր գյուղ: Եղիսաբեթը կանգնում, խոսում է տղայի հետ, բայց նկատում է, որ նրա աչքերը ինչ-որ վատ բան են հուշում իրեն: Երբ նա հրաժեշտ է տալիս տղային՝ նրան առողջություն մաղթելով, տղան հետ է շրջվում և ասում, որ եթե առաջ գնա, ապա լավ բան չի տեսնելու: Եղիսաբեթը այս ամենը լսելուց հետո ավելի է արագացնում քայլերը, բայց հանկարծ նրա ականջին է հասնում այն, որ եթե առաջ գնա՝ կտեսնի իր վեց եղբայրների դիակները: Մի քանի վայրկյան լռությունից հետո լսվում է կժի կտոր-կտոր լինելու ձայնը: Այդ ամենը լսելուց հետո Եղիսաբեթի սիրտը պայթել էր: Նա իր վերջին հանգրվանը գտնում է մոտակայքում գտնվող սարի գագաթին, և այդ օրվանից տեղանքը անվանում են Եղիսաբեթի գերեզման:
Դեպքը կատարվել է Կողբ գյուղում: Գերեզմանը մինչ այժմ պահպանվում է: Գերեզմանից ոչ հեռու գտել են նաև խաչքարեր: Բայց հետաքրքիրն այն է, որ տարիների ընթացքում սարի չորս կողմից սողանքներ են գրանցվել, բայց բնությունը կարծես հարգելով Եղիսաբեթի գերեզմանը, թողել է սարի գագաթին որպես սրբություն և հիշատակություն անձնուրաց սիրո:

Emma Kosakyan

Բարև, 17-ից ես, չէ՞

Վերջերս տեղի ունեցավ Հայաստանի պատանի թղթակիցների առաջին մրցանակաբաշխությունը, ու ես համարվեցի «Ամենանախաձեռնող թղթակից »: Վստահ եմ, պատկերացնում եք` ինչ պարտավորեցնող, ոգևորող է մոտ 1000 թղթակիցներից համարվել ամենանախաձեռնողը : Դե, իսկ մրցանակները … 17-ի թղթակցի քարտ, «Խաբարբզիկի» հատուկ թողարկման շապիկին լավագույն թղթակիցների մեջ կար նաև իմ նկարը, իսկ ներսում ` իմ ամենասիրելի նյութը , անվանական բաժակ, թաբլեթ…

Դե ինչպես շատ թղթակիցներ, ես էլ սկսեցի մտովի հետ քայլել, հիշել՝ ինչպես հանդիպեցի 17-ին, ինչպես այն դարձավ ինձ այսքան հարազատ: Մոտ մեկ տարի առաջ էր, ճամբարում էի, նկատում էի հանգստի ժամերին ընկերներիցս շատերը մի հարմար տեղ էին գտնում, նստում, գրում, ջնջում, էլի գրում, հետո վազում համակարգչի մոտ ու մի քանի օրից ոգևորված ու հպարտորեն ցույց տալիս իրենց նյութը 17-ում: Իսկ մի քանի ժամից հայտարարում էին. «Այսքան մարդ հավանեց, այ այս մասը շատ լավ ստացվեց, ա~, ընկերներս տարածել են, նոր մեկնաբանություն…»,- ու այսպես իմացա 17-ի մասին: Մինչ այդ էլ ես շատ էի սիրում գրել, բայց նյութերս տեսնողներն ու գնահատողները միայն ընկերներս ու հարազատներս էին, նրանցից այն կողմ՝ ոչ ոք, իսկ այժմ իմ նյութերը հասանելի են բոլորին: Առանց ժամանակ կորցնելու 17-ին ուղարկեցի առաջին նյութս. «Աղմկեք իմ սրտում ու հոգում» վերնագրով: Դեռևս ոչ մի մեդիա դասընթացի չէի մասնակցել, և կար որոշ շտկումների կարիք, և 17-ցիները ինձ օգնեցին, որից հետո նյութս բավականին լավ արձագանք ստացավ, ինչը ինձ ավելի ոգևորեց: Երբ ուղարկում էի առաջին նյութս, մտածում էի՝ գուցե լավ չեմ գրել, գուցե ինչ-որ բան այն չէ, բայց չէ, 17-ը ինձ սովորեցրեց հավատալ սեփական ուժերին ու միշտ սովորել: Ճիշտ է, մի քանի նյութերս արդեն 17-ում կային, բայց միայն որոշ ժամանակ անց հասկացա, թե ինչ է նշանակում լինել 17-ի թղթակից: Երբ անկախ քեզնից ինչ-որ հետաքրքիր կամ քեզ հուզող բանի մասին մտածելիս արագ վերցնում ես գրիչ ու թուղթ ու գրում, երբ մի նոր վայրում ես լինում, միանգամից լուսանկարում ես, չէ, ինստագրամի համար չէ, այլ 17-ի:

Ու այս ամենից բացի 17-ը ինձ տվել է նաև «շատ թանկ նվերներ»` ՀՀ տարբեր մարզերից լավ ընկերներ, նրա շնորհիվ ծանոթացել եմ շատ հետաքրքիր մարդկանց հետ, որոնց հետ խոսակցությունը սովորաբար սկսվում է այսպես.

-Բարև, վերջին նյութդ շատ լավն էր,- կամ,- բարև, 17-ից ես, չէ՞:

17-ը միշտ իմ կողքին է, կարծես լավ ընկերը լինի, ամեն ինչ ուզում ես պատմել իրեն, ամեն ինչ: 17-ի հետ դեռ մի երկար ճանապարհ ունեմ անցնելու: