Shushan stepanyan

Ուժեղ մարդու արցունքները կամ` վաղը գնում եմ Երևան

Գրում եմ, որ պատմեմ ձեզ՝ մի կտոր թղթի ու մի կապույտ գրչի հույսին ապավինած: Գրում եմ, ինչքան էլ դժվար լինի փոխանցել այսօրվա իմ ապրումները:

Դե, գնում եմ Երևան. սկսվում են դասերս: Հրաժեշտի թելերը կապվել են վզիցս և այնպես են խեղդում, չեք պատկերացնի: Վերջին օրս է Սիսիանում, մեր տան մեջ՝ իմ կապույտ սենյակում, ուր իմ աշխարհն է՝ լիքը հուշերով ու երազանքներով:

Երգ էի լսում, մեկ էլ հայրիկս եկավ ու ասաց.

-Շո՛ւշ, գնում ենք գյուղ՝ տատիկենց հաջող անես:

Նստեցի մեքենան ու գնացինք: Այնքան հարազատ է մեր գյուղի ճամփան՝ կանաչ, կապույտ, բարի գույներով, խաղաղությամբ: Ամբողջ ճանապարհին ինքս ինձ համոզում էի. «Վերջ, Շուշա՛ն, գոնե այս անգամ քեզ տղամարդավարի կպահես ու չլացես, այդ մարդկանց էլ չլացացնես»:

Տեղ հասանք, սովորականի պես նստեցինք, զրուցեցինք, տատիկս, ինչպես միշտ, չգիտեր էլ, թե ինչ դներ սեղանին, որ ուտեի:

-Դե հերիք է, էլի, ա՛յ տատ ջան, սոված չեմ:

Ամբողջ ժամանակ վախով սպասում էի բաժանման այդ պահին (տանել չեմ կարողանում բաժանումները) ու ինձ համոզում, որ լաց չլինեմ, բայց, չէ՚, սկսվե՚ց: Հիմա պիտի նստեմ մեքենան, գրկել եմ տատիկիս, համբուրում եմ, ուզում եմ ինձ հավաքել, միևնույն է, չեմ կարողանում: Պապիկիս եմ գրկել ու շա՜տ ուժեղ: Զգում եմ՝ չի խոսում, ինձ ամուր գրկել է ու լաց է լինում:

-Ի, պապի՞, մի լացի, պապի ջա՛ն:

Հիմա էլ, որ գրում եմ, աչքերիս առաջ պապիկիս արցունքոտ հայացքն է: Ես զարմացած եմ. այն մարդը, ով միշտ-միշտ չափազանց լուրջ է, չափազանց փակ իր աշխարհով ու հույզերով, զգացմունքներով, այսօր լաց եղավ, լաց եղավ այդ ուժեղ մարդը՝ պապիկս:

Հիմա միայն Աստծուն խնդրում եմ, որ պապիկիս ու տատիկիս շատ լավ պահի, երկնքից պահապան լինի, մինչև որ ես նորից կգամ…

gayane paronyan

Միգուցե

Եկավ նորից սեպտեմբերը… Բոլորը պատրաստվում են դպրոց գնալուն:

«Մամա, մամա, էսի լավն ա, էս եմ ուզում..», «Մամ, մամ, գրիչ, գրիչ ա պետք», և այսպես շարունակ:

Ըստ իս, հիմա ամենադժվարը ավագ դպրոց գնացող աշակերտների համար է: Նոր շրջապատ ստեղծելն այդքան էլ հեշտ չէ: Չես կարողանում թողնել հին ու մոտ ընկերներին, բոլորը լալիս են: Մյուս տարի ես էլ պիտի գնամ, պիտի հեռանամ ընկերներիցս և ուսուցիչներիցս: Չեմ ուզում:

Երեկ խոսում էի մայրիկիս հետ: Նա պատմեց իր դպրոցական տարիների մասին: Նա սովորել է տասը տարի, քանի որ չկային ավագ դպրոցները: Ու հարց առաջացավ, թե ինչի համար են ստեղծվել այդ դպրոցները: Միգուցե դա աշակերտների շահերի՞ց է բխում: Իսկ ի՞նչ կլիներ առանց ավագ դպրոցների:

Ինքս ինձ մտածում էի, և հանկարծ մի բան մտքովս անցավ: Պետք չէ ձգտել ամեն ինչին հասնել հեշտությամբ: Մի՞թե կարող ենք մենք մեր կյանքն իմաստալից համարել, եթե չփորձենք ամեն ինչ անել մեր ուժերով:

Միգուցե ավագ դպրոցն էլ մի փորձություն է, որի միջով անցնելով մենք փորձ ենք ձեռք բերում ամեն բնագավառում: Միգուցե:

sona zaqaryan

Ընդամենը երկու սեպտեմբերի 1

Մի օր և ահա նորից սեպտեմբերի մեկ: Շատերի համար սպասված, շատերի համար անսպասելի, շատերի համար էլ ուղղակի  ատելի սեպտեմբերի մեկը:
Կգա սեպտեմբերի մեկը, իր հետ կբերի նոր հույսեր, սպասումներ և ամենակարևորը, անվերջ պարապմունքներ ու դասեր:
Դե, անկեղծ ասած, սիրում եմ սեպտեմբերի մեկը, չնայած անհամար դասերին ու տանջանքներին:
Ոմանք դպրոց են գնում սովորելու համար, ոմանք` ընկերներին տեսնելու և նրանց հետ չարաճճիություն անելու համար (հիմնականում բնորոշ է ավելի ցածր տարիքի երեխաներին), ոմանք էլ դպրոց գնալու փաստը ընդունում են զուտ  որպես  պարտականություն: Իսկ սեպտեմբերից առաջ կատարվող քննարկումները  շատ-շատ են.
-Երեխեք, ուզո՞ւմ եք գնանք դպրոց:
-Հա շատ, էս ամառը անկապ էր:
-Է, չէ, ամառը լավ ա:
-Եսիմ, է, ինձ համար մեկ ա:
Այ, այսպիսի պատասխաններ են հնչում, երբ երեխաներին հարցնում են դպրոց գնալու մասին: Դե, 12-րդ դասարանցիների մի մասը ուրախ, մի մասն էլ տխուր ասում են.
-Մեր վերջին սեպտեմբերի մեկն ա:
-Է, երանի ձեզ, հեսա դպրոցը պրծնում եք,-լսվում են ցածր դասարանի երեխաների տխուր բացականչությունները:
Իսկ ես մտածում եմ, թե ինչու են ուզում դպրոցը շուտ ավարտել:
-Դպրոցը կավարտեք, իսկ հետո՞: Հետո կմտնեք կյանքի մի բարդ փուլ, որը լի է դժվարություններով, և դուք պետք է հաղթահարեք դրանք, դառնալով հասուն ու փորձված մարդ: Այնպես որ, կյանքը այդքան էլ հեշտ չէ, ինչպես թվում է:
Մի՞թե չեք կարոտելու դասից ուշանալը, ընկերների անմեղ կամ մեղավոր ժպիտները, դասամիջոցների կարճ տևողությունից բողոքելը, դասից թռնելը և ընթացքում էլ մի քանի հատ սելֆի անելը, «Լավ էլի, 5 րոպե շուտ գնանք տուն» արտահայտությունը և շատ ուրիշ բաներ:
Ով ինչ ուզում է ասի, միևնույն է բոլորն էլ հոգու խորքում կարոտում են դպրոցը թե’ ուրախ և թե’ տխուր այն բոլոր պահերը, որ անցկացրել են դպրոցի, ընկերների և արդեն շատ հարազատ դարձած ուսուցիչների հետ, չէ, որ 12 տարվա մեծ մասը դպրոցում ենք անցկացնում: Ով գիտի, ինչքան ուրախ պահեր, ինչ հիշողություններ և արցունքներ են թաքնված դպրոցի հին և նոր պատերի ներսում: Գիտեք, հիմա էլ չեմ պատկերացնում, որ կգա մի օր, ու էլ չեմ գնա դպրոց:
Ուղղակի ոչինչ չեմ կարող փոխել: Ընդամենը երկու սեպտեմբերի 1 և, վերջ, ես կավարտեմ դպրոցը` ինձ հետ տանելով շատ գիտելիքներ ու հիշողություններ կյանքիս նոր ճանապարհը սկսելու համար:

lusine atanesyan-2

Սիրվարդ տատիկը

Հանձնարարություն ունեինք. պետք է հարցազրույց անցկացնեինք որևէ մեկի հետ: Նստել մտածում եմ, բայց ում հետ, ու որոշեցի գնալ գյուղամեջ և առաջին պատահած մարդու հետ զրուցել: Բարձրացա ու տեսա, որ մեր հարևան Սիրվարդ տատին դրսում նստած է,  մոտեցա ու ասացի.

-Բարև Սիրվարդ տատի, ո՞նց ես:

-Լավ, Լուսո ջան, տո՞ւ ոնց ես:

-Ես էլ եմ լավ, Սիրվարդ տատի: Բա ի՞նչ կա, պարա՞պ ես. հետդ գործ ունեմ, եթե իհարկե, չեմ խանգարի:

-Պարապին` պարապ եմ, էդ ի՞նչ գործ ա, որ:

-Սիրվարդ տատի, հանձնարարություն ա:

-Բա արի` նստի ու ըսկսի, ինչ հարց տաս` սիրով կպատասխանեմ:

-Լավ, դե սկսենք,- ասում եմ ես ու տալիս առաջին հարցը:

-Սկսենք ամենասկզբից. ե՞րբ և որտե՞ղ եք ծնվել:

-Ես ծնվեր եմ Սիսիանի շրջանի Անգեղակոթ գյուղում 1946 թվականի հուլիսի 18-ին: Ծնվել և ապրել եմ Անգեղակոթում:

-Սիրվարդ տատի, հաջորդ հարցը վերաբերում է Ձեր ընտանիքին: Քանի՞ հոգի եք եղել ընտանիքում, քանի՞ քույր և քանի եղբայր:

-Մենք ելեր ենք 7 էրեխա` 4 քուր և 3 ախպեր: Իմ մամայի 7 էրեխեքն էլ ամուսնացած, ընտանիքի տեր են:

Այստեղ մեզ է մոտենում Սիրվարդ տատիկի հարսը և ասում.

-Այ կնիկ, մի քիչ գրական խոսա, էլի:

-Ես ոնց ուզում եմ` ըտենց էլ խոսըմ եմ, տու կործ անելու կնա:

Հետո մենք շարունակում ենք մեր զրույցը:

-Որտե՞ղ եք սովորել:

-Ես սորվեր եմ մեր կեղի շկոլում մինչև 10–րդ դասարան:

-Իսկ ավարտելուց հետո ինչո՞վ եք զբաղվել:

-Ավարտելուց հետո պսակվեր եմ, ունեցեր եմ էրեխեք, թոռներ, ծոռներ:

-Ինչպե՞ս եք ծանոթացել Ձեր ամուսնու հետ:

-Մենք դպրոցից արդեն ծանոթ էինք:

-Ամուսնանալուց հետո ինչո՞վ եք զբաղվել:

-Աշխատեր եմ կոլխոզում:

-Սիրվարդ տատի, քանի՞ երեխա եք ունեցել:

-Ունեցել եմ 6 էրեխա, հետո` 16  թոռ, հետո էլ` 10 ծոռ:

-Իսկ ուրիշ ավելացնելու բան ունե՞ք:

-Չէ, բալես, չունեմ:

-Լավ, շնորհակալություն, որ ինձ ժամանակ տրամադրեցիք ու օգնեցիք, անչափ  շնորհակալ եմ:

-Քեզնից էլ եմ շատ գոհ ու շնորհակալ, տու էլ աբրես, Լուսո ջան, հաջող:

Ավելացնեմ, որ Սիրվարդ տատին մեր թաղի ամենաուրախ և ամենաաշխույժ տատիկն է:

lilit khachikyan-2

Արդյո՞ք մեղավոր ենք

Ամառ է: Հիանալի եղանակ է: Իսկ ես այնքան ազատ ժամանակ ունեմ: Իսկ ինչպես պետք է «վատնեմ» իմ ազատ ժամանակը: Այո՛, վատնեմ, չէ որ հոգնել եմ ամեն օր նույն զբոսայգում զբոսնելուց, միևնույն ֆիլմը երկու, երեք կամ միգուցե յոթ-ութ անգամ դիտելուց:

-Լավ, հասկացա,- բացականչեցի ես:

Անմիջապես մոտեցա համակարգչին, մուտք գործեցի իմ ֆեյսբուքյան էջ ու կրկին տրամադրությունս ընկավ: Ախր, ոչ ոք առցանց չէր, ի՞նչ պետք է հիմա անեմ: Արդյո՞ք մեղավոր եմ ես այն բանի համար, որ ծնվել եմ մարզում, այլ ոչ թե քաղաքում: Ինչո՞վ ենք մենք մեղավոր….

Իսկ եթե ես ծնված լինեի մայրաքաղաքո՞ւմ: Ինչ հիանալի կլիներ: Ստիպված չէի լինի ազատ ժամանակս վատնել՝ մտածելով, թե ինչպես պետք է այն օգտագործեմ: Կայցելեի տարբեր զբոսայգիներ, սրճարաններ, պատկերասրահներ, թանգարաններ: Մի խոսքով, կունենայի հագեցած ու հիշարժան ամառային օրեր:

Իսկ եթե Աստված չանի հիվանդանա՞մ: Չէ որ մեր համայքում կա ընդամենը մեկ հիվանդանոց, չկան համապատասխան սարքավորումներ, նեղ մասնագիտական կադրեր: Իսկ քաղաքում պատկերն այլ է: Այնքան շատ են պետական հավատարմագրված, չհավատարմագրված հիվանդանոցները, որ չգիտես, թե որն այցելես:

Հիվանդությունը մի կողմ դրած: Ես արդեն 10-րդ դասարանցի եմ, ու այս երեք տարին այնքան արագ կանցնի: Մեր քաղաքում չկան բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ, իսկ ես այնքան երազանքներ ունեմ: Դե, պետք է ուսումս Երևանում շարունակեմ, բայց ոչ բոլորն ունեն այդ հնարավորությունը:

Արդյո՞ք մեղավոր ենք մենք, որ ծնվել ենք մարզում:

bella petrosyan-2

Նախանշված ծիսակարգով

Ասես ծիսակարգ է դարձել երիտասարդների համար կրկնուսույցի այցելելը: Ավաղ, դպրոց գնում են ժամանակ անկացնելու, նոր հագուստը ցուցադրելու համար: Բայց չէ որ այն ստեղծված է ծառայելու` գիտելիք ստանալու, կրկնուսույցներից հրաժարվելու համար: Մեծ մասը ռոբոտի նման առավոտյան արթնանում են, գնում են դպրոց, ուղղակի բացակա չստանալու նպատակով:

Դրանից հետո հաջորդ կանգառը կրկնուսույցի տունն է, որտեղ երկար, տանջալից ժամանակ անցկացնելուց հետո շտապում են տուն: Իսկ մասնագիտություն ընտրելու հարցում իրենց կարծիքն ու կամքն են թելադրում պապիկները, տատիկները, հորաքույներն ու մորաքույրները… Եվ այդ ամենի պատճառով վերջում, ամենավերջում, տիրում է անասելի տխրություն, երբ ամեն քայլափոխի հանդիպում ես գործազուրկ կամ իրենց գործը չսիրող տնտեսագետների, բժիշկների, իրավաբանների, միջազգայնագետների…

Միլիոնավոր դոլարներ են ծախսվել ավագ դպրոցի համակարգը ներդնելու մեջ, որը կարելի է օգտագործել նոր աշխատատեղեր հիմնելու վրա, տարբեր մասնագիտական կրթություն ստացած անձանց բանակը կրճատելու վրա: Եթե կրկնուսույցի կարիքն ունենք, էլ ինչի համար են ավագ դպրոցները: Ցավալի է, բայց փաստ…

albina hovsepyan

Լորիս ամառը

Երբ մոտենում են ամռան ամիսները, անկախ ինձնից,  տրամադրությունս բարձրանում է, բայց ոչ նրա համար, որ  ավարտում եմ դպրոցը կամ  սկսում են ամառային արձակուրդները: Ուրախանում եմ, որովհետև գյուղս, կարծես, նոր կյանք է առնում, աշխուժանում, զարթոնք է ապրում: Սկսած հունիսից, արդեն, աշխուժություն է տիրում: Այստեղ են գալիս գյուղի բոլոր ուսանողները. մեկի թոռը, մյուսի թոռնուհին, հեռու-մոտիկ բարեկամներ, և բոլորն էլ` իրենց այցով նոր կյանք են տալիս Լորիս:

Փողոց դուրս գալիս, ակամայից ժպտում եմ` տեսնելով գյուղամիջում կամ փողոցի տարբեր անկյուններում հավաքված մարդկանց:

Մենք` երիտասարդներով, հիմնականում հավաքվում ենք Հայրենական մեծ պատերազմի զոհերին նվիրված հուշարձանի տարածքում, որը դեռ հնուց անվանել են «Արձանի բաղ»: Այստեղ են գալիս նաև մեր համագյուղացիները` տարբեր տարիքի մարդիկ, և խոսում են տարբեր թեմաներից: Մենք էլ, հետաքրքրաշարժ խաղեր ենք խաղում:

«Բաղը», որտեղ մտնելիս, ասես, դրախտ ոտք դնես` հին պատմություն ունի:

Դեռ վաղուց, այգում տարբեր տեսակի խնձորենիներ, տանձենիներ, ընկուզենիներ են տնկվել:

Մոտ չորս տարի  առաջ էլ` այգու շրջակայքում, մեծ շաբաթօրյակ անցկացվեց, որին մասնակցեցին Նորավան գյուղի զորամասի զինվորները, համայնքի բնակիչներն ու ամբողջ դպրոցը: Արձանը շրջապատվեց գեղեցիկ վարդերով, նոր բույսերով, որոնք, ցավոք, չհարմարվեցին մեր բնակլիմայական պայմաններին ու ժամանակի ընթացքում վերացան: Այգին ազատվեց նաև աղբից, որովհետև տարածքում, վերջապես, աղբամաններ տեղադրվեցին:

Երազում եմ, որ տարվա բոլոր եղանակներին` ձմռանը, աշնանն ու գարնանը իմ գյուղում «ամառ» լինի:

vardik barkhudaryan-2

Ամենաաշխույժ և ամենաիմաստուն տատիկը

Հարցազրույց Ռոզա տատիկի հետ

Ես քայլում եմ դեպի մեր գյուղի` Սյունիքի մարզի Նորավան գյուղի ամենաաշխույժ և ամենաիմաստուն տատիկի մոտ: Ռոզա տատիկը մեր գյուղի սեղանների թամադան է: Մի պահ նայում եմ և տեսնում, որ նա իրենց բակում քարին նստած է:

-Բարև, Ռոզա տատիկ: Ինչպե՞ս ես: 

-Դու լավ լինես, ես լավ եմ, այ բալա:

-Մի քիչ կպատմե՞ս քո անցյալի մասին:

-Ի՞նչ ասեմ, այ բալա: Սովի ու ցավի, տառապանքի մեջ եմ ապրել: Կյանքում լավը չեմ տեսել, ու տհե՜նց…

-Իսկ ե՞րբ տեղափոխվեցիր Նորավան:

-20 տարեկան էի, որ ամուսնացա ու մնացի Տաթևում: Հետո սովի մեջ էինք ապրում, էրեխեքին առանք ու էկանք Նորավան. ստեղ գոնե հաց ու ջուր կար…

-Իսկ ինչ-որ տեղ աշխատե՞լ ես:

-Անապատում գործ էինք անում, առաջ էստեղ գյուղ չկար, ամայի տարածք էր. կով ու ոչխար էինք պահում: Վա՜յ, մեր տեղը կտրվի…
Տատը մի պահ նայում է հեռուն ու լռում… Հետո լցնում աչքերն ու ասում.
–Ա՛յ աղջի, էլի կարտոշկան ա ջրում:

Հարևանի հարսն էր, ով շեղեց տատին իր ցավից: Ես էլ լռեցի։Հետո շարունակեցի:

-Քանի՞ հոգի եք եղել ընտանիքում:

-Հերս, մերս, քուրս ու երկու ախպերքս…

-Իրար օգնո՞ւմ էիք:

-Իրար հետ ոչխար ու կով էինք կթում: Ի՜նչ օրեր էին…

Տատի հայացքում կարոտ կար: Անասանելի մեծ կարոտ: Հետո հասկացա՝ տատի վերքերին աղ էի լցնում: Մեղավոր զգացի: Հավաքեցի մտքերս ու որոշեցի հանգիստ թողնել տատի անցած-գնացած ցավերը…

-Ծոռդ ո՞ նց ա, տատ:

Փորձեցի շեղել տատին իր մտքերից: Մի քանի ամիս առաջ տատի տանը ուրախություն էր՝ մեծ թոռանը երեխա էր ծնվել: Տատի աչքերը միանգամից փայլեցին: Արցունքների միջից շողաց երջանկության կայծը:

-Ապրես, քեզ ղուրբան… Տունս լցել ա էդ էրեխան: Ապրե՜ս…

Տատին էլի նույն աշխույժ, նույն ուրախը դարձավ:

-Շնորհակալություն, տատ ջան: Իսկ ի՞նչ կավելացնես:

-Թող ոչ մի նոր սերունդ սով ու ցավ չտեսնի. մեր նման…

Վեր կացավ տեղից: Էլի նույն ցավն էր սրտում: Թեքեց հայացքը: Ձեռքերով արագ-արագ սկսեց մաքրել աչքերը…

 

Եթե քարերը խոսեին

Կապանում ամեն ինչ նույն հարթության վրա է: Միայն հայրենիքին կյանքը նվիրաբերած հերոսներն են բարձրում` ամենաբարձրում։
Եղեռնի ու Հայրենականի հուշաքարերը օղակում են Արցախյան երկու պատերազմների զոհերի շիրիմները։ Եթե մոտիկից չտեսնեի, կմտածեի, որ լավ են օղակել: Արյուն խմած երկու դեպքերը պիտի որ կանխած լինեին նորերի ի հայտ գալը։ Ավաղ… Երեք շիրիմներ առանց քարերի են՝ չորացած մեխակներով ու ծաղկեպսակներով ծածկված։

Տղերքն են… Նրանց գուցե ես էլ եմ հանդիպել, գուցե նրանք ինձ տե՞ղ են զիջել ավտոբուսում կամ հայացքով ճանապարհել փողոցում…

Նրանք շարունակում են 90-ականների շարքը։ Ես անունները չկարողացա մտապահել, բայց մտքիս մեջ է, որ բոլորն էլ զոհվել են 20 կամ 21 տարեկանում։ Վահեի հորեղբոր շիրիմն առաջինն էր։ Ինքն այդպես ասաց: Չնայած քայլելու ընթացքում վերջինն էր, բայց առաջինն էր իր համար, ուրեմն, նաև իմ։ Ասաց՝ երգել էր սիրում։ Գուցե նա էլ է մի օրՎաչագանի ափին նստել, կիթառ նվագել ընկերների հետ ու անվերջ երգել… Գուցե։ Ո՞վ գիտի. քարերը երգել չգիտեն…

Լուսանկարը` Լյուսի Ուլունցի

Լուսանկարը` Լյուսի Ուլունցի

Վերևում տեղադրված զրահամեքենայի վրայից ամբողջ բարձունքն էր երևում` Հայրենական պատերազմում զոհվածներից մինչև ապրիլյան հերոսներ, 100 տարվա ապրիլից մինչև Արցախյան ապրիլը։ Քարերը լուռ էին. ուր էր թե խոսել կարողանային։
Ոստիկանական ցուցմունք էր հիշեցնում ինձ Եղբայրականը։ Վերևում Եղեռնի զոհերի հուշաքարն էր՝ հայոց պատմության էջերի ամենասև կնիքը։ Կարծես դրանից հետո ոչինչ չէինք գրել, վերլուծել, հասկացել, ու մինչև 90-ականները դատարկ մնացին ցուցմունքի տողերը։ Հայրենականի հուշաքարը մեկ այլ կնիք էր դրել ցուցմունքի վերջում։  Սովետական Միությունը կարծես թե կանխել էր ցուցմունքի բացատրությունները, կարճացրել տողերն ու խառնել ամեն ինչ՝ մեկ կնիքով, իսկ այդ <<կնիքի>> համար Կապանից 3000-ից ավել մարդ է զոհվել։
Բայց երբ նայում էի ցուցմունքի տողերին, շատ անուններ տեսա 90-ականներից։ Իրար հետևից՝ շարքով դասավորված էին Հայրենիքի համար կյանքը զոհած վկաները։ Առհասարակ ցուցմունք գրելիս նախընտրելի է ազատ տարածություն թղթի վրա չթողնելը։ Այստեղ տարածություն կար, որը լրացվեց Ապրիլյան պատերազմից հետո։

Ես էլի եմ տարածություն տեսնում այդ ցուցմունքի մեջ, բայց ուզում եմ չտեսնել։

Բայց մենք ուզում ենք վկաներին լսել, թարմ հողի տակ անշունչ պառկած ընկերներին ու վերևում սավառնող 1.5 միլիոն հայերի ձայները լսել… Օզում ըմ։

Իջանք Դավիթ Բեկ։ Վերևում է ինքը՝ ձիու վրա, քաղաքի սրտում։ Հերոսները բարձրում են:
Իսկ ներքևում մարդիկ ապրում են. վառում, մարում են լույսերը, շարժվում են ավտոբուսները, տաք քամի է փչում։ Քաղաքն անհանգիստ եռուզեռի մեջ է: Մինչդեռ վերևում` խլացնող լռություն է:
-Օզում ըմ։
-Հինչը՞ս օզում։
-Ապրիլ։ Ապրիլ եմ օզում։

ՉԷ։ Էս ապրիլը չէ՝ Սյունիքի ԱՊՐԻԼԸ. մենք ապրիլը միայն ապրելու հետ ենք կապում։

Խոտը պիրեցին

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Առավոտից բոլորը խառնված են իրար: Արթնանում եմ եղբորս ձայնից.

-Պա~պ, լավ էլի, ես էլ գամ հետդ` խոտը պիրելու:

Մայրիկը հացն է պատրաստում, որ հայրս տանի դաշտ: Խոհանոցում տարածվել է թարմ կանաչու անուշ հոտը: Տատիկը հարց ու փորձ է անում հայրիկին, թե ով է խոտը հավաքելու, ով` կապելու և ով` բերելու:

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

-Մամա, դե Օհանը հվաքիլըվա, Հովսեփը` կապիլու, Արայիկն ալ պիրիլվա:

-Հա, բալաս, դե քինացեք:

-Զարեհ, գլխարկդ դիր, շոգա,-լսվում է մայրիկի ձայնը խոհանոցից:

Դե մինչև խոտը հավաքելը, կապելը ու բերելը, դեռ հնձելն էլ կա: Բայց իհարկե, խոտը ավելի շուտ են հնձում: Սա էլ մի առանձին կարգով է կատարվում: Հայրիկը պետք է գտնի տրակտորիստին, հետը խոսի, պայմանավորվի, որ խոտը հնձեն, որից հետո էլ կատարվում են մնացած գործողությունները: Առավոտից, ինչ գնացել են` տատիկը անհանգիստ է.

-Սոնա, մի զանգի Ներսիկին, տես` հինչ ըրեցին:

-Տատ, զանգել եմ, ասում ա` արդեն կապել ենք խոտը ու գալիս ենք: 117 տուկ (խոտի խուրձ) են կապել:

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Տատիկի դեմքին մի փոքրիկ ժպիտ է հայտնվում, որն իհարկե, իմ աչքից չի վրիպում… Վերջապես խոտը բերեցին.

–Խոտը բերեցինք, խոտը բերեցինք,- ձայն է տալիս եղբայրս:

Հիմա էլ դրսում խոտը թափում են, և լսվում է հայրիկիս ձայնը.

–Սինոդ, տուկերը դասավորի:

Իսկ մի այլ տեղից էլ իմ ականջին են հասնում հետևյալ խոսքերը.

–Ներսիկանց խոտը պիրեցին…

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի