Երեկ ինձ համար մեծ պատիվ էր հանդիպել Ավրորա 2017թ. մրցանակաբաշխության հավակնորդների հետ: Այնպիսի մարդասեր մարդկանց, ինչպիսիք են՝ Թոմ Քաթինան, Ֆարթուն Ադանը և Իլվադ Էլմանը, Ջամիլա Աֆղանին, Մուհամեդ Դարվիշը և Դենիս Մուկվեգեն:

Անգլերեն լավ չէի հասկանում, բայց նրանց ասած ամեն մի բառից ամբողջ մարմինս փշաքաղվում էր: Դա երևի նրանից էր, որ թեև բառերը չէի հասկանում, բայց հասկանում էի ընդհանուր մարդկային լեզուն:

Ավրորա 2017թ. մրցանակաբաշխության հավակնորդներից մեկն էր խոսում` Թոմ Քաթինան, ում պատմությունը լսելով` հասկացա, թե որքան անմարդկային արարքներ կան աշխարհիս երեսին: Թոմը բժիշկ է, ով պատերազմի մեջ գտնվող Նուբա լեռներում միակ վիրաբույժն է և տարեկան իրականացնում է ավելի քան 1000 վիրահատություն: Հինգ հավակնորդների միջից ամենաշատը նրա պատմությունն ինձ գրավեց, որը մարդասիրության հիանալի օրինակ է: Մյուս չորս հավակնորդների պատմությունները նույնպես շատ տխուր էին: Ամենից շատ ինձ դուր եկավ նրանց սերը միմյանց հանդեպ: Չնայած նրան, որ նրանք տարբեր կրոններ են դավանում, նշեցին Ղուրանի ու Աստվածաշնչի կապը` Մարիամ Աստվածածնի մասին:

Նրանց պատմությունները լսելով, չէիր կարող իրենց հետ միասին ցավ չզգալ: Այնպիսի անմարդկային արարքներ էին պատմում` սկսած կանանց սեռական բռնության ենթարկելուց, մինչև մարդկանց մորթազերծ անելը: Բայց նրանք կարողացել են իրենց մեջ ուժ գտնել ու պայքարել հանուն խաղաղության: Եվ հենց դա էլ ինձ ստիպեց հասկանալ նրանցից յուրաքանչյուրի մարդասիրական անգնահատելի գործը:

1941թվական, Հայրենական մեծ պատերազմ: Ինչպես գիտեք, մեծ թվով հայեր են մասնակցել պատերազմին: Միշա Գաբրիելյանը նրանցից մեկն է եղել: Միշա պապը պապիս եղբայրն է: 1942թ-ին մեկնել է ռազմադաշտ և չի  վերադարձել: Որոշ ժամանակ առաջ փորձեցի տեղեկություն փնտրել նրա մասին: Շատ փնտրտուքներից հետո գտա նրա ուղարկած նամակներից: Շատ մեծ դժվարությամբ ընթերցեցի նամակները: Դե, արդեն 74 տարի է անցել: Տառերը համարյա ջնջված էին, բայց մի քանի նամակ կարողացա կարդալ: Հիմնականում պատմում է իր առօրյայի մասին, թե ինչ են անում, որտեղ են գտնվում, բարևներ է ուղարկում քույրերին և եղբայրներին, ու ամեն անգամ նամակի վերջում կրկնում նույն նախադասությունը. «Ես հետ եմ գալու, սպասեք ինձ»: Այդպես և ամեն ամիսը մեկ անգամ կամ ավելի ուշ ուղարկել է նամակներ:

Վերջին նամակը, որ ուղարկվել է 1944 թվականին, նորից նույն բովանդակությամբ ու էլի վերջում նույն նախադասությունը. «Ես հետ եմ գալու, սպասեք ինձ»: Այդ վերջին նամակից հետո ոչ պապիս, ոչ մնացած բարեկամներիս նամակ չի ուղարկել: Պատերազմը ավարտվում է, բայց էլի ոչ մի լուր: Անցնում են օրեր, տարիներ, ամեն օրվա հետ հույսը մարում է: Ծնողներիս պատմելով պապիս մայրը միշտ սպասել է իր որդուն: Մինչև վերջին օրը այդ վերջին նամակը ձեռքին սպասելով, որ որդին հետ կվերադառնա:

Մեր ծնողներն անհամբեր սպասում են, որ ծնվենք, քայլենք, խոսել սովորենք, գիտակցության գանք: Հենց որ դառնում ենք գիտակից այնքան, որ հասկանանք, թե ինչ է հարմարվելն ու սպասելը, սպասում ենք, թե շուտով կմեծանանք: Մի 10-12 տարի սպասում ենք դպրոցն ավարտելուն, մտածում ենք, թե այդպիսով մեզ համար մեր պստիկ ժամանակվա ցանկությունների իրականացումից մեզ բաժանող դուռը պիտի բացվի: 1-2 տարի մեր մտահորիզոնում տիրորեն հաստատվում է համալսարան ընդունվելու գերխնդիրը: Ավելի մեծ նպատակներ են հաստատվում մեր ներսում, որոնք հիմա կանգառում կանգնած սպասում են համալսարանն ավարտելուն:

Այդ ընթացքում, եթե բախտներս բերում է, մի քիչ ավելի խելամիտ ենք դառնում, գոնե մտքի ծայրով անց ենք կացնում, որ ոչ կախարդական փայտիկով փերի ունենք, ոչ էլ ոսկե ձկնիկ ենք բռնել, ապագայում դրա հույսը չունենք էլ, որովհետև կյանքում ձուկ բռնելու չենք գնում, ենթադրում եմ՝ հասկանում ենք, որ առանց աշխատելու մի սեփական քոսոտ շուն էլ չենք ունենա, սպասում ենք աշխատանք գտնելուն: Աշխատում ենք ու անընդհատ սպասում, թե երբ է ամեն ինչ լավ լինելու, թե երբ են միջոցներն այնքան բավականացնելու, որ կյանքի հոգսը քաշելուց հետո չվախենանք մեր երազանքների կողմը նայելուց: Երբ արդեն հուսահատ ճխլվում ենք բազմոցին ու կոկորդով մեկ հայտարարում ենք, որ հոգնել ենք սպասելուց մեր բարօրությանը, մեր սրտում սպասումը ամենևին էլ բարեխիղճ հյուր չի ձևանում ու նույնիսկ վզից բռնած դուրս շպրտելուց էլ չի հեռանում: Գիտի՝ մենք խղճից թույլ ենք, իրեն դրսում չենք թողնի:

Հիմա էլ վերսկսում ենք սպասումների ցիկլը. սկսում ենք սպասել մի նոր մարդուկի, որ մեր չարդարացած սպասումները կապենք նրա սպասումների հետ ու հիմա էլ տառապենք նրա սպասումների արդարացմանն սպասելով:

Երևի պատճառն այն է, որ նոր բան ձեռնարկելու համար ավելի շատ քաջություն, քան թե միջոցներ են պետք, իսկ մենք վախենում ենք:

Ես էլ եմ վախենում ինքնուրույն, գործնական մարդ լինելուց: Ավելի ճիշտ՝ վախենում էի: Ավելի ճիշտ՝ վախենում էի իր ինքնուրույնությունը խոստովանող մարդու առաջ կանգնող շատ խնդիրներից:

Ես արդեն 19 տարեկան եմ, բայց մինչև հիմա երազանքներս մեկին պատմելիս դեռ մեխանիկորեն ասում եմ «Ես որ մեծանամ…», կեսից հասկանում եմ ասածիս աբսուրդ էությունը, խոսքիս երրորդ վանկից ձայնս կտրուկ իջեցնում եմ, որ ոչ մեկն ասածս չլսի, ինքս իմ մեջ զարմանում եմ, թե քսանամյակիս շեմին կանգնած էլ մինչև ե՞րբ պիտի մեծանամ, որ էլ չասեմ՝ «Ես որ մեծանամ…», բայց ամեն նոր բերանիցս դուրս եկած երազանքի հետ ես նորից սպասում եմ իմ մեծանալուն: Կռիվ եմ անում հետս, թե ես մինչև երբ պիտի ինձ երազներով սնեմ ու նախապատրաստեմ մեծի կյանքին, համոզում եմ ինքս ինձ, որ արդեն բավականին ժամանակ է անցել կյանքը կողքից ուսումնասիրելու ու ապագայի ծրագրեր կազմելու համար, որ արդեն եկել է էդ ապագան ու սպասում է իմ՝ իրեն տված խոստումներս կատարելու, բայց հուսահատորեն հասկանում եմ, որ ես էլ կգիտակցեմ, որ մեծացել եմ, երբ որ ոտքս մի աստիճան բարձր դնելու համար ձեռքով հենարան կամ ուրիշի օգնությունը փնտրեմ, ու երբ ինքս ինձ հարցնեմ, թե առաջին անգամ որ օրը դա կատարվեց:

Այդ ժամանակ երևի ցավով կնկատեմ, որ արդեն անիմաստ է նոր երազանքներ գույներով հագեցնելը, ոչ էլ ուժ կա գոնե հների վրա նստած փոշին մաքրելու, կզգամ, որ դրանք արդեն անպիտան թղթեր են, որոնք գուցե և ժամանակին փայլել են իրենց ճոխ ու հագեցած գույներով, ու երևի կհասկանամ, որ էլ պարապ սպասելու ժամանակ էլ չունեմ, իսկ խելահաս դառնալուց հետո գոնե պիտի սկսեի նպատակներիս շուրջը բզբզալ՝ սպասելու փոխարեն: Անկասկած, անգործությունն արդարացնելու ամենալավ ձևը սեփական մեծանալը չտեսնելու տալն է:

Մտածում եմ՝ մի օր կդադարե՞մ կամ կդադարե՞նք մեր երազանքների իրականացումը մի տեղ ընդունվել-ավարտելու, մյուս կիսամյակի, եկող տարվա կամ հաջորդ երկուշաբթիի վրա գցելուց: Չգիտեմ, անկեղծ ասած, մեծ հույս էլ չունեմ, բայց ես արդեն որոշ բաներ փոխել եմ ու ինչ-որ մանր բաներ սկսել եմ: Երևի մենք պետք է գլխներիս խելք հայտնվելու պահից սկսենք մտածել, թե, վերջիվերջո, ինչին ենք այդքան երկար սպասում, որ գուցե եթե չի գալիս, ուրեմն կա՛մ սխալ բանի ենք սպասում, կա՛մ էլ իրեն իմաց չենք տվել, որ իրեն ենք սպասում: Բայց, այնուամենանիվ, էդ կորած-մոլորած, անհայտ անտերին սպասե՞նք որ: