Լուսանկարը՝ Հասմիկ Գալստյանի

Կոտայքի մարզի մի գողտրիկ գյուղում` Արզականում, ապրում էր դարբին Արտակն իր ոչ շատ մեծ ընտանիքի հետ: Դարբին Արտակին մենք հանդիպել էինք նրանց գյուղում ֆոտոարշավի ժամանակ: Մենք ուսումնասիրեցինք նրա դարբնոցը և թույլտվություն խնդրեցինք ֆիլմ նկարելու համար: Ֆիլմի գաղափարը կար, ու մնում էր միայն քննարկել մյուսների հետ: Միաձայն որոշվեց նկարահանել ֆիլմը: Մենք մեր փոքրիկ խմբով ուղևորվեցինք դարբին Արտակենց տուն՝ նկարահանումները սկսելու: Մենք նկարում էինք տարբեր կադրեր, որոնք հետագայում պիտի մեկ ամբողջական ֆիլմի վերածվեին: Հետո սկսեցինք հարցազրույցը, որը վարում էր մեր թղթակիցներից մեկը՝ Կարինեն:

Լուսանկարը՝ Հասմիկ Գալստյանի

Դարբին Արտակն իրենց ընտանիքում հինգերորդ սերնդի դարբինն էր: Մինչև դարբին դառնալը նա աշխատել է Աղվերանի հյուրանոցներից մեկում՝ որպես փոխտնօրեն: 25 տարի աշխատելուց հետո Արտակը որոշում է շարունակել իր պապենական գործն ու հույս ունի, որ բանակում գտնվող իր տղան` Սանասարը, նույնպես կհետևի իրեն: Դարբին Արտակն իր դարբնոցում աշխատում է մետաղներով, փայտով, երբեմն նաև քարով: Դե, բնականաբար, նա գործը միայնակ չի անում և ունի օգնական: Նա նաև պատրաստում է իրեր վաճառքի համար՝ սեղան, աթոռ, դարպասներ և այլն: Արտակը վերջերս սկսել է պատրաստել նախնադարում օգտագործված զենքեր: Նա պատմեց նաև, որ իր պապը Սարդարապատի կռվից հետո մի սուր էր բերել որպես հուշ: Չնայած ֆինանսական դժվարություններին՝ դարբին Արտակն իր աշխատանքից գոհ էր, քանի որ աշխատում էր սիրով ու ոգևորությամբ: Դարբնի պատրաստած յուրաքանչյուր իրի մեջ ապրում է նրա հոգու մի փոքր մասնիկը:

Աստղիկ տատիս բնավորությունն այդպիսին էր. նա ինձ համբուրում էր միայն ծննդյանս տարեդարձին: Դեռ դպրոց չէի գնում և մի օր այնքան կենտրոնացա այս կետի վրա, որ հիմարաբար նույնիսկ կարծեցի, թե նա ինձ չի սիրում: Ես այնքան էի նեղանում, ամաչում էի ինքս մոտենալ, իսկ նա ինձ չէր կանչում: Նեղանում էի նաև մեր գյուղում ապրող մի տատիկից, որը երբեք չէր պատասխանում իմ բարևին: Մեծանալով հասկացա, որ իմ բարևները չեն հասնում այդ տատիկին, քանի որ նա շատ տարիներ էր արդեն, ինչ չէր լսում: Հասկացա  նաև, որ չնայած իր զգացմունքների արտահայտման մեջ խիստ չափավոր լինելուն, տատիս  սրտում բոլոր թոռնիկների համար էլ սիրո մի-մի ծով էր թաքնված:

Այսպիսով իմ մանկական ապստամբությունը այնքան հասունացավ, որ ես դիմում-բողոքով ներկայացա վերին ատյան՝ հորս: Նա ուշադրությամբ լսեց, բայց ոչինչ չասաց:

Հաջորդ օրը ամառային մի այրող օր էր, ես, ամեն ինչ մոռացած, ցատկոտում էի պատշգամբում՝ անվերջ ձանձրացնելով մայրիկիս իմ բարձրագոչ ելույթներով. իրականում ես խնդրում էի մայրիկիս, որ խնդրի ընկեր Վարդանյանին (մեր դպրոցի տնօրենին) ինձ դպրոց ընդունել, սակայն անկախ իմ շտապողականությունից նախադպրոցական տարիներս համառորեն երկարում էին: Հանկարծ աչքերս նկատեցին ճամփին Աստղիկ տատիս՝ դեպի մեր տուն եկող հանդարտաքայլ կերպարանքը: Ես մոտեցա պատշգամբի ծայրին և իմ անվերջ աճապարանքով սկսեցի սպասել, արագ-արագ սպասում էի, իսկ նրա քայլերը մանր էին ու դանդաղ: Եկավ (այս պահը հիշողությանս մեջ անջնջելի է մնացել, որպես խնամքով թաքցված սիրո հանկարծաշող ճառագայթ) դեռ աստիճանների գլխին՝  պատշգամբին չհասած, ինձ դիմեց մի այնպիսի ջերմությամբ, որ սիրտս մինչև հիմա էլ լցվում է.

-Ճուտ ջեն, արի պաչեմ,- պարզ էր՝ մանկական միամտությունս կոտրել էր նրա բնավորությունը: Ես վազեցի նրա գիրկը, երկու թուշիկներիս տատիս ամուր պաչիկները ստացա, և ձեռքիս մեջ սահեցին ղարալի (սալոր) երկու կարմիր չուչխելներ (քաղցրավենիք): Նուրբ կարմիր գույն ունեին այդ չուչխելները, իսկ համը չեմ հիշում: Երևի գույնի նման էլ նուրբ քաղցրություն կունենային՝ տրվելու առիթի պես քաղցր:

Իմ Աստղիկ տատը հիմա երկինք է գնացել, որ իր մեղմ լույսով զարդարի գիշերային երկնակամարը: Ես մանկական պարզությամբ հիմա էլ կբողոքեի, միայն թե… Կարողանար գալ…

Ես սիրում եմ կենդանիներ: Դեռ փոքր հասակից շատ եմ սիրել ճագարներ: Ծնողներիս խնդրում էի, որ ինձ համար ճագար պահեն, իսկ նրանք ասում էին, երբ մեծանաս, ինքդ կպահես:

Արդեն երկու տարի է` ճագարներ եմ պահում: Դասերից բացի, իմ ամենօրյա զբաղմունքն է ճագարներին խնամելը: Ամեն օր պետք է կանաչ խոտով ապահովեմ նրանց, հաճախակի կերակրեմ: Ճագարները փոքր երեխաների նման մեծ խնամք են ուզում:

Մի անգամ բարեկամներիցս մեզ հյուր էին եկել: Երբ տեսան ճագարի ձագերին, շատ ուրախացան: Նրանք էլ էին ցանկանում ճագար պահել և խնդրեցին, որ ձագերից իրենց տամ: Իհարկե, ես մերժել չէի կարող: Հաջորդ առավոտ ես ճագարի երեք ձագերին հանեցի բնից ու տվեցի բարեկամներիս: Նրանք գնացին: Ինչպես նշել էի, ճագարները հաճախակի են ուտում: Թարմ ու կանաչ խոտ տվեցի ճագարներին: Բոլորը արագ մոտեցան խոտին, բացի այն մայր ճագարից, որի ձագերին տվել էի բարեկամներիս: Սկզբում այդքան էլ կարևորություն չտվեցի: Հետո նկատեցի, որ աշխուժության պակաս ունի մայր ճագարը: Երեկոյան նորից ոչինչ չկերավ: Չհասկացա` ինչն էր պատճառը, բայց անհանգստացա: Ամբողջ գիշեր չէի կարողանում քնել: Մտածում էի մայր ճագարի մասին, մտածում էի, թե սոված ոնց պիտի քնի: Հաջորդ առավոտ վաղ արթնացա և անմիջապես վազեցի ճագարների բնի մոտ: Մայր ճագարն անշնչացած ընկած էր բնում, սատկել էր: Հետո մտածեցի ու հասկացա, որ կենդանիներն էլ սիրտ ունեն, որ կենդանական բնազդն էլ կարող է ուժեղ լինել և կենդանու համար էլ կորստյան ցավը կարող է սպանիչ լինել: