Կրթություն խորագրի արխիվներ
Սկսում ենք փոքր բաներից
Երբ խոսում ենք ամուր պետության ու հզոր հայրենիքի մասին, բոլոր բանավեճերի ավարտին մի եզրահանգման ենք գալիս, որի հետ համակարծիք են շատերը. ամեն ինչ սկսվում է փոքր բաներից։
Ես աշակերտներիս մի անգամ ասացի, որ ըստ իս, ավելի լավ կլինի, եթե յուրաքանչյուրս մեր աշխատանքին մանրակրկիտ ու լրջորեն ուշադրություն դարձնենք, ոչ թե խելացի երևալու համար խոսենք բաներից, որոնց մասին բավարար գիտելիքներ չունենք։
Ամենից թանկ հայրենիքի մասին շքեղ բառեր հնչեցնելուց առաջ պետք է չմոռանանք, թե որտեղից սկսվեց նրա հանդեպ մեր անտարբերությունը։ Միգուցե այն պահից, երբ ուսուցիչը նախատում է աշակերտին կամ անբավարար գնահատական դնում, բայց աշակերտը անտարբեր է դրա հանդեպ։
Ես մտադիր եմ մանկավարժական փոքր խնդիրների անդրադառնալով, ապա դրանք հարթելով` գոնե մի փոքր նպաստել գալիք օրվա բարօրությանը։
Այսօր իմ ուշադրությունը զգալիորեն գրավեց մի հարց, որը ամենևին նոր չէ, բազմիցս քննարկվել է, բայց ի վերջո ունենք այն, ինչ ունենք։ Խոսքս վերաբերում է հանրակրթական դպրոցում կիրառվող գնահատման սանդղակին։ Կուզեի խոսել դրա բացասական, ապա դրական կողմերի մասին։
1. Անբավարար գնահատականները դպրոցներում կհեռացվեն, քանի որ երեխաները սթրես են ապրում դրանց պատճառով։
Շատերս ենք դպրոցական տարիներին հուզվել այն ժամանակ, երբ չենք ստացել մեր ակնկալած գնահատականը։ Ուսուցչին գոհացնելը ոչ միշտ է հեշտ եղել, բայց դա նույնքան բնական է, որքան այրող արևին հաջորդող անձրևը կամ փոթորկի ժամանակ սև ամպերով պատված երկինքը։ Իսկ ո՞վ է ասում, որ երեխան միշտ պետք է ստանա այն, ինչ կամենում է։ Դիցուք նրան հաջողվեց տասներկու տարի շարունակ հեռու մնալ գնահատականի սթրեսից, ու նա սկսեց մտածել, որ ինքը բոլորին հավասար է: Բայց մի՞թե այդ նույն երեխան չի հայտնվելու հասարակության այլ խմբում ու ի վերջո մի օր չի հասկանալու, որ իր գիտելիքները ինչ-որ առարկայից զիջում են մեկ ուրիշին կամ առավել են, քան մյուսներինը։ Այդ ժամանակ նո՞ւյնպես պետք է վերացնել ցածր գնահատականները, որ հասարակության մի մասնիկը դարձած` արդեն չափահաս մարդը, սթրես չապրի։
2. Գնահատականով երեխաների ինքնագնահատականը սխալ է ձևավորվում։
Երեխաները սխալ ինքնագնահատական չեն ունենա և իրենց ցածր կամ չափազանց բարձր չեն զգա, եթե նրանց բացատրենք, որ ամեն ինչ հարաբերական է. այսօր ես բարձր գնահատական կստանամ, վաղը` մյուսը։ Պետք է վերջ դրվի հավերժ գերազանցների և հավերժ ծույլերի մտածողությանը` երեխաներին բացատրելով գիտելիքի իրական արժեքը։ Ծույլ աշակերտը այլևս ծույլ չի լինի, եթե նրան խրախուսենք ու սկսի կարդալ գրականություն, ծանոթանա իրեն հետաքրքրող առարկաների մանրամասներին։ Գերազանց աշակերտը պետք է իմանա, որ ինքը սիրով ու նույնիսկ հաճույքի համար պետք է կատարի հանձնարարությունները, ոչ թե նիշերի համար։ Կարիք չկա անքուն գիշերներ անցկացնել և մանկական ջերմ խաղերը շրջանցել մեկ բալ բարձր ստանալու համար, չէ՞ որ «տասը» ուղղակի թիվ է, ոչ թե կատարելության համարժեք։
3. Գնահատականները անկարևոր են դարձել։
Գնահատականները իրականում երբեք էլ կարևոր չեն եղել։ Այնպես չէ, որ նախկինում երկու ստացող աշակերտը վատագույնն էր կամ դրանով նա կկործանվեր, բայց չէ՞ որ այն սթափեցնում էր աշակերտին։ Անբավարար գնահատականը շատ կարևոր դեր ունի դպրոցական սանդղակում, որովհետև հնարավոր չէ համաչափություն պահել այն դեպքում, երբ պետք է լինի միայն դրական նիշ։ Դա բնության օրենքներին դեմ գնալու նման բան է։ Անձրևների համար ոչ բոլորն են խելագարվում, բայց առանց տեղումների բնությունը ծարավ կմնա։
Շարունակելի…
Ձեր տեղը մասնագիտությունների աշխարհում
Իրականում մասնագիտության ընտրությունը ոչ միայն կարևոր որոշիչ քայլ է, այլ նաև մեծ պատասխանատվություն, որը բերում է անձի լիարժեքություն։
Սկզբում պետք է հասկանալ սեփական ընդունակությունները, հետաքրքրությունները, անձնային հատկանիշները, և սա դեռ ամենը չէ։
Հաճախ դեռահասները շրջապատի թյուր կարծիքի, խորհուրդների պատճառով ընտրում են սխալ մասնագիտություն, և այդ սխալ ընտրությունը խոչընդոտ է դառնում ամբողջ կյանքի համար։
Նման խնդրից զերծ մնալու համար կան որոշակի պարզեցված հարցեր, որոնց պատասխանելով գուցե առավել պարզեցված գտնեք հենց Ձեր սրտին «մոտ» մասնագիտությունը.
• Ո՞վ եք դուք, որն է Ձեր ասոցացիան շրջապատում
•Ի՞նչ եք ուզում դառնալ, ինչպես դիրքավորվել՝ հիշվել
•Ի՞նչն է Ձեզ մոտ իրապես լավ ստացվում
•Ի՞նչն եք կարևորում
•Ինչպիսի՞ն է տվյալ մասնագիտության պահանջարկը, և որքան է Ձեր համապատասխանելիությունը:
Իհարկե,այս հարցերը մասնագիտության ընտրության մի մասն են լոկ կազմում, և կան բազմապիսի թեստեր ու մեթոդներ` ամբողջական պատկերը և ելակետային տվյալները ուսումնասիրելու համար։
Գոյություն ունեն նաև անձը բնորոշող հոգեբանական թեստեր, որոնք ևս կարող են նպաստել ճիշտ մասնագիտության ընտրությանը։ Նմանատիպ հոգեբանական կայք է՝ Testmetrika-ն, որը մասնակիորեն բացահայտում է անձի հետաքրքրությունները։
Այս ամենից զատ, սկսեք իրականացնել կամավորություններ ինթերնշիփեր, ինտեգրվեք տարբեր ծրագրերում։ Փորձարկեք Ձեր հնարավորությունները և զբաղվեք ինքնակրթությամբ։ Այս ամենը լայն հնարավորություն է տալիս ճանաչել շրջակա միջավայրը, մարդկանց, իրադարձությունները, փոփոխությունները, նպաստում է մարդու աշխարհայացքի ընդլայնմանը ևս։
Հայաստանում այս պահին առավել հաճախ են կազմակերպվում դեռահասներին աջակցող նախագծեր, ինչպիսիք են DIGI ֆորումները, SKILL ճամբարները:
Ինթերնշիփի հնարավորություններ են ստեղծում DeEduc-ի մի շարք ծրագրեր, համագործակցությամբ հնարավոր է ինտեգրվել անգամ COAF-ում, Tech for Armenia-ում:
Կամավորական աշխատանքների, ակտիվ մենթորինգի համար մեծ հնարավորություններ են ստեղծում մի շարք ՀԿ-ներ և
YES Armenia կազմակերպությունը։
Մեր որդեգրած սկզբունքներին համաձայն, երիտասարդների զարգացնող և մոտիվացնող ծրագրեր ենք կազմակերպում ոչ միայն մարզկենտրոններում, այլև սահմանամերձ գյուղերում։
Քանի որ ժամանակը շատ արագ է ենթարկվում փոփոխության, և գիտությունը օր օրի զարգանում է, առաջիկա մի քանի տարիների պահանջված մասնագիտություններն ենք առանձնացրել, որ գուցե համապատասխանեն Ձեր որոշմանը։
1. Ծրագրավորում
2. Մարքեթինգ
3. Սպասարկում
4. Վաճառք
5. Արհեստական բանականություն
6. Տվյալագիտություն
7. Ռոբոտաշինություն
Եթե ցանկանում եք հասկանալ, թե որ մասնագիտության մեջ ունեք առավել պոտենցիալ զարգանալու՝ պարբերաբար շփվեք ոլորտի առաջատարների հետ։
Հայ գրականությունը
Միշտ զարմացել եմ, թե ինչու են մարդիկ բողոքում հայ գրականությունից, հայ գրողների թողած գանձերից ու նախընտրում միայն արտասահմանյանը։
Օլիմպիադայի գնալիս միշտ ծանոթանում ենք օլիմպիականներով, զրուցում մեր նախասիրություններից ու գիտելիքներով կիսվում։ Մի անգամ նույնպես օլիմպիականների հետ ծանոթացա և շատ հետաքրքիր թեմաներից զրույցներ ունեցա նրանց հետ, իսկ երբ հերթը հասավ գրքերին, ես լինելով հայ գրականության մեծ երկրպագու, սկսեցի պատմել Բակունցի, Րաֆֆու և այլոց հիանալի ստեղծագործություններից, ներկայացնել դրանցից հատվածներ (Օրինակ՝ Սամվելի «Արտասուքի աղբյուր» հատվածը) և այն երեխաները, ովքեր զրույցը սկսել էին Չարենցի կյանքի դաժան պահերը նկարագրելով՝ հեքիաթայինը թողած, կլանված ինձ էին լսում, մոռացած նույնիսկ, որ մի քանի րոպե առաջ ասում էին, որ մեր գրքերը համեմատած արտասահմանյանին, մեղմ ասած, ստացված չեն, սակայն նույնիսկ չէին կարդացել այդ գրքերից գոնե հինգը։
Ուժեղ ձգողականություն ունի Հայ գրականությունը, ամեն թեմայից ակնարկ կա, զարգացած, կիրթ խոսք կա, հայրենասիրության ամենավառ արտահայտումների մասին էլ խոսք չի կարող գնալ։ Հայ գրականության մեջ կան ստեղծագործություններ, որոնք կհամեմատվեն համաշխարհային շատ հանրահայտ գործերի հետ: Ուղղակի պետք է լավ ներկայացվեն։ Լավ ներկայացվելու դեպքում դրանք կարող են դառնալ նույնիսկ Հայաստանի այցեքարտը։
Պետք է սիրել հայրենիքը, հայրենիքի բարձրությունը հասկանալ և չհասկացողի հետ էլ բանավիճել, բայց դատարկ կռիվ չանել, այլ պատմել, ներկայացնել մեր ժողովրդի պատմությունը, անցած ճանապարհը։
Հայ ժողովրդի բարձրությունը ամփոփվում է բոլոր դարերում նրա ծնած զավակների գրած ստեղծագործություններում։
Համալսարանում ուսանողը վերջին տեղում է
Երբ մասնագիտությանդ ամենափոքր դետալներին ծանոթանալիս ես հասկանում, որ երեք տարի շարունակ համալսարանը գրեթե ոչինչ չի տվել…
Ավելին, ուսանողի հանդեպ կառույցի անտարբերությունը հանգեցնում է նրան, որ ուսանողը հիասթափվի սեփական ընտրությունից։
Խոսքը դասախոսական կազմի կամ ուսումնական ծրագրի մասին չէ, չնայած՝ սա բոլորովին այլ ու ավելի ցավալի թեմա է ուսանողներիս համար, այլ առօրյա ու աննշան թվացող խնդիրների, որոնք միայն հերիք են, որ ուսանողն անգամ հոգնի մասնագիտական հետաքրքրություններից ու ինչքան էլ շահագրգռված լինի սեփական ընտրությամբ, միևնույնն է, այս գործոնները չեն կարող ազդեցություն չունենալ։
Մասնագիտություն սովորելու ընթացքը երիտասարդի համար ամենակարևորն է։ Ուսանողն ամբողջ ուժերը կենտրոնացնում է դասերի վրա, փորձում ամեն հնարավորը քաղել չորսը տարվա ընթացքում ու կառչել ցանկացած հնարավորությունից, իսկ համալսարանի համար ուսանողը, չեմ վախենա ասել՝ վերջին տեղում է։ Դեպքերից մի քանիսը համառոտ ներկայացնեմ։
1. Դասախոսը չգիտի քննության մասին, ներկա չէ, իսկ ուսանողները վաղուց համալսարանում են։
2. Քննության, կուրսային աշխատանքի պաշտպանության և այլնի մասին, որոնց պատրաստվելու համար ուսանողին պետք է հատկացվի ամենաքիչը մեկ շաբաթ, բայց ուսանողը տեղեկանում է նախորդ օրն ու ստանում մեկ օր, ինչը բավական չէ ուզածդ ձևով ներկայանալու համար։ Հաջորդիվ համալսարանի ընձեռնած հնարավորությունների մասին, եթե այդպիսիք կան։ Օրինակ, համալսարանում գործում է թերթ, որտեղ ուսանողներն ունեն իրավունք տպագրվելու, և ինչը խրախուսում են դասախոսները։ Իսկ երբ դու՝ լինելով լրագրություն բաժնի ուսանող, ցանկանում ես ստացածդ գիտելիքը կիրառելով խոսել բոլոր ուսանողներին հուզող խնդիրների մասին, հույս ունենալով, որ այն կտպագրվի և դասախոսներն ու անձնակազմը ևս կկարդան, հայտնվում ես հուսահատության հաջորդ կանգառում, քանի որ հոդվածդ չի պարունակում պրոֆեսորադասախոսական կազմի գովաբանություն, այն միանշանակ տեղ չի գտնում համալսարանի թերթում։ Հնարավորության հաջորդ դուռը բացվում է մասնագիտական պրակտիկաների ժամանակ, որի կազմակերպման կարգ ու կանոնը ևս զարմացրել է մեզ։ Բոլորս թողնում ենք առօրյա գործերը, աշխատանքից բացակայում, ժամանակը տրամադրում մեզ համար ամենակարևորին և մեզ նախապես ասված ժամին ներկայանում հեռուստատեսություն, որտեղ պետք է անցկացնենք պրակտիկայի առաջին օրը։ Անվտանգության աշխատակցից ենք միայն իմանում, որ մեր խմբին ուղեկցող ղեկավարը քովիդի պատճառով մեկուսացման մեջ է, մոտակա մեկ շաբաթը աշխատանքի գալ չի կարող։ Ի դեպ, այս տեղեկությունը ստանալուց րոպեներ առաջ համալսարանից հրահանգ էինք ստացել մեզ ուղեկցողին ևս մեկ ժամ սպասելու։ Մի՞թե չի կարելի կապ հաստատել հաստատության կամ անհատի հետ, ուսանողական խմբին հստակ ժամի, հստակ վայր ուղարկելուց առաջ։ Ու՞մ է ուղղված համալսարանի ուշադրությունը, կամ ինչո՞վ է պայմանավորված այս անտարբերությունը։ Պարզ է դառնում միայն, երբ բանը հասնում է վարձավճարներին։ Անտարբերությունը փոխվում է կատարյալ ուշադրության, օր առաջ պետք է կատարես համապատասխան վճարումը, հակառակ դեպքում չի թույլատրվի ներկայանալ քննության, բոլորի մոտ կհայտարարեն անուն-ազգանունդ և կհիշեցնեն վարձի վճարման մասին։
Ուսանողը համալսարանի համար պարզապես եկամուտի աղբյուր է, ոչինչ ավելի։ Ու այս համոզմանը եկած երիտասարդը ուսման երրորդ տարում է միայն վերապրում սեփական մասնագիտությանը սիրահարված լինելու զգացումը, երբ հեռուստատեսությունում առաջին անգամ հադիպում է այն իրականությանը, որն ընտրել է։
Անվճար կրթության հնարավորություն, որը կարող է փոխել բազմաթիվ ճակատագրեր
44-օրյա պատերազմից հետո «CyberGate» ընկերությունը փոխեց իր գործունեության ոլորտը։ Կիբերանվտանգության դասընթացների կազմակերպմանը փոխարինեց պատերազմական գործողություններից տուժած անձանց անվճար կրթությամբ ապահովելու ծրագիրը։
«CyberGate» -ը հասցեագրում է կոնֆլիկտից վնասներ կրած մարդկանց՝ մասնավորապես պատերազմական գոտուց տեղահանված և սոցիալապես անապահով ընտանիքներին։
«CyberGate» խումբը ստեղծվել է 2020թ․ սկզբին։ Պատերազմական գործողություններից հետո խմբի անդամներից Արամ Հայրյանը, ով մասնակցել է մարտական գործողություններին, և ում ընտանիքը տեղահանվել է Արցախի Հանրապետության Հադրութի շրջանից, առաջարկեց փոքր-ինչ փոխել խմբի գործունեության հունն ու կազմակերպել դասընթացներ, որոնք հնարավորություն կտան ինչպես պատերազմից վնասներ կրած և մարտական գործողությունների հետևանքով տեղահանված, այնպես էլ սոցիալական տարատեսակ խնդիրներ ունեցող ՀՀ և Արցախից ՀՀ տեղափոխված քաղաքացիներին ձեռք բերել ՏՏ ոլորտի բարձր պահանջարկ ունեցող մասնագիտություններ և հետևաբար, կենսական պայմանները բարելավելու հնարավորություն։
Ծրագրի իրականացման հեռանկարների և ապագա նախագծերի մասին զրուցեցինք ծրագրի համահիմնադիր ու գաղափարի հեղինակ Արամ Հայրյանի հետ։
- Գիտակցելով թե որքան մեծ նշանակություն ունի կրթությունը, զարգացած սերունդ և անվտանգ երկիր ունենանալու համար, մեր ծրագիրը նպատակաուղղված է անվճար կրթությամբ ապահովել պատերազմի պատճառով վնասներ կրած և սոցիալապես անապահով ընտանիքների երեխաներին։
Այդպիսի ընտանիքները այժմ ունեն բազմաթիվ առաջնային խնդիրներ՝ կացարանային, սննդի և այլն։ Ակնհայտ է, որ նրանցից շատերը պարզապես միջոցներ չունեն իրենց երեխաներին կրթությամբ ապահովելու, և այս ծրագիրը հիանալի հնարավորություն է ընձեռում անվճար կրթություն ստանալ և ունենալ մեծ պահանջարկ ունեցող մասնագիտություն,- նշեց Արամ Հայրյանը։
Կրթական ծրագրի առանձնահատկությունները ընդգծելով, Արամ Հայրյանը հավելեց, որ «CyberGate»-ի դասընթացները համապատասխանեցված են միջազգային համբավ ունեցող ոլորտի լավագույն կրթական հաստատությունների նյութերին և դասավանդման մեթոդներին, և ներկայումս կազմակերպությունը ՀՀ-ում միակն է, որը կարող է միջազգային ինստիտուտներին համարժեք որակ ապահովել։
- Մեր գաղափարը միտված է հասարակության կրթական մակարդակի բարձրացմանը , ուստի ակնկալում ենք, որ կնպաստենք ավելի բարձր արժեհամակարգ ունեցող հասարակության ձևավորմանը։
Ծրագիրը հասանելի կլինի ինչպես մայրաքաղաքում, այնպես էլ համայնքներում։ Համայնքների բնակիչների համար դասընթացները առայժմ կկազմակերպվեն հեռավար հիմունքներով, սակայն մոտ ապագայում կազմակերպության անդամները նպատակ ունեն կրթական հաստատություններ հիմնել նաև համայնքային բնակավայրերում։
- «CyberGate» ընկերության դասընթացները անց են կացվելու բացառապես հայերեն լեզվով, չեն պահանջելու նախնական գիտելիքներ, ինչով ապահովելու են կիբերանվտագության ոլորտում կրթության առավելագույն հասանելություն այդ թվում անգլերենի, կամ, օրինակ՝ մաթեմատիկայի թույլ իմացությամբ մարդկանց համար։ Դասընթացների ավարտին տրամադրվելու են վկայականներ և քայլեր կձեռնարկվեն լավագույն ուսանողներին աշխատանքով ապահովելու համար,- տեղեկացնում է Արամ Հայրյանը։
Դիմորդները կազմակերպության հետ կարող են կապ հաստատել հետևյալ ֆեյսբուքյան էջի միջոցով https://m.facebook.com/CyberGateSchool/ կամ զանգահարել 055-11-15-94 հեռախոսահամարին։
Մի պատառ բարություն հայ կրթական հիմնադրամից
Դու ուսանող ես ու քայլերդ դեպի Հայ կրթական հիմնադրա՞մ են տարել․․․ Կհասկանան միայն «Նռան հատիկ» դառնալու պատիվ ունեցած ուսանողները։
Հաճելի է, չէ՞, ծնողի ճակատին չավելացնել էլի մի կնճիռ։ Կամ տեսնել՝ նա քեզ նայում է որպես կայացած, իր խնդիրները գիտակցող մարդու։
Կամ հաճելի է հերթով օգնել առաջին քայլեր կատարող, դպրոցը դեռ նոր ավարտողներին, լրացնել մի պարզ հայտադիմում, որը լրացնելը այնքա՜ն բարդ է թվում։ Չէ՞ որ ես էլ եմ դրա միջով անցել, բայց բոլոր քայլերը ավելի հստակ էին թվում, քանի որ օգնող չկար։
Անցյալ տարի հունիսին ես արդեն արել էի մի քայլ, որ ինչպես հետո պիտի պարզվեր, շատ բան կփոխեր իմ մեջ, ևս մեկ հարց լուծված կհամարեի «իմ ուժերով»։ Ես հավատացել էի, որ անծանոթ մեկը հենց այդ պահին իմ հայտադիմումն է կարդում ու մտածում է օգնել ինձ ավելիին հասնել։ Եվ էդպես էլ եղավ, արդեն օգոստոսին ես այն երջանիկ ուսանողներից էի, որ ընդգրկվել էր Հայ կրթական հիմնադրամի կողմից հովանավորվող ուսանողների կազմում։
Դե պատկերացրեք, ինչ երջանիկ րոպեներ են դեռ նոր ուսանող դարձածի համար, ով 300-ից ավելի անվան մեջ իր անունն է փնտրում։ Եվ թվացյալ րոպեները արդեն ձգվում են մեկ տարի, ես դեռ հիշում եմ երջանիկ օրն ու ծուլացած ժամանակ կրկին գտնում իմ անունը, չէ՞ որ ինձ վստահել են։
Շնորհակալ եմ ոչ այնքան ինձ աշխարհի չափ մոտիվացիա տալու համար, որքան մեկ այլ բանի։ Մահվան մահճում հորաքույրս հպարտորեն նայում էր ինձ ու երջանկության արցունքները թաքուն գլորվում էին երկուսիս աչքերից էլ։ Ես համոզված եմ՝ նա նույնչափ հպարտ կլիներ՝ իմանալով, որ ինձ նաև համակարգիչ նվիրեցին։ Համոզված եմ՝ նա այդ ժամանակ էլ մի կողմ կդներ իր սրտում եղած մեծ ցավն ու երջանիկ կլիներ։
Սա դեռ միայն իմ երջանկությունն էր՝ մի կաթիլը իրենց գործերից, իսկ քանի՜ ուսանողներ են զգացել նույնը։ Քանի դպրոցներ են վերականգնել նրանք։ Քանի երազանքներ են կյանքի կոչվել նրանց շնորհիվ, ու դեռ քանիսն էլ պիտի զարդարեն մեր շուրջը․․․
Ըստ ամենայնի, ինձ մնում է միայն հավաքել գիտելիքների պաշար ու արդար լինել այն մարդու առջև, ով իր պարտականությունը համարեց կրթության հնարավորություն տալ մի անծանոթ աղջկա։ Շնորհակալ լինել այն հրաշք թիմին, որ պատրաստ է ցանկացած հարցով լինել իր ժամանակավոր «որդեգրած» ուսանողի կողքին։ Մնում է դառնալ ծնողներիս երազած մարդը, ում երբեք և ոչ մի դեպքում չի փոխի աշխարհը։ Իսկ հորաքույրս, վստահ եմ, ամեն պահի իմ կողքին է։
Եվ մեզ՝ բոլորիս, մնում է բարձրաձայնել լավ գործերն ու ցույց տալ դրանց արդյունքը։
Մանկավարժներ-աշակերտներ. պատնեշնե՞ր, թե՞ կամուրջներ
Եթե մարդկանց տանք այն հարցը, թե ի՞նչն է հուզում իրենց, որոշ մարդիկ կպատասխանեն, որ հուզում է երկրի իրավիճակը, մյուսը կասի իր ընտանեկան խնդիրները, իսկ վերջինն ուղղակի կանտեսի հարցը։
Երբ առավոտյան արթնանում եմ ու մտածում, որ պետք է դպրոց գնամ, մի պահ տխրություն է իջնում, իսկ թե ի՞նչն է պատճառը, երևի ոմանք գուշակեցին, ոմանք էլ` ոչ։ Հուզող հարցերից մեկը մարդիկ են, այն մարդիկ, ովքեր կրթում են երեխաներ, գրեթե ամեն օր կանգնում երեխաների դիմաց և ինչ-որ բաներ ասում, երեխաներն էլ երևի խոսքի մեծ մասը չեն հասկանում, կամ ըմբռնում են լրիվ այլ իմաստով։ Ինձ հուզում է այն, որ ոմանք գնում են դպրոց միայն գումար աշխատելու համար և ո՛չ թե երեխաներ կրթելու ու լավ գործ կատարելու։
Իսկական դպրոցը միայն այնտեղ չէ, որտեղ երեխաները գիտելիք են ստանում և կարողություններ ձեռք բերում։ Ուսումը շատ կարևոր է, բայց երեխայի հոգևոր կյանքի միակ ոլորտը չէ։ Իսկական կոլեկտիվը մանկական կոլեկտիվի բազմակողմանի հոգևոր կյանքն է, կոլեկտիվ, որտեղ դաստիարակին և նրա սաներին միավորում են բազմաթիվ հետաքրքրություններ և հրապուրանքներ։ Նա, ով աշակերտի հետ հանդիպում է ունենում միայն դասի ժամանակ (ուսուցիչը սեղանի մի կողմում, աշակերտը` մյուս կողմում), չի ճանաչում մանկական հոգին, իսկ ով չի ճանաչում երեխային, նա չի՛ կարող դաստիարակ լինել։ Այսպիսի մարդուն բոլորովին անհասկանալի ու անմատչելի են երեխաների մտքերը, զգացմունքները և ձգտումները։
Ցավով նկատում եմ, թե ինչպես նույնիսկ իր առարկան լավ իմացող ուսուցիչների մեջ դաստիարակությունը վերածվում է անողոք պատերազմի այն պատճառով միայն, որ մանկավարժն ու աշակերտը ոչ մի հոգևոր թելով կապված չեն միմյանց հետ, և երեխայի հոգին ասես նման է բոլոր կոճակները կոճկած վերնաշապիկի։ Այդպիսի ուսուցիչներ կան, ովքեր մտածում են, որ մենք իրենց «հպատակներն» ենք, չենք կարող ունենալ մեր կարծիքը, մեր հետաքրքրությունները, մեր աշխարհայացքը։ Մտնում են դասարան ու սկսում ասել, որ ամեն ինչ մեր համար են անում, մեր լավի համար, բայց իրականում նման բան չկա։ Սկսում են մեզ համեմատել նրանց հետ, ովքեր այլ դասարաններում են սովորում։ Մեր մարդկային արժեքները գնահատում են` ելնելով նրանից, թե մենք ինչքանով ենք տիրապետում իրենց առարկային։
Ականավոր լեհ մանկավարժ Յանուշ Կորչակը իր նամակներից մեկում գրում է, որ անհրաժեշտ է բարձրանալ թափանցել երեխայի հոգևոր աշխարհը, և ոչ թե իջնել մնալ նրա մոտերքում։ Սա մի շատ նուրբ միտք է, որի էության մեջ նրանք` մանկավարժները, պետք է խորամուխ լինեն։
Դաստիարակության գործում չկան գլխավոր և երկրորդական, ինչպես և չկա գլխավոր ծաղկաթերթ` ծաղկի գեղեցկությունն ստեղծող բազմաթիվ ծաղկաթերթերի մեջ։
Իսկական մանկավարժ դառնալու համար երեխաներին պետք է քո սիրտը նվիրես։
ՀՊՄՀ-ի ուսանողը
Երեկ համակուրսեցիս մի հումորային տեսանյութ ուղարկեց ինձ: Ես սկսեցի նայել: Սկզբում ամեն ինչ ծիծաղելի էր: Այդ տեսանյութում համապատասխանեցվում էին համալսարանները ու ինչ-որ երգեր: Հերթը հասավ ՀՊՄՀ-ին: Ես սպասում էի, թե որ երգն է համապատասխանում մեր համալսարանին: Հնչեց «Ռեինկարնացիա» խմբի «Էլի լավ ա» երգը: Ըստ այդ տեսանյութի, մեզ՝ Մանկավարժական համալսարանի ուսանողներիս համար, այստեղ ընդունվելն էլ է լավ՝ էլի լավ ա: Ես չորոնեցի, թե ով է տեսանյութի հեղինակը մտածելով, որ ուղղակի կատակ է, բայց հիշեցի իմ դպրոցում սովորելու ժամանակները: Հիշում եմ, որ դասընկերներս որոշել էին, որ երրորդ կամ չորրորդ հայտով կնշեն Մանկավարժական համալսարանը, քանի որ ըստ նրանց՝ այստեղ ընդունվելը շատ հեշտ էր թվում: Երեխաները հաճախ են դժգոհում, որ դասավանդող ուսուցիչները չեն սիրում իրենց աշխատանքը ու դժգոհությամբ են աշխատում. դե, իհարկե, դա նորմալ է. հենց նրանք են այն մարդիկ, որ վստահորեն չորրորդ հայտով նշել են Մանկավարժականն ու ընդունվել, իսկ դա չսովորելուց «էլի լավ ա»:
Մանկավարժ լինելը խաղուպար չէ: Մանկավարժական ընդունվողների համար ոչ թե էլի լավ ա, այլ` շատ լավ ա: Ես մի ողջ տարի աշխատել եմ ու մեծ ուրախությամբ ընդունվել այս համալսարան ու հիմա էլ մեծ սիրով սովորում եմ, որպեսզի վաղվա օրվա զինվորի համար լավ ուսուցիչ լինեմ: Ես շատ եմ սիրում մեր համալսարանը ու շատ ուրախ եմ, որ համակուրսեցիներս էլ ինձ նման մեծ նվիրումով են հաճախում դասերին ու մատների արանքով չեն նայում դասերին:
2020 թվականի առաջին դասարանցին
Մենք մտանք դպրոց՝ մեր մազերին նուրբ ու ճերմակ ժապավեններով, նոր ու մեր մեջքից մի փոքր մեծ պայուսակներով, ծաղկեփնջերով ու դիմակների հետևում փայլող ժպիտներով։
Մեր փոքրիկ մարմինները չծալվեցին ու չտրորվեցին մարդաշատ ամբոխով լիքը դպրոցի բակում, մենք դասարան մտանք իրար հերթ տալով՝ իրարից հեռու մի փոքր, համբերատար ու հանդարտ։ Մեր ապագա ամենամտերիմ ընկերուհին ամենաանկեղծ պատահականությամբ չնստեց մեր կողքին ու չասաց մեզ իր անունը՝ մի քիչ երկար, բայց հետագայում կրճատելի հաստատ։ Լիքն ու ազատ թվացին մեզ դպրոցի նստարանները՝ իրարից հեռու, բայց դե ոչինչ․․․
Դասամիջոցին մենք դուրս չեկանք՝ մեր առաջին կարկանդակը մեր կողքին նստող այն երկար անունով աղջկա հետ կիսելու։ Ու չիմացանք մի ահագին ժամանակ՝ ինչ է բուֆետի աշխատողի անունը մեր կորպուսում։ Մենք ուզեցինք ամրացնել մեր մազերի թուլացած ժապավեններն ու մեր փոքրիկ դեմքը ծածկող այն մեծ կտորն ընկավ հատակին։ Մենք զգույշ վերցրեցինք ու նետեցինք այն աղբամանը, հետո հոտավետ անձեռոցիկով սրբեցինք մեր փխրուն ու մանր ձեռքերը՝ մեզ նման մաքուր, պայուսակից խնամքով հանեցինք մեծ ու ականջ հարող էլի մի կտոր ու ամրացրինք մեր դեմքին՝ անվիշտ և ուրախ։
Մենք լսեցինք ուսուցիչների մաղթանքները՝ սեպտեմբերի մեկի, ու ծիծաղեցինք հաճախ, որովհետև արդեն 14-ն էր սեպտեմբերի։ Դասարանով մեկ հնչող ծիծաղի ձայների միջից մենք պատկերացրինք իրար ժպիտները՝ փոքր ատամներով ու նուրբ վարդագույն շուրթերով։ Ու պատկերացրեցինք՝ ինչքան համով պիտի լինեին մեր կիսելիք կարկանդակները ու ինչքան մեծ՝ մեր փոքրիկ մռութների համար։
Մենք դուրս չեկանք դասարանից ու չհանդիպեցինք զուգահեռցիներին։ Չնայեցինք նրանց մանուկ հակառակորդի ոգով ու չասացինք նրանց, որ ամենալավը մե՛ր դասարանն է։ Մենք նկարվեցինք մեկ-մեկ ու հատ-հատ, իսկ խմբովի նկարում ես ինձ դժվարացա գտնել տարիներ անց։
Բայց մենք սկսեցինք սովորել դպրոց մտնելու հենց առաջին պահից։ Սովորեցինք, որ պիտի զիջել իրար ու կարգապահ լինելով հերթ կանգնել դասարան մտնելիս։ Շատ տարիներ անց մենք այդ նույն ոգով զիջեցինք ծերին, փոքրին ու շտապողին, ու հարգանք տարածվեց մեր շուրջբոլորը։ Սովորեցինք դիմացինի տարածքը հարգել ու մտերմություն անել հեռվից մի քիչ։ Այդ նույն հեռավորության սահմանի եզրը կամաց-կամաց հատել հաջողվեց, ու մենք նվաճեցինք այն հեռուները, որոնք ամենամտերիմներն են գեթ կտրում, անցնում։ Սովորեցինք դասագրքերը, տետրերն ու գրիչները պայուսակում դնելու հետ մեկտեղ ամեն օր կոկիկ տեղավորել մեր սիրած գույնի դիմակն ու, ինչքան էլ որ ցավոտ էր մի քիչ, այն կրելիս չլինել դժգոհ, այլ՝ համբերատար։ Ու զերծ պահեցինք մեր դեմքը բոլոր-բոլոր դիմակներից, պոկվեցինք ցավից ու միշտ ապրեցինք ճակատով հպարտ, պարզ ու բարձր։
Մենք չկիսեցինք գուցե կարկանդակ կամ էլ բլիթներ, բայց սովորեցինք օգնել կողքինին մեր պայուսակում մնացած վերջին դիմակով։ Հետո դիմակը դարձավ լավ խորհուրդ, ու կողքինները, որոնց օգնեցինք, սկսեցին կոչվել ազնիվ ընկերներ։ Սովորեցինք մտերմանալ առանց իրար մոտ կանգնել-նստելու, ու տարիներ անց մտերիմ մեկի կողքին նստելիս կարողացանք գնահատել երջանկությունը՝ բացակա հեռավորության։
Մենք սովորեցինք իրար ճանաչել միայն լսելով, ու գրքեր կարդալը դեռ չսովորած՝ իրար հայացքներ կարդալ յուրացրինք։ Կարողացանք խոսել պարզ ու լսելի ու սովորեցինք կրկնել ասածը, եթե դիմակը հանկարծ խանգարի։ Ու հետո կյանքում մեզ խանգարելիք բոլոր դիմակները սովորեցին մեր՝ լսելու համար տրվող պայքարին։
Շա՜տ տարիներ անց՝ մեր վերջին զանգի օրը տոնելիս մենք ետ նայեցինք մեր այն առաջին, սիրուն նկարին․ այդ ժամանակ էր, որ մենք հասկացանք՝ մենք սովորել ենք իրար այնպես լավ, որ հարյուր հազար դիմակներն անգամ մեր հայացքները շփոթել չեն տա։