Մենակ մնալիս միշտ մտածում եմ. «Լավ, ասենք ավարտեցի դպրոցը, իսկ հետո ի՞նչ եմ պատրաստվում անել»։ Ու Ամեն անգամ էլ նույն փակուղին է…

Երբ փոքր էի, մտածում էի, որ կդառնամ հայտնի բժիշկ ու կբուժեմ մարդկանց, կառողջացնեմ, որ աշխարհում ոչ մի հիվանդ մարդ չլինի… Իհարկե, շատ լավ ու անմեղ երազանք էր, բայց մեծացա ու հասկացա. ինձ համար չի այդ մասնագիտությունը։

Միգուցե մաթեմատիկո՞ս,կամ էլ ծրագրավորման ուղղությա՞մբ գնամ, իսկ եթե հոգեբա՞ն։ Ու ամեն անգամ այս հարցի մասին մտածելով բարկանում եմ, որովհետև ոչ մեկի դերում ինձ չեմ կարողանում պատկերացնել։

Անընդհատ լսում եմ ծնողներիս հորդորները, որ լավ կրթություն է պետք լավ մարդ դառնալու համար, ու արդեն ուշ է, ավարտում եմ, բայց ցանկություններս ու գիտելիքներիս բազան իրար հետ անհամատեղելի են։ Թեկուզ և ուշ գտնեմ հարցի պատասխանը, բայց ամբողջ կյանքում չզղջամ որոշմանս համար։

Ամեն անգամ մտածում եմ այս հարցի շուրջ ու ամեն անգամ հույս եմ ունենում մեկընդմիշտ լուծել այս խնդիրը։ Բայց կարծես թե դեռ երկար եմ մտորելու…

Որովհետև մարդիկ վարժվում են: Մարդիկ վարժվում են հարազատին սովորական ընդունելուն, վարժվում են չգնահատելուն, վարժվում են հեռացումներին, որովհետև գիտեն, որ հետ գալ կա, ու մի օր կորցնում են:
Կորցնում են, որովհետև ժամանակին չեն գնահատել, որովհետև արժանի են միայն կորցնելուն: Ո՞վ է ասել, որ եթե հարազատդ է, պետք է կողքիդ լինի, ո՞վ, չգրված օրե՞նք է: Հա, չէ, ուղղակի գիտենք, որ իրենք պետք է մեր կողքին լինեն, ու վերջ: Բա ուրիշ էլ ո՞նց:

Ու, որ գնում են` զարմանում ենք, զղջում, մեզ ներսից ճղում, հետո` ուտում, չենք իմանում` գլուխներս որ պատով տանք, ու էդպես մնում ենք անհարազատ՝ կիսատ:

Յոթ միլիարդ ու յոթից քանի՞սն են օրը օրի վրա կիսատ դառնում ու էդպես էլ կիսատ մնում: Հետո իրենք են ինչ-որ մեկերին կիսում, ու հենց դա էլ երևի կոչվում է պրոգրեսիա: Պրոգրեսիայով կիսվում ենք ու կիսում:

Ես, դու, նա կիսատ ենք: Ես էսօր եմ կիսվել, դու՝ երեկ, նա վաղը կկիսվի: Ոչինչ: Նորմալ է: Կսովորենք: Ճարներս ի՞նչ:

Հ.Գ. ինչ-որ բառեր իրար հարևան դարձան, բայց ասելիքս մեկն էր՝ գնատահեք նրանց, ում դեռ ունեք:

Մեծերի խոսքի մեջ շատ եմ լսել նմանատիպ նախադասություն.

-Էս սերունդը պիտանի չի:

Շատ ժամանակ որոշ մարդկանց հետ վեճի եմ բռնվել այս հարցի շուրջ, ովքեր պնդում էին, որ մեր սերունդը չի կարող երկիր պահել: Ինձ միշտ թվացել է որ իմ երկրը ազատ է, բայց որոշ ժամանակ անց հենց այդ հին սերնդի շնորհիվ սկսեցի մտածել, որ մեր երկիրը ազատ չէ: Մոտ երկու տարի առաջ հասկացա, որ անկախությունը տարատեսակ զենքեր և հզոր երկիր ունենալու մեջ չէ, այլ մարդկանց մտածելակերպի:

Հին սերունդը, ասելով, որ մենք անկախ չենք, մոռանում է, որ հենց իրենք են պայքարել այդ նույն անկախության համար: Երբեմն մեզ քննադատողներին թվում է, որ անկախ նշանակում է` լինել հզոր պետություն, բայց ավելի հեշտ է քննադատել իշխանությանն ու ասել. «Երկիրը երկիր չի», քան նպաստել այդ նույն երկրի հզորացմանը: Տպավորություն ստեղծվեց, թե ես էլ իմ հերթին եմ քննադատում հին սերնդին, բայց ես միայն ցանկանում եմ ցույց տալ մեր սերնդի լավ կողմերը և որոշ մարդկանց մեջ վստահություն ներշնչել դեպի մեր սերունդը:

Մարդկանց մեջ թերահավատությունը մեր սերնդի հանդեպ տիրում էր մինչև 2016 թվականի ապրիլը: Ապրիլյան պատերազմը որոշ չափով փոխեց հին սերնդի կարծիքը նոր սերնդի մասին, երբ ինձնից երկու տարով մեծ իմ եղբայրները կանգնեցին սահմանին ու կռվեցին հանուն հայրենիքի: Մենք ապացուցեցինք, որ կարող ենք անել այն, ինչ չեն արել հին սերնդի ներկայացուցիչները: Մենք կարող ենք երկիր կառուցել, մեզ պետք չէ քննադատել, ապագան հուսալի ձեռքերում է:

Մի քանի օր առաջ փողոցով քայլելիս պատահաբար լսեցի երկու տղաների խոսակցություն. նրանցից մեկն ասում էր, որ չի ցանկանում բանակ գնալ, իսկ մյուս ընկերը պնդում էր հակառակը, որ բանակ գնալը ամեն հայի պարտքն է: Տուն հասա և սկսեցի մտածել, թե արդյո՞ք երիտասարդներից որի կարծիքն էր ճիշտ, ու նորից վերադարձա նույն հարցին` մենք անկա՞խ ենք, թե՞ ոչ:

Հենց այդ պահին մտքիս եկավ Արցախյան պատերազմը` հանուն ինչի՞ զոհվեցին մեր հարազատները: Ու միանգամից գտա հարցի պատասխանը` հանուն մեզ: Եթե ոչ ոք չգնա բանակ, մենք կկորցնենք այդքան մեծ կորուստների գնով վաստակած անկախությունը ու կթերթենք մեր պատմության վերջին, բայց ամեն դեպքում փառավոր էջը:

Եթե յուրաքանչյուր հայ իր մեջ ուժ գտնի պայքարելու, հաստատ երկիրը երկիր կդառնա:

Երևի նկատել եք, որ հոդվածներիցս եթե ոչ բոլորը, ապա մեծ մասը տխուր են լինում: Անկեղծ՝ ես մեղավոր չեմ, ուղղակի ինձ հաճախ են այդպիսի դեպքերն ու մարդիկ հանդիպում: Հերթական դեպքը տեղի ունեցավ Վեդի-Երևան երթուղային ավտոբուսի մեջ:

Ավտոբուսում այնքան էլ շատ մարդ չկար, նստատեղերից շատերը ազատ էին: Զբաղված էին առջևի տեղերը, և ես բարձրանալով ավտոբուս, տեղավորվեցի վերջում: Ճանապարհը բավական երկար էր ու բավական ժամանակ կար մտածելու՝ տարբեր բաների մասին: Ու ես հայացքով Մասիսին փարված տարվել էի մտքերով: Առջևում նստածներից երկու կին զրուցում էին, ու նրանց զրույցից կտորներ էր հասնում ականջիս, որոնք հաճախ մտքերիս պատճառով ուշադրության չէին արժանանում: Նրանցից մեկը բավականին պատկառելի տարիք ուներ՝ կլիներ 65-70 տարեկան, իսկ մյուսն ավելի երիտասարդ էր:

Հետո, երբ մի պահ կտրվել էի մտքերից, այն տեսա, որ երիտասարդ կինը վարորդին խնդրում էր կանգնել այնպիսի տեղ, որտեղից այլ երթուղայինով հնարավոր կլիներ գնալ Արտաշատի գյուղերից մեկը: Վարորդը դրական պատասխանեց, իսկ կինն ավելացրեց, որ այդ տարեց կինը պետք է իջնի, ու ինչքան հարմար տեղ լինի, այնքան լավ: Վարորդը բարյացկամ համաձայնեց (հազվադեպ եմ հանդիպում նման վարորդների):
Տատիկը վարորդին ավելի մոտ տեղում նստելով, սկսեց օրհնել նրան: Հետո տեսա, թե ինչպես է սրբում արցունքները: Մի տեսակ մռայլվեցի, մտածելով՝ ինչն է այդ տարեց կնոջ արցունքների պատճառը: Մտքովս երկու տարբերակ անցավ, որ կամ ինչ-որ հարազատի է կորցրել, կամ միայնակ է և բարի մարդկանց օգնությունից հուզվել է:

Ինչևէ, շարունակեցինք ճամփան: Մի քանի կանգառ հետո երիտասարդ կինն իջավ՝ վճարելով նաև տարեց կնոջ փոխարեն ու վաստակելով վերջինիս օրհնանքներն ու շնորհակալական խոսքերը: Իսկ այդ կնոջ իջնելուց հետո տարեց կինը միտքը փոխեց. վարորդին խնդրեց մեկ այլ գյուղ գնալու ճանապարհին կանգնել, վարորդը կրկին չմերժեց: Ավելի հուզվեց, նորից արցունքներ երևացին աչքերին: Սկսեց հուզված ու կցկտուր, ինչ-որ չափով էլ վրդովված խոսել:

Ասում էր, որ մի քանի երեխա է ունեցել, իսկ այսօր մենակ է մնացել ու անօգնական: Խոսքում և խրատ կար, և խռովություն, և պատգամ, և թախիծ:
Ասում էր՝ երբեք ձեր ծնողներին մենակ չթողնեք գնաք, ինձ տեսեք ու հասկացեք, թե դա ինչ է… Արցունքները խեղդում էին կոկորդը:
Նրա կցկտուր խոսքերից հասկացա, որ ամուսինը չկար, երեխաներն էլ ամենքը մի տեղ էին գնացել: Իր խոսքերով ասած՝ վերջին տղան էլ վերցրել էր ընտանիքն ու փախել: Այդ կինն էլ փաստորեն գնում էր զանգելու որդուն (երևի որևէ բարեկամի տնից), որ որդին գա ու գոնե իրեն էլ տանի այստեղից: Էլ իվիճակի չէր մենակ մնալու, ինչպես ասում են՝ հալից ընկել էր:
Ուշադիր լսում էի այդ կնոջն ու նայում էի աչքերին, մի անբացատելի բան կար այնտեղ: Այդ կինն ընդամենը որդիական հոգատարություն էր ուզում, ուրիշ ոչինչ: Նրա համար անգամ երթուղայինի վարորդի բարեհամբույր պատասխանը հուզիչ էր, որովհետև կարոտ էր որդու քնշանքի: Ո՞վ գիտե, գուցե ինչ-որ տեղ ամոթ էր զգում, որ սեփական որդին իրեն անուշադրության էր մատնել, իսկ այդ անծանոթ մարդիկ նրան ջերմությամբ, ուշադրությամբ ու հարգանքով էին պատել:
Հասանք այն տեղին, որտեղ պետք է իջներ այդ կինը: Բարեբախտաբար մի երիտասարդ տղա էլ էր գնում այնտեղ, ուր տատիկը: Եվ այդ երիտասարդը հանձն առավ տատիկին ուղեկցելու բարի գործը: Ներքուստ ուրախացա, որ տատիկը նորից մենակ չմնաց: Բայց հոգիս կրկին պատվեց թախիծով…

Կրկին անգամ համոզվեցի այն բանի մեջ, որ մեր այսօրվա իրականությունում օր-օրի ավելանում են «ավելորդները» (Դերենիկ Դեմիրճյան «Ավելորդը» պատմվածքից):
Ա՜խ, իմ հայրենակիցները՜… Ինչպես այդ կինն ասաց ՝ փախչո՜ւմ են… Այո, փախչում են՝ ստիպված. գոյության կռիվն են մղում, բայց ախր, ո՞վ է նրանց ստիպում մոռանալ… Մոռանալ հայրենիքը, տունը, հայրենիքի ջուրը, արմատները, և դեռ մի կողմ այդ ամենը՝ ինչպե՞ս է լինում, որ մոռանում են սեփական ծնողին… Մոռանում են՝ բոլոր իմաստներով. մոռանում են նրան էլ տանել, մոռանում են նրա գոյության մասին, մոռանում են իրենց համար նրա անքուն գիշերների մասին, մոռանում են… Բայց ախր՝ ինչպե՞ս…
Ու աչքս նորից դիպավ Արարատին՝ խոժոռված էր… Ակամայից ցածրաձայն շշնջացի.
-Է՜խ, դու ի՞նչ ես էդպես նայում…