Ձախորդ օրերը ամռան նման կուգան ու կերթան

«Ձեզի ի՞նչ վնաս ա եղել»: Հանապազօրյա «բարև»-ի փոխարեն այս արտահայտությունն էր հնչում ագարակցիների շուրթերից: Մի քանի շաբաթ առաջ երեկոյան սկսված կարկուտը, անձրևն ու քամին բառիս բուն իմաստով ավերել են ագարակցիների տանիքներն ու բերքը, արմատախիլ արել ընկույզի ծառերը:  Ձեզ եմ ներկայացնում ֆոտոշարք՝ աղետի վնասները Ագարակից:

Գյուղի երեխաներով  էլ հայտնի «Աշտարակի պոպոքը» երգը այսպես են երգում.

Եկեք Ձեզ մեր գյուղ տանեմ,
Մեր ավերված բաղ տանեմ,
Ժուռնալիստ ջան:

 Ագարակի պոպոքը,
Հագել է իր սապոգը,
Մտել բախչան:

 Տփել է տակ ծիրանը,
Լոբին ու պոմիդորը,
Ժուռնալիստ ջան:

 Ո՞վ է տալու փողերը,
Ավերված են գոմերը,
Ժուռնալիստ ջան:

Այս խոսքի վրա եկավ գյուղապետի տեղակալ Ռուբեն Կարապետյանը: «Մանանայից» ստացած լրագրողական հմտություններս գործի դնելով անցա գործի և մի քանի հարց տվեցի նրան:

-Պարոն Կարապետյան, Դուք կարծես  թե առավոտից շրջում եք գյուղով: Ի՞նչ էիք անում:

-Ինչպես գիտեք, երեկ տեղացած ուժեղ կարկուտն ու անձրևը, որոնց ուղեկցում էր ուժգին քամին, ավերեցին Ագարակի հողամասերը, այգիները, տները… Առավոտյան գյուղապետ Վահան Խաչատրյանը ավագանու նիստ հրավիրեց, որին մասնակցեցին գյուղապետարանի աշխատակիցները, ավագանու անդամները, գյուղացիները: Սերգո Կարապետյանի հրահանգով կազմվեցին հանձնաժողովներ, որոնք պիտի պարզեն վնասի չափը: Ես էլ իմ կոլեգաների հետ հաշվարկում եմ վնասները:

-Ձեր կարծիքով, ի՞նչ աստիճանի վնաս է հասցրել աղետը:

-Իմ հաշվարկներով երեկվա աղետը բավականին վնաս է հասցրել գյուղացիներին: Պտուղ-բանջարեղենի 80 տոկոսն ավերվել է, ցանքատարածությունների՝  ցորենի, գարու բերքի 70 տոկոսն է ավերվել: Արմատախիլ է արել բազմաթիվ ծառեր՝  հիմնականում ընկուզենու:  Հասցրել է նաև վնաս տանիքներին ՝ 15-20 տոկոսի չափով:

-Լավ, իսկ ո՞վ է փոխհատուցելու վնասը:

-Հավանաբար կառավարությունը:

-Իսկ ե՞րբ:

-Դեռ պարզ չէ:

Պարզ չէ: Պարզ է միայն մի բան` անորոշություն: Ուրեմն, պետք է ինքնուրույն գործել ու հավատալ,  որ  «Ձախորդ օրերը ձմռան նման կուգան ու կերթան…»: 

Միայն թե ձախորդ օրերն այս տարի ամռանը եկան:

Anahit nazaryan

Ամենաթանկ զարդը

Անձրևոտ  շաբաթ  էր:  Ամբողջ  յոթ  օրերը  անձրևել  էր:  Հաջորդ   առավոտյան  որոշեցի  զբոսնել  ու  մենակ  մնալ  մտքերիս  հետ:
Շուրջբոլորը  թաց  էր:  Տանից  դուրս  էին  եկել  շատ  քչերը,  հատկապես  նրանք,  ովքեր  շտապում  էին  աշխատանքի:  Ամենուր  թարմության  բույրն  էր:
Այգին  դատարկ  էր.  հազվադեպ երևույթ  էր:  Քիչ  անց   կրկին  սկսեց  անձրևել (ա՜յ քեզ հաջողություն, անձրևանոց  եմ  վերցրել):   Շարունակելով  ճանապարհս,   նկատեցի  մի  միջին  հասակի  տղամարդու,  ով  հայացքով  անընդհատ  ինչ-որ   մեկի  էր փնտրում  ու  կարծես  թե  բավական  երկար  ժամանակ,  քանի  որ  վերարկուն  ամբողջովին  թաց  էր:
Անձրևը  դադարեց, որոշեցի  մի  փոքր  էլ  մնալ  դրսում:  Դեռ  չէի  հասցրել  անձրևանոցս  փակել,  երբ  մի  աղջիկ ՝ մեծ ու կանաչ  աչքերով,  մոտեցավ,  սկսեց  լացակումած  ձայնով  հարցնել  արդյո՞ք  չեմ  տեսել  իր  ոսկյա  ականջօղը,  վաղո՞ւց   եմ  այդտեղ: Ես  բացասաբար  տարուբերեցի  գլուխս  ու  առաջարկեցի  օգնությունս: Համաձայնվեց:  Պարզվեց  պարուհի  է , ու  հերթական  պարապմունք-մարզումին  գնալուց  է  կորցրել:
Փնտրում  էինք: Ա՜յ  քեզ  զարմանք,  այդ  մարդը  դեռ  կանգնած  սպասում  էր:  Ու  մեկ  էլ  սկսեց  շարժվել  մեզ  ընդառաջ:
-Բա՞ն  եք  կորցրել:
-Ըհը,- ասաց  Կարինեն  ու  սկսեց  լաց  լինել:
Մինչ  ես  փորձում  էի  հանգստացնել,  այդ  մարդը  պարզեց  ձեռքը  ու  երբ  բացեց,  աղջիկը  դադարեց  լաց  լինել, դեռ  ավելին,  սկսեց   ժպտալ:
- Սա՞  ես  կորցրել:  Դե’,  վերցրու,  առանց  այն  էլ  ուշացա  աշխատանքից:  Հա, ու  ուշադիր  եղիր,  հաջորդ  անգամ  միգուցե  այստեղ  էլ  չլինեմ:

Վարդենիս. Ապարանի սարահարթի ու մարդագող ձորերի միջև

Գյուղը, որի մասին պատմելու եմ, և որի ծնունդն է նաև մայրս` Անուշ Համբարձումյանը, դեռ շատ վաղուց է ապաստանել Ապարանի սարահարթի ու մարդագող ձորերի միջև: Խոսքը Վարդենիս գյուղի մասին է: Հին անվանումն է` Գյուլուջա կամ Քյուլուջա, ինչպես ասում են տեղացիները:

Գտնվում է Ապարանից 5 կիլոմետր հարավ-արևելք, Քասաղ գետի միջին հոսանքի շրջանում, գետի աջ և ձախ ափերին։ 19-րդ դարավերջին և 20-րդ դարասկզբին բնակիչները տներ են կառուցել ներկայիս բնակավայրի հյուսիս-արևելյան, արևելյան հարթություններում և կամաց-կամաց անցել են գյուղամիջյան առուն ու մոտեցել Քասաղ գետին, անցել գետի ձախ ափը։
Ի դեպ, իմ հեքիաթ պապը այս գետում սիրում է ձկնորսությամբ զբաղվել, երբ մենք` թոռներս, հյուընկալվում ենք նրա տանը:
Վարդենիսի կլիման ցամաքային է՝ ցուրտ ձմեռներով ու զով ամառներով։ Բայց դե մեզ ինչ. միշտ այնտեղ ենք` լինի ամառ, թե` ձմեռ: Նամանավանդ, երբ զմրուխտյա թփերի միջից աչքով են տալիս ազնվամորին ու հաղարջը:

Գյուղն ունի դպրոց, մշակույթի տուն։ Ցավոք, դպրոցը անմխիթար վիճակում է: Ամռանը, պարզ է, աշակերտները հանգիստն են վայելում, իսկ այ ձմռանը դժվար է: Երեխաները ստիպված են վերարկուներով նստել դասարանում, որովհետև հերիք չէ` ցուրտ է, հետն էլ պատուհաններն են կոտրված (ես կասեի`ընդհանրապես չկան): Ջեռուցման վերաբերյալ խոսք անգամ չի կարող լինել:
Ինչևէ, անցնեմ առաջ ու ասեմ, որ գյուղի` քարով և կրով առաջին տունը կառուցել է Ջանիբեկ Պետրոսյանը, առաջին երկթեք շիֆերածածկ կտուրը՝ Մնացական Պետրոսյանը, առաջին խնձորի այգին տնկել է Պողոս Հովհաննիսյանը, առաջին հեռուստացույցը միացրել է Մնացական Հայրապետյանը, առաջին սառնարանը ունեցել է Մնացական Պետրոսյանը, առաջին երկհարկանի տունը կառուցել է Կարապետ Ղազարյանը…

1930-2000-ական թվականներին ավելի քան 700 վարդենիսցիներ Հայաստանի և արտասահմանի ուսումնական հաստատություններում ստացել են բարձրագույն և մասնագիտական կրթություն։ Նրանցից Տիգրան Թորոսյանն ստացել է տեխնիկական գիտությունների թեկնածուի և քաղաքագիտության դոկտորի, իսկ Վարդգես Հայրապետյանը, Յուրի Մարգարյանը, Հասմիկ Պետրոսյանը, Սոս Պետրոսյանը, Սիմոն Թորոսյանը, Գոհար Ավագյանը գիտության թեկնածուի աստիճան, Մանուկ Պետրոսյանը ՝ դոցենտի գիտական աստիճան։ Վարդենիսցիներ Կառլեն Աղաբաբյանը, Սերգեյ Պետրոսյանը, Օֆելյա Պետրոսյանը, Էթերի Պետրոսյանը, Լյովա Եղիազարյանը (իմիջիայլոց նրա եղբայրը պապիս ու տատիս հարևանն է), Ռուզաննա Ազիզյանը ղեկավարել ու ղեկավարում են Երևան քաղաքի տարբեր դպրոցներ, Ռաֆիկ Աղաբաբյանը, Կարինե Ավետիսյանը դպրոցներ են ղեկավարել Էջմիածնի շրջանում, Ռաֆիկ Ներսիսյանը՝ Աշտարակ քաղաքում, Սամվել Սեդրակյանը՝ Քաշաթաղում, իսկ Կարինե Մանուկյան-Զոհրաբյանը՝ Թբիլիսի քաղաքում։

Ինչպես հարակից գյուղերը, այնպես էլ Վարդենիսը ունի տեղեկատվություն ստանալու իր միջոցները: Դե երևի հասկացաք` բամբասկոտ կանայք ամենուր են, բամբասանքն էլ հաճախ է գյուղի մի փողոցից մյուսը գլորվում… Մեկի թոռանն են նշանում, մյուսի աղջկան` փախցնում…

Պատմություններն ու հետաքրքիր մարդկանց անունները կարելի է անվերջ թվարկել, սակայն կբավարարվեմ այսքանով ու կհուսամ, որ այս Վարդենիսը այլևս չեն շփոթի Գեղարքունիքի մարզի Վարդենիս գյուղի հետ, քանզի այն ևս ունի իրեն բնորոշ առանձնահատկությունները, բնակեցված է անչափ հետաքրքիր ու բարի մարդկանցով և իր ուրույն տեղն ունի Հայաստանում ու հատկապես ` Արագածոտնի մարզում:

Երբ գտնում ես՝ նորից կորցնելու պայմանով

Թերթում եմ գրքիս էջերը, հետո էլի եմ թերթում` ասես ինքս ինձ համոզելով, որ կարդում եմ, իսկ, եթե իրոք կարդում եմ, ապա ձևացնում եմ, թե հասկանում եմ, բայց իրականում մտքերս ուրիշ տեղ են հասել: Չգիտեմ` ուր, գուցե` Մարս, կամ ասենք այնտեղ, որտեղ միայն մտքերս կարող են գնալ: Ինչևէ: Էլի եմ թերթում: Պատահում է, չէ՞:

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Հա, հաստատ բոլորի հետ էլ պատահել է, որ ինչ-որ տեղ, ինչ-որ պահի, կորցրել ենք բոլոր հարցերի պատասխանները: Բոլոր նրանք, որոնց մաս առ մաս հավաքել էինք օրերի, ամիսների ու նույնիսկ տարիների ընթացքում: Կորցրել ենք ու մոռացել այն գտնելու ճանապարհը, ու երևի մեզանից ամենահամարձակները նորից են փորձել հավաքել դրանք, ոմանք դադարել են հարցեր տալուց, իսկ շատերի մոտ դրանք ուղղակի անպատասխան են մնացել… Բայց դուք էլ եք կարծում, չէ՞, որ կյանքն առանց հարցերի անիմաստ էր լինելու: Իսկ դրանց պատասխանները գտնելու ճանապարհը մեզ համար միշտ էլ յուրօրինակ դպրոց է լինում: Երբեմն`բառիս ամենաբուն իմաստով: Դե, ասենք բոլորդ էլ ցանկացել եք իմանալ, չէ՞, թե որտեղից է մարդն առաջացել: Եվ երևի քչերս ենք իմացել մինչև դպրոց գնալը: Դպրոցում անցել ենք Եկեղեցու պատմություն, ու մեզ համար պարզից էլ պարզ է դարձել, որ մարդկային սերունդն առաջացել է Ադամից ու Եվայից: Թվում է, թե գտել ենք մեզ հուզող ամենակարևոր հարցի պատասխանը, բայց, երբ սկսում ենք դպրոցում անցնել կենսաբանություն, պարզվում է, որ նորից կորցրել ենք այն: Ու չնայած, որ ես ու էլի ինձ նման մի քանիսը շարունակ վիճում են կենսաբանության ուսուցչի հետ, որ մարդն ամենևին էլ կապիկից չի առաջացել, բայց և այնպես, մեզ անհանգստացնող հարցը նորից ու նորից խանգարում է մեզ: Եվ նորից սկսում ենք զրոյից հավաքել մեր պատասխանը:

Կյանքում էլ այսպես է: Մեր շրջապատում այնքան անպատասխան հարցեր կան, որոնց բոլորին պատասխանել ուղղակի անհնար է, իսկ, եթե փորձում ենք պատասխանել մեկ- մեկ, ստացվում է այնպես, որ դեռ մի հարցի պատասխանը նոր գտած, կորցնում ենք այն: Այ օրինակ, երբևէ մտածել ե՞ք, թե ինչու են մարդիկ վախենում իրենց իսկ երազանքներից: Ես մտածել եմ:

Լսել եք, չէ՞, հաճախ ասում են, որ մարդ առանց երազանքների մարդ չէ: Բայց չէ՞որ շատերն էլ ասում են, որ իրենք երազկոտ չեն: Իրենց համար էլ անուն են հորինել՝ ռեալիստ: Բայց ախր, ո՞վ չգիտի, որ նրանք էլ երազանքներ ունեն, ուղղակի իրենք իրենց լեզվով դրան նպատակ են կոչում: Հետաքրքիր մարդ արարած: Ու պատկերացնո՞ւմ եք` նույն երազանքն ունեցող երկու տարբեր մարդիկ կարող են երկու տարբեր ուղղություններով նայել, որովհետև մեկի համար դա երազանք է, իսկ մյուսի համար` նպատակ: Իսկ երազանքները, որպես կանոն իրականանում են պատահաբար կամ չեն իրականանում ընդհանրապես: Նպատակների համար մարդիկ պայքարում են: Ստացվում է, որ մեկի երազանք- նպատակն իրականացավ, իսկ մյուսինը`ոչ: Հենց այսպես էլ մարդիկ սկսում են զարմանալ, զայրանալ ու բողոքել: Հետո սկսում են վախենալ. իսկ եթե իմ երազանքում ինչ- որ բան սխա՞լ է եղել: Կամ, չգիտեմ, ինչ-ինչեր:

Կարծում եմ՝ կարողացա պատասխանել կարևոր հարցերից մեկին: Չգիտեմ, որքանով էր համոզիչ կամ ճիշտ պատասխանս, բայց երևի ձեզ հուզող հարցերի քանակը գոնե մեկով պակասեցրեցի: Իսկ ինձ անհանգստացնող հարցերը գնալով ավելանում են:

arpine khachatryan-2

Պայքար

-Պայքա՞ր… Հանուն ինչի՞, էս երկրում եք ուզում բան փոխե՞լ, էհ, մեկ ա, անիմաստ ա, մեկ ա, էս երկրում բան չի փոխվի…

Այս մտածելակերպն ունի ազգի մեծ մասը, մի զանգված, որը չի կարողացել իր մեջ ինչ որ բան փոխել, ու հա, ինքը էդպես էլ մտածում է, ու դա իր համար նորմալ է: Ուղղակի ուզում եմ այդ մարդկանց ասել. դուք անհաջողակ եք, հա, իրոք, դուք անհաջողակ եք, որովհետև վախենում եք փոփոխությունից, որովհետև դուք պարտվել եք հենց Ձեզ, որովհետև Ձեզ կա՛մ դաստիարակել են ստրուկի հոգեբանությամբ, կա՛մ դուք եք Ձեզ այդպես ներշնչել:

Իմ ծնողներն ինձ մեծացրել ու դաստիարակել են, որ դառնամ լավ մարդ,ամեն ինչ արել ինձ համար տանջվելով, որ դառնամ արժանավոր քաղաքացի, ոչ թե ստրուկի հոգեբանությամբ, առանց ըմբոստության մարդ, որը կյանքում էդպես էլ չի ձևավորվի որպես անհատ:
Երբ պատմության էջերն եմ թերթում, էնպիսի անունների եմ հանդիպում, ու իրենց հետ կապված դեպքեր, հերոսություններ կարդում, որ ամաչում եմ, ամաչում եմ, որ հնարավոր է` չդառնամ իրենց պես պայքարող, իրենց պես քաջ ու հայրենասեր: Հայրենասեր, ոչ թե ազգայնամոլ, թերությունները չծածկող մարդ, ոչ թե շարքային թալանչի:

Գիտե՞ք, ոչ մեկիս համար էլ դժվար չի թողնել այս երկիրն ու գնալ… Այնտեղ, քիչ թե շատ, բոլորն էլ մի բնագավառում իրենց տեղը կգտնեն, իսկ Հայաստանը ո՞ւր մնաց: Բա էստե՞ղ ով է ապրելու, ովքե՞ր են սիրելու, մեկ-մեկ զայրանալու, ժպտալու, ծիծաղելու… Ովքե՞ր… Մտածեք այս ուղղությամբ, ու կհասկանաք, որ լավ երկիր ունենալու համար առաջին հերթին պետք չի ծախվել, պետք չի ծախել Ձեր ձայնն ու խոսքը 5000-10.000-ի սահմաններում գտնվող թղթադրամներին… Մեկ է, այդ փողը վերջանալու է, իսկ դուք էլ հետ չեք կարող բերել ոչինչ, ու էլի դատապարտված եք լինելու ապրել 4 պատի մեջ, առանց պատուհանների ու դռների: Ու թե մեկը մտածի, որ կարող է պատրաստել դուռ, որով դուրս կգնա, նա կդառնա իրական հերոսը: Եթե մի սերունդ չի կարողանում գործը մինչև վերջ գլուխ բերել, ապա մյուս սերունդը, նոր սերունդը, պիտի չվախենա, չնահանջի, պայքարի ու կտեսնի մի օր արդյունքը: Ես չեմ ուզում,որ մենք ամոթով նայենք մեր ապագա երեխաների դեմքերին, ինչպես հիմա մեր ավագներն են, ու ասել` մենք, երեխեք ջան, էդպես էլ չկարողացանք մեր ու Ձեր երազանքների երկիրը ստեղծել: Չկարողացանք, որովհետև վախկոտ էինք, ծախվեցինք, հետո հասկացանք, արդեն ուշ էր: Երեխեք ջան, չեմ ուզում: Մենք պիտի մեզ հաղթենք:

Վերջերս, մի մարդ գրել էր, թե հայերը ատում են իրար, դա է մեր երկրի բոլոր անհաջողությունների պատճառը: Մի տեսակ չհասկացա, ի՞նչ էր ուզում ասել, ասելով թե,ատում ենք իրար, մտածեցի, հա ՞ որ…

Դե, չեմ բացառում, բայց ատելը մի քիչ չափազանցված է, հասկանո՞ւմ եք: Մենք մի քիչ ծայրահեղությունների ազգ ենք. իրար արյուն ենք խմում, բայց անհրաժեշտության դեպքում իրար արյուն ենք տալիս:

Միշտ դժգոհ դեմքեր եմ տեսնում, բայց դե, հասկանալ է պետք` հարկեր, վարկեր, գործազրկություն, հազար պատճառ կա, ու կապ չունի, որ համարյա բոլորի ձեռքին iPhone կա: Ու էստեղ կարող էր մեկը ինձ նախատելով ասել, թե վարկեր չէին ունենա, եթե երեխու համար iPhone կամ iPad վարկով չվերցնեին: Իսկ ես մի քանի վայրկյան լուռ կմնայի, ու կթվար, թե նա հաղթեց ինձ իր խոսքերով: Բայց չէ, էդ տեսակի վարկ վերցնելը խնդիրը չի լուծում: Փորձում են երջանիկ թվալ, հարցեր կա՞ն:

Շեղվեցինք, ամեն դեպքում, միայն այն սերը ու հարգանքը, որ յուրաքանչյուր հայ տածում է ամեն զինվորի հանդեպ, ու մենք բոլորս էլ դրանում համոզվել ենք, կարծում եմ, որ անհրաժեշտության դեպքում, բոլորս էլ կգնանք ու կկանգնենք զինվորի կողքին, զինվորին հավասար, ու կպաշտպանենք մեր հայրենիքը, այդ ազգը չի կարող միմյանց ատել, բացառեք: Ուղղակի հուսահատված ենք, բայց դա կանցնի: Մենք բոլորս իրար հետ, միասնական, առանց կեղծիքի, պիտի պայքարենք մեր երկրի համար: Մեր իսկ մտքերը, արդեն երկար ժամանակ վանդակում փակած, պիտի հանենք, ու տանք արևին՝ տաքանա ու փոշին միջից դուրս գա:

Հաղթելու ենք հենց մեզ, մեր հոռետեսությանն ու չստացված ռեալիստ լինելուն ենք հաղթելու: Ու հա, սխալ չի թվում, ժողովրդի մեծ մասի մեջ պայքարի անհագ ցանկություն եմ տեսնում: Շատ հպարտացնող է: Կուզեի իրենց բոլորին ասել, թե ոնց եմ իրենց սիրում, ու թե ինչքան եմ հպարտանում իմ հայ լինելով, հենց իրենց շնորհիվ:

Հ.Գ. Մի՞թե մեր մեջ Տիգրան Մեծի արյունից չի մնացել:

ani avetisyan portret

Անօդաչու թռչող սարքերը Հայաստանի երկնքում

Սովորական ամառային մի օր էր ռոբոտաշինության խմբակում, երբ մեր ուսուցիչն ասաց, որ գնալու ենք Արզնի օդանավակայան` անօդաչու թռչող սարքերի մրցույթին: Անկեղծ ասած՝ չգիտեմ, ուրախացա՞նք, թե ոչ, բայց զգացինք, որ առջևում հետաքրքիր օր է:

-Գալիս ենք,- միաբերան ասացինք մենք և սպասեցինք հուլիսի 2-ին:

Մինչ այդ՝ մի փոքր մրցույթի մասին:

Անօդաչու թռչող սարքերի մրցույթ Հայաստանում անցկացվում է երկրորդ անգամ՝ ucom ընկերության և ԻՏՁՄ-ի հովանավորությամբ՝ «ԱրմՌոբոտԻքս» ծրագրի շրջանակներում:

Այս տարի մրցույթի եզրափակչին մասնակցում էին 11 թիմեր ողջ Հայաստանից: Մրցույթին մասնակցում էին ինչպես ոլորտի երիտասարդ մասնագետները, այնպես էլ ուսանողներ ու դպրոցականներ: Յուրաքանչյուր թիմ ներկայացնելու էր իր անօդաչու սարքը և կատարելու նախապես տրված առաջադրանքը. Սարքը պետք է հասներ պայմանական թիրախին, այնտեղ թողներ վերցված բեռը և վերադառնար իր ելման դիրքը:

Եկավ սպասված օրը և մենք նշանակված ժամին արդեն օդանավակայանի տարածքում էինք:

Նախապատրաստական որոշ աշխատանքներից հետո մասնակիցներն արդեն պատրաստ էին, և եկավ մրցույթն սկսելու պահը: Սակայն որոշ թիմեր այդպես էլ չկարողացան մասնակցել մրցույթին՝ ոմանք քամու, ոմանք էլ տեխնիկական խնդիրների պատճառով: Չնայած այդ ամենին, մրցույթը հասավ իր նպատակին, և մի շարք թիմեր ցույց տալով իրենց լավագույն արդյունքը և ճանաչվելով հաղթող՝ արժանացան դրամական պարգևների:

Իսկ մենք վերադարձանք տուն՝ հույսով, որ նման մրցույթներից մեկում մենք արդեն հանդիսատես չենք լինի:

Եղիպատրուշ գյուղի հրաշամանուկները

Մարդու համար ոչինչ այնքան անհասանելի չէ, որքան մարդը: Առավել անբացահայտելի է մարդուկների էությունը: Ամեն մի երեխա առանձին մի աշխարհ է: Սիրում եմ նրանց անկեղծությունը: 

Հիշում եմ` վերջերս աղվեսիկներից մեկի պատկերացումները, ինչպես էի անփութորեն կոտրել: Աղվեսիկս մտավ սենյակ ու տեսավ, որ ռոք երաժշտություն եմ լսում ու կոտրված հայացքով ասաց.

-Իսկ ես մտածում էի, որ դու նուրբ աղջիկ ես, տենց երգեր չես լսի…

Ա՜խ, այդ ճստիկ հրաշամանուկները:
Երեխաները ձգտում են նմանվել մեծերին, բայց եթե հակառակը լիներ, այ դուք՝ մեծերդ, կսովորեիք ապրել ներկայով: Ինձ միշտ բարկացնում է նրանց աղմուկը, բայց լռությունը խորհրդավոր և կասկածելի է թվում: Նրանք գործում են ներքին հանճարով, գործում են այնպես, ինչպես մի փորձառու արվեստագետ: Աշխարհում ամենահաճելի պահը այն է, երբ մի մոծակից ստանում ես քո դիմանկարը իր պատկերացումներով: Երբ նկարում եմ, ամեն մի աղվեսիկի, որքան էլ ճանաչեմ կամ չճանաչեմ, յուրովի եմ բացահայտում: Հաճույքով լսում եմ նրանց կարծիքը իմ մասին, կոնֆետներ եմ նվիրում:
Մանկությունիցս մինչև հիմա պաշտում եմ, երբ ինձ կոնֆետներ են նվիրում, չնայած որ ուտել չեմ սիրում: Հիշում եմ, երբ ժամանակին ես էի նկարվողի դերում:  Երազում էի ոչ թե շուտ մեծանալ, որ ես էլ նկարեմ, այլ մի քիչ բոյովանալ` «ի կանյեց» (и конец):
Մոծակներս էլ էին բոյովանալ ուզում:
Ահա և իմ հրաշամանուկներից մի քանիսի լուսանկարները:

tatev aghazaryan

Գուցե մի օր բացահայտվի

Ինձ տանջում են շատ հարցեր: Հիմա կմտածեք` ինչո՞ւ տանջող, այլ ոչ թե հուզող, որովհետև այդ հարցերը ինձ իրոք շա՜տ են տանջում:

Տիեզերք: Մի մեծ աշխարհ: Այնքա՜ն գաղտնիքներ կան այնտեղ, որ մարդը գաղափար չունի դրանց բոլորի մասին: Մարդ, որ ամեն ինչի ունակ է, դեռ չի բացահայտել Տիեզերքի բոլոր գաղտնիքները: Ամեն գիշեր քնելուց ես մտածում եմ, թե որտե՞ղ է Տիեզերքի սահմանը, ուրիշ  ի՞նչ մոլորակներ կան, բացի մեր իմացածներից, արդյո՞ք գոյություն ունի կյանք Երկրից դուրս, ինչպե՞ս է առաջացել Տիեզերքը, չնայած, որ ես միշտ էլ հավատացել ու հավատալու եմ աստվածային ծագմանը:

Գիտնականները բազմաթիվ վարկածներ են առաջարկում, որոնցից քչերին է հաջողվում ապացուցել այդ: Օրինակ ՝ Տիեզերքն առաջացել է «Մեծ պայթյուն»-ից  կամ «Մեծ սառցակալման» հետևանքով (նրանք դա բացատրում են այսպես՝ քանի որ Տիեզերքը սառցակալում է, նրանում  «բյուրեղանում են» մեզ այսօր հայտնի ժամանակն ու տարածությունը, և ինչպես սառցի մեջ, այնպես էլ Տիեզերքում, ձևավորվում են ճեղքեր: Ու շատ ու շատ այլ վարկածներ:

Հետո մտքիս գալիս է մի ուրիշ հարց, թե ի՞նչ կա Սև խոռոչի ներսում: Այնտեղից ոչինչ էլ չի կարող դուրս գալ, քանի որ լույսի արագությունից ավելի մեծ արագություն գոյություն չունի: Գուցե այնտեղ կյա՞նք կա, ավելի հետաքրքիր ու տարբեր է մեր մոլորակից:

Հետո մտքիս գալիս է մյուսը, մյուսը, և այդպես շարունակ:

Իմ շրջապատում դեռ չեմ հանդիպել այնպիսի մեկին, ով ինձ նման հետաքրքրված լինի Տիեզերքով: Նրանք դա համարում են մի մեծ, մութ աշխարհ, որտեղ ամեն ինչ ձանձրալի է, բայց ես շա՜տ եմ հետաքրքրված Տիեզերքով: Երևի մի օր կհանդիպեմ մի մարդու, ում հետ կարող եմ քննարկել շատ ու շատ հարցեր:

Անթարթ աչքով, անխարխափ հոգով

Կարդում եմ քո վեհ ազդումներն անվերջ,

Կարդում եմ պայծառ, ուրախ ցերեկով,

Ու գիշերները ահավոր ու պերճ:

Ու վերանում է հոգիս զըվարթուն-

Չըկա մոտ ու տար, չըկա վեր ու ցած,

Տիեզերքն ամբողջ հայրենիք ու տուն,

Ու ես մի ազատ՝ անտարբեր աստված:

Հ.Գ. Գուցե մի օր բացահայտվի այս բոլոր հարցերի պատասխանները, որը ես շա՜տ եմ ուզում, և ամենակարևորը, գտնվի Տիեզերքի ՍԱՀՄԱՆԸ:

ani avetisyan portret

Եվ փոխվել եմ, և չեմ փոխվել

Մարդու կյանքը հիշողությունների մի ողջ շղթա է, անցնում են օրերը, և ներկան դառնում է անցյալ՝ թողնելով միայն հուշեր…

…Թերթում եմ լուսանկարներիս ալբոմն ու հիշում մանկությունս: Որքա՜ն ջերմություն ու սեր կա այդ լուսանկարներում, որքա՜ն սեր կար այդ օրերում…

Հիշում եմ, գրեթե տասը տարի առաջ, երբ ընդամենը հինգ-վեց  տարեկան էի, աշխարհն ինձ համար այնքան գունավոր ու պարզ էր, այնքան անկեղծ… Հիշում եմ՝ ինչպես էի երազում քրոջս ու եղբայրներիս պես դպրոց գնալ, բարձր գնահատականներ ստանալ: Այսօրվա պես հիշում եմ առաջին սեպտեմբերս ՝ կյանքիս ամենաերջանիկ օրերից մեկը: Նստել էի դպրոցական նստարանին ու մտածում, որ նոր կյանք է սկսվել ինձ համար… Եվ իրոք դա մի նոր կյանք էր՝ նոր գույներով ու պատկերներով: Տասը  տարի առաջ բացվեց իմ առջև գրքերի կախարդական աշխարհը, որն այսօր էլ իմ անբաժան ուղեկիցն է: Տասը տարի առաջ փոխվեց իմ կյանքը: Մի կողմ դրեցի սիրելի խաղալիքներս ու ձեռքս գրիչ վերցրեցի:

Արդեն տասը տարի է անցել: Տասը տարի… Այն այնքան երկար է  թվում, այնինչ ընդամենն ակնթարթ էր, որն անցավ՝ դառնալով հիշողություն: Անցած տասը տարիների  մասին  այսօր պատմում են   միայն հուշերս, լուսանկարներս և  այդ տարիներին ստացած և մինչ այսօր մնացած գիտելիքներս ու տպավորություններս:

…Երբեմն հետ եմ նայում ու փորձում համեմատել ինձ՝ տասը տարի առաջ և այսօր: Փոխվել է թե՛ արտաքինս և թե՛ ներաշխարհս: Այն ժամանակ անհոգ ու անփորձ երեխա էի և միակ զբաղմունքս էլ խաղալն էր, իսկ այսօր  արդեն քիչ թե շատ ճանաչում եմ աշխարհն ու մարդկանց, տարբերում լավն ու վատը, այսօր ես ունեմ հստակ նպատակներ և ձգտում՝ դրանց հասնելու… Այդ օրերից տասը տարի անց՝ այսօր, ես արդեն սովորում եմ ավագ դպրոցում՝ նոր հույզերով ու երազներով լցված: Տասը տարի անց ես բոլորովին այլ կերպ եմ տեսնում ու պատկերացնում աշխարհը:

Դպրոցական կյանքիս առաջին գարնանից տասը տարի անց աշխարհն այնքան էլ չի փոխվել ինձ համար: Նորից նույն գարուններն ու նույն աշուններն են, նույն երկինքն ու աստղերը: Ամեն ինչ գրեթե այնպիսին է, ինչ տասը տարի առաջ էր, միայն մարդիկ են փոխվել, այդ նրանք են սկսել  այլ կերպ տեսնել աշխարհը… Ես էլ բացառություն չեմ:

Հիշում եմ, թե տասը տարի առաջ որքան  էի սիրում  նստել բակում ու հաշվել աստղերը, երազում էի մի օր վերջապես հաշվել բոլորը, երազում էի տեսնել, թե ինչպես են վայր ընկնում աստղերը, և թե ինչ է լինում դրանից հետո: Այս բոլորն անցյալում  էր, այսօր արդեն գիտեմ, որ հաշվել աստղերն անզոր եմ, որ աստղերը չեն ընկնում… Բայց  երազանքներս այնքան էլ չեն փոխվել, ուղղակի այժմ ես ցանկանում եմ ոչ թե հաշվել աստղերը, այլ տեսնել դրանք, այնտեղ՝տիեզերքում…

Հետ եմ նայում ու հասկանում, որ տասը տարի առաջ և անց՝ և՛ փոխվել եմ, և՛ չեմ փոխվել…

anjel torosyan

Էնտեղ Հայաստան չէր, էստեղ է Հայաստանը

Հարցազրույց տատիկիս՝ Եղիսաբեթ Բարսեղյանի հետ։

-Ես գիտեմ, որ դու ծնվել ես Իրանում։Մի քիչ պատմիր Իրանից։

-Ես ծնվել եմ Իրանում, Սպահան նահանգի Փերիա գավառի Հազարջրիբ գլուղում։Ընտանիքս կազմված էր 10 անդամից ՝ մայրս, հայրս, հորեղբայրս իր ընտանիքով,  ես ու երկու եղբայրներս։

-Արմատներով որտեղի՞ց ես։

-Արմատներով հենց Հազարջրիբից եմ։

-Մի քիչ պատմիր եղբայրներիցտ։

-Եղբայրներիցս մեկը Ամերիկա է։ Ունի 3 տղա և 1 աղջիկ։Աղջիկը Էջմիածնում է ապրում, իսկ տղաները իր մոտ են։Մյուս եղբայրս էլ Վանաձորում է ապրել։

-Ինչպիսի՞ կրթություն ես ստացել և ի՞նչ մասնագիտություն ունես։

-Կրթություն չեմ ստացել մասնագիտություն էլ չունեմ։ Էն ժամանակ ո՞վ գրել կարդալ գիտեր, որ ես իմանայի։

-Ինչպե՞ս և ե՞րբ ես ամուսնացել պապիկի հետ։

-Երեք ամիս նշանը դրած է եղել, հետո Պետրոսը աշնանը եկել է ամուսնացել ենք։1950 թվականին ենք ամուսնացել։

-Պապիկից առաջ ուրիշ ինչ-որ մեկին հավանել ե՞ս։

-Ոչ, Դաջան ո՞վ կար որ հավանեի։Խոյգանից երու հոգի եկան, ասեցի լավը չեք հետ գնացեք։

-Քանի՞ երեխա ես ունեցել։

-7 երեխա ՝ 2 աղջիկ, 5 տղա։

-Բոլոր երեխաներտ էլ Իրանու՞մ են ծնվել։

-Այո։

-Ինչու՞ եկաք Հայաստան և քանի տարեկան էիր այդ ժամանակ։

-Եկանք Հայաստան,  որ լավ ապրենք, էնտեղ Հայաստան չէր, էստեղ է Հայաստանը։ Երեսուն տարեկան էի , երբ եկանք Հայաստան։

-Ինչու՞ որոշեցիք հենց Աշտարակում ապրել։

-Տեգրս եկավ, սկեսրայրս եկավ, ես էլ եկա։

-Որտե՞ղ էր ավելի լավ Իրանու՞մ, թե՞ Հայաստանում։

-Հայաստանում։Իրան ի՞նչ կար էն ժամանակ որ, հիմիկվա նման կռիվ որ էլի։

-Եղբայրներտ ԱՄՆ-ում են։ Ինչու՞ դու նույնպես չմեկնեցիր ԱՄՆ մշտական բնակության և ինչու ՞ հիմա չես մեկնում։

-Գնայի ենտեղ ի՞նչ անեի։ Եկել եմ եստեղ լիացել եմ որ գնայի ենտեղ։ Աշնանը ուզում եմ գնալ երեխաներիս մոտ հետ գամ, բայց մնալու մտադրություն չունեմ։