Եկեք այս անգամ մի քիչ հեռուն նայենք: Չասենք՝ կապույտը խորհրդանշում է երկինք, իսկ կանաչը՝ բացատ կամ ծառ: Երբեմն լինում են պահեր, երբ կյանքում լինում են գորշ ու վառ հիշողություններ, ու չգիտեմ՝ ինչու, ես դա այսօր կարողացա տեսնել գույների մեջ:

Մոտ երեք օր կլինի՝ ես նկարում եմ միայն ջրաներկով: Մատիտ չեմ օգտագործել ու այդ երեք օրում սովորել եմ ավելի ճիշտ նկարել ջրաներկով, վրձինը ճիշտ օգտագործել և ջրի ու գույնի չափաբաժինը ճիշտ համադրել: Սովորեցի նաև, թե ինչ կլինի, եթե գույները խառնվեն իրար: Իհարկե, գորշ ու վառ գույները. այնպիսին, ինչպիսին, որ կյանքինն են: Վերցնում ես թուղթը և վրձնի ծայրին գտնվող դեղին գույնը սկսում ես քսել մի հատվածում: Դեղին գույնը քսելուց հետո պետք է մի քանի րոպե սպասել, այսինքն՝ ոչ միայն դեղին գույնը, այլ ընդհանրապես՝ գույներին պետք է տալ չորանալու հնարավորություն, հակառակ դեպքում, եթե մեկ այլ գույն դնես դեղինի վրա, մեր՝ նկարիչների լեզվով ասած, կդառնա «ցեխ»: Մինչ դեղին գույնը կներծծվեր թղթի մեջ, ես որոշեցի մեկ այլ ազատ հատվածում քսել դարչնագույն ներկը: Անցան մի քանի րոպեներ, դեղինը չորացավ: Հերթը դարչնագույնինն է: Արդեն դեղինը չոր է: Վառ գույնին՝ դեղինին, խառնեցի դարչնագույնը: Ի՞նչ ստացվեց: Չկա ո՛չ դեղին, ո՛չ դարչնագույն: Հիմա դեղինը հետ բերելը շատ դժվար է: Ընդամենը մեկ կաթիլը կարողացավ ոչնչացնել մի քանի կաթիլից կազմված անմեղ դեղինին, և հիմա, ինչքան էլ դեղին խառնես, մեկ է՝ գորշ դարչնագույնը թողել է իր ազդեցությունը, հարկավոր է սկսել նորից: Իսկ եթե կատարենք նույնի հակառա՞կը: Երևի թե ոչինչ չփոխվի: Դեղինը չի կարող մեծ ազդեցություն ունենալ դարչնագույնի վրա: Դարչնագույնը դեղինի նման պարզ չէ, կան շատ մութ հատվածներ, որոնք էլ թույլ չեն տալիս փոփոխություններ կատարել:

Այդպիսին են նաև մեր շրջապատի մարդիկ: Եթե մի արդար մարդու մոտենա մի խարդախ, բացասական լիցքերով անձնավորություն ու սկսի վիրավորական խոսքեր ասել, համոզված եմ, որ այդ արդար մարդը ոչինչ չի ասի: Իսկ եթե կրկնվի նույնի հակառակը՝ արդար մարդը գնա և վիրավորական խոսքեր ասի ինչ-որ մի խարդախ մեկին, ապա նա, առանց վատ զգալու, կծիծաղի նրա ասածների վրա, ինչպես եղավ գույների պարագայում: Դեղինը չկարողացավ ոչնչով ազդել դարչնագույնի վրա, սակայն տեղի ունեցավ հակառակը:

Հուսամ՝ հեռու կմնանք դարչնագույն, սև գույներից և մեր շրջապատի մեծ մասը կլինի դեղին ու դեղին էլ կմնա, ինչպես իմ 17.am-ը:

Լուսանկարը՝ Սերինե Հարությունյանի

Մարդկանց ինչքան էլ երկար ժամանակ ճանաչես, միևնույն է, էլի չես ճանաչելու: Հա, ճիշտ եմ ասում, այս անգամ իրոք չեմ փիլիսոփայում: Դու պետք է մարդու համար լինես բարեկամ, ընկեր, թշնամի, հարևան, որ կարողանաս նրան լավ ճանաչել: Բայց միաժամանակ բոլորը լինել այդքան էլ հնարավոր չէ, չէ՞: Հըմ, համ էլ կասկածում եմ, որ գոնե այդ ձևով կստացվի մինչև վերջ ճանաչել: Ինչևէ, այդքան շատ մտահոգվելու կարիք չկա, մեկ է, ոչինչ էլ չի փոխվի, իզուր կտխրես: Ուզո՞ւմ ես քեզ լավ զգալ, ժպտալ և ուրախանալ, ուղղակի այնպես արա, որ երեխաներով շրջապատվես, որ մանկանաս: Դու չես էլ կարողանա ժամանակ գտնել տխրելու համար: Մեկը քեզ անընդհատ կասի. «Ինչի՞ ես տխուր», ու դու հանուն նրա ու նրա ժպիտի կժպտաս, մեկը քեզ համար կերգի, ու դու ուղղակի չես կարողանա չժպտալ, մյուսն էլ ձեռքիցդ բռնած այստեղ-այնտեղ կտանի, տիկնիկ կդնի ձեռքիդ ու կսկսի համոզել, որ քնեցնես տիկնիկին:

Լուսանկարը՝ Սերինե Հարությունյանի

Դասարանով գնացել էինք մեր Կոթի գյուղի  մանկապարտեզ, նստել այն տեղը, որտեղ մեկ էլ 10 և ավելի տարի առաջ էինք նստել։ Ու տարիների ընթացքում ինչքա՜ն բան էր փոխվել: Մեր ննջասենյակն արդեն ճաշասենյակ է դարձել, ճաշասենյակը՝ ննջասենյակ, աստիճանների վրայի գորգը հանել էին (դա բոլորս նկատեցինք), կահույքն ու խաղալիքներն էլ արդեն ավելի լավն էին: Փոքրիկներն էլ ամեն տարի փոխվել են, ու հիմա էլ ուրիշներն են մեր տարիներ առաջվա տեղը զբաղեցնում:

Լուսանկարը՝ Սերինե Հարությունյանի

Նրանք էլ են ուրիշ, բայց նրանցից մեկը մեր խմբից մեկի նման շատախոս է, մեկը՝ ամաչկոտ, մյուսը՝ պարտաճանաչ, մեկն էլ ամենաչարաճճին է: Ինքս էլ չգիտեմ, թե նրանցից որ մեկն է ինձ փոխարինում, որովհետև բացի մանկապարտեզ գնալուս առաջին օրից ու այդ օրը ամաչկոտ հայացքով դռան մոտ նստած լինելուցս ուրիշ բան չեմ էլ հիշում:

Հերթը հասնում է փոքրիկների ներկայանալուն, դաստիարակն էլ իր հերթին մի քանի բառով ներկայացնում է նրանց։ Նոնայի հասցեին մի շարք գովեստի խոսքեր լսելուց հետո Լինան կանգնում է, թե.
-Ընկե՛ր Նունե, կուզեք, չէ՞, բոլորը Նոնա լինեն:
Պարզվում է՝ ընկեր Նունեի սիրած արտահայտություններից մեկն է. «Երանի, թե բոլորդ Նոնայի նման խելոք ու պարտաճանաչ լինեք»։

Լուսանկարը՝ Սերինե Հարությունյանի

Եթե ուզում ես մարդուն մինչև վերջ ճանաչել, ասեմ, որ դժվար թե ստացվի: Մի էլ փորձիր, ուղղակի քեզ փոքրերով շրջապատիր: Նրանց մինչև վերջ ճանաչել պետք է որ ստացվի: Նրանց անկեղծությունից ու պարզությունից ուրիշ ոչ ոք չի կարող ունենալ: Լինան հենց զգում էր՝ մեկը չի ժպտում, ասում էր. «Մի՛ տխրեք»։ Հետո սկսում էր շատախոսել ու էլի մեզ ուրախացնել: Վերջում էլ ասում եմ.
-Ա՛յ շատախոս, ինչի՞ ես էդքան շատ խոսում:
Ասում է.
-Ես շատախոս չեմ, դու ես շատախոս:
-Հա, ես էլ եմ խոսել շատ սիրում:
Ինչքա՜ն արագ անցան տարիները: Հիշում եմ մանկապարտեզում անցկացրած ընդամենը առաջին հինգ րոպեները, իսկ հիմա արդեն դպրոցն ավարտելու ժամանակն է: Հիմա անընդհատ ինձ հարց եմ տալիս՝ ես Նոնայի նման խելո՞ք եմ եղել, թե՞ Լինայի նման շատախոս, ու ինչպես ինքն է ասում՝ չարաճճի:

Առավոտյան այնքան լավ օր էր. որոշեցի քրոջս հետ մի փոքր քայլել գյուղում:

Մեր գյուղը Ներքին Կարմիրաղբյուրն է: Քայլում և հանդիպում էինք շատ տների, որոնց որոշ մասը կողպված էր, իսկ մի մասում դեռ ապրում էին մարդիկ: Սկզբում այդ բոլոր տներից հետաքրքրեց այն տունը, որի հետևի մասը փլված էր, երևի գրադի (մեծ զենքի տեսակ) տված էր: Այդպես մտածեցի և հարցրեցի քրոջս: Նա պատմեց, որ այդ տանը մի տատիկ է ապրում, որը մի քանի օր մնում է այստեղ, մի քանի օր՝ Բերդ քաղաքում՝ իր աղջկա մոտ: Այս պատմության հետաքրքիրն այն էր, որ նա ուներ 4 տղա, բայց ապրում էր կա՛մ իր տանը մենակ, կա՛մ էլ աղջկա մոտ, որովհետև տղաները այստեղ չեն ապրում, աշխատում են Ռուսաստանում:

Շարունակեցինք քայլել և հանդիպեցինք մի տան, որ կիսափլուզված էր: Տունը պատերազմի ժամանակ էր փլվել, իսկ տան տերերը՝ զոհվել: Քույրս պատմեց, որ զենքի բեկորները տանտիրոջն են կպել, երբ նա իր տանը նստած է եղել, և նա մահացել է սեփական տան մեջ: Ես, հուզված այդ պատմությունից, քրոջս հետ շարունակեցի քայլել գյուղով: Շուտով մենք տեսանք մի փոքր տնակ, որտեղ իր պապիկի և տատիկի հետ ապրում էր թոռնիկը, որի մասին քույրիկս մի զվարճալի պատմություն պատմեց: Նա ասաց, որ մի անգամ, երբ տատիկը գոմում կովին կապում էր, թոռը, չիմանալով, որ տատիկը գոմում է, փակում է դուռը, իսկ որոշ ժամանակ անց, նկատելով տատիկի բացակայությունը, սկսում է փնտրել նրան: Երկար փնտրելուց հետո նկատում են, որ նա պատահաբար փակվել է գոմում:

Շուտով մենք մոտեցանք Միշիկ պապիկի տանը, որտեղ բարի պապիկն ապրում էր միայնակ: Կինը մահացել էր մոտ երեք տարի առաջ, և մինչ այսօր իր կնոջը պաշտող պապիկը չի համակերպվել նրա մահվան հետ: Նա ապրում է մենակ, որովհետև երեխաները բնակվում են Ամերիկայում: Շարունակեցինք քայլել: Մեր առջև կիսափլված մի տուն էր, որի տանիքն էր միայն բարվոք վիճակում, քանի որ ՌԴ-ում բնակվող տերերը վերանորոգել էին տանիքը, իսկ մնացած մասն ամբողջովին անմխիթար վիճակում էր: Տան առջև մի չորացած ծառ կար, քույրս պատմեց այդ ծառի մասին: Առաջ, երբ տան տերերը ապրում էին իրենց տանը, ծառը ամեն տարի քաղցրահամ պտուղներ էր տալիս: Ամբողջ թաղամասի երեխաները սպասում էին այդ քաղցրահամ պտուղներին: Իսկ այսօր ծառը նույնիսկ չի ծաղկում:

Այդպես ավարտեցի փոքրիկ ճամփորդությունս իմ սիրելի գյուղում:

Նորից գարուն ա, նորից գույնզգույն ծաղիկներ, բայց այս ամենի հետ կա մի բացասական կողմ: Այդ բացասական կողմը հողը փորելն ա, բայց չփորես էլ` չի լինի, որովհետև էդ հողի բերքով ես ձմռանը ապրում:

-Դավ, գիտես, չէ՞, որ վաղը գնալու ենք բաղը փորելու:

-Հա, մամ ջան, չգիտեի, բայց ակնկալում էի, որ կասես:

-Դե, ուրեմն, իմացի՝ վաղը գնալու ենք:

Հաջորդ օրը գնացինք փորելու ու այդպես մի քանի օր: Մի օր, երբ արդեն գնացել էինք ու դեռ նոր սկսել էինք փորելը, տեսնեմ՝ երկու ընկերներս և եղբայրս բահերը ուսներին գալիս են ինձ օգնելու: Լավ աշխատանքից հետո մայրս մեզ խոստացել էր, որ մեզ համար իր համեղ պիցաներից կպատրաստի: Չնայած, որ մենք այդ պայմանով համաձայն չենք փորելու: Չհասցրինք բոլորը վերջացնել, բայց շատ էլ չմնաց փորելու: Մենք միշտ ընկերներով իրար թև ու թիկունք ենք լինում ամեն հարցում: Մի քանի օր անց արդեն ես էի բահը ուսիս շտապում ընկերոջս օգնելու: Այս քանի օրը ինձ թվում է հանգստանալու համար է: Ոչ թե նկատի ունեմ դպրոցական արձակուրդները, այլ այս անձրևները, որ մեզ հանգիստ են տալիս: Այն մի փոքր հողը, որ մնացել էր փորելու, չէր ստացվում, քանի որ մի անգամ զինակոչի սրսկումներն էին խանգարում, մի անգամ տան շինարարությունը, մի անգամ էլ վոլեյբոլը, որ խաղալու էինք հարևան գյուղի երեխաների հետ: Այս պատճառաբանությունը լսելուց հետո մաման բարկացած ասաց, որ վաղն արդեն փորելը պիտի վերջացնեմ:

Օֆ, է, նստած նյութ եմ գրում, մեկ էլ մաման ասում ա, որ դեռ փորելու տեղ ա մնացել:

Չգիտեմ ձեզ մոտ ոնց, բայց մեզ մոտ ընդունված է այն փաստը, որ ապրիլի 1-ը խաբելու, տեղ-տեղ էլ խաբվելու օրն ա: Չնայած այս տարի այնքան էլ լավ չէր, դասի չէինք:

Ես հիմա նստած նյութ եմ հավաքում, իսկ ադրբեջանցիները հիշեցնում են, որ իրենք այստեղ են՝ իրենց մի երկու անկանոն կրակահերթերով: Չեք մոռացել, չէ՞, որ ես Բաղանիսից եմ, սահմանամերձ գյուղից:

Լավ, շեղվեցի թեմայից: Ո՞ւր էինք հասել: Հա. հիշեցի: Այս տարի ինձ շատ խաբեցին, իսկ ես ընդհանրապես հավես չունեի ինչ-որ մեկին խաբելու: Բակում փայտ եմ կոտորում մեկ էլ.

-Դավ, զանգում են, բայց չգիտեմ՝ ով ա, էկրանը չի բացում:

-Բեր՝ տենամ:

Քույրս էր: Ինձ խաբեց, ասելով թե՝ զանգում են, ու էկրանը չի բացում: Ամբողջ բակով ընկել էի հետևից, բայց քանի որ խաբելու օրն էր, ջղայնությունս զսպեցի: Անցավ մի քանի ժամ, քույրս նորից եկավ:

-Դավ, խոզերը փախել են, շուտ դուրս արի:

Այս անգամ էլ էր ուզում խաբել, բայց չստացվեց: Դրանից հետո ընկերներս եկան մեր տուն: Նրանց մի քանի ստերին էլ չհավատացի: Երեկոյան դուրս էինք եկել գյուղով քայլելու, մեկ էլ ընկերս.

-Հըըը, Դավ, կոշիկդ ի՞նչ ա էլէլ:

Նայեցի ներքև. ոչինչ չկար:

-Խաբեցի, խաբեցի…

Լավ Էլի, նորից խաբեցին: Հիմա գրում են, բայց նեղսրտած չեմ… Փոքր ուրախություններ են, որ տարին մի անգամ պատահում են: Ադրբեջանցիք էլի կրակեցին… Իսկ սա խաբելու հետ կապ չունի…