Իմ գրադարակը խորագրի արխիվներ

vahe stepanyan

Մի պահ մոռանանք քննությունները

Հեյ: Բարև: Ահագին ժամանակ չեմ գրել: Ախր, ինձ էլ հասկացեք. 12-րդ դասարան, ամեն օր պարապմունք, դեմն էլ` միասնական քննություններ… Էսպես «կռուտիտ» կլիներ ամեն 2-րդը, բայց ոչ ես: Չէի գրում, որովհետև իրականում գրելու բան չկար: Դե, հիմա էլ բան չկա: Դրա համար եկեք էլի գրքերից խոսենք:

Եթե իմ նյութերը կարդում եք, երևի կիմանաք, որ ես շատ եմ սիրում ֆանտաստիկ, դետեկտիվ ու թրիլլեր ժանրերը: Ֆանտաստիկայից արդեն խոսել ենք: Իսկ երբ իմ ներկայությամբ ասում են «թրիլլեր» ու «դետեկտիվ» բառերը իրար հետ, ես մտքիս մեջ մեխանիկորեն ասում եմ. «Դեն Բրաուն, Դեն Բրաուն, Դեն Բրաուն…»:
Ժանրի սիրահարները,, ովքեր ամենայն հավանականությամբ նստած բազկաթոռին կարդում են սա, հիմա երևի ժպտացին ու հետ ընկան իրենց բազկաթոռի մեջ: Իսկ ովքեր առաջին անգամ են լսում Դեն Բրաունի անունը, ոչ մի բան էլ չարեցին: Հե-հե: Ու քանի դեռ չես փակել էջը ու մտել Վիքիպեդիա` իմանալու համար ով է Դեն Բրաունը, ես կասեմ:
Դեն Բրաունը ուղղակի 52 տարեկան քեռի է Ամերիկայից: Չգիտեմ` որտեղ ա ծնվել, ինչ ա արել, ոնց արել: Հետաքրքիր էլ չի մի տեսակ: Մենակ գիտեմ , որ ներկա դրությամբ Դենը արձակագիր, լրագրող ու երաժիշտ ա: Դե, եթե ասեմ, որ Դենի բոլոր գրքերի համար գժվում եմ ՝ կստեմ: Չգիտեմ բոլորը լավն են թե չէ, որովհետև դրանցից ընդամենը հինգն եմ կարդացել: Այսօր խոսքը նրա դեբյուտային «Թվային ամրոցի» մասին չի գնա: Ես կխոսեմ նրա չորս լավագույն գրքերի մասին, որոնցում ներկայացված են Հարվարդի համալսարանի կրոնական խորհրդանիշերի պրոֆեսոր Ռոբերտ Լենգդոնի արկածները:
Հերթով նշեմ գրքերն իրենց բնագրային անվանումներով, որովհետև… Եսիմ, թող լինի էլի:

«Հրեշտակներ և Հրեշներ»
«Angels and Demons»

«Դա Վինչիի կոդը»
«The Da Vinci Code»

«Կորած նշանը»
«The Lost Symbol»

«Ինֆերնո»
Հըմ… «Inferno»

Դուք հավանաբար տեսել եք առաջին, երկրորդ ու չորրորդ մասերի նույնանուն էկրանավորումները: Համաձայն եմ, վատը չեն, բայց դե գիրքը…
Դե, գիրքը լավն ա:
Առաջին գրքում ներկայացված են խորհրդավոր դեպքեր, որոնք տեղի ունեցան Հռոմի պապի մահվանից հետո: Հա, մոռացա ասել: Էս ամեն ինչը մեր ժամանակներում ա տեղի ունենում:
Իրադրությունները հյուսվում են Կոնկլավի հավաքի շուրջը, որի ժամանակ պիտի ընտրվեր նոր Հռոմի պապ: Ախ… Հիմա որ հիշում եմ, ոնց էի չտեսի պես գիշերվա չորսին կարմիր աչքերով կարդում: Չեմ ուզում «սփոյլեր» անել: Շատ հետաքրքիր ա: Ուղղակի շնչել չես հասցնի:

Երկրորդ գիրքը իր հետաքրքրությամբ մազաչափ չի զիջում առաջինին: Ամեն ինչ սկսվում է նրանից, որ Լուվրի հսկիչ Ժակ Սոնիերի դիակը գտնում են Լուվրի սրահներից մեկի հատակին Դա Վինչիի «Վիտրուվյան մարդու» դիրքով, իսկ այդ ժամանակ պատահականորեն Ռոբերտը Փարիզում իր գրքի շնորհանդեսն էր անցկացնում…

Երրորդ գրքի իրադարձությունները տեղի են ունենում Վաշինգտոնում 12 ժամվա ընթացքում: Նրան իր ընկերը Պիտեր Սողոմոնը հրավիրում է Կապիտոլիում` դասախոսություն կարդալու: Բայց հասնելով այնտեղ, նա ընդամենը Պիտերի կտրած ձեռքն է գտնում…

Չորրորդ գրքում Ռոբերտը աչքերը բացում է Ֆլորենցիայում՝ շտապօգնության բաժանմունքում, թեև իր հիշելով, պիտի լիներ Հարվարդում: Նա գաղափար էլ չուներ` ինչի մեջ է ներքաշվել, մինչև Բոտիչելիի «Դժոխքի քարտեզը» նրան չգցեց Դանթեի «Դժոխքի» հետքին…

Մեկը մեկից հետաքրքիր են: Ես գիտեմ, որ ձեզ էլ հետաքրքրեց: Լենգդոնի արկածները ամենահետաքրքիրներից են ժամանակակից գրականության մեջ: Ուղղակի բացեք «Հրեշտակներ ու Հրեշներ» գրքի առաջին էջը ու չեք էլ հասցնի հասկանալ, թե ինչպես թերթեցիք «Ինֆերնոյի» վերջին էջը: Լավն է, իրոք: Կարդացեք ու կիսվեք:

anush hovhannisyan

Վերադարձ դեպի հին ու նոր աշխարհ

-Օ՜, գրքերի աշխարհը տիեզերք է անեզր…

Եվ իրոք, գրքերը մի տիեզերք են, որտեղ երբ մարդը սուզվում է, դուրս գալը համարյա անհնարին է թվում: Սակայն մեր օրերում գրքերը մղվել են երկրորդ պլան, առաջնորդում է տեխնիկայի «ամենազոր բանակը»: Բայց ես ելքը գտել եմ, մի փոքր կամքի ուժ, և վերջ, հեռախոսը մի կողմ ես դնում ու վերցնում գիրքը, զգալով ամեն մի թերթի հնությունն ու խորիմաստությունը:

Վերջերս կարդում էի մի գիրք, որի վերնագիրը հենց ստիպում է ընթերցել: Հետաքրքրությունից դրդված ամեն տեղ փնտրում էի գիրքը: Քաղաքի բոլոր գրադարաններում նույն պատասխանն էի ստանում.

-Բարև ձեզ: Ինձ «Իմ ինքնասպանությունից 50 օր առաջ» գիրքը կտա՞ք,- ասածիս հետևում էր գրադարանավարուհու դեմքի զարմացած արտահայտությունը:

-Ոչ, չունենք: Ջահել սիրուն աղջիկ ես, էդ ի՞նչ գիրք ես ուզում,- և այսպես ամեն տեղ:

Հույսս կորցրած որոշեցի գիրքը օնլայն ընթերցել, (ինչ խոսք, դա շատ դաժան գործ է): Եվ գիտե՞ք, անգամ չեմ էլ փոշմանել, որ ընթերցել եմ, թեկուզ օնլայն: Գիրքը ինձ մի մեծ էներգիայի պաշար էր հաղորդում, և որքան էլ տարօրինակ է, մի քանի նմանություն նկատեցի իմ և հերոսուհու միջև: Առաջինը դա տարիքն է՝ երկուսս էլ 16 տարեկան, ունեինք միևնույն երազանքը. ունենալ պրոֆեսիոնալ ֆոտոխցիկ (բայց նրա երազանքը վերջում կատարվում է), և երկուսս էլ ունենք երազելու համար անսահմանափակ երևակայություն:

Մի պատմություն պատմեմ գրքի հետ կապված: Դպրոցում, երբ գրականությանս ուսուցչուհին իմացավ, թե ինչ գիրք եմ ընթերցում, մի փոքր զարմացավ, բայց նա էլ ինձ նման հետաքրքրվեց: Հենց նույն օրը նա հանձնարարեց գրել շարադրություն «Սասնա ծռեր» էպոսի մասին: Ես հաջորդ օրը անպատրաստ էի ներկայացել.

-Ընկեր Դոլինյան, անկեղծ խոստովանում եմ, որ մտքիս անգամ բառ չեկավ:

-Դե դա բնական է, մի մարդ, ով կարդում է գիրք ինքնասպանության մասին, դժվար կարողանար գրել:

Չեմ ուզում գրքի բովանդակությունը պատմել, բայց այս գրքի շնորհիվ ես նորից գտա իմ աշխարհը՝ գրքերի անեզր տիեզերքը: Հիմա փնտրում եմ այլ գրքեր կարդալու:

Իսկ վերջում մեջբերեմ գրքից մի հատված.

«Մենք սիրահարված ենք մեր ազատությանը,

 Մենք փախչում ենք ինքներս մեզնից,

 Մենք հույսի և երանության որոնումներում ենք, 

 Մենք երջանիկ ենք և ազատ…»

meri panosyan

Գրքերս

-Գրքե՞ր:
-Հա՛, գրքեր:
Մարդը ստեղծված է անդադար զարգանալու և կատարելագործվելու համար: Նրա կատարելագործման ընթացքում գրքերը մշտապես եղել են, կան և լինելու են ամենամեծ գործոններից մեկը:
Ինչպես ասում է Անդրե Մորուան. «Գիրքը պետք է կարդալ մատիտը կամ գրիչը ձեռքին: Ոչ մի բան այնպես չի ձևավորում ճաշակն ու դատողությունների ճշտությունը, ինչպես դուր եկած հատվածը արտագրելու կամ խորիմաստ միտքը նշելու սովորությունը»:

Վերջերս պատիվ ունեցա կարդալու Հովհաննես Պապիկյանի «Է՛ն ուրիշ Ֆռունզիկը» գիրքը: Տպավորություն էր, որ հիմա ամբողջ գիրքն եմ արտագրելու: Ծանոթացա է՜ն Ֆռունզիկի հետ, որին մինչ այդ չէի ճանաչում:
Ինձ համար գիրք ընտրելը ամենադժվար գործերից մեկն է: Ձեռքիս տակ ընկած ամեն բան չեմ կարդում, փորձում եմ ժամանակս ավելի ճիշտ և խելացի օգտագործել:
Ամենասիրելի գիրքս Վոյնիչի «Բոռ»-ն է: Այդ գրքից հետո Արթուր անունը ավելի ու ավելի շատ եմ սիրում: Կյանքումս կարդացած միակ գիրքն է, որի վերջին էջը արցունքն աչքերիս եմ փակել:
Սիրելի գրքերիցս է նաև Ալեքսանդր Դյումայի «Կամելիազարդ տիկին»-ը: Այստեղ Դյումա որդին ներկայացնում է քաղքենիական նախապաշարումների պատճառով խորտակվող մի հրաշալի սիրո պատմություն:
Կարդալ սկսել եմ տասներեք տարեկանից, ինչի համար շա՛տ եմ ափսոսում: Մինչ այդ ես կարող էի կարդալ շաատ հետաքրքիր գրքեր, որոնք հիմա ինձ համար հետաքրքիր չեն: Կարդալը ամենակարևոր գործոններից է մարդու կյանքում: Ու կապ չունի` ինչ ես կարդում, լավ թե վատ ստեղծագործություն, դու միանշանակ ավելի ես մեծացնում այն հսկա ճամպրուկը, որը ամբողջ կյանքումդ տանելու ես հետդ, իսկ այն ինչքան մեծ լինի, այնքան ավելի պետքական բաներ կլինեն ներսում:

Gayane Avagyan

Վատ գրքեր չկան, կան վատ ընթերցողներ

«Վատ գրքեր չկան, կան վատ ընթերցողներ»: Ամեն անգամ իմ այն հարցին, թե` պապիկ,  ի՞նչ գիրք կարդամ, պապս այսպես է պատասխանում: Պապիս այս խոսքերը հիմք հանդիսացան տարբեր տեսակի գրքեր կարդալու համար: Շատ անգամներ, երբ  ուզում էի գիրք կարդալ, բայց չգիտեի որը, ընկերներիս էի հարցնում, կամ էլ գնում էի գրադարան ու գրադարանավարուհուն հարցնում, թե որ գիրքը խորհուրդ կտա կարդալ: Իսկ հիմա պապիս խոսքերը լսելով, գնում եմ գրադարան, վերցնում որևէ գիրք,  գալիս տուն ու սկսում կարդալ: Ու հասկանում եմ ` յուրաքանչյուր գիրք իր ներսում մի աշխարհ է պարունակում, իր  ներսում քնած հերոսներ ունի, ու դու` հենց ինքդ, ընթերցող, պիտի կարողանաս արթնացնել քնած հերոսներին: Եթե գիրքը կարդաս այնտեղից ինչ-որ բան սովորելու, ինչ-որ բան քո մեջ փոխելու համար,  ուրեմն, գրքի հերոսները քեզ անպայմանորեն կօգնեն:

Մեկ-մեկ սկսում եմ հայելու առաջ ինքս ինձ խոսել: Իմ կարդացած գրքերն եմ վերլուծում: Ու երբ սկսում եմ խոսել ինձ դուր չեկած հատվածների մասին, արժանանում եմ պապիս խրատող հայացքին: Հետո նստում ենք պապ ու թոռ, քննարկում գրողին ու իր գրածը: Հետո իմ մեջ  գցում – բռնում  եմ ու գալիս եզրահանգման` գուցե ինձ համար հեղինակը լավ չի գրում, ու  ինչ-որ բան ինձ դուր չի գալիս, բայց շատ հնարավոր է , որ նա էլ իր ընթերցողների շրջանակն ունի ու չէ որ նա էլ մի ամբողջ կյանք է ապրել գրել կարողանալու համար:

Այ, հիմա է, որ հասկանում եմ` քննադատելուց առաջ մի լավ պետք է մտածել:

Վերջերս սկսել եմ ժամանակակից գրականություն կարդալ: Ու շատ հաճախ, երբ ասում են, թե ինչ եմ կարդում, լսելով իրենց համար անծանոթ գրողի անուն, դեռ մի բան  էլ զարմանում են, որ նման գրող կա: Լավ չէ, որ ժամանակակիցներին անտեսում են: Ինչո՞ւ չեն  կարդում: Փորձել եմ գտնել այս հարցի  իմ պատասխանը: Միգուցե ընթերցողը հոգնել է իրականությունից, հոգնել այսօրվա ապրելակերպից և ուզում է մտքով տեղափոխվել անցյալ: Կամ էլ միգուցե նրանց հետաքրքրում է այն ժամանակվա վարք ու բարքը, սովորությունները, հագուստները կամ, ինչու ոչ, մարդկանց փոխհարաբերությունները, և հենց այդ պատճառով անտեսում է ներկան պատկերող գրողների գործերը: Թերևս ես էլ, եթե  միայն այսպես մտածեի, չէի կարդա ժամանակակից գրողներին: Բայց ինձ հետաքրքիր է նաև այսօրվա գրողի մտածելակերպը, թե ինչի մասին նա արժանի չի գտնում խոսել, ինչի մասին է լռում, ինչն է թաքցնում և ինչի վրա է կենտրոնանում:

Զարմանալի է, արդյո՞ք այն գրքասերները, ովքեր մտածում են` մերօրյա գրականությունը հետաքրքիր չէ,  այս դատողությունն արել են: Եթե ոչ, խորհուրդ եմ տալիս տեսնել նաև մեդալի մյուս կողմը`մտածել նաև այսպես:

Չպետք է նաև մոռանալ, որ գրքերն էլ նեղանալու հատկություն ունեն: Գրքեր չկարդալով մենք շատերին ենք վիրավորում`գրքում փակված հերոսներին, հեղինակին, գիրքը կազմողներին…Ու ինքներս մեզ:

karine nahapetyan

Կարծրատիպեր կոտրողը

Գրքե՞ր: Այո, գրքեր: Անկյունում սիրուն մեծից փոքր շարած գրքեր, որոնք միշտ դասը սովորած աշակերտի պես ձեռք են բարձրացնում ու, տեսնելով, որ իրենց վրա ուշադրություն չեմ դարձնում, բղավում են` բա մեզ, մեզ, մեզ ե՞րբ ես կարդալու: Ես էլ մեղմ պատասխանում եմ` վայ, դե սպասեք, էս մեկն էլ ավարտեմ, կհասնեմ ձեզ…

Ու միշտ այսպես է. տանդ եղած գրքերը հերթի մեջ չեն կամ էլ հերթի վերջում են: Ախր, գրադարանի գրքերը ավելի են ձգում, թեկուզ միայն իրենց բուրմունքի պատճառով: Ինչևէ:

Ապրիլ ամիսն էր: Եվ ես կհանդգնեմ ասել, որ այժմ, երբ ասում են «ապրիլ», մեր մտքով առաջին հերթին անցնում է քառօրյա պատերազմը: Ու այդ օրերին, ականատես լինելով թե ներքին, թե արտաքին անարդարություններին, «Գրքամոլ» ֆեյսբուքյան էջում աչքովս ընկավ գրքից մի մեջբերում. «Երևի մարդու լավագույն մասը նրա երազանքներն են…»։ Ու այդ պահին նայեցի երկնքին ու տեսա, որ օդից կախված են հազարավոր երազանքներ, որոնք իրոք, լավագույնն էին տղերքի համար: Երազանքները տարբեր էին` մեկը կապված էր ահապով կյանքի, մյուսը` սիրո, էն մեկը լավ մասնագետ դառնալու հետ: Իսկ ամենաշատը ապրելու երազանքն էր, որը էնքան շատ էր, որ եկավ կանգնեց դիմացս ու ասաց` ես արդեն օդում կախված եմ, իսկ դու կանգնած ես ամուր գետնի վրա: Լսո՞ւմ ես, ոչ մի երազանք չիրականացած չթողնես, թե չէ` երկնքում էլ տեղ չկա… Պարտավորեցնող էր: Ինչևէ: Սկսեցի կարդալ Սեյրան Գրիգորյանի «Ինչո՞ւ ես տխուր» գիրքը ` օնլայն տարբերակով: Գրքերս, իհարկե, նեղացան, բայց դե…
Էս գիրքը կոտրեց այն լոզունգ դարձած արտահայտությունը, որ մարդը չի կարող ամբողջովին դժբախտ լինել:
Գրքում չկային հազարավոր կերպարներ, մեր էն սիրած սիրուն սիրո սրտաճմլիկ դրվագները ևս բացայակում էին: Կար բուն կյանքը ` պատերազմից հետո:

Կարդում ես ու հասկանում, թե պատերազմը ինչ զզվելի երևույթ է, ու որոշները ոնց են այդ պատերազմից օգտվում, իսկ մյուսները հազիվ իրենց գլուխն են պահում. բավարարվում են քչով, ուրախանում են այնպիսի բաներով, որոնք մեզ համար սովորական են։
Հասկանում ես, որ մենք դեռ չենք գիտակցում, թե ինչ է պատերազմը, ու դրա հետևանքների մասին կարող ենք միայն խոսել ու անցնել առաջ…
Գրքի հերոսը` Այվազը, իր կյանքի լավագույն տարիները անցկացրեց բանտում, որովհետև հավ էր գողացել սոված ու մահամերձ աղջկա համար: Հավ… Հասկանո՞ւմ եք, սովորական հավ: Կներեք, բայց երբեմն կան բաներ, որոնք պարտավոր են արդարացվել, սակայն այդ ժամանակաշրջանը դա նրան չներեց…
Բանտից հետո էլի ծանր կյանք` անտեր ու հայրենի գյուղից հեռու: Դավաճանություններ, ստիպված ամուսնություն, մի խոսքով, ստիպված գոյատևում: Իսկ վերջում նրա կյանքի շավիղները նրան կրկին հասցնում են բանտ:
Դժբախտ ծնվեց, դժբախ ապրեց ու նույն ձևով էլ մահացավ:
Էս գիրքը լիովին ներկայացրեց մարդ-անհատի կյանքը հետպատերազմյան տարիներին: Էն, որ ասում են` կռվի դաշտում փլավ չեն բաժանում: Է~, իրականում, եղածն էլ են խլում: Այ, սա այդ աշխարհն է:

qristine stepanyan

Ռեմարկ

«Դու միակն ես, ով կախվածություն ունի գրքերից»: Այսպես են բնութագրում ինձ մտերիմներս:

Էրիխ Մարիա Ռեմարկ: Հեղինակ, որն ինձ ստիպեց սիրահարվել բոլոր գրքերին, որոնց վրա գրված էր իր իսկ անունը:

«Ինչքա՜ն լավ է, երբ մարդն ամբողջությամբ է սիրում և ոչ թե ինչ-որ մի փոքրիկ մասով: Երբ մարդ լցված է եզրե-եզր և այլևս տեղ չունի ուրիշ ոչ մի բանի համար»:

21-րդ դարում, երբ ժամանակի խնդիր ունեն բոլորը, քչերն են կարդում: Իրականում կարդալու համար հարկավոր չէ ժամանակ: Մենք կընտրենք գիշերվա ամենահանգիստ պահը սիրելի գրքից մի նախադասություն ավելի կարդալու համար: Գրքասերը երբեք բաց չի թողնում ազատ վայրկյանը: Իսկ երբ հարցը վերաբերում է Ռեմարկին, ես պատրաստ եմ թողնել առավելը…Կարևորել ոչ թե ապագան,այլ հաջորդ վայրկյանը, կարևորել սիրելիի ժպիտը, այլ ոչ բառերը, կարևորել ինքնին կյանքը, որը հաճախ այնքան քիչ է յուրաքանչյուրիս համար:

Էրիխ Մարիա Ռեմարկ: Հեղինակ՝ երևակայության, սիրո, կյանքի, երազների ու երազանքների:

Նրանց, ովքեր խորհուրդ կհարցնեն որևէ գիրք կարդալու համար և նրանց, ում խորհուրդ հարկավոր չէ, ես կառաջարկեմ կարդալ «Հաղթական կամար»-ը, «Երեք ընկեր»-ը, «Ապրելու ժամանակը և մեռնելու ժամանակը» և բոլոր գրքերը, որոնց շապիկին գրված կլինի Ռեմարկ: Նա սովորեցնում է ապրել առանց ոտքերի տակ հողն զգալու, առանց շնչելու, առանց տեսնելու և, միևնույն ժամանակ, շնչելով անտեսանելին ու տեսնելով շնչահեղձ լինելու աստիճան…

Իմ երազանքների, հուզմունքների ու կարոտների հեղինակ՝ անկրկնելի Ռեմարկ:

«Երջանկությունը քեզնով սկսվում է և քեզնով վերջանում»…

Ani avetisyan

«Յո՞ երթաս»

Լսել եք, չէ՞, որ որևէ գրքի մասին ասում են. «Հիմարություն ա», «Անիմաստ բան էր», բայց երևի դուք էլ կհամաձայնվեք, որ ավելի լավ է այդ ամենի փոխարեն ուղղակի ասել. «Բան չհասկացա»: Դե, ճիշտ է, կան իրականում անիմաստ գրքեր, բայց յուրաքանչյուր, թեկուզ առաջին հայացքից հիմար թվացող գիրքը մեզ սովորեցնելու ինչ-որ բան ունի: Չնայած այսօր այդ մասին չէ, որ ուզում եմ խոսել:

«Վերք Հայաստանին» վեպի մասին լսելիս երևի բոլորդ էլ առաջին հերթին հիշում եք, թե դպրոցական տարիներին ինչ մեծ դժվարությամբ եք կարդացել գիրքը, կամ՝ չեք կարդացել, որովհետև «Հիմարություն էր»: Թե, ասա` ո՞ր դպրոցականին է ա պետք իմանալ՝ Թագուհուն ով փախցրեց, կամ էդ ժամանակ Աղասիի կյանքը ոնց դասավորվեց: Բայց եթե կարդում եք նյութս, ուրեմն հաստատ կիմանաք, որ «Վերքը» իրականում ամենևին էլ հիմարություն չի, ու թեման էլ ոչ թե Աղասին ու Թագուհին են, այլ՝Հայաստանը: Ճիշտ է՝ գիրքը բարդ է դպրոցականների համար, ու ոչ միայն, դե հա, ես էլ՝ շատերի պես, մի երեք անգամ վերցրել եմ գիրքը, տասը էջ կարդացել ու հետ դրել, հետո, երբ կար դպրոցական ծրագրում՝ կարդացել եմ սեղմ տարբերակն ու պատմել: Բայց եկավ մի ժամանակ, երբ հասկացա, որ արդեն պատրաստ եմ ձեռքս վերցնել գիրքն ու կարդալ մինչև վերջ, թեկուզ այդ երեք-չորս հարյուր էջի համար մի ողջ կյանք պահանջվի: Կարդացի: Չէ, հիմարություն չի, հաստատ: Մի կյանք էլ պետք չէր, մի քանի օր, կամ շաբաթ, չեմ հիշում: Ու էդպիսի գրքեր շատ կան, ուղղակի դրանցից շատերը էդպես էլ առանց կարդալու են մնում, որովհետև դպրոցում չեն հանձնարարվում, իսկ ընթերցողների «համարձակությունը» չի հերիքում նման գրքերը ձեռքը վերցնել: Ստացվում է, որ հազարավոր գանձեր առանց բացահայտվելու են մնում: Հիմա կասեք՝ էս ինչ ա էսքան երկար գրում: Մի քիչ էլ սպասեք՝ ասեմ:

Էդպիսի մի գիրք էլ ինձ համար կար՝ Հենրիկ Սենկեվիչի «Յո՞ երթասը», որ երևի 8-րդ դասարանից ձեռքիս տակ էի պահում, անընդհատ թերթում, կարդում մեջտեղի էջերն ու հիանում, բայց հասկանում էի, որ չեմ կարող մինչև վերջ կարդալ, չգիտեմ ոնց, բայց զգում էի, էլի: Մի քանի անգամ փորձեցի, վերցեցի, կարդացի առաջին երկու էջն ու նորից փակեցի. էս ինչ դժվար ա գրած, ախր, ինչի՞ ա քրիստոնեության մասին գիրքը սկսվում հեթանոսական կյանքի նկարագրությունով:

Ու էդպես բավական ժամանակ համակերպվում էի գրքից հատվածներ կարդալով, մինչև մի օր որոշեցի անպայման կարդալ գիրքը: Հանեցի գրապահարանից, հանդիսավորությամբ դրեցի բոլորի աչքի առաջ ու սպասեցի մինչև ազատ ժամանակ ունենամ` բարդ գործը սկսելու: Բայց, չգիտեմ ինչպես ու ինչ կախարդանքով գիրքս անհետացավ տնից, ասես չէր էլ եղել: Դե արի ու բան հասկացիր: Ես որոշեմ կարդալ, ու գիրքն անհետանա՞: Սակայն դրանից գրքի հանդեպ հետաքրքրությունս ավելի մեծացավ: Առաջին իսկ հանդիպած գրախանութից գնեցի գիրքն ու տուն եկա՝ այս անգամ այն աչքիս լույսի պես պահելու պատրաստակամությամբ: Բայց իրականում միայն կարդալուց հետո հասկացա գրքի իրական արժեքը:

Լավ, սկսեմ կարդալ ու պատմել ձեզ, բայց չէ, սյուժեն չեմ պատմելու, դուք կարդացեք: Միայն ասեմ, որ գրքի առաջին էջերը, որտեղ նկարագրվում են Հռոմի արիստոկրատության վարքն ու բարքը Ներոնի ժամանակներում, ու մեծն կայսեր բանաստեղծական տաղանդն են բացահայտում, կարող են մի պահ երկմտելու առիթ տալ՝ արժե՞ շարունակել կարդալ, թե՞ ոչ: Վստահ ասում եմ՝ արժե:

Չգիտեմ՝ գիրքը ձեր վրա էլ նույն ազդեցությունը կունենա, թե չէ, բայց ինձ համար այն անփոխարինելի դարձավ, ու ինչ սովորեցի, հասկացա այս գիրքը կարդալով, երբեք ոչինչ ու ոչ ոք չի կարող մոռացնել տալ: Գիրքը ասես մի տեսակ քրիստոնեական դասագիրք լինի, որ քեզ սովորեցնում է, օգնում էլ ավելի ամուր կապվել հավատիդ, ու թվում է, թե այլևս չկա մի բան, որ կարող է քեզ հեռացնել քո հավատից ու դավանանքից: Չի թվում,այդպես է: Բայց միևնույն ժամանակ, գիրքը մեծ գեղարվեստական արժեք ունի, իսկ այդ երկուսի հիմքը պատմական փաստերն են: Հռոմը Ներոնի կառավարման շրջանում, քրիստոնեության տարածումը կայսրությունում, Հռոմի հրդեհն ու հավատացյալների հալածանքները:

Կարծում եմ, հասկանալի է, թե որքան բարդ է համադրել այդ երեք բաղադրիչներն ու արդյունքում չկորցնել գեղարվեստականությունը, կամ չաղավաղել պատմությունը, բայց հեղինակի մոտ դա բավականին լավ է ստացվել: Համոզվելու համար՝ մի փոքր հատված գրքից.

«Կեսարը լողում էր արյան մեջ, Հռոմն ու ամբողջ հեթանոս աշխարհը խենթություններ էին անում: Բայց նրանք, որոնք արդեն զզվել էին ոճիրներից ուխենթություններից, նրանք, որոնց ոտնակոխ էին անում, նրանք, որոնց կյանքը թշվառության ու բռնության կյանք էր, նրանք՝ այդ բոլոր բեռնավորվածները, բոլոր վշտացածները, բոլոր անբախտները, գալիս էին հրաշալի պատմությունը լսելու այն Աստծո մասին, որ մարդկանց սիրուց իրեն խաչել տվեց և քավեց նրանց մեղքերը:

Եվ գտնելով Աստծուն, որին կարող էին սիրել, նրանք գտնում էին այն, ինչ որ մինչև այդ օրը այն ժամանակվա աշխարհը չէր կարողացել տալ ոչ ոքի՝ սիրուց բխող երջանկություն»:

ani ghulinyan

Պատուհանագոգի գրքերը

Առաջ ես չէի հասկանում, թե ինչու են մարդիկ գիրք կարդում, ժամեր, օրեր անցկացնում գրքերը` թերթելով ու աչքերը ցավեցնելով: Չէ որ կյանքը շարունակվում է, և այնքան շատ բան կա անելու, հաստափոր գիրքը կարդալու փոխարեն կարելի է  մեկուկես ժամանոց ֆիլմը դիտել կամ կարդալ կրճատումներով տարբերակը…
Ամենամոտ ընկերուհիս շատ էր կարդում, հետո գալիս էր կարդացածը ինձ պատմում: Սկսեցի հետաքրքրվել նրա կարդացած գրքերով: Նախկինում միայն Ժյուլ Վեռն էի կարդացել, ու էլի դպրոցական ծրագրի որոշ հեղինակների:
Առաջին գիրքը, որ կարդացի առանց դպրոցում հանձնարարելու, իմ ցանկությամբ, «Գևորգ Մարզպետունին» էր: Շատ հավանեցի, շարունակեցի հայոց պատմավեպերի ընթերցանությունը: Հետո  պապիս  խորհրդով սկսեցի  կարդալ համաշխարհային գրականության դասականներին` Դյումա, Ռեմարկ ու Քամյու:
Հիմա սկսել եմ ավելի շատ կարդալ, ազատ ժամանակս միշտ դրան եմ հատկացնում, ինչ մեղքս թաքցնեմ, երբեմն դասերի ժամանակ էլ եմ կարդում, հետո դասի մասին ուսուցիչների տված հարցերին պատասխանելու փոխարեն ասում եմ. «Կներեք, էլ չի՞ կրկնվի»:

Ուզում եմ լրացնել չկարդացած տարիներիս բացը, ափսոսում եմ կորցրած տարիների համար:
Գրքեր կարդալուց հետո իմ մեջ մեծ փոփոխություններ եմ նկատում, խոսակցականս ավելի է բացվել, բառապաշարս զարգացել, ու երևի ավելի հասուն եմ դարձել:
Իմ պատուհանագոգին միշտ գրքեր կան, այն գրքերը, որոնք կարդում եմ, կարդացել եմ կամ նախատեսում եմ կարդալ: Գիտեմ, որ երբեք չեմ հասցնի բոլոր լավ գրքերը կարդալ` ժամանակը թույլ չի տա, բայց գիտեմ նաև, որ մինչև վերջին օրը կշարունակեմ պայքարել ժամանակի հետ, ու իմ պատուհանագոգի գրքերը երբեք չեն պակասի:

eva khechoyan

«Արևմտյան ռազմաճակատում անփոփոխ է»

«Այս գիրքը ոչ մեղադրանք է և ոչ էլ խոստովանություն: Սա միայն փորձ է պատմելու այն սերնդի մասին, որին կործանեց պատերազմը: Նրանց մասին, ովքեր դարձան դրա զոհը, նույնիսկ եթե փրկվեցին ռումբերից»:

Այսպես է սկսվում Ռեմարկի գրքերից մեկը, որն իմ աչքերում մինչև անվերջությունը հասցրեց մարդկային կյանքի կարևորության գնահատման սանդղակը: 19-ամյա տղաները, հետևելով իրենց դպրոցական ուսուցչի հայրենասիրական համոզումներին, որպես կամավորներ մեկնում են ռազմաճակատ և այստեղ են միայն հասկանում պատերազմ երևույթի էությունն ու կանգնում մահվանը դեմ-դիմաց: Բախտի բերումով միևնույն ջոկատում հայտնված այս տղաների կապվածությունն ու ջերմությունը միմյանց հանդեպ ավելի ու ավելի է ամրանում: Անվերջ թվացող պատերազմը ստիպում է տղաներին սիրել կյանքը, վայելել այն պահը, երբ դեռ կարող ես օդ շնչել, մինչև որ գազը նորից կթափանցի խրամատները, այնպես նայել աշխարհին, որ հասցնես հագենալ, մինչև վրա կհասնի մահը, քանզի «յուրաքանչյուր զինվոր ողջ է մնում շնորհիվ հազարավոր պատահականությունների և յուրաքանչյուր զինվոր հավատում է պատահականությանն ու ապավինում դրան»: 150 հոգանոց անփորձ ջոկատից ողջ են մնում ընդամենը 37-ը: 4 տարի անընդմեջ շարունակվող պատերազմը փոքրիկ ջոկատը վերածում է մի մեծ ընտանիքի, որում յուրաքանչյուրը պատրաստ է զոհաբերել իր կյանքը հանուն մյուսների.

«Նրանք ինձ համար փրկված կյանքիցս էլ թանկ են: Այդ ձայներն ավելի թանկ են, քան մայրական գուրգուրանքը և ավելի ուժեղ, քան ցանկացած վախ: Նրանք ամենից ամուր ու հուսալի պաշտպանությունն են աշխարհում, քանի որ դա իմ ընկերների ձայներն են»:

Վեպն ընթերցելուց հետո հասկանում ես, որ պատերազմը մի անիմաստ երևույթ է, որի արդյունքը հազարավոր մարդկանց կործանված կյանքերն են, և ուրիշ ոչինչ: Բոլորովին հերքում ես «թշնամի»  հասկացությունը, երբ կարդում ես այս տողերը.

«Ինչ-որ մեկի հրամանը այս լուռ ուրվագծերին մեր թշնամին է դարձրել, մինչդեռ մեկ ուրիշ հրաման կարող էր եղբայրացնել մեզ»:

Կարծում եմ, որ եթե մեզանից յուրաքանչյուրը փորձեր զարգացնել ու կատարելագործել իր անձն ու բացահայտել իր ներաշխարհը, գնահատեր մարդկային կյանքի կարևորությունը՝ պատերազմների հավանականությունն անհամեմատ փոքր կլիներ: Մեզանից յուրաքանչյուրը «մարդկություն» կոչվող մեծ ընտանիքի մի անդամն է, ով իր վրա պատասխանատվություն է կրում մարդկության արարքների համար, ու ցանկության դեպքում կարող է կանխել դրանք: Ամեն ինչ մեր ձեռքերում է.

«Կամ մարդկությունը վերջ կդնի պատերազմին, կամ էլ պատերազմը վերջ կդնի մարդկությանը:» Ջոն Քենեդի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Կարդա՞լ, թե՞ չկարդալ

- Ի՞նչ ես կարդում:

-«Ցախ Մեմեդ»:

-Ի՞նչ, «Փետ Մուհամե՞դ»… Թո՞ւրք ա:

-Դե տենց մի բան,- մեղավոր տոնով պատասխանում եմ մորս:

-Է, ուրիշ բան կարդա, թուրքերի հետ գործ չունես:

Այն ամենը, ինչ կապված է թուրքերի կամ ադրբեջանցիների հետ, մորս համար վատն է, բայց դա էլ արդարացված է, նա Արծվաշենից է: Հայրս էլ արդեն 23  տարուց ավել զինվորական է:

Բայց այդ կարծիքից զատ լսում եմ նաև ուրիշ կարծիքներ.

-Հա, դե թուրք ա` թուրք ա: Եթե հետաքրքիր ա` կարդա, ի՞նչ կապ ունի գրողը ինչ ազգ ա:

Հոգուս խորքում մորս կարծիքի հետ համաձայնելով մտածում եմ. «Ճիշտ ա, ի՞նչ կապ ունի` ինչ ազգ ա… Եթե իհարկե թուրք չի»:

Այսպիսով Համլետի հայտնի մենախոսությունը ինձ համար ևս բարդ հարց դարձավ: «Կարդա՞լ, թե՞ չկարդալ, այս է խնդիրը…»:

Սկզբունքներիս դեմ գնալով որոշեցի գիրքը ավարտին հասցնել: Ինչո՞ւ սկզբունքներիս դեմ գնալով, քանի որ միշտ բարկացել ու  չեմ հասկացել այն մարդկանց, ովքեր, օրինակ, թուրքական սերիալներ կամ ֆիլմեր նայելուց բացի մի բան էլ սկսում են գովազդել ու տարածել դրանք համացանցով: Ամեն դեպքում մտքումս ինձ արդարացնում էի` ասելով, որ գիրքը ֆիլմ չէ, ոչ էլ ծախվող ապրանք, կարդում եմ, որ տեսնեմ` գրողը իր ժողովրդին ինչպես է ներկայացնում:

Երևի թե ճիշտ կլինի նախ մի փոքր ներկայացնեմ գրքի սյուժեն: Դժվար չէ գուշակել, որ գիրքը հենց Ցախ Մեմեդի մասին է, ով իրենց և այլ 5 գյուղերի տեր Աբդի Աղայի ձեռքից շատ տանջանքներ տեսնելով, սիրած աղջկա հետ փախչում է, հետո ինչ-ինչ հանգամանքների բերումով դառնում ավազակ…Ավելի ճիշտ «ազնիվ» ավազակ, ումից շատերն են վախենում, և ում նպատակը Աբդի աղային սպանելն էր, որպեսզի ազատի իր համագյուղացիներին տանջանքներից:

Հետաքրքիր է, որ գրքի միակ ամբողջովին դրական կերպարը Հաթչեն է՝ Մեմեդի սիրելին: Գրքում տեսնում ես, որ երկրում ավազակները դարձել են նրանց ապրելակերպի անբաժանելի մասը, գյուղերի կառավարիչները դաժան են, իսկ գյուղացիները իրենց մեջ ամփոփում են ինչ-որ տեղ ազնվություն և բարություն, որոնք վախի քողի տակ կտրուկ փոխվում են չարության ու եսասիրության:

Ինչպես ինձ էր հետաքրքիր, նյութը ընթերցողին էլ երևի կհետաքրքրի, թե գրքում հայերի մասին ինչ որ ակնարկ կա՞, թե՝ ոչ: 336 էջի վերջին պարբերություն. «Այն հողերը, որ վերջին անգամ իր ձեռքն էր վերցրել Ալի Սաֆայի բեյը, սահմանակից էին Կարադութ գյուղին: Հողերի կեսից ավելին մնացել էին հայերի գնալուց հետո: Մնացած մասը բռնությամբ ու խարդախություններով խլել էր գյուղացիներից»:  Մայրս լսեր՝ էլի կասեր.

-Չեն էլ ասում հայերին դուրս անելուց հետո, ասում են` հայերի գնալուց հետո…

Չեմ ափսոսում, որ կարդացի, բայց եթե հանկարծ որոշեք Յաշար Քեմալի «Ցախ Մեմեդը» մտցնել ձեր գրքացանկի մեջ, չմոռանաք այն տեղավորել  ցանկի այն դիրքում, որ լինի մեր հայ գրողների ստեղծագործություններից հետո: