Ձմռանը չնայած ցուրտ է գյուղում, բայց ամենաերջանիկ շրջանն է, որովհետև տղամարդիկ վերադառնում են, իսկ գարնան բացվելուն պես գյուղը կամաց-կամաց փոքրանում է: Կհարցնեք՝ ինչպե՞ս։ Տղամարդիկ ստիպված պատրաստվում են մեկնել արտագնա աշխատանքի։ Շատերը նեղսրտում են, քանի որ տանը շատ կիսատ գործեր են մնում։ Մեկի տանիքն է կաթում, մյուսն ուզում էր տունը նորոգել, երրորդի ծնողները ծեր են, երեխաները` փոքր… Անգամ գարնանացանին օգնել չեն կարող։ Իսկ ոմանք էլ գնում են, որովհետև ուրիշ ելք չկա։ 

Մեր հարևանը` Գեղամ Ալեքսանյանը, այս տարի եկել էր մեքենա գնելու նպատակով, բայց քանի որ տանիքը կաթում էր, այդ գումարով նորոգեց տան տանիքը։ Նա անում է այն ամենը, ինչ կարող է։ Առավոտից պարապ չես տեսնի: Չէ որ գնալու ժամանակը մոտենում է, շուտով տոմսն էլ կգնի, և․․․․

Երբ բակում աշխատում էր, բարև-բարիլույսից հետո մոտեցա նրան, ցանկացա օգնել, համ էլ զրուցել:

-Ի՞նչը ձեզ ստիպեց հեռանալ երկրից։

-Դե, գործազուրկ չլինելու և ընտանիքը պահելու համար որոշեցի գնալ արտերկիր՝ Ռուսաստան: Առաջին շրջանում շատ դժվար էր հարմարվելը: Մի կողմից` ընտանիքի կարոտը, մյուս կողմից` անհանգստությունը։ Շատ դժվար էր, չէի կարողանում գործ գտնել, գործին չէի հարմարվում, բայց փառք Աստծո, հիմա հարմարվել եմ: Հարմարվել եմ այդ կյանքին: Իրոք որ շատ դժվար էր առանց ընտանիքի։

-Իսկ այնտեղ ի՞նչ պայմաններում եք ապրում։

-Ապրում եմ սովորական տան մեջ, վարձով: Անգամ ժամանակ էր լինում, որ վարձը չէի կարողանում տալ, դուրս էին հանում: Բայց չեմ բողոքում պայմաններից, միայնակ տղամարդու համար նորմալ է։

-Իսկ երբ արդեն գտել էիք ձեր աշխատանքը, եղե՞լ են դեպքեր, որ ձեր հասանելիք գործը անեք, բայց չվարձատրվեք։

-Ինձ հետ չի եղել, բայց ուրիշների հետ, իմ լսելով, եղել ա: Շատ ա եղել, որ աշխատել են, գումար չեն ստացել, կամ ստացել են կես-կես ու մի կերպ տուն են հասել։

-Իսկ ռուբլու արժեզրկումն ինչպե՞ս է անդրադարձել ձեզ վրա, ազդո՞ւմ է։

-Ահավո՜ր, շատ-շատ է ազդել, որովհետև աշխատում ենք ուղիղ կես գնով, անգամ ցանկություն չկա գնալու։

-Օրինակ, այնտեղից որ գալիս եք, ի՞նչ նպատակներով եք գալիս, բնակարան նորոգելո՞ւ, չգիտեմ, ինչ որ բան դեպի լավը փոխելու նպատակո՞վ եք գումար բերում։

-Ռուբլու կուրսի պատճառով մենք այնքան գումար ենք ստանում, որ հազիվ հասցնում ենք ընտանիք պահել, կոպիտ ասած, արդեն գոյատևում ենք: Ստիպված ենք լինում վարկով գումար վերցնել, էլ ուր մնաց․․․

-Ընտանիքի կարոտը տանջո՞ւմ է ձեզ։

-Ամենից շատը կարոտն ա տանջում, կարող ա դու լավ փող ստանաս, բայց ընտանիքի կարոտը դա մի այլ ցավ է։ Եթե հնարավորություն լինի այստեղ աշխատել ու ընտանիք պահել, ես մեծ հաճույքով կմնամ:

-Գյուղում այնպիսի մարդիկ կան, որ գնում ու էլ ետ չեն գալիս: Գնում ու մոռանում են ընտանիքը, հարազատներին, բոլորին։ Կամ գնում են, բայց գումար չեն ուղարկում, այդպիսի մարդկանց ինչպե՞ս եք վերաբերվում։

-Ես ինքս չեմ հարգում նման մարդկանց, ովքեր գնում ու մոռանում են իրենց ընտանիքը, եթե նրա գործերը լավ են լինում, բայց նա գումար չի ուղարկում, նա ինձ համար մարդ չէ։

-Գարնանը, որ դուք այստեղ չեք լինում, ո՞վ է կատարում ձեր այգու գործերը։

-Ընտանիքս։ Երեխաներս, կինս, նրանք են անում, հենց դա է այն պատճառներից մեկը, որ ես չեմ ուզում գնալ։

-Իսկ այն ժամանակ, երբ որ դուք այստեղ չեք լինում, ձեր խիղճը հանգի՞ստ է, որ ձեր կինը հասցնում է անել բոլոր գործերը։

-Իհարկե ոչ, նա կնոջ պարտականություններից բացի իր ուսերին է վերցրել նաև տղամարդու պարտականությունները։ Հեշտ չի, ես դա հասկանում եմ։

-Փաստաթղթերի հարցը ինչպե՞ս եք կարգավորում։

-Այն ժամանակ դժվար էր, բայց հիմա արդեն ԵՏՄ-ին անդամակցելուց հետո հեշտացրել են այդ գործընթացը։

-Դա կապվա՞ծ էր գումարի հետ, թե արվում էր անվճար։

-Իհարկե, գումարով։ Գները հասնում էին 1000 – 1500 ռուբլու, բայց հիմա ավելի հեշտ է ու մատչելի։

-Գտնվելով օտար երկրում ձեզ արհամարված չե՞ք զգում, չե՞ն արհամարհում, որ այլ ազգի ներկայացուցիչ եք, օտար եք:

-Ռուսները…,- այստեղ մի խորհրդավոր դադար եղավ, որից ես ազդվեցի,- արհամարհանքը շատ-շատ ա: Կոնկրետ ես միշտ աշխատել եմ հայերի հետ ու չեմ զգացել էն, ինչ ուրիշները, բայց ինչևէ, արհամարհանք կա ռուսների կողմից, կա տենց բան։ Ոնց էլ չլինի` դու այնտեղ քեզ ընկճված ես զգում, որովհետև իրենց հողի վրա ես գտնվում, չես կարող նույն կերպ ապրել այնտեղ, ինչպես Հայաստանում։

-Չե՞ք վախենում այնտեղ գիշերը միայնակ դուրս գալ փողոց։ Մենք հա-ախ ենք լսում, որ այլազգիների հետ միշտ բախումներ են տեղի ունենում:

-Վախ կա, բայց անգամ այդ ժամանակն էլ չենք ունենում դուրս գալու, միայն աշխատանքից վերադառնալու ճանապարհն է, բայց դա էլ խնդիր չէ ։

-Իսկ լեզվին տիրապետո՞ւմ եք։

-Այո, տիրապետում եմ։ Ես 10 տարի է արդեն գնում եմ Ռուսաստան աշխատելու: Սկզբում մի քիչ դժվար էր, սակայն հիմա չեմ կարող ասել լիովին, բայց տիրապետում եմ լեզվին բավարար չափով։

-Օրինապահ մարմինների հետ որևէ խնդիր ունեցե՞լ եք։

-Այո, ունեցել եմ խնդիրներ։ Եթե տեսնում էին, որ մի քիչ մաշկդ թուխ գույն ունի, եթե անգամ ամեն ինչ նորմալ էր փաստաթղթերի հետ, մեկ է, նրանք ժամերով մեզ պահում էին բաժնում, ստուգում են: Եթե տեսան Կովկասի ժողովուրդ ես, ապա խնդիրներ են առաջանում։

-Իսկ ինչպե՞ս եք հաղթահարում կենցաղային խնդիրները։

-Դա էլ ա մեծ խնդիր, լվացքն ամենադժվար բանն ա, եթե լվացքի մեքենա չունես։ Չնայած ճաշ եփելն էլ դժվար ա։

-10 տարվա ընթացքում ի՞նչ եք ավելացրել ձեր տան վրա։

-Մանրուքները չհաշված, համարյա ոչ մի բան։ Ընտանիքս եմ պահել, այդ վարձատրությամբ ես հազիվ պահում եմ իմ ընտանիքը։

-Ազատ ժամանակ այնտեղ ինչո՞վ եք զբաղվում։

-Աշխատում եմ 10 ժամ, տուն եմ գալիս հոգնած, մի կտոր բան եմ ուտում ու քնում, ազատ ժամանակ համարյա չկա։

-Հիմա ինչո՞վ եք զբաղվում այնտեղ։

-Մեխանիզատոր եմ, մեկ էլ մանր-մունր բաներ եմ անում, պետական աշխատանք։

-Իսկ նպատակ ունե՞ք ընտանիքին էլ տանել ձեզ հետ։

-Գնացող չկա, որ տանի կամ չտանի, -միջամտեց կինը։ Դե, արդեն պատասխանելու բան չմնաց:

-Ինչքա՞ն ժամանակ եք դեռ շարունակելու արտերկիր գնալ։

-Չգիտեմ, նպատակ չունեմ գնալու։ Եթե իմանամ, որ վաղն էլ գործ կլինի այստեղ, և ես կկարողանամ ընտանիքս պահել, այլևս չեմ գնա։ Ես ուղղակի երազում եմ, որպեսզի Հայաստանում նորմալ վարձատրվող աշխատանք լինի, որ էլ ոչ ոք չգնա։ Շատ-շատերը հետ կգան: Միայն թե աշխատանք լինի:

Ջերմուկի Ձախափնյակ թաղամասում է գտնվում թիվ 2 արվեստի դպրոցը: Իմ հասակակիցներից շատերն են դասերից հետո շտապում այնտեղ: Այսօր որոշեցի ձեզ ներկայացնել մեր դպրոցըփոքրիկ հարցազրույցների և լուսանկարների միջոցով:

Հարցազրույց Ջերմուկի արվեստի դպրոցի տնօրեն Խաչիկ Ենոքյանի հետ 

-Ե՞րբ է ստեղծվել դպրոցը և ի՞նչ պատմություն ունի:

-Ջերմուկի արվեստի դպրոցը ստեղծվել է 1969 թվականին, իսկ մեր Ձախափնյակի դպրոցը առանձնացել է և գործում է 1995 թվականի սեպտեմբերից և կոչվում է Ջերմուկի արվեստի համար 2 դպրոց: Դպրոցն ունի երկար պատմություն: Կարող եմ ասել, որ դպրոցը առաջ շատ վատ պայմաններում էր գտնվում, տեղակայված էր բնակելի շենքի երկու մուտքերում՝ տարբեր բնակարաններում էինք դասերը անցկացնում, որը հարմար չէր ո՛չ ուսուցանելու համար, ո՛չ աշակերտների համար:

-Քանի՞ աշակերտ և ի՞նչ բաժիններ ունի դպրոցը:

-Այսօրվա դրությամբ դպրոցն ունի 196 աշակերտ: Դպրոցն ունի հիմնականում բոլոր բաժինները, թվեմ երաժշտականները՝ դաշնամուր, ջութակ, կիթառ, քանոն, շվի, դուդուկ, կլառնետ, ակարդեոն, ոկալ, դհոլ: Եվ ունենք նաև պարի և կերպարվեստի բաժիններ: Պարարվեստում դասավանդում են  դասական, հայկական, ժամանակակից, իսկ կերպարվեստում՝ համարյա նրա բոլոր ճյուղերը՝ նկարչություն, ծեփագործություն, փորագրություն և այլն:

-Հատկապես արվեստի ո՞ր ճյուղում ունեք շատ նվաճումներ:

-Ես կասեի նվաճումը այն է, որ այսօր դպրոցի ուսուցիչների գրեթե 80%-ը մեր դպրոցի շրջանավարտներն են, և ես հպարտանում եմ, որ ես էլ եմ այս դպրոցի շրջանավարտ, և առաջի՛ն շրջանավարտն եմ: Անդրադառնամ հարցին՝ նվաճումը այն է, որ հիմա ես շատ հպարտ եմ, որովհետև մեր դպրոցի շրջանավարտներից շատերը թե՛ արտերկրում, թե՛այստեղ բեմերում են հանդես գալիս: Անուններով չեմ ուզում նշել, որովհետև գեղեցիկ չի լինի, եթե մեկին նշեմ, մյուսին` մոռանամ:

-Առա՞ջ էին աշակերտները շատ, թե հիմա, և ինչո՞ւ:

-Իհարկե հիմա՛: Առաջ աշակերտների թիվը հասնում էր 80-85, ամենաշատը` 100, բայց հիմա, ինչպես նշեցի 196 է, և հուսով եմ, որ դեռ ավելի կշատանա:

-Իսկ մասնագետները Ջերմուկի՞ց են, թե՞ այլ տեղերից են գալիս:

-Հիմնականում Ջերմուկից են, մեր շրջանավարտներն են, բայց ունենք այլ տեղերից էլ. 24 ուսուցիչներից 3 կամ 4 մասնագետ:

Երեխաները մեծ հաճույքով են հաճախում դպրոց: Ասեմ` ինչու, որովհետև եթե հաճույքով չգան, սա վճարովի դպրոց է, ինձ թվում է, որ ոչ մի ընտանիքի մայր կամ հայր հենց այնպես գումար քամուն չեն տա, որպեսզի իր երեխան աչուզենալով գա դպրոց:

-Որպես արվեստի դպրոցի տնօրեն, ի՞նչ կառաջարկեիք անել, որպեսզի երեխաների հետաքրքրությունը դեպի արվեստը ավելի մեծանար:

-Ես արդեն մի քանի տարի է, ինչ պայքարում եմ դրա համար: Ջերմուկ քաղաքը մեկուսացած է, ծայրամաս է, և նրանից այն կողմ էլ ոչ մի բան չկա: Այս դեպքում ակնհայտ է, որ քաղաքը տուժում է: Երեխաները մինչև հիմա չգիտեն, չեն տեսել  մեր հայտնի երաժիշտներին ու երգիչներին, իսկ դա շատ է ազդում մեր երեխաների ճաշակի վրա: Ջերմուկում կուլտուրայի օջախ, տուն չունենք, որպեսզի մեզ մոտ էլ համերգներ կազմակերպվեն, ներկայացումներ, թատրոն գա մեզ մոտ, որպեսզի երեխաները շփվեն ժամանակակից արվեստի հետ: Նրանք Ջերմուկի միայն մի քանի տներն են տեսնում, նույն առօրյան, նույն դպրոցը… Ես չէի ուզի այդպես լիներ, որովհետև Ջերմուկում զբաղվելու տեղ շատ քիչ կա, կրկնում եմ` շա՜տ քիչ:

***

Հարցազրույց ջութակի և կիթառի ուսուցիչ Աստղիկ Սամսոնյանի հետ 

-Ջերմուկցի երեխաները սիրո՞վ են ընտրում ջութակի բաժինը:

-Քանի որ ջութակ նվագելը շատ բարդ է, դրա համար սկզբում լավ մտածում են, բայց եթե գալիս են, ուրեմն սիրով, որովհետև եթե չսիրեն, չեն կարողանա լիարժեք տիրապետել գործիքին:

-Քանի՞ աշակերտ ունեք:

-Ունեմ ութ աշակերտ, որոնցից երեքը հաճախում են ջութակի, իսկ մնացած հինգը կիթառի բաժին:

-Ի՞նչ կասեք, երեխաները հեշտությա՞մբ են սովորում տվյալ գործիքներին տիրապետել:

-Դե, ինչպես նշեցի, ջութակ նվագելը շատ բարդ է: Այն համարվում է ազնվագույն գործիք: Կա այսպիսի մի ասացվածք. «Ջութակը գործիքների թագուհին է, իսկ դաշնամուրը՝ թագավորը, և նրանք միասին շատ գեղեցիկ են հնչում»: Կիթառը համեմատած ջութակի հետ ավելի հեշտ է նվագել: Բայց ամեն գործիք ունի իր դժվարությունները, և մենք` ուսուցիչներս, պիտի աջակցենք երեխաներին դրանք հաղթահարել և առաջ շարժվել:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն երեխաներին, ովքեր չկարողանալով տիրապետել գործիքին, միանգամից հուսահատվում են ու թողնում ուսուցումը:

-Բոլոր երեխաներին թվում է, թե առաջին իսկ դասից պետք է նվագեն այնպես, ինչպես լսել են հեռուստացույցով, կամ համերգների ժամանակ: Բայց երբ տեսնում են, որ չեն կարողանում, ճիշտ է, սկզբից հիասթափվում են, բայց մեր ուսուցիչների ջանքերի շնորհիվ նրանք հասկանում են, որ երկար աշխատանքից հետո անպայման կհասնեն արդյունքի:

-Դուք ունեցե՞լ եք այդպիսի աշակերտներ:

-Այո, ունեցել եմ: Մի երեխա եկավ ինձ մոտ կիթառի դասընթացների: Մեկ-երկու դասից հետո էլ չեկավ: Իմ կարծիքով նա ուզում էր իմանալ, թե ինչ է կիթառը:

-Նվաճումներ ունեցե՞լ եք:

-Այո, իհարկե: Քանի որ այս բաժինները դպրոցում նոր են բացվել, մենք դեռևս ունենք մեր տաղանդավոր Ալինայի և նրա ջութակի շնորհիվ վաստակած մեկ պատվոգիր: Բայց ես և իմ աշակերտները չենք հուսահատվում, և պարապում ենք, որպեսզի հասնենք նորանոր հաջողությունների:

***

Հարցազրույց պարի ուսուցիչ Արարատ Հակոբյանի հետ

-Քանի՞ տարի է, ինչ աշխատում եք որպես պարի ուսուցիչ, և ինչպե՞ս ստացվեց, որ ընտրեցիք հենց այս մասնագիտությունը:

-Որպես պարի ուսուցիչ աշխատում եմ 38 տարի: Դե, բախտի բերմամ այնպես է դասավորվել, որ շատ սիրելով պարողից դարձել եմ պարի ուսուցիչ:

-Միայն ա՞յս դպրոցում եք աշխատել:

-Ոչ, սկզբնական շրջանում աշխատել եմ Վայքի մշակույթի տանը, այնուհետև աշխատել եմ Ջերմուկի դպրոցում և դրանից հետո միայն տեղափոխվել եմ այստեղ՝ Ջերմուկի թիվ 2 արվեստի դպրոց:

-Ի՞նչ տարիքի երեխաներ են հաճախում:

-Մեզ մոտ հաճախում են 6 տարեկանից և սովորում են 7 տարի, բայց կուզեինք, որ մինչև 30-40 տարեկան մարդիկ էլ հաճախեին, որովհետև ինձ թվում է, լավ չի լինի, որ տղամարդը գոնե քոչարի պարել չկարողանա:

-Կա՞ն պարային խմբեր:

-Այո՛, իհարկե, ի՞նչ պարարվեստի բաժին առանց պարային խմբերի: Մենք ունենք պարային դասարաններ: Իմ յոթերորդ դասարանը հիանալի դասարան է, մեր հինգերորդ-վեցերորդ դասարաններն էլ են լավը, ու այսօր նրանք մեր դպրոցի պարծանքն են: Ցանկացած տեղ կարող ենք գնալ մրցումների: Գնացել ենք ու շատ մեդալներ, պատվոգրեր ենք բերել: Մեր պարի և՛ խմբերը, և՛ մենակատարները շատ մեդալներ ու պատվոգրեր են ստացել, պարգևատրվել են Մշակույթի նախարարի կողմից պատվոգրով:

-Ի՞նչ պարեր են պարում ձեր սաները:

-Մենք պարում ենք ժողովրդական պարեր, ազգագրական, ժամանակակից և այլ ազգերի պարեր:

-Պարային խմբերը Հայաստանից դուրս մրցույթներ մասնակցե՞լ են:

-Ոչ, քանի որ մենք հովանավոր չունենք, իսկ այստեղից արտերկիր գնալը շատ թանկ արժե: Ունեցել ենք հրավերներ, բայց գումարի հետ խնդիրների պատճառով չենք գնացել, և ինձ թվում է, որ չենք էլ գնա, եթե հովանավոր չգտնենք:

-Հե՞շտ է աշխատել երեխաների հետ, ովքեր իրենց առաջին քայլերն են անում պարարվեստում:

-Ցանկացած մասնագետ, ցանկացած մանկավարժ, եթե լավ հասկանա երեխաների հոգեբանությունը, ուրեմն այդ ուսուցիչը շատ հեշտ կաշխատի երեխայի հետ, իսկ եթե չհասկացավ՝ ոչ մի հաջողության չի հասնի իր բնագավառում: Բայց ինձ համար շատ հեշտ է: Առանց երեխաների ես իմ օրը, ընդհանրապես ինձ չեմ պատկերացնում:

***

Հարցազրույց Արվեստի դպրոցի սաներ Դիանա Սահակյանի և Դիանա Նիկողոսյանի հետ

-Ինչպե՞ս ստացվեց, որ սկսեցիր հաճախել երաժշտական դպրոց:

Դ.Ս. -Մի օր դպրոց եկան արվեստի դպրոցի ներկայացուցիչները և ասացին, որ պարի բաժնում ընդունելություն է սկսվել: Ես շատ ուրախացա, և երբ հասա մեր բակ, առանց տուն հասնելու դրսից մայրիկիս կանչեցի և ասացի, որ ուզում եմ գնալ պարի, իսկ նա ինձ ասաց, որ արդեն գրանցել է:

Դ.Ն. -Դպրոցում հայտարարություն էին անում, որ պարի բաժնում ընդունելություն է: Մայրիկս էլ ինձ գրանցեց, ու մինչև հիմա չեմ փոշմանել:

-Օգնո՞ւմ է ձեզ երաժշտությունը:

Դ.Ս. -Այո, իհարկե: Երբ ինչ-որ արարողության եմ գնում, ու սկսվում է պարելու ժամանակը, ես կարողանում եմ ինձ ամենալավ կողմից դրսևորել:

Դ.Ն. -Երաժշտությունը բոլորին էլ օգնում է, և ես էլ մտնում եմ բոլորի մեջ:

-Արդյո՞ք պլանավորում եք այս ուղղությամբ շարունակել ուսումը:

Դ.Ս. -Այս տարի ավարտում եմ պարս, բայց սիրողական այն կշարունակեմ, իսկ որպես մասնագիտություն՝ ոչ:

Դ.Ն. -Պարել շատ եմ սիրում, բայց իբրև մասնագիտություն չեմ ընտրի:

-Եթե հնարավորություն ունենայիք փոփոխություններ անել երաժշտական դպրոցում, ի՞նչը կփոխեիք:

Դ.Ս. -Առաջ միգուցե ինչ-որ բան փոխեի, բայց հիմա, երբ դպրոցը լիովին վերանորոգվել է, ոչինչ չեմ փոխի:

Դ.Ն. -Ինձ մեր դպրոցը շատ է դուր գալիս, և ես ոչինչ չէի փոխի:

Հարցազրույցը գրի առավ Նանե Եղիազարյանը

Հարցազրույց Երևանի Գալուստ Գյուլբենկյանի անվան հ. 190 ավագ դպրոցի գրադարանավարուհի Գոհար Խաչատրյանի հետ

-Պատմեք մի փոքր Ձեր մասին:

-Ինձ համար թվականը կարևոր չէ, ես ուղղակի ծնվել եմ: Ծնվել եմ անցյալ դարում, դարի ոսկե միջինում, իսկ ոսկե միջինը հիսուն թվականն է, որի համար հիմա ինձ երջանիկ եմ զգում: Ծնվել եմ սովորական, հասարակ ընտանիքում: Հայրս վարպետ էր, մայրս՝ գրասենյակային աշխատող: Ինչ վերաբերում է հորս, նա Եղեռնի ծնունդ է, եղել է իր ընտանիքի միակ տղան, ում հորեղբայրս մի կերպ փրկելով՝ հասցրել է Արևելյան Հայաստան: Փաստորեն մեր արմատները հասնում են Արևմտյան Հայաստան, ավելի ստույգ՝ Վան քաղաք: Մորական կողմս Արտամետից էր: Հայրս գիրք շատ էր սիրում, թեև ստացել էր ընդամենը չորրորդ դասարանի կրթություն, որովհետև տատս անկարող է եղել աշխատել, և ընտանիքի ամբողջ հոգսը մնացել է հորս ուսերին: Նա իր համար հատուկ գիրք գնելու օր էր ընտրել: Ամեն ուրբաթ գնում էր գրախանութ, որտեղից տուն էր վերադառնում՝ թևատակին նույնիսկ միանգամից 7-8 գիրք դրած: Նա իր ուսման պակասը լրացնում էր մեզ հետ. երբ դպրոց էինք գնում, մեզ հետ սովորում էր: Կարդում էր հիմնականում պատմական գրքեր և արտասահմանյան գրականություն: Սիրում էր նաև գրքեր նվիրել: Մարդիկ կան, որ գիրք կարդում են հենց այնպես, զբաղմունքի համար, չեն վերապրում, ոչինչ չեն քաղում, այնինչ գիրք կարդալիս հոգիդ պիտի մաքրվի, և գիրքը պիտի հետք թողնի քո մեջ: Հայրս իրենից հետո թողած լավ անունից բացի թողեց նաև հարուստ գրադարան, որը կարծես նրա հուշարձանն է: Անշունչ է այն տունը, որտեղ գրքեր չկան: Հիմա, երբ մորս տուն եմ գնում, ձեռքս եմ վերցնում մի գիրք և միանգամից հիշում…Պարտադիր չէ գնալ գերեզման, որպեսզի հիշես մարդուն, մարդը գրքերում է հիշվում:

Մեր տոհմը ուներ երկու ազգանուն. հորս կողմը Խաչատրյան է, հորեղբորս կողմը՝ Գևորգյան: Իմ Խաչատրյան ազգանունը կարծես մխիթարում է ինձ. գուցե խա՞չն է եղել, որ մեր արմատները ամուր է պահել: Ինձ միշտ գոհացրել է նաև Գոհար անունս, որն առաջացել է պարսկերեն ջոհար բառից, ինչը նշանակում է բազմաշնորհ:

Ես սովորել եմ Լեոյի անվան դպրոցում:  Դպրոցի ուսուցչական կազմը բավականին զարգացած էր: Հիմա էլ սիրով կարող եմ հիշել շատերին, հատկապես՝ առաջին ուսուցչիս: Նրանք իմ մեջ սերմանեցին սեր դեպի գրականությունը: Նրա համար, որ այսօր ես կարողանում եմ գրել և գեղեցիկ գրել, պարտական եմ դպրոցիս և իհարկե ծնողներիս:

Դպրոցն ավարտելուց հետո ցանկացա ընդունվել օտար լեզուների ինստիտուտ, բայց քանի որ անփորձ էի, չստացվեց: Մոտ հինգ տարի աշխատեցի զագսի գրասենյակում, որը մարդկային հարաբերությունների հարցում շատ բան սովորեցրեց: Այդ ընթացքում պարապեցի, շատ գրքեր կարդացի և ի վերջո ընդունվեցի ԵՊՄՀ-ի կուլտուրայի ֆակուլտետի գրադարանագիտության և մատենավարության բաժինը: Այդ ժամանակ կարդում էինք պարտադրաբար, որից ես հաճույք չէի ստանում, մտածում էի, թե ե՞րբ կունենամ ազատ ժամանակ վերընթերցելու սիրով կարդացած գրքերս: Ավարտելուց հետո ինձ հրավիրեցին աշխատանքի Խնկո Ապոր անվան գրադարանում, որտեղ աշխատեցի 1976-1994 թվականներին: Շփումը գրողների հետ շատ մեծ էր: Հանդիպել եմ Համո Սահյանին, Սերո Խանզադյանին, Վարդգես Պետրոսյանին, Վիլյամ Սարոյանին և շատ ուրիշներին: Յուրաքանչյուր հանդիպում իր մեջ կերպարներ էր ներառում: Հիմա, երբ գիրք եմ կարդում, կարծես լսում եմ գրողի ձայնը, կարծես նա հենց ինձ համար է պատմում: Խնկո Ապոր անվան գրադարանից հետո տեղափոխվեցի դպրոց, ինչը ինձ համար այնքան էլ ցանկալի չէր: Սկզբնական շրջանում դժվար էր մերվելը անձնակազմին, գրադարանին: Բայց հետո ամեն ինչ մտավ իր բնականոն հունի մեջ: Հիմա ես ինձ այստեղ էլ եմ լավ զգում, բայց միևնույնն է, ինձ համար անփոխարինելի է եղել Խնկո Ապոր գրադարանի աշխատանքը:

Երկու աղջիկ ունեմ, մեկը լոգոպետ է, մյուսը՝ էկոլոգ: Երկուսն էլ հետաքրքրված են ընթերցանությամբ, հոգատար են իմ նկատմամբ, նրանց շատ եմ սիրում:

Ինձ ասում են, որ գրադարանավարուհու աշխատանքն այնպիսին է, որ նա հաճախ մենակ է մնում: Հարցնում են՝ չե՞մ ձանձրանում արդյոք մենակ լինելուց: Այնինչ ես մենակ չեմ, ինձ հետ բազում ընթերցողներ կան և բազում գրքեր:

Յուրաքանչյուր երկիր ունի իր ներակայանալի գրողը: Երբ ասում ենք Սերվանտես, ես Իսպանիա եմ պատկերացնում, ասում ենք Դանթե՝ Իտալիա, ասում ենք Պուշկին՝ Ռուսաստան և այլն, և այլն: Հայաստան ասելիս ես Սահյան եմ պատկերացնում, պատմավիպասան ասելիս՝ Րաֆֆի, ում պատմավեպերն ավելի շատ բան են տալիս, քան պատմության դասագրքերը:

-Ի՞նչ մարդկային հատկանիշներ է պետք ունենալ գրադարանավարուհի լինելու համար  և ինչո՞վ է որոշվում լավ կամ վատ գրադարանավարը:

-Առաջին հերթին կուզեմ նշել համեստությունը: Երբ ես փողոց եմ դուրս գալիս, չեմ մտածում, որ շատ կարդացած եմ, որ մյուսներն ինձնից պակաս են: Դպրոցական գրադարանավարի աշխատանքն ավելի պատասխանատու է, քանի որ նա գործ ունի մատաղ սերդնի հետ, իսկ մատաղ սերնդին ուղղորդելը շատ ավելի բարդ է, որովհետև հնարավոր է ինչ-որ մեկը կարդա տարիքային առումով իրեն ոչ հասանելի գիրք և հիասթափվի բոլոր գրքերից, առհասարակ ընթերցանությունից: Այսինքն՝ գրադարանավարը պիտի կարողանա ընթերցողին օգնել ճիշտ ընտրություն կատարել:

Ընթերցանությունը, իմ կարծիքով, լավագույն զբոսանքն է, լավագույն հանգիստը: Երբ որևէ բան եմ կարդում, այդ նույն նկարագրության մեջ ես զբոսնում եմ, ապրում եմ: Դրանից լավ ուրիշ ի՞նչ հաճույք կա: Ինձ համար ամենից մեծ հաճույքը ընթերցանությունն է: Նույնիսկ երբ մեկնում եմ ամառանոց, ինձ հետ անպայման վերցնում եմ որևէ գիրք:

-Իսկ ինչո՞վ է կյանքում Ձեզ օգնում Ձեր մասնագիտությունը:

-Օգնում է մարդկանց ճանաչելու հարցում, ինչի համար անհրաժեշտ է շատ գրքեր կարդալ: Եթե աշակերտը ուզում է որևէ գիրք իսկապես կարդալու համար, ես կարող եմ բերել այն այլ գրադարանից, նույնիսկ մեր տանից, միայն թե այդ գիրքը հասցնեմ նրան: Դու պիտի փորձես յուրաքանչյուրի մեջ լավը տեսնել, յուրաքանչյուրին օգնել. Ի վերջո դժվար չէ գիրք տանել-բերելը:

Վերջին տարիներին ես մեծ ուշադրություն եմ դարձնում թարգմանություններին: Առաջ մենք այդքան մեծ թարգմանական գրականություն չունեինք: Սովետական տարիներին թարգմանություններ արվում էին միայն Ռուսաստանի թույլտվությամբ և հիմնականում ռուսերեն լեզվից: Եթե գիրքը ռուսերեն թարգմանություն չէր ունենում, մեզ մոտ իրավունք չունեին այն հայերեն թարգմանելու: Բայց չմոռանանք նաև, որ լեզվից լեզու թարգմանվելիս գրքի համն ու հոտը կորչում է: Օրինակ՝ հայերենում կան բառեր, որոնք չեն թարգմանվում ռուսերեն, և ոչ մի արտասահմանցի չի կարող զգալ այդ բառերը:

-Ովքե՞ր են Ձեր սիրելի գրողները և ինչո՞վ են նրանք առանձնահատուկ Ձեզ համար:

-Տարբեր տարիքներում սիրելի գրողները տարբեր են: Ես մարդու կյանքը կբաժանեի ըստ ընթերցանության տարիների: Իհարկե գրքեր կան, որոնք կարդում ենք բոլոր տարիքներում էլ, բայց այդ դեպքում փոխվում է մեր ընկալումը: Հայ գրողներից կառանձնացնեմ Վարդգես Պետրոսյանին, Րաֆֆուն, Խաչիկ Դաշտենցին, Մահարուն: Հարցնում եք՝ ինչո՞ւ: Որովհետև նրանց մեջ շինծու բան չկա, ողջ գրվածը ապրած է: Սիրում եմ կարդալ նաև Զորյան, Իսահակյան: Շատ սիրում եմ նաև պոեզիան: Պոեզիան, գիտե՞ք, կարծես մի հաճելի երաժշտություն լինի, որը ձեռքիդ տակ պիտի ունենաս մշտապես: Հայ բանաստեղծներից կառանձնացնեմ Սևակին, Չարենցին: Ռուս գրողներից շատ եմ սիրում Բունինին, Կուպրինին, Չեխովին, ումից, ի դեպ, չեմ հագենում երբեք: Մեծ հոգեբան-գրող է հատկապես Դոստոևսկին, ով ընթերցողի մեջ, կարելի է ասել, նստվածք է թողնում: Արտասահմանյան գրողներից սիրում եմ կարդալ Շեքսպիր, Բալզակ, Մոեմ, Մարկես, Ֆլոբեր, Հագարդ, Ռեմարկ, Ցվեյգ, Մորուա: Այլ կերպ ասած՝ այն տեսակի գրքեր եմ սիրում, որոնց մեջ գեղարվեստականից բացի կան նաև գիտաճանաչողական կամ պատմական շրջանին վերաբերող նյութեր:

-Կա՞ արդյոք որևէ գիրք, որը նշանակալից դեր է ունեցել Ձեր կյանքում:

-Կդժվարանամ առանձնացնել մեկը: Առաջինը մտքիս եկավ Միկլուխո Մակլայի մասին գիրքը, որի հետ կապված մի զավեշտալի պատմություն կա: Դեռ դպրոցական տարիքում ընկերուհուս հետ գնացել էինք գրադարան, որտեղ այդ գրքից ընդամենը մեկ հատ էր, ինչի պատճառով մենք, պատկերացնո՞ւմ եք, վիճեցինք, երկար ժամանակ նեղացանք իրարից: Բանն այն էր, որ միասին նստում էինք գրադարանում, նա՝ աջ կողմում, ես՝ ձախ, ձախից  դժվար էի կարդում, նա էլ արագ էջը թերթում էր, ես էլ չէի հասցնում ավարտել: Ասում էի, թե իր հետ էլ չեմ գա գրադարան, բայց նա էլ առանց ինձ չէր գնում:

Կուզեմ նշել նաև «Մուսա լեռան քառասուն օրը», որը շատ մեծ ազդեցություն ունեցավ: Վերֆելն այնպես է նկարագրել, կարծես ինքն էլ է մուսալեռցիների հետ եղել, իսկ դա օտարագիր գրողի համար շատ կարևոր է:

Վերջին շրջանում ցնցեց նաև Մարկեսի «Հարյուր տարվա մենությունը», որից հետո նույնիսկ բանաստեղծություն գրեցի:

Մեծ ազդեցություն թողեցին նաև Բայրոնը, Դոն Ժուանի «Փախուստը», Գյոթեի «Երիտասարդ Վերթերի տառապանքները»:

Իսկ ինչ վերաբերում է «Փոքրիկ Իշխանին», այն կարելի է անվերջ կարդալ: Ամեն օր վերջացնել, նորից սկսել: Նորից և նորից: Ամեն օր:

-Փաստորեն Խնկո Ապոր անվան գրադարանում աշխատելու տարիներին շատ եք հանդիպել գրողների: Ի՞նչ հետաքրքիր դեպքեր կհիշեք այդ հանդիպումներից:

-Հետաքրքիր հանդիպում տեղի ունեցավ Մարիետա Շահինյանի հետ: Շատ համեստ կին էր. Երբ դահլիճը ծափահարեց նրան, նա ասաց.

-Մի՛ ծափահարեք, այդ ես պիտի ծափահարեմ, որ ընթերցող-աշակերտներ եմ տեսնում, գրողը գրող է, ձեր ծափահարությունը այն է, որ Դուք կարդում եք, ուրիշ բան ինձ պետք չէ:

Այս խոսքերը ականջներումս են մինչ օրս:

Լավ հիշում եմ Սարոյանին: Այն օրը, երբ նա եկավ, գրադարանում տոն էր: Մի աշխատակից ունեինք, խոսքս Մանիկ Կոշկակարյանի մասին է, նա առիթը բաց չէր թողնում նշանավոր մարդկանց հրավիրելու մեզ մոտ: Մի երկու-երեք անգամ հանդիպեցինք Սարոյանին: Նա օտարագիր գրող է, ճիշտ է, բայց իր մեջ կրում է Բիթլիսի արմատները, իր աչքերում՝ հայի տխրությունը: Երբ նրան կարդում եմ, մտածում եմ, որ մենք համերկրացի ենք: Հիշում եմ՝ իրեն ծափահարում էին, ինքը զարմացած երեխայի պես նայում էր միայն: Երբ կարդացի Վահագն Դավթյանի հեղինակած հուշերը Սարոյանի մասին, պարզվեց, որ նրա մոտ էլ նույն տպավորությունն էր, ինչ որ ինձ մոտ: Սարոյանը աշխարհի գրող է, դա ես չեմ ասում, դա բոլորն են փաստում: Նույնն էլ Հեմինգուեյը, նրան էլ եմ լավ հասկանում:

Մի անգամ ընկերներիցս մեկն ասաց. «Քեզ տանելու եմ Գրողների միություն. այնքա՜ն կենդանի գրողներ տեսնես»: Ես էլ ուսանողուհի էի, դեռևս բոլորին ծանոթ չէի, դրանից կաշկանդվում էի: Այդ պատճառով սկսեցի կարդալ ժամանակակիցներին, ովքեր տպագրվում էին «Գարուն» ամսագրում, որի խմբագիրը այդ ժամանակ Վարդգես Պետրոսյանն էր: Նրան էլ, Ռազմիկ Դավոյանին էլ մի քանի անգամ բախտ վիճակվեց հանդիպել:

-Խոսենք ժամանակակիցներից: Ձեր կարծիքով, ի՞նչ քայլեր պիտի արվեն հպետք է անել, որ մարդիկ կարդան ժամանակակից գրականություն:

-Կարելի է հեռուստատեսությամբ ունենալ գրական ժամ, քանի որ ոչ բոլորն են կարդում «Անդին» ամսագիր կամ մի ուրիշ բան: Գրական ժամեր, գրական հանդիպումներ… Նախաձեռնությունը պիտի Գրողների միությանը լինի: Հիմա Գրողների միությունը մի փոքր պասիվ է: Այն ժամանակ հատուկ թույլտվություն էր պետք տպագրվելու համար, իսկ հիմա ցանկացածն էլ կարող է տպագրվել: Բայց դա դեռ չի նշանակում, որ բոլորը գրող են, գիրքը անպայման պիտի անցնի քննադատության միջով: Իսկ այ հանդիպումները գրախանութներում, ես կարծում եմ, ավելի շատ երևալու, վաճառքի համար են: Այդպես ընթերցողը գրողին չի ճանաչում: Իսկ եթե որոշ ժամանակ անց տվյալ գրողի գործերին ծանոթանալուց հետո նորից հանդիպում կազմակերպվի, գրողները կունենան իրենց ընթերցողական խումբը, տարիքը: Ընթերցանությունն էլ ունի որոշակի տարիք: Հիմա կարծես ինչ-ինչ պատճառներով այն մի փոքր հետ է մղվել: Մարդիկ էլի կարդում են, բայց ոչ ինչպես առաջ: Հիմա գրադարանները շատ վատ են համալրվում: Աշակերտը գա, ժամանակակից ուզի, ես ի՞նչ կարող եմ տալ, կա՞ որ տամ, չկա: Իսկ այն ժամանակ կային հատուկ նվիրատվության օրեր, երբեմն էլ նախարարությունն էր մատակարարում գրադարաններին: Իսկ ո՞ր գրադարանն է լավը. այն, որը ունի հարուստ և հատկապես գործածական ֆոնդ:

Վերջին ժամանակներում աշակերտությունն ու ծնողական կազմն է նվիրատվություն կազմակերպում, ունենք նաև անհատ նվիրատուներ:

-Շատերը այն կարծիքին են, թե ժամանակակից սերունդը այսօր չի կարդում: Որպես գրադարանավարուհի՝ ի՞նչ կարող եք ասել այդ մասին:

-Ես ամենևին էլ այդ կարծիքին չեմ: Դպրոցականների շրջանում մեծ աշխուժություն է տիրում: Չի կարելի անընդհատ ասել՝ մեր սերունդը, մեր սերունդը… Ամեն սերունդ իր հետ նորություն է բերում, բերում է ավելի խորը մտքեր, խորը մտածողություն: Ես հարստանում եմ Ձեր՝ լայն մտածողություն ունեցող սերնդով: Ձեր սերունդը շատ հրաշալի սերունդ է, պարզապես մարդիկ, երբ սերմեր են ցանում, շարունակ նայում են աճած մեկ մոլախոտին, բայց չի կարելի անտեսել մյուսներին: Այդ մի չընթերցող աշակերտով չի կարելի կարծիք ձևավորել սերնդի մասին: Երբ  որևէ աշակերտ գալիս և ուզում է մի ժամանակակից գիրք, որը գրադարանը չունի, ես անպայման նշում եմ ինձ մոտ, որպեսզի հետևողական լինեմ, գտնեմ, ինքս էլ կարդամ, որովհետև անհարմար է հետ մնալ ժամանակակիցներից: Ամենաթանկ բանը ժամանակն է, եթե անցավ, էլ ետ չես բերի:

Ընդհանրապես, եթե որևէ գիրք կարդացել ես, սակայն այն հետք չի թողել և շուտ մոռացվել է, ուրեմն այն չես կարդացել: Եվ ուրեմն մարդկանց շրջանում չպիտի ասես, թե այն կարդացել ես, որովհետև ամոթ կլինի քննարկել մի բան, որը չես հիշում: Վերջին ժամանակներում չեմ հիշում մի գիրք, որը կարդացել եմ առանց թղթի ու մատիտի: Նշումներ եմ անում, առանձնացնում լավագույն մտքերը, վերընթերցում սիրելի հատվածները:

Կյանքում գիրքը չեմ փոխի համակարգչի հետ: Թեկուզ ստեղծագործությունը համացանցում լինի, ես, մեկ է, կարդում եմ գրքով, որովհետև գիրքը պիտի շոշափես, զգաս, իսկ համակարգչով կարդալիս ինձ թվում է, թե շուտով կարդացածս կկորչի:

-Մեր երիտասարդներին ի՞նչ գրականություն է հետաքրքրում:

-Հասունացման տարիքում երիտասարդները շտապում են, ուզում են կյանքը շուտ ճանաչել, նրանց ընթերցած գրքերը հետաքրքրանում են, շրջանակը՝ լայնանում: Սիրում են կարդալ հոգեբանավերլուծական գրքեր, ավելի նեղ շրջանում՝ նաև պատմական գործեր:

-Գիտեմ, որ Դուք ևս ստեղծագործում եք: Երբևէ ցանկություն չե՞ք ունեցել գիրք գրելու:

-Ես գրում եմ որևէ գրքի, հոգեկան ապրումների ազդեցության տակ: Երբեմն ստեղծվում են տողեր, որոնք մոռացվում են: Միշտ մտածել եմ, որ ինձ մոտ չի ստացվի գիրք գրել: Այդպիսի գրողական մեծ բաներ չեն ծնվել երբևէ: Հիմնականում փոքրիկ բաներ են: Այդ բոլորը տրամադրություն են ստեղծում: Առհասարակ ես փողոցում դանդաղ եմ քայլում, կարող է պատահել, որ քայլեմ և աշնանային տերևներ հավաքեմ, ներշնչվեմ որևէ երաժշտությունից, ներկայացումից: Վերջին գիրքը կարդալիս անընդհատ երաժշտություն էի լսում. Շոպեն, Շուբերտ, Բեթհովեն: Ես ինձ գտնում էի երաժշտության ու գրքի մեջտեղում: Նման գեղեցիկ համատեղություն երբևէ չէի զգացել: Կարելի է ասել՝ ես եղանակային ընթերցող եմ:

-Եթե հնարավորություն ունենայիք, ուրիշ ի՞նչ մասնագիտություն կընտրեիք:

-Ես միշտ սիրել եմ այն աշխատանքը, որը աղմուկ չի բերում, բայց շփում է ունենում մարդկանց հետ: Սկզբում ուզում էի իրավաբան դառնալ, կարող էի նաև՝ արխիվի աշխատող:  Չեմ սիրում մեխանիկական աշխատանք, որը ինձ հոգով չի հարստացնում: Ես սիրում եմ մենակ մնալ, առանձնանալ իմ աշխարհում, իսկ գրքերի մեջ դա կարողանում եմ անել:

-Ի՞նչ խորհոււրդ կտաք մեզ՝ պատանիներիս:

-Մարդկային ամենամեծ հատկանիշը ազնվությունն է: Մարդ պիտի ազնիվ լինի, թե չէ ամեն ինչ կկորչի: Պիտի ձեռքդ  դնես սրտիդ ու հանգիստ լինես, որ սուտ ոչինչ չես ասում: Կարող ես ծույլ լինել, թափթփված լինել, բայց ոչ ստախոս: Ամեն վատ բան ստից է ծնվում: Երբ ասում են՝ սուտ ես ասում, նյարդայնանում եմ, գոնե դրական բառով ասեն, ասեն՝ ճիշտ չես ասում, տարբերությունը մեծ է: Իհարկե կան բարի ստեր, որոնց կարելի է շրջանցել, խոսքս դրանց մասին չէ: Երբ ինձ որևէ մեկը ճիշտ չի ասում, ես չեմ ասում նրան այդ մասին, ոչինչ, թող իմանա, թե ճիշտ ասաց, հաջորդ անգամ ես այնպես կանեմ, որ նա իսկապես ճիշտ խոսի:

Հարցազրույցը վարեց՝ Միլենա Խաչիկյանը

Արմեն Ադամյանը  երգիչ, կիթառահար է: Որոշեցի հարցազրույցս վերցնել նրանից, քանի որ շատ եմ լսել նրա մասին: Նա էլ է եղեգնաձորցի և սովորել է մեր դպրոցում` գերազանց առաջադիմությամբ:  Եղել է իր ժամանակի առաջադեմ, արվեստասեր մարդկանցից: Ստեղծագործում է նաև իմ ամենասիրած ռոք ժանրով:

-Երբվանի՞ց է Ձեր մեջ ծագել սեր դեպի երաժշտությունը և կիթառը:

-Դեռ անցած դարի 60-ական թվականներից, երբ ես ապրում էի Ագարակաձորում և սովորում Եղեգնաձորի թիվ 1 միջնակարգ դպրոցում, ու ամեն օր դպրոց հասնելու համար ոտքով անցնում էի 6-7 կմ:

Ծնողներս մանկավարժներ էին, և այդ պատճառով էլ մեր տանը միշտ շատ էին ամսագրերն ու թերթերը: Տանը նստած՝ ամսագիր էի թերթում, հանկարծ տեսա լեհական երաժշտական մի խումբ, որի ձեռքին կար Չերնիկովի կիթառ: Կիթառն ինձ գերեց:

Մեր ժամանակվա հիմնական ինֆորմացիայի աղբյուրը հեռուստացույցով ցուցադրվող հնդկական ու ադրբեջանական ֆիլմերն էին: Հաճախ լսում էի տարբեր ժանրերի երաժշտություն, որոնք փորձում էի կատարել: Դրանցից էին Beattles քառյակի առաջին երգերը:

-Եթե կարելի է, պատմեք Ձեր առաջին քայլերի մասին այդ բնագավառում:

-Ես դեռ դպրոցական տարիներին արդեն կայացել էի որպես երգիչ: Լինելով իմ հեռավոր ազգականների տանը՝ Դոնի Ռոստովում, ես լսել էի որակյալ էստրադային երգեր: Վերադառնալով Եղեգնաձոր՝ շատ հաճելի անակնկալ բերեցի մեր դպրոցի համար: Առաջին անգամ, մի համերգի ժամանակ, հանդես եկա ռոքնռոլային երգով, որը լավ ընդունվեց երաժշտասեր հանդիսատեսի կողմից:

Հիշում եմ՝ մշակույթի տան տեղը ճահճուտներ էին, իսկ ամֆիթատրոնի տեղում՝ վարունգի կախովի այգիներ: Կինոթատրոն էլ չկար: 12 տարեկան էի, երբ մշակույթի տանը կից մի փոքրիկ երաժշտական խումբ բացվեց՝ «Ծիծեռնակ» անվամբ, որի անդամներն ինձ հրավիրեցին միանալ իրենց խմբին:

-Այժմ  Դուք պատմում եք Ձեր դպրոցական տարիներից, իսկ ինչպե՞ս եք սովորել դպրոցում և ի՞նչ հետաքրքիր դեպքեր կհիշեք կապված դպրոցի հետ:

-Ես դպրոցում սովորել եմ գերազանց և ավարտել ոսկե մեդալով: Մասնակցել եմ հիմնականում մաթեմատիկայի օլիմպիադաներին, իսկ բանաստեղծություններ գրել եմ դեռ 3-րդ դասարանից:

Երբ 7-րդ դասարանում էի՝ 13 տարեկան, Եղեգնաձորի գերազանց սովորող և ակտիվությամբ աչքի ընկնող երեխաների մի խումբ ստեղծեցին, որի մեջ ընդգրկվեցի նաև ես, և ձմեռային արձակուրդներին մեզ տարան Մոսկվա-Լենինգրադ: Հենց Կարմիր հրապարակի խանութներից մեկում տեսա իմ երազանքների՝ Չերնիկովի կիթառը և  մոտս եղած ամբողջ գումարով գնեցի այն, որը դարձավ այդ ժամանակվա Հայաստանի առաջին էլեկտրական կիթառներից մեկը: Ես սկսեցի ինքնուրույն պարապել այդ կիթառի վրա, որովհետև ոչ մեկը չկար, որ սովորեցներ: Ես հաճախել էի երաժշտական դպրոց և ունեի որոշակի կրթություն: Հետո բախտս բերեց, երբ Եղեգնաձոր եկավ ջութակի ուսուցիչ Մերուժան Սիմոնյանը, ով նաև կիթառ նվագել գիտեր: Ես ընդգրկվեցի նրա խմբում: Բայց հետո նա մեկնեց, և ես ստեղծեցի իմ առաջին խումբը՝ 9-րդ դասարանում: Այն կազմված էր չորս տղայից ու երկու աղջկանից և կոչվում էր «Ե-Ե», այսինքն` «Եղեգնաձորի Երաժիշտներ»: Այդ խմբից էր շատ հայտնի են՝ Ժորա Սիմոնյանը և Հայկ Իսախանյանը:

-Նվագելը Ձեզ համար մասնագիտությո՞ւն է, թե՞ ուղղակի նախասիրություն:

Նվագելը, բացի մասնագիտությունից, Աստծու և բնության կողմից տրված շնորհ է, երկրորդը՝ պարգև, երրորդը՝ միակ փրկիչ օղակ, որը փրկում է աշխարհի և երկրագնդի վրա գտնվող ամեն տեսակ ճղճիմ ու անհեթեթ բաներից՝ սկսած պատերազմից, վերջացրած փողով, պաշտոնով, ընչաքաղցությամբ և քաղքենիությամբ:

Ինձ համար աշխարհի վրա ամենամաքուր տեղը դաշնամուրն է՝ սև ու սպիտակ ստեղների թագավորությունը: Երաժշտությունը խոսող հոգի է, որտեղ դու մտնում ես ու հանդիպում մաքրության: Երաժշտությունը ես համեմատում եմ բնության հետ:

Երաժշտությունը իդեալական է՝ իր բոլոր առանձնահատկություններով: Այն աշխարհի և տիեզերքի մի մասնիկն է:

-Ի՞նչ համերգներով եք հանդես եկել և որտե՞ղ:

-Ես չպատմեցի մի խմբի մասին, որը կոչվում էր «Էվրիկա»: Այդ խմբում նվագում էին մոտ 140 մարդ, որոնցից էին՝ Արման Հովհաննիսյանը, գեներալ-մայոր Ներսիկ Եսայանը և շատ շատերը:

Ես տարբեր խմբերով հանդես եմ եկել արտասահմանյան երկրներում՝ Լեհաստանում, Գերմանիայում, Չեխոսլովակիայում, Մորավիայում, Լատվիայում, Լիտվայում, Ղազախստանում, Ուզբեկստանում և ԽՍՀՄ-ի այլ երկրներում:

-Ասացիք, որ եղել եք տարբեր երկրներում: Իսկ վերաբերունքի ինչ-որ տարբերություն զգացե՞լ եք:

Ճիշտն ասած, ո՛չ մի տարբերություն: Նույնիսկ Ադրբեջանում մեզ շատ լավ ընդունեցին և խտրականություն չդրեցին ազգերի միջև: Նաև ունեցել եմ ադրբեջանցի ծանոթ երաժիշտներ, ովքեր ինձ օգնել են տարբեր հարցերում:

-Ո՞ր երգիչների հետ եք համագործակցել և ելույթներ ունեցել:

-Ելույթներ եմ ունեցել Ձախ Հարութի, Ռուբեն Հախվերդյանի, Դավիթ Ամալյանի, Էդուարդ Զորիկյանի, Վահան Արծրունու, Վահե Քոչարի, Աշոտ Ղազարյանի, Հրաչյա Հարությունյանի՝ Սիրուշոյի հոր, Արթուր Մեսչյանի, Արա Գևորգյանի, Նունե Եսայանի և այլոց հետ:

-Ի՞նչ Էիք ցանականում դառնալ մանկության տարիներին :

-Մանկության տարիներին ուզում էի դառնալ լրագրող: Նույնիսկ ավարտական քննության շարադրությանս մեջ, որն ուներ «Ինչպես ես քեզ տեսնում քսան տարի անց» վերնագիրը, գրել էի՝ լրագրող: Դպրոցն ավարտելուց հետո ուզում էի միանգամից լրագրող դառնալ: Սակայն նոր օրենք էր դուրս եկել. դիմորդը պիտի ունենար երկու տարվա աշխատանքային ստաժ: Ես թողեցի իմ մտադրությունը: Սովորեցի Մոսկվայի Մորիս Թորեզի անվան համալսարանում: Առաջին մասնագիտությամբ թարգմանիչ եմ: «Պիոներ-կանչ» թերթի հատուկ թղթակիցներից էի Եղեգնաձորում: Այդ ժամանակ արդեն հայտնի երգիչ էի:

-Արդյո՞ք այժմ էլ  ստեղծագործում եք: Եվ եթե՝ այո, ապա՝ ի՞նչ ժանրով:

-Այո՛, ստեղծագործում եմ: Ստեղծագործում եմ տարբեր ժանրերով՝ ռոք, փոփ, ջազ, ժամանակակից… Ունեմ նաև ժողովածուներ, որոնցից են՝ «Աստղիկները», «Հանդիպում ծերացած ռոքերի հետ», «Կարծիքներ, մտքեր, աֆորիզմներ»: Ունեմ 12 CD ժողովածու և 250 տեսաերիզ: Հայտնի  են «Այգաբաց», «Մեղավոր գարուն», «Աղոտ աչքերով ծաղրածուն», «Ճամփորդական», «Ամառային ձայներ», «Արևածաղիկ» ստեղծագործությունները:

-Ժամանակին շատ մեծ ճանաչում ուներ հեղինակային երգը, մարդիկ սիրում և լսում էին: Ինչպիսի՞ն է այսօրվա հեղինակային երգի ոլորտը Հայաստանում:

-1988-1994 թթ. իմ նախաձեռնությամբ Եղեգնաձոր քաղաքում կազմակերպվեցին և անցան հեղինակային երգի առաջին՝ թվով հինգ հանրապետական փառատոները, ուր առաջին անգամ բեմ դուրս եկան այսօր հեղինակային երգում արդեն հայտնի անուններ դարձած Վահան Արծրունին, Էդուարդ Զորիկյանը, Արմինե Հայրապետյանը, Արմեն Մովսիսյանը,Կարեն Մամիկոնյանը, Շիբոյան եղբայրները,Լիլիթ Կարապետյանը,Արամ Ավագյանը և շատ ու շատ ուրիշներ….Այսօր տաղանդավոր հեղինակ-կատարող Վախթանգ Հարությունյանի նախաձեռնությամբ Երևանում՝ Թումանյան 40 հասցեում, գործում է հայ հեղինակ-կատարողների «Բարդ ակումբ»-ը, որտեղ ամեն ուրբաթ օր հանդես են գալիս այս ժանրի ներկայացուցիչները, ինչպես նաև Ռուբեն Հախվերդյանը, Քրիստ Մանարյանը, Դավիթ Ամալյանը, Լիլիթ Սարգսյանը, Վահե Քոչարը, Վարդան Գալստյանը, վերջապես ես և այլոք…

-Մի հետաքրքիր պատմություն կարո՞ղ եք պատմել, որը տեղի է ունեցել Ձեր համերգների ժամանակ:

-Հետաքրքիր պատմություններ շատ են եղել: Մի անգամ Ռուբեն Հախվերդյանի հետ համերգի ժամանակ հանկարծ զգում եմ, որ նրա ձայնը չի հնչում: Շրջվում եմ ու ի՞նչ տեսնեմ.  քնել է: Դահլիճում մոտ 400 հոգի կար, ես վեր կացա ու ասացի. «Շը՜շ… Հախվերդյանը քնել ա: Կամաց-կամաց վեր կացեք և դանդաղ դուրս եկեք»:

Ու պատկերացրեք, որ ամբողջ ժողովուրդը շարան-շարան դուրս եկավ:

Հիշում եմ՝ մի անգամ ուղղաթիռով գնում էինք համերգի ու վայրէջք կատարեցինք եղջերուների հոտի մեջ:

Հետաքրքիր դեպք է նաև, թե ինչպես սովորեցի լողալ: Ես փոքր էի՝ 4-5 տարեկան, երբ բարեկամներով գնացել էինք գետ: Ես ուզում էի ցատկել, երբ հայրս բացականչեց. «Արմե՛ն, չթռչե՛ս, խորն ա՜»: Բայց ես արդեն ցատկել էի և զգում էի, որ չեմ կարողանում ջրից դուրս գալ: Բախտս բերեց, որ հայրս ցատկեց ու փրկեց ինձ:

-Ինչպիսի՞ խորհուրդ և բարեմաղթանք կտաք այսօրվա երիտասարդությանը:

-Հայ երիտասարդներին մաղթում եմ չմոռանալ մեր ազգային պատվի, տեսակի և որակի մասին:

Հարցազրույցը վարեց Սոֆյա Աբրահամյանը

Հարցազրույց մայրիկիս` Կրթության Ազգային Ինստիտուտի Վայոց Ձորի մասնաճյուղի տնօրեն Հայկուհի Բարսեղյանի հետ:

-Մայրիկ, ի՞նչ մասնագիտություն ունես:

-Մասնագիտությամբ փիլիսոփա եմ: Ավարտել եմ Երևանի պետական համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետը:

-Իսկ մասնագիտությամբ ե՞ս աշխատում:

-Այո, բայց ոչ հիմնական աշխատանքում: Ես դասավանդում եմ ՀՊՏՀ-ի Եղեգնաձորի մասնաճյուղում մի շարք առարկաներ, այդ թվում նաև փիլիսոփայություն:

-Իսկ ո՞րն է հիմնական աշխատանքը:

-Ես աշխատում եմ Կրթության Ազգային Ինստիտուտի Վայոց Ձորի մասնաճյուղի տնօրեն:

-Ինչո՞վ է զբաղվում ազգային ինստիտուտը:

-Հանրակրթության ոլորտի մասնագետների համար վերապատրաստումներ, սեմինար-պարապմունքներ ենք կազմակերպում:

-Իսկ ո՞ր աշխատանքն է ավելի հոգեհարազատ:

-Քանի որ հիմնական աշխատավայրում բացի վարչական աշխատանքից նաև դասընթացավար եմ, իրականացնում եմ հասարակագիտության ուսուցիչների դասընթացներ, ըստ էության իմ երկու աշխատանքներն իրար հետ շատ ընդհանրություններ ունեն, ինչպես առարկայի, այնպես էլ իրականացվող եղանակների տեսանկյունից: Կարելի է ասել, երկու աշխատանքն էլ սիրում եմ, հաճույքով եմ կատարում:

-Իսկ աշխատանքի մեջ ի՞նչն է ավելի շատ դուր գալիս:

-Շփումը մարդկանց` ուսուցիչների և ուսանողների հետ, տարբեր սերունդների ընկալումներին և պատկերացումներին հաղորդակից դառնալու հնարավորությունը, ինչպես նաև աշխատանքիս ինքնակրթության և ինքնակատարելագործման հնարավորությունը: Իմ ուսուցիչները` թե կյանքում, թե առօրյա աշխատանքում մեծ փիլիսոփաներ են, նրանց կենսաիմաստային ասույթները, արժեքային ուղենիշները ինձ միշտ ուղենիշ են:

-Իսկ սովորելու տարիներից մի հետաքրքիր դեպք կպատմե՞ս:

-Հիշում եմ ուսանողական կյանքից մի դրվագ: Դասախոսության ժամանակ իմ սիրելի դասախոսը հաճախ էր իր հայացքը սևեռում իրեն հետաքրքրությամբ լսող ուսանողների վրա: Նայում էր մեկին, կարծես թե հենց այդ մեկի համար էր դասախոսությունը կարդում: Իսկ այդ օրը նրա անբեկուն հայացքի օբյեկտը ես էի, քանի դեռ ուշադիր լսում էի նրան, նա ոգևորված խոսում էր, բացատրում: Հանկարծ մտքերս այլ ուղղությամբ շեղվեցին, չնայած, որ շարունակում էի նայել դասախոսիս ուղղությամբ, սակայն այլևս նրան չէի լսում: Ինձ թվում էր, եթե նայում եմ իրեն, դա բավական է: Բայց դասախոսը շփոթվեց, մտքերը խառնվեցին իրար, և լավ էր, որ զանգը հնչեց: «Այդ ի՞նչ արեցիր, Հայկուհի»,- սրանք իմ դասախոսի վերջին բառերը եղան, և նա դուրս եկավ լսարանից: Շատ վատ էի զգում, բայց նաև հասկացա, որ դասավանդողի և աշակերտի կամ ուսանողի միջև անտեսանելի մի կապ կա, առանց որի ուսուցում չի կարող լինել:

-Կցանկանայի՞ր, որ քո երեխաները քո մասնագիտությունն ընտրեն:

-Ես ունեմ մի համոզմունք, որ փիլիսոփայությունը որպես մասնագիտություն միայն Անտիկ աշխարհում էր հարգի: Այսօր ցանկացած մասնագիտություն բարձրագույն կրթության համակարգում սերտ առնչություն ունի փիլիսոփայության առարկայի հետ և ուսումնասիրվում է: Իմ երեխաներն ունեն բնագիտական ուղղվածություն, և արդեն ընտրել են իրենց ապագա մասնագիտությունը: Փիլիսոփայի խոսքերով ասած, կցանկանայի ինչ անում են`լավ անեն:

Հարցազրույցը վարեց Անի Կարապետյանը