Ձեր կյանքում էլ է լինում, չէ՞, որ ինչ-որ կարևոր կամ չափազանց անկարևոր պահից սկսած կորցնում եք կյանքի իմաստից մի մասնիկ։ Բոլորը տարբեր կերպ ու տարբեր ժամանակ են գտնում այն, ոմանք էլ ընդհանրապես չեն գտնում։ Իմ դեպքում այդ մասնիկը գտնելու ճանապարհը գիրքն է։ Այս անգամ ձեռքս ընկավ նոբելյան մրցանակակիր, թուրք գրող և հասարակական գործիչ Օրհան Փամուքի «Կարմրահեր կինը» գիրքը։

Գլխավոր հերոսը մի երիտասարդ է, որը սիրահարվում է խորհրդավոր ու կարմրահեր կնոջը։ Վերջինս թափառաշրջիկ թատրոնի դերասանուհի է, որն ամեն գիշեր վրանում պատմում է տարօրինակ ու հետաքրքիր պատմություններ։
Երիտասարդը միայն 30 տարի անց հանդիպում է կարմրահեր կնոջը՝ սրտում մշտապես պահելով նրա սերը։
Վեպի ամենասիրելի ու նշանակալի կերպարներից է գլխավոր հերոսի վարպետը, որի հետ իր պատանեկության տարիներին ջրհոր էր փորում։ Եթե մի քիչ հաջողակ ենք, ուրեմն բոլորս էլ պիտի ունենանք մեր վարպետ Մահմուդին, որը կօգնի մեզ գտնել չհուսահատվելու և ընդհանրապես ապրելու ճանապարհը։ Ու երանի այնքան բախտավոր լինենք, որ երբեք չհայտնվենք այնպիսի իրավիճակում, երբ չգիտենք՝ թողնել մեր վարպետին ջրհորում ու հեռանալ, թե…
Ինչպես սկզբում նշեցի՝ այս գիրքը կորցրածս գտնելու ճանապարհն էր։ Գիրքն ավարտելուց հետո տեղի ունեցավ ամենաողբերգականը։ Ես կորցրի մի բան (կամ շատ բաներ), որոնք զգում եմ ու վստահ եմ, որ էլ երբեք գտնել չեմ կարող։
Գրքից իմ ամենասիրելի հատվածն է. «Ի՜նչ տարօրինակ է՝ արդյոք ինչպիսի՞ զգացողություն է, երբ մարդն իր սիրած արժեքավոր իրը ջրհորում է թողնում ու հետո մոռանում»։
Ու հիմա ես ինչ-որ բան կամ երևի ինչ-որ մեկին թողել եմ այս գրքի էջերում և տողերում, բայց զգում եմ՝ մոռանալ չեմ կարող։ Ինչպես կասեր հայտնի ֆիլմում. «Սրա մեջ ինչ-որ տխուր սիմվոլիզմ կա»։

Ինչքա՜ն ժամանակ է՝ սպասում եմ, որ աշունը հյուր գա իմ սիրուն քաղաքին: Տաքուկ աշունը, որ նրան սիրեմ այնքան շատ, ինչքան սիրում եմ իմ ամենաքաղաքը:

Մայթերին արդեն թափվել էին տերևները, երբ ես զգացի աշնան սպասված գալուստը:

***

Ժամանակ չեմ կորցնում և շտապում եմ աշնան հետ հանդիպելու:

Փողոցը դատարկ է: Բարեկամներս կարծես կորել են գեղեցկության մեջ և թաքնվել այնտեղ, որ աշունն էլ ավելի ներթափանցի հոգուս մեջ:

Քայլում եմ փողոցով: Միայնակ ու հանգիստ, ասես ինձ կտրել եմ աշխարհից ու նետվել աշնան գիրկը: Ոտքերիս տակ խշխշում են դեռ նոր թափված տերևները: Նրանք կարծես սփոփում են ինձ, որ միայնակ չեմ:

Այո, կրկին աշուն է… Հերթական աշունը, որ իր հետքն է թողնելու օրագրիս էջերում ու կարոտից կծկված հոգուս մեջ: Խենթերի եղանական է աշունը՝ մեկ բաժակ թեյով, գրքերով ու սեղանին թափված տետրերով, որոնց էջերում կչորանան դեղնած տերևները:

Քայլում եմ լուռ: Այս անգամ աշունն է խոսում: Բառեր էլ չունեմ պահված, որ ձոնեմ նրա անբացատրելի խորհրդավորությանը: Քայլում եմ ու միակ բանը, որ ի զորու եմ անել, աշունը վայելելն է…

Նրա խոսքերն ու երգերը կպահեմ տետրերումս, որ մինչ նրա կրկին վերադառնալը չմեռնեմ կարոտից։

Եվ ահա, կրկին աշուն է, իսկ Հախվերդյանի «Մեր սիրո աշունը» անկասկած կկրկնվի։

Աշնան սերենադ

Ամեն տեղ գույներ են՝ պայծա՜ռ, լուսավոր,
Խշշոց է ամեն տեղ, տերևների երգ…
Աշունն է եկել, քաղաքը գրկել
Կարոտած մի հին բարեկամի պես։

Դարձել է գունեղ քաղաքը տխուր,
Մայթերն ամաչկոտ լցվել են սիրով,
Ես էլ միգուցե այս նույն տոնի մեջ
Իմ բարեկամին գրկեմ սրտամոտ։

Միգուցե  դուք էլ աշնան երգիս տակ
Գաք ինձ մոտ, ինչպես աշունը՝ քաղաք,
Ու ինչպես քամուց քշված տերևներ,
Գանք մեր աշնան մոտ ու իրար գրկենք,

Ինչպես աշունն է մեզ սովորեցրել…

Վերջերս հերթական անիմաստ բանավեճից հետո, թե կարելի է արդյոք ինտերնետից «գողանալ» ֆիլմեր, գրքեր և ինֆորմացիոն արդյունաբերության այլ դրսևորումներ, վերջապես հասկացա, որ շատերի համար նման հարցերում ընտրության խնդիր չկա:

Խոսքը, հիմնականում, հենց ֆիլմերի մասին է, որովհետև այդ արդյունաբերությունն ամենածանրաքամակն է ու հետամնացը, որքան էլ որ դա տարօրինակ հնչի: Դրանց տարածման ու վաճառքի հարցն այնքան բարդացված է, որ ասես 19-րդ դարը լինի: Ու երբեմն Հայաստանում լսելով ազնիվ քարոզներ այն մասին, թե ինչպիսի անբարոյականություն է ինտերնետից ֆիլմերի անօրինական կրկնօրինակներ քաշելը (վստահ եմ` կան կազմակերպություններ, որոնք, հավանաբար, գրանտեր են ստանում Հայաստանում «ծովահենության» դեմ պայքարելու համար), որ դա օրենքի խստագույն խախտում է, և ֆիլմերը պետք է գնել օրինական ճանապարհով: Ու հիմնականում առաջանում է բավականին տրամաբանական հարց` իսկ որտեղի՞ց:

Այսօր Հայաստանում ավելի հեշտ է մի կիլոգրամ կոկային գնելը, քան ֆիլմի լիցենզավորված տարբերակ ճարելը (սա փոխաբերական համեմատություն է, պետք չէ փորձարկել այն իրական կյանքում), ու ծովահենության դեմ պայքարելիս պետք է գոնե խեղճ մարդկանց ցույց տալ օրինական այլընտրանքը: Այն թյուր կարծիքը, թե «դի-վի-դի» գնելիս մենք ձեռք ենք բերում ֆիլմերի օրինական, օրհնած ջրով օծված տարբերակը, մոլորություն է, և այդ մասին շատերը գիտեն, բայց էլ ավելի շատերը չգիտեն: Չի կարող օրինական լինել «Սուպեռ նավինկի 2011» կոչվող սկավառակը, որը ներառում է անցյալ տարվա թողարկված բոլոր ֆիլմերը` սերիալներն էլ հետը, և արժի ընդամենը հազար դրամ, հակառակ դեպքում այդ ֆիլմերի դիստրիբյուտորները խոշոր եղջերավոր կաթնասուններ կլինեին: «Վսե ֆիլմի Ռոբեռտա դե Նիռո պլյուս սուպեռնավինկի ի եշո պյած ֆիլմով վ պադառոկ» սկավառակը նույնպես չի կարող լինել օրինական, որովհետև նման հավաքածուների օրինական տարբերակների գինը հաշվվում է առնվազն մի քանի տասնյակ եվրոյով:

Այո, կան լիցենզավորված «դի-վի-դի»-ներ, դրանք իսկապես հանդիպում են Հայոց հողի վրա, բայց այնքան քիչ են, որ խանութներում քիչ է մնում առանձին դարակ պատրաստեն դրանց համար ու այդպես էլ վրան գրեն` «Լիցենզավորված ֆիլմեր»` նոր ժանր համաշխարհային կինեմատոգրաֆում:

Եվ «դի-վի-դի»-ն դեռ ծայրահեղ տարբերակն է: Էլեկտրոնային դիստրիբյուցիայի մասին ես ուղղակի ամաչում եմ ծպտուն հանել, ինչի՞ մասին է խոսքը: Էլեկտրոնային կինոտարածման երեք ամենամեծ ծառայությունները` «Այթյունզը», «Ամազոնը» և «Նեթֆլիքսը» չեն գործում Հայաստանում և կարծես թե մտադրություն էլ չունեն: Այո, դժվար է պնդելը, թե բոլորը ուրախությամբ կվճարեն տասից տասնհինգ դոլար մի ֆիլմ դիտելու համար, բայց երբ խփում ես «տոռենտից» միաժամանակ քսան ֆիլմ քաշող կինոսիրողի ձեռքին, բարի եղիր պատրաստ լինելու պատասխանել նրա հարցին, թե որն է դրա օրինական այլընտրանքը: Այն պատասխանը, թե «եթե դառնաս, օրինակ, «Յուքոմի» բաժանորդ, սպասես մի քանի օր, քաշես այս, այս, այս ալիքները, բաժանորդագրվես ահա այս ծառայությանը, հետո անցնես յոթ ծովից այն կողմ, յոթ սարից այս կողմ ու լիալուսնի ժամանակ երեք անգամ թքես սև կատվի հետևից, դու հնարավորություն կստանաս օգտվելու մեկ-երկու «VOD» համակարգից ու վարձել երրորդ թարմության մի քանի ֆիլմ», համոզիչ չի հնչում: Ավելի հեշտ է թվում  անձամբ նկարել այդ ֆիլմերը տնային պայմաններում ու հետո հանգիստ դիտել` ավելի արագ կստացվի:

Եվ «Այթյունզին» ու իր նմաններին մեղադրել չի ստացվի, որովհետև, կարծում եմ, նրանք միայն ուրախ կլինեին թեկուզև փոքր, բայց նոր շուկաներ յուրացնել, բայց գերխոշոր ստուդիաների ու դիստրիբյուտորների բարդ ու ոչ մի ճկունություն չունեցող համաձայնագրերը, որոնք կնքվել են գալիք դարերի համար, բարիկադների պես փակել են դեպի ԱՊՀ եկող բոլոր թվային ուղիները, և ստուդիաները պահանջում են, որպեսզի իրենց ֆիլմերը մեզ բերեն այնպես, ինչպես նշված է դեռևս 20-րդ դարի սկզբին կնքված պայմանագրերում` ուղտերով և շոգեքարշերով: Լավ է, որ գոնե շրջիկ կրկեսի պես չեն բերում պտտում քաղաքում:

Մյուս «պաշտոնական» պատճառներից մեկն էլ այն է, որ մեր շուկան (ոչ միայն Հայաստանը, այլև բոլոր ԱՊՀ երկրները) փոքր է և վստահելի չէ. խարդախությունները շատ են, ծովահենությունը ծաղկում է, և այլն:

Բարև ձեզ: Այն արդեն վաղուց ծաղկել ու փթթել է: «Ծաղկելը» մեղմ է ասված` այն մենիշխանություն է հաստատել. ծովահենությունն այն աստիճան է զարգացել ու ծավալվել, որ հաջորդ փուլում ծովահեններն արդեն իրենք են վճարելու օգտվողներին` ֆիլմեր քաշելու համար: Իսկ եթե շուկան «փոքր է» (քանի՞ միլիոն մարդ է ապրում ԱՊՀ երկրներում), և այստեղ ծովահենության դեմ պայքարելը «ավելի թանկ է, քան դրա իսկ հասցրած վնասը կինոբիզնեսին», ապա պարզապես պետք չէ բողոքել ու նվնվալ:

Եվ ամենացավալին այն է, որ ես խոսում եմ ոչ միայն հոլիվուդյան ֆիլմերի մասին. հեղինակային ու անկախ կինոարտադրությունը նույնպես մեր օրերում լիովին ապավինում է «Այթյունզին» և «Ամազոնին», և եթե հոլիվուդյան ֆիլմերը դեռևս կարելի է գոնե կինոթատրոնում դիտել, անկախ պրոդյուսերները մեր օրերում անգամ «դի-վի-դի»-ներ նախընտրում են չթողարկել` ծախսերը քչացնելու համար, և հույսը դնում են միայն թվային վաճառքի վրա: Այդ պատճառով էլ որևէ լավ ֆիլմ դիտելու համար կամ պետք է ձեռք բերել այն արտասահմանից, կամ էլ երկու հարյուր տարի առաջվա պես սպասել, մինչև քաղաք ժամանի շրջիկ կրկեսը` որևէ փառատոնի կամ ցուցադրությունների շարքի տեսքով:

Հրատարակչական բիզնեսը, չգիտես ինչպես, ավելի ճկուն դուրս եկավ ու շատ արագ յուրացրեց էլեկտրոնային գրքերի վաճառքը, իսկ ովքեր չհասցրին` մեծ վնասներ կրեցին (վառ օրինակ է երբեմնի հսկայական «Borders» գրախանութների ցանցը, որը վերջերս փակեց ԱՄՆ-ից դուրս գտնվող իր բոլոր մասնաճյուղերը, հիմա էլ Ամերիկայում է քիչ-քիչ հավաքում իր փասա-փուսան): Էլեկտրոնային գիրք գնելն այժմ շատ ավելի արագ է ու էժան, քան անօրինական տարբերակներ գտնելը (որոնք հետո դեռ պետք է հազար տակ մշակել` ընթերցանելի վիճակի բերելու համար). ես ամսեկան առնվազն տասը-տասնհինգ էլեկտրոնային գիրք եմ գնում` չհաշված տպագիրները, ու որպես ինտերնետի միջին վիճակագրական ծույլ, անհետաքրքրասեր, ավելորդ շարժումներ չսիրող օգտվող` չեմ հասկանում, ինչու նույնը չեմ կարող անել ֆիլմերի հետ: Ուրեմն` քաշենք, ընկերներ, այնքան ժամանակ, որքան կպահանջվի կինոարդյունաբերությանը իր ծանր հետույքը 21-րդ դարի նեղ դռնից ներս անցկացնելու համար:

Ողջույն, ժպտալ սիրող իմ ընկերներ, իսկ դուք այսօր ժպտացե՞լ եք։

Մի բան պատմեմ, դուք էլ ժպտացեք։ Ես մասնակցեցի գրքի մրցույթի ու շահեցի Արթուր Սարգսյանի «Ժպիտոմանիա»-ն։

Այնքան դրական էներգիա է փոխանցվել, որ ուզում եմ անպայման կարդաք։ Եվ իրոք, ամեն մի գործի համար, եթե այն արվում է լայն քայլերով, պետք է մղիչ ուժ՝ սեր, բաժանում, կարոտ։ Հաճախ տխրության մոնոլոգի մեջ դու կարողանում ես գտնել այն, ինչից հաճախ հեռու ես, գտնել այն, ինչից հաճախ հեռու են պատկերացումներդ։ Եվ իրոք, սա մեր կյանքն է, սա կյանքի թեորեմներով լցված մի գիրք էր, որը ուղղակի ամեն բառի հետ մտածելու առիթ տվեց։ Հենց ամենասկզբից մտածում էի, որ սա ուղղակի ժպիտի ու ժպտալու տիեզերական զգացումների մասին է, բայց ոչ․․․ Հենց գրքի «բանաձևը» սա էր. «Ծամոն+Ժպիտ=Ժպիտոմանիա»։

«Մեզ դեռ մանկուց սովորեցրել են հաշվել մեկից մինչև ինը կամ հետհաշվարկ, որի դեպքում հերթականությունը չի խախտվում։ Այս գրքում ես խախտեցի դա էլ։ Ես հիմա ամենավերջում ուզում եմ բացատրել արածիս ողջ իմաստը։ Նախապես ասեմ՝ դեռ դպրոցական հասակից չեմ փայլել մաթեմատիկական գիտելիքներով, բայց կյանքում հասկացել եմ, որ հաճախ ենք բախվում մաթեմատիկայի հետ»։ Եվ իրականում ես էլ մաթեմատիկայից չեմ փայլում, բայց բազում անգամներ զգացել եմ, թե ինչ է նշանակում բաժանում, ինչ է նշանակում միացում, կամ թե ինչ է նշանակում թեորեմներ ապացուցել, մի տարբերությամբ, որ սրանք կյանքի թեորեմներ են։ Սա մի գեղեցիկ պատմություն էր, որ ստիպեց ժպտալ, հուզվել, սիրել, հասկանալ։ Եվ իրոք, մենք սիրում ենք անգամ անշունչ պատկերների, այն ամենին, ինչ մեզ «սեր» է թվում։

«Բարև, իմ նկարի աղջիկ, որքան շատ եմ քեզ սիրում, օրեցօր այդ սերս ավելի է աճում: Սիրել թղթի վրա պատկերված մի աներևույթ էակի, որի ո՛չ շնչառությունն ես զգում, ո՛չ ձայնն ես լսում, միայն տեսնում ես ժպիտը. դա տարօրինակություն է թվում, բայց եթե մի հնար լիներ նկարից քեզ դուրս հանելու, դա կլիներ ֆանտաստիկա, իսկական հրաշք, բայց դա անհնարինի սահմաններում գտնվող երևույթի է նման: Գիտե՞ս՝ քեզ նայելով ես ժպտում եմ, անզոր եմ քեզ նայել ու չժպտալ, Գոռը փայլուն է քեզ պատկերել: Սեր դեպի նկարիդ աղջիկը. ահա թե ինչ էի զգում: Ամեն պահի, երբ կամենաս, քեզ հետ է, ամեն պահի լսում է քեզ, նա չի հոգնում, ուզո՞ւմ ես՝ նրա հետ խոսիր ժամերով, մեկ է, նա կլսի քեզ, նա քոնն է այնքան, որքան քո սեփակա՛ն ձեռքերը»։

Սա մի կոչ էր կարծես, որ ստիպեց հավատալ ու հասկանալ, որ չպետք է ապրել ստանդարտ, և ինչպես հեղինակն է ասում. «Մի մտածիր ստանդարտ, եթե ստանդարտների մեջ մնաս, ապա կբախվես կյանքի միապաղաղությանը»։ Եվ իրոք, ես վստահ եմ, որ մենք բոլորս էլ մեր կյանքում զգացել ենք կամ կզգանք միապաղաղություն, կուզենք նոր երանգներ մտցնել ու շարժվել առաջ։ Չեմ ուզում խորանալ ու բացել փակագծեր, ուզում եմ դու էլ կարդաս ու զգաս ժպիտոմանիայի ուժը։ Եղել են, չէ՞ պահեր, որ ժպտացել ենք, բայց հոգեպես շատ տխուր ենք եղել, ու ինչպես հեղինակն է ասում՝ պետք է հիշենք, որ կյանքի ֆոտոխցիկները ֆիքսում են մեր աչքերում առկա ժպիտները, որքան հաճախ ժպտանք, այնքան կյանքը մեզ կվարձատրի երջանկությամբ։

Ասում են՝ աղջիկները իրենց հայրերին շատ են նման։ Ինձ էլ միշտ բնութագրում են՝ հորդ կտորն ես։

Եվ իրոք, ոչ միայն արտաքինն է, որ կփաստի դրա մասին, այլև բնավորության ամենաթեթև ու ծանր գծերը։

Չնայած դժվարին պատանեկությանն ու իր երազանքներին չհասնելուն՝ հայրս ոչ մի վայրկյան չի կոտրվել ու կյանքի մարտահրավերները պատվախնդրորեն է հաղթահարել։

-Ինչ որ պիտի լինի, լինելու ա իր ճիշտ ժամանակին։ Պիտի համբերատար լինես։
Երազում էի համալսարանում կրթություն ստանալու մասին, բայց հնարավորություն չունեցա. հո կյանքը դրանով չավարտվեց։ Վաղ թե ուշ գտա ինձ՝ վարպետություն սովորեցի ու սիրեցի աշխատանքս։ Քեզ էնպիսի մասնագիտություն ընտրիր, որ հետաքրքրությունդ էդ բնագավառում մարելու փոխարեն օր առ օր աճի, ու որ չփոշմանես կատարածդ ընտրության հարցում։

Գիտե՞ս՝ միշտ ձգտել եմ նմանվել քեզ ու էնքան երախտապարտ եմ, որ աշխարհի հայրերից հենց դու ես ինձ բաժին ընկել։

Ոչ մի բանի հետ չեմ փոխի քեզնից ստացած հոգատարությունը ու ինձ խնայելու հորդորները, ինձ՝ դասից կտրել վախեցող զգուշությամբ սենյակս մտնելդ ու գլուխս շոյելդ, չնայած սեփական հոգնածությանդ՝ ինձ մեքենայով պարապմունքի հասցնելը՝ ի՞նչ քայլել, ցուրտ ա, կմրսես, և հետո միայն կիսատ մնացած աշխատանքին վերադառնալու պատրաստակամությունդ։

Ոչնչի հետ չեմ փոխի քեզ հետ ունեցած զրույցները, որևէ հարցի շուրջ քեզ հետ ունեցած բանավեճերը ինձ տված խորհուրդներդ։ 40-ամյա կյանքիդ 16 տարին ինձ ես նվիրել, պա՛պ։ Գիտե՞ս՝ ամեն ինչ կտայի քեզ միշտ գրկելու, սպիներով պատված ձեռքերդ շոյելու, քեզ համար թեյ պատրաստելու, հարազատ ժպիտովդ ուրախանալու ու քեզ հետ երկար տարիներ հիշողություններ ստեղծելու համար։

Շնորհակալ եմ քո աղջիկը լինելու համար։

Ստատուսները գրվում են տարբեր թեմաներով, տարբեր իրավիճակներում և հետապնդում են տարբեր նպատակներ: Ընդհանուր առմամբ դրանց հիմնական նշանակությունը ընկերներիդ հետ քո նորություններով, մտքերով կամ հետաքրքրող երևույթներով կիսվելն է: Բայց այժմ դրանց նշանակությունը չափազանց ընդլայնվել է:

«Անկապ ստատուսների» նախորդ թողարկումների ընթացքում Զավեն Բոյաջյանը մեզ հստակ ու մարդկային լեզվով բացատրեց բազմակետի դերը ֆեյսբուքյան իրականության մեջ, ինչպես նաև մեկնաբանեց «լոլ»-ի կարևորագույն նշանակությունը ժամանակակից արվեստում: Հաջորդ տարօրինակ երևույթը, որին կուզեինք անդրադառնալ, այսպես կոչված մարդասիրական ստատուսներն են, որոնք նույնպես քիչ չեն հանդիպում նորությունների ժապավենում:

(Շարունակությունը` Զավեն Բոյաջյանի առոգանությամբ):

21-րդ դարի առաջին տարիներին ֆեյսբուքյան գրականության մեջ լայն տարածում գտավ յուրահատուկ մի ոճ, որը որոշ տեսաբաններ հետագայում անվանեցին «ռոմանտիկ հումանիզմ», ու գրեթե բոլոր ստեղծագործողները, թեկուզ մեկ անգամ, բայց անդրադառնում էին այս ժանրին: Հայտնի գործերի շարքին է պատկանում, օրինակ, «Ashxarum tarekan 1 milion mard mahanum e qaxckexic, yekeq chmorananq ayd masin» մշակութային կոթողը, որի հեղինակը երկնեց սույն երկտողը` «Լինկին պարկի» «spanutyun klip»-ը փոստ անելուց անմիջապես հետո: Նշանակալի է նաև այն փաստը, որ սույն մարդասիրական երկտողից մեկ ժամ հետո հեղինակը տեղադրեց «Serobi dachai qefy» խոսուն վերնագրով լուսանկարների ալբոմ, որտեղ, ըստ իր իսկ հավաստիացման, «Gagon nenc er xmel vor lriv cbxvel er, haziv txeqov havqinq poleric, jur er darel»: Գերմանացի մի հայտնի արվեստաբան համարձակ կարծիք հայտնեց, որ վերոհիշյալ Գագոն, ամենայն հավանականությամբ, խմել էր հենց այն պատճառով, որ աշխարհում տարեկան մեկ միլիոն մարդ մահանում է քաղցկեղից, և նա փորձել էր խմիչքով մեղմել իր սրտում մորմոքվող էքզիստենցիալ վախը:

Զարմանալի չէ, որ «Վաշինգթոն Փոստին» տված իր հարցազրույցում հեղինակը հայտարարեց. «Այո, ես հասկանում եմ, որ իմ ստատուսը թերևս չափազանց հավակնոտ է ու ռոմանտիկ, բայց չէ՞ որ իմ արվեստը հենց այդպիսին է. ես իմ գործով մարտահրավեր եմ նետում աշխարհին, և մարդիկ այսուհետև կհիշեն, որ տարեկան մեկ միլիոն մարդ մահանում է քաղցկեղից»: Լրագրողի այն հարցին, թե արդյոք այդ մահացողներին ինչ-որ կերպ կօգնի դա, հեղինակը նախընտրեց չպատասխանել:

Ինչևէ, այս ստեղծագործությունը, չնայած իր հակասականությանը, խթանեց մարդասիրական ստատուսների ժանրի զարգացմանը, և շուտով երիտասարդ ու համարձակ մի հեղինակ ցնցեց «Ֆեյսբուքը» մի նոր, բավականին կոնցեպտուալ գործով. «Cxely vnasakar e aroxjutyany. Cxoxneri 60 tokosy mahanum e yeritasard tariqum»: Այս ստեղծագործությունը մեծ աղմուկ բարձրացրեց ընթերցողների շրջանում. գրանցվեցին ինքնասպանության դեպքեր, մահմեդական մի քանի երկրներում զանգվածային ուխտագնացություններ կազմակերպվեցին դեպի սրբավայրեր: Հռոմի պապը, վերոհիշյալ ստատուսը «լայք» տալուց հետո հայտարարեց, որ քանի դեռ աշխարհը նման անօգնական վիճակում է գտնվում, ինքն իրավունք չունի սուրբ կոչվելու: Այս հայտարարությանը հաջորդեցին ևս մի քանի զանգվածային ինքնասպանություններ:

Նման սկանդալային հաջողությունը, իհարկե, չէր կարող անհայտ անցնել, և շուտով «Ֆեյսբուքը» հեղեղվեց բազմաթիվ նմանակումներով. «Tarekan mi qani milion derahas mahanum e tmranyuteric :(»,-գրեց մեկ այլ հեղինակ` փորձելով հետ չմնալ մոդայիկ ալիքից: Վերջին «տխուր սմայլիկը», ըստ երևույթին, կոչված էր արտահայտելու մարդկության խորին ու դառը ողբը նման մեծ կորստի կապակցությամբ:

Իսկ հանրահայտ նորարարական էքսպերիմենտալիստ մի ստեղծագործող հանդես եկավ այսպիսի մի էսսեով. «Ekeq mek rope lrutyamb hargenq Chaponiai yerkrasharji zoherin»: Իր խոսքին հավատարիմ մնալով` նա մեկ րոպե լռություն պահպանեց, որից հետո տեղադրեց «Հայկոյի» վերջին տեսահոլովակը` սգո արարողությունը համարելով ավարտված: Սակայն Ճապոնիայի երախտագետ ժողովուրդը չմոռացավ նման անձնազոհությունը, և այժմ Տոկիոյի արվարձաններում տեղադրված է հեղինակի կիսանդրին, իսկ պատվանդանի վրա կարելի է սեղմել հատուկ կոճակը և «լայք» տալ: Վարչապետը հատուկ ելույթ ունեցավ ուղիղ եթերով` հայտնելով, որ թերևս ոչինչ չէր կարող այդպես փարատել իրենց ազգի մեծ վիշտը, քան «Ֆեյսբուքում» գրված ստատուսը: «Այն թևեր տվեց մեր ժողովրդին, ստիպեց սրբել արցունքներն ու կրկին նայել առաջ,- աղաղակեց վարչապետը` օդում թափահարելով սամուրայի թուրը,- մենք երախտապարտ ենք նման օգնության համար: Ոչինչ, որ երկիրը փլատակների է վերածվել, ի՞նչ անենք, որ միլիոնավոր մարդիկ են զոհվել: Այս ստատուսն ինձ ուժ ու կորով է հաղորդում, և ես պաշտոնապես ասում եմ` «լայք», «լայք», հարգելի հայրենակիցներ»: Վարչապետին այնուհետև ստիպված եղան քնաբեր սրսկել, որից հետո նա դեռ երկար ժամանակ ապաքինվում էր, իսկ ոստիկանությունը փորձում էր պարզել, թե որտեղից է նա սամուրայի թուր հայթայթել, բայց, ինչպես ասում են, արվեստը երբեմն կարող է նաև այդպիսի ազդեցություն ունենալ:

Ինչևէ, մարդասիրական ստատուսի ժանրը թեև մասամբ կորցրել է իր արդիականությունը, որոշ հեղինակներ հավատարիմ եմ մնում դրան և իրենց ստեղծագործություններում ժամանակ առ ժամանակ վերստին անդրադառնում համամարդկային թեմաներին:

(Շարունակությունը` սովորական առոգանությամբ):

Ինձ մնում է միայն ավելացնել, որ տարեկան առնվազն տասներկու ինքնաթիռ վթարի են ենթարկվում շարժիչների մեջ ընկնող թռչունների պատճառով: Մենք չպետք է մոռանանք այդ մասին: Եկեք տարածենք այդ փաստը համայն աշխարհով: