Արդեն իմ մի մասնիկը դարձած ճանապարհը գլորում է մտքերս դեպի վերջնակետը. մեր տունը, իմ սենյակը: Կարոտել եմ սենյակիս լռությունը, ու ամբողջ սենյակում արձագանքող մտքերս: Սենյակս ավելի շատ մտածելու համար է, քան քնելու: Ինչքան են փոխվել մտքերս ժամանակի ընթացքում և ներարկված են սենյակիս մեջ ու բացվում են իմ առաջ: Սենյակս ինձ բոլորից լավ է ճանաչում…

Բայց դեռ այդ ամենը վայելելու ժամանակը չէ, դեռ պետք է տուրք տալ այլ կարոտների, նույնքան փափուկ ու քաղցր: Պետք է տատիկիս տեսնել: Մտնում եմ տուն, ամեն անգամ զգացողությամբ, որ դեռ աշակերտ եմ, որ ամեն օր դասերից հետո կարող եմ գնալ, ու տատիկս նորից կհարցնի բոլոր տատիկներին հուզող ամենակարևոր հարցը. «Հաց կերե՞լ ես»: Ոչինչ օտար չի դարձել տանը: Գրկում եմ տատիկիս, ու նա արտասվում է ինչպես անցած, ու դրան նախորդող մյուս անգամները:

Ես հայացքով փոփոխություն եմ փնտրում, տունը նույն է, այն ինձնից ավելի դանդաղ է փոփոխվում, բայց պակասել է հարազատ մի շունչ: Ես մեկ տարուց ավելի ժամանակ ունեի հաշտվելու համար մտքի հետ, որ մեր ընտանիքում այլևս 9 անդամ չէ, այլ 8, բայց չի ստացվում. ես շարունակում եմ տանը հայացքով փնտրել պապիկիս, շարունակում եմ սպասքը առանձնացնել 9 տեղի համար ու հետո նորից հաշվել ու հետ վերցնել մեկը: Ես նորից ու նորից ապրում եմ այն օրը, երբ գնալու էի Երևան: Դասերը սկսվում էին, և ես արդեն առաջին կուրսի ուսանող էի: Այդ հրաժեշտը հետո կդառնա ոչ թե սովորական, հետո տեսնելու հույսով հրաժեշտ, այլ վերջինը: Ես գիտեմ, որ նրա մաղթանքը կատարում եմ, գիտեմ, որ հավատում էր ինձ, բայց ընդամենը այդքանը ասելը, նույնն է, թե ոչինչ չասել: Հիշողությունները շատ են, դրանք գունավոր նկարների նման աչքերիս առաջ են գալիս ու պայծառացնում: Ես ուզում եմ արթնանալ, ու պապիկս յասամաններ ու վարդակակաչներ բերի ինձ համար: Ուզում եմ մեր տունը նորից լցվի դրանց գեղեցկությամբ, ու ես մխրճվելով դրանց մեջ, նորից զգամ նրբությունը ու բույրը:

Ուզում եմ նորից ուրախացած վերցնել նրա ափի միջից հատապտուղները, որոնք այնքան փոքր էին նրա մեծ ձեռքերի մեջ:

Ուզում եմ հետ բերել ժամանակը ու հավերժ ապրել մանկության մեջ, որից այդ նույն յասամանի բույրն է գալիս:

Արդեն սենյակում նստած, մտքերս բարձր արձագանքում են և պահանջում, որ գրի առնեմ, գիտեմ, զգացածս տպատառերի սև ու սպիտակի մեջ չեմ տեղավորի, բայց չգրել էլ չեմ կարող: Գրելը օգնում է: Յուրահատուկ թեթևություն ես զգում, կարծես հանդիպել ես այն մարդկանց, ում կարոտել ես, կամ ասել ես նրանց այն, ինչ ուզում ես ասել արդեն շատ երկար …Կամ էլ իմ նման մի պահ սենյակում զգալ յասամանների բույրը…

Ամեն օր դասի գնացող և դասից տուն վերադարձող ուսանողի համար ամենահետաքրքիր վայրերից մեկը երթուղայինն է: Սա այն վայրն է, որտեղ ամեն օր հավաքվում են տարբեր տարիքի, տարբեր մասնագիտության և մտածելակերպի մարդիկ: Ոմանք ակտիվ զրուցում են, ոմանք էլ պատուհանից այն կողմ են նայում և ականջի ծայրով լսում հետաքրքիր զրույցը: Ճիշտ է, ուրիշի խոսակցությանը ականջ չեն դնում, բայց երթուղայինում, ուզած թե չուզած, ստացվում է: Հատկապես շատ եմ սիրում երեկոյան երթուղայինը: Օրվա այս ժամին, չնայած մարդիկ աշխատանքից հոգնած տուն են վերադառնում, նրանք լի են խոսելու, կատակելու էներգիայով: Դեռ փոքր տարիքից ինձ միշտ զվարճացրել են այդ զրույցները: Այդ ժամի երթուղայիններին «ուրախ» էի անվանում: Եթե առաջ ես միայն լսողի դերում էի, ապա այսօր իմ ուրախ երթուղայիններում ակտիվ զրուցողը և կատակողը հենց ես եմ: Երբեմն զվարճանքի թեման ընդհանուր է դառնում, և դա ավելի է բարձրացնում երթուղայինի ընդհանուր տրամադրությունը: Կանգառում իջնելուց հետո զգում եմ, որ ծանր օրվա հոգնածությունը էլ չկա, որ մարմինս լցված է դրական էներգիայով:

Արդեն անգիր գիտեմ 2-րդ համարի երթուղայինների բոլոր վարորդներին, գիտեմ` ով ինչ երաժշտություն է նախընտրում, թեկուզ շատ հաճախ հազիվ եմ դիմանում այդ երգերին:

Գիտեմ, կարող է տարօրինակ թվալ, բայց անկեղծորեն սիրում եմ ինձ ամեն օր դասի տանող երթուղայինը, սիրում եմ և ուզում եմ, որ այն ավելի լավը լինի: Ուզում եմ, որ երթուղայինի դռան վրա կարիք չլինի փակցնել «Կամաց ջարդեք» արտահայտությունը, որ երթուղայինի վարորդը իր մարմնի ամեն մասնիկով չզգա, թե ինչպես են ավտոմեքենայի անիվները քսվում քարուքանդ ասֆալտին, և վերջապես ուզում եմ, որ փողոցով երթևեկող երթուղայիններին նայելիս ուղղակի հաճույք ստանալ:

Ինչքան էլ հոգնած, ձանձրացած ու մռայլ տրամադրությամբ լինեմ՝ երազանքներիս մասին մտածելիս պայծառանում եմ, լցվում խանդավառությամբ ու ավելին անելու ցանկությամբ։ Երազանքներ ունենալը առաջ մղող ուժ է, ապրելու պատճառ, սակայն երազանքներն իրականացնելու համար պետք է գնալ դրանց հետևից, հավատալ, չընկճվել դժվարություններից ու միայն նայել առաջ։ Հանճարեղ մարդկանցից շատերը հենց երազանքի հետևից գնալով են դարձել այն, ինչ կան՝ այդպիսով օրինակ ծառայելով երազանքներին հավատացողներին։ Ուոլթ Դիսնեյը ասել է. «Եթե դու կարող ես երազել ինչ-որ բանի մասին, ապա կարող ես այն իրականություն դարձնել»։ Սրանք զուտ խոսքեր չեն, սրանք ապրելու ուժ են տալիս, ճախրելու թևեր, ու այդ թևերով ճախրում ես դեպի երբեմն այնքան հեռու թվացող երազանքդ։

Իմ երազանքները շատ են։ Դրանք բոլորն ապրում են իմ հոգու տիեզերքում ու այդ տիեզերքի առանձին գալակտիկաներ են կազմում։ Այդ տիեզերքի Արևը իմ հոգին ու սիրտը ջերմացնում է ու վայրկենական կարողանում է փոխել տրամադրությունս, իսկ երբեմն էլ էությունս։ Ինձ թվում է այդ հոգու Արևը կա յուրաքանչյուրիս մեջ, չէ ո՞ր երբ խոսում ենք երազանքներից, մի տեսակ ջերմանում ենք, անկախ մեզնից ժպտում ու աշխարհին նայում ուրիշ՝ ավելի բարի աչքերով։

Ես չեմ սիրում շատ խոսել երազանքներիս մասին,նրանք իմ ներսում են ապրում ու թվում է՝ բերանս բացեմ ու փորձեմ խոսել նրանց մասին, նրանք խատուտիկի թևերի պես կսավառնեն օդում, չէ՞ որ խատուտիկի թևերին փչելիս էլ մենք երազում ենք ինչ-որ բանի մասին։

Բոլորս էլ երազանքներ ունենք, բոլորս էլ երազում ու մեր հոգու խորքում հավատում ենք դրանց իրականացմանը։ Ես լիովին համաձայն եմ Ջոն Լենոնի հետ։ Նա ասում էր «You may say I’m a dreamer but I’m not the only one» (Դուք կարող եք ասել` ես երազող եմ, բայց ես միակը չեմ)։

Որոշեցի հարցազրույց անցկացնել տատիկիս հետ, որ պատմի իր մանկության, ընտանիքի, իրենց գյուղի մասին:

-Տատ, դու երազանքներ ունե ՞ս:

-Է՜, բալա ջան, երազանք ամեն մարդ էլ ունի, դու ասա` մարդը նպատակ ունենա, հասնի իր նպատակներին: Ինչի՞ չունեմ, ունեմ, իմ երազանքները դուք եք, որ ամեն օր կողքիս նստած իմ մասին հոգ եք տանում: Աստված ձեզ տվել ա, ինձ էլ երջանիկ տատիկ ա դարձրել:

-Տատ, բա դու հիմա ո՞ւմ ես ամենաշա տը կարոտում:

-Եթե մարդը գնացել ա, ուրեմն ճիշտը էդ ա եղել, կարոտելը զուր գործ ա, որ անընդհատ մտածես, ոչնչի չես հասնի, բալա:

-Էն ժամանակ, որ գյուղում էիր, դպրոց գնո՞ւ մ էիր, ընկերներ ունեի՞ր:

-Մեր ժամանակ, երբ դպրոց էինք գնում, ստիպված էինք նաև անասուններին արածեցնել: Առավոտյան 5-ին արթնանում էինք, սագերին ու մնացած կենդանիներին գցում էինք առաջներս ու տանում դաշտերը: Հետո ուշ երեկոյան գյուղի երեխաներով հավաքվում էինք, վազելով գնում կենդանիների հետևից: Ընկերնե ՞ր, էն ժամանակ տենց բան չկար, չէինք էլ հասցնում տենց բաների մասին մտածել:

-Տատի, բա քո սիրած զբաղմունքը ո ՞րն էր մեր տարիքում, ինչո±վ էիր սիրում զբաղվել:

-Աննա ջան, մայրս և հայրս գնում էին աշխատանքի, որ մի կոպեկ աշխատեն ու մեզ պահեն: Ես էլ երկու ախպերներիս հետ «երեխապահ» էի: Ինձնից տասը տարի փոքր քրոջս էինք խնամում: Մենք ենք մեծացրել իրեն: Մորս ու հորս հոգսերը շատ էին, բայց չեմ դժգոհում, այդպիսի տարիներ չեմ ունեցել…

Ու երբ որոշեցի ուղղել հերթական հարցը, նկատեցի, որ տատիկս խորասուզվել է մտքերի մեջ, ինքն իր հետ խոսում է: Որոշեցի տատիկին մենակ թողնել իր մտքերի հետ և հեռացա:

Տատիկիս հետ զրույցից հասկացա, որ երբեք չպետք է բողոքել մեր ներկայից, երբ չի դժգոհում ամենադժվար կյանք ապրածը:

Այս օրերին հաճախ եմ «17.am»-ի նյութերի մեջ 9-րդ դասարանի քննությունների ու նոր քննակարգի մասին կարդում, շրջապատումս էլ այդ թեմայով լավ անհանգստացած են: Լսելով այս ամենը` ակամա մտաբերում եմ անցյալ տարվա իմ կարգավիճակը. տասնյակ գրքերը, որոնց կեսն անգամ չհասցրեցի վերընթերցել, քննություններին նախորդող անքուն գիշերները, հայոց պատմության թվականները հիշելու համար մեղր ու պոպոք ուտելը… Քննությունները հեշտ չէին, բայց դժվար էլ չէին: Այն, ինչի համար ողջ դասարանով անհանգստանում էինք, քննարկում, մտահոգվում, այսօր այլևս ոչ ոք չի հիշում: Ես, ինքս դժվարությամբ եմ մտաբերում իմ քննությունների արդյունքները: Նախորդ տարի ամեն բան իհարկե ավելի հեշտ էր` բնագիտական առարկաներից մեկը պիտի ընտրեինք, իսկ հիմա` բոլորը միասին: Իրոք, այս տարվա 9-րդ դասարանցիները նախանձելի վիճակում չեն: Եթե նոր քննակարգի մասին լուրերը մեր վերևի դասարանում գտվող իններորդցիների մոտ տխուր ու հուսահատ մտքեր էին առաջ բերում, ապա մեր` տասներորդցիներիս մոտ, բարի ճակատագրի հասցեին շնորհակալական խոսքեր: Ես ու դասընկերուհիս փառք էինք տալիս Աստծուն, որ թեև դպրոց ընդունվելիս դեռ 6 տարեկան չենք եղել, բայց մեր ծնողները մեզ փոքր չեն համարել ու շուտ են ընդունել դպրոց: Մեկ տարի առաջ, չէի էլ կարող պատկերացնել, որ հինգ ու կես տարեկանում դպրոց գալու համար այսքան ուրախ կլինեմ: Բայց ինչպես ասում են` «ծիծաղում է նա, ով վերջում է ծիծաղում»: Առջևում ավարտական քննություններ են, իսկ ամեն նոր եկող կրթության նախարարի հետ` նոր քննակարգ է գալիս, նոր կանոններ, ի՞նչ իմանաս, թե երկու տարուց ինչ կլինի:

Իսկ այս տարվա քննություն հանձնողներին հորդորում եմ ամեն բան այդքան ծանր չտանել: Սովորաբար ամեն ինչ ավելի հեշտ է ստացվում, քան մտածում ենք, իսկ այդքան սարսափելի թվացող քննությունների մասին, ընդամենը մեկ ամսից, որքան էլ զարմանալի լինի, հաճելի հիշողություններ են մնում: