Լրիվ պատահաբար ինչ-որ մարդիկ, առանց հրավիրելու կանգնում են դռանդ դիմաց, թակում դուռդ ու ներս խցկվում տուն՝ քո կյանք։

Քեզ փորձում են համոզել վստահել իրենց, հավատացնում, որ իրենք նման չեն մյուսներին, նեղանում են համեմատությունների համար, ասում. «Դու մեզ ուրիշների հետ մի համեմատի, մենք ուրիշ չենք», անիրավացիորեն մատնացույց են անում կոպտությունդ, գուցե չուզելով ու չհասկանալով, բայց՝ վիրավորում են։ Օրերով, ամիսներով բացատրում, համոզում են, որ դու կարող ես ու պետք է օգնության կանչես իրենց, եթե անհրաժեշտությունը լինի, և որ իրենք, գետնի տակից էլ լինի, կհայտնվեն կողքիդ ու անպայման կօգնեն։ Իրենք էլ դեռ հստակ չգիտեն, թե ոնց, բայց անպայման մի բան կանեն ու կօգնեն…

Լսում ես իրենց փաստարկները, համոզիչ, երկարաշունչ ճառերը, մտքումդ փորձում վերհիշել, թե ի՞նչ պատահեց, ո՞նց եղավ, որ քեզ մի քանի տարի ծանրութեթև անելով բարև տվողները հանկարծ մի օր որոշեցին, որ բարևից հետո պիտի հարցնեն նաև «ո՞նց ես»։ Ուզում ես հասկանալ, թե ոնց ստացվեց, որ արդեն իբր անհանգստանում են քեզ համար, ուզում են՝ ժամանակին հաց ուտես, քնես, տաք հագնվես՝ քեզ լավ նայես։ Իրենց հանկարծահաս հոգատարությունը չես հասկանում, չես հասկանում՝ ոնց վաստակեցիր իրենց ուշադրությունը։ Իսկ իրենք էլ չեն բացատրում, ասում են՝ ուղղակի վստահիր ու կտեսնես, որ ամեն ինչ լավ կլինի։

Մեկ ասում ես՝ հավատաս, մեծ դժբախտություն չի լինի, մեկ էլ տեսար՝ իրոք վստահելի մարդիկ կան դեռ, իրոք խաբելը բոլորի հիվանդությունը չէ, մեկ էլ տեսար՝ էլ մենակ չես լինի։ Սրտանց ուզում ես քեզ շրջապատող սառնության կլոր սֆերայի մեջ մի փոքր անցք բացել, որ էդ մարդիկ անցնեն ու քեզ մի քիչ մոտ գան, ասում ես՝ փորձենք, գուցե և իրոք լավ լինի։ Մեկ էլ հետ ես կանգնում մտքերիցդ, մի բան հուշում է, որ մարդկության ամբողջ փորձն ու քո կյանքի մի քսան տարվա փորձը իզուր լինել չի կարող, որ եթե քսան տարին քեզ համոզել է, որ անշահախնդիր հոգատար մարդիկ չեն լինում, ուրեմն իսկապես չեն լինում, հո ամբողջ կյանքդ չե՞ս սխալվել։

Չէ՜, չես սխալվել… Մի անգամ էլ ես համոզվում, երբ որ հիմարաբար որոշում ես, որ դու անիմաստ ես էդքան սառը ու կասկածամիտ։ Երբ որ քո բերանից պատահաբար թռչում է. «Հա՛, ես ձեզ վստահում եմ ու ձեր օգնության կարիքն ունեմ», ու ամեն ինչ նույն վայրկյանին էլ ցնդում է։ Հաջորդ ակնթարթին էդ մարդկանց արդեն էլ չես գտնում կողքիդ, էլ չեն արձագանքում կանչերիդ ու զանգերիդ, երբ իրենց կարիքը շատ ես զգում։ Հասկանում ես, տեսնում ես, որ մարդիկ զբաղված են, իրենք այլևս մենակ չեն ու քեզնով անհանգստացել են իրենց պարապ ու մենակ եղած ժամանակ։

Իսկ դու դա գիտեիր, դու գիտեի՛ր, ու մեկը լիներ՝ հարցներ. «Ինչո՞ւ որոշեցիր իմացածդ մոռանալ ու անտեսել, դու դեռ երբեք քո նկատմամբ էդքան անփույթ չէիր եղել»։ Դու դա էնքա՜ն հստակ գիտեիր, դու դա գիտեիր անկասկած, ու իրենք էլ գիտեին, որ դու գիտես։ Դու, որ միշտ ամենայն բծախնդրորեն ես վերաբերվել քեզ առնչվող բոլոր հարցերին, հիմա ի՜նչ մի թուլություն ցուցաբերելու ժամանակ գտար։

Իսկ հիմա դու էլի քայլում ես փողոցով մենակ, ինչպես որ առաջ էր, ինչպես որ եղել է միշտ…

Չէ՜, չվստահե՛լ։

Սիրում եմ ժամերով նստել պատշգամբում, նայել անցուդարձ անող մարդկանց, մայր մտնող արևին, մթնող երկնքին, հանկարծակի սկսվող քամուց տարուբերվող ծառերի ճյուղերին ու մտածել, որ կյանքում դադար գոյություն չունի, ամեն ինչ շարժման մեջ է, իսկ ժամանակի ընթացքում այդ շարժումները ծնում են ժողովուրդներ ու պատմություն։

Երբ գրառում էի հորս պատմությունները պատերազմի մասին, նա ինձ միշտ հիշեցնում էր, որ պատերազմում ու թիմային ցանկացած գործում պետք է առաջնորդվել «Մեկը բոլորի համար, բոլորը՝ մեկի» կարգախոսով, որը գործնականորեն ապացուցվեց նաև այս մեկ ամսվա ընթացքում։ Մարդիկ համախմբվեցին՝ կանխատեսելով հասունացող վտանգը, համախմբվեցին մեկի շուրջ՝ գիտակցելով, որ այդ մեկը գործում է իրենց, բոլորի համար։ Յուրաքանչյուրս այս օրերին իմացանք ավելին, քան կիմանայինք՝ կարդալով պատմության գրքեր, ուսումնասիրելով հայի ազգային բնութագիրը։ Յուրաքանչյուրս հասկացանք, թե ով ենք մենք, ով է հայը, հասկացանք, որ միայն յան-ով ազգանուն ունենալը ոչինչ է հայ դառնալու համար, և որ յուրաքանչյուրս՝ անկախ հայրենասիրությունից, օրհասական պահերին բռունցքվում ենք, հաղթում, հաղթահարում ցանկացած դժվարություն։
Զգացածս բառերով արտահայտելու համար բառերը միջակ են։ Երբ տեսնում ես երջանկության արցունքներ հայի աչքերում, ակամա փշաքաղվում ես, տեսարանը դիպչում է զգացմունքներիդ նուրբ լարերին, ու հասկանում ես, որ հայն էլ կարող է երջանիկ լինել, կարող է մի պահ մոռանալ դժգոհությունները, ամեն գարուն մեզ կեղեքող հուշերը ցեղասպանության զոհերի մասին, կարող է ժպիտով վայելել ծաղկած գարունը։ Ու արդեն քանի՜ գարուններ տեսած Վրանուհի տատիկի հիացմունքով լցված աչքերում կարողանում ես կարդալ հպարտությունը, հույսը գալիքի նկատմամբ, անկոտրում ոգին, որը դեռ չի լքել նրան և դեռ ավելին՝ գարնան հետ փթթում է, շատանում, փոխանցում մեզ։ Կարո՞ղ ես անտարբեր մնալ իրավիճակից անտեղյակ այն փոքրիկ երեխաների հանդեպ, ովքեր փողոցում հանգիստ նստած խաղում են մեքենաներով՝ փակելով ճանապարհները ցուցարարներին աջակցելու համար, կամ ինչպե՞ս չհուզվել, երբ ծանոթ-անծանոթ մի ընտանիք են դարձել, բաց ձեռքերով սեր ու համերաշխություն են քարոզում ու հաղթանակ վայելում։ Մի՞թե սա չէ հայրենասիրությունը և կա մի հայ, ով հայրենասեր չէ։
Մայիսը հայերի համար հաղթանակի ամիս է, բայց սա լոկ հաղթանակ չէր, սա մի ամբողջ հանրագիտարան էր քրիստոնյա հայ ազգի միասնության մասին, որն ապացուցեց, որ նույնիկ հեղափոխության ժամանակ, զենքի փոխարեն ծառայող սերը հաղթում է։
Մտածում էի՝ ո՞ւմ են պետք հարյուրավոր պատմության գրքերը (որոնց այնքան թերահավատորեն էի մոտենում), երբ ինքդ ներկայում նման միասնության ականատես չես լինում։ Այժմ ես հպարտ եմ իմ ծագմամբ ու հավատում եմ բոլոր գրքերին, որոնք կարդացել եմ դպրոցում, հավատում եմ ժողովրդիս ուժին, որ միասնությամբ դրդեց աշխարհասփյուռ հայերին գալու և միանալու պայքարին, հավատում, որ հայի այս քայլը ոգեշնչեց ոչ միայն հայերին, այլև օրինակ ծառայեց այլ ազգերի համար, ու չնայած որ քարտեզների վրա ընդամենը մի կետով ենք պատկերվում, այնուամենայնիվ ճանաչվեցինք աշխարհում որպես եվրոպական քաղաքակրթությամբ ասիական երկիր:

Ես հավատում եմ նաև երկրիս լուսավոր ապագային, որ հենց մեր ձեռքում է, հավատում եմ հայի արդարադատությանը, և որ երբեք պետք չէ կորցնել հարգանքը մարդու հանդեպ՝ նրա ունեցած քաղաքական հայացքներից ելնելով: Հավատում եմ, որ այսուհետ համագործակցելու ենք երկրի կառավարիչների հետ՝ բոլորս՝ մեկի, մեկը՝ բոլորիս համար սկզբունքին հետևելով։

Լուսանկարը` Միլենա Սեդրակյանի

Անհետաքրքիր ու անգույն քաղաքում իմ հասակակիցների համար չկա ոչ մի հետաքրքիր զբաղմունք։ Դու ստիպված ես գամվել համակարգչի ու հեռախոսի առջև ու տեղափոխվել վիրտուալ աշխարհ, որտեղ զգացմունքներդ արտահայտում են էմոջիները, իսկ ժամանակդ վատնում ես անիմաստ։ Բայց կան և մարդիկ, որոնք փորձում են քշված ու հանգած Արմավիրին գույներ տալ՝ թեկուզ և ֆոտոխցիկի էկրանի չափերով։

Պատմում եմ մի մարդու մասին, ով քայլում է Արմավիրի անտարբերության ալիքին հակառակ։ Դեռ 18 տարեկանից նա եղբոր հետ բարձրանում էր լեռներ ու սարեր, և ապրում էր մի ակնթարթ, որը պիտի անմահացվեր։ Սկզբում նա նկարում էր թվային ֆոտոապարատով ու տասնյակ օրեր էր օգտագործում դրանք մշակելու համար։ Ամեն բան սովորում էր ինքնուրույն ու ժամանակ առ ժամանակ հիասթափվում էր, բայց նրա նպատակասլացությունն ու երազանքին հասնելու ցանկությունը անսահման է։ Կարենը որոշեց մեկնել Ռուսաստան՝ գումար աշխատելու։ Նա օգնում էր ծնողներին, հետո էլ գնեց այն ֆոտոխցիկը, որն անհրաժեշտ էր իրեն։ Արմավիրում չկար ոչ մի լուսանկարիչ, և Կարենը Արմավիր բերեց իր ոճն ու ինքնատիպ լուսանկարներ ունենալու հնարավորությունը՝ առանց քաղաքից դուրս գալու։ Կարենը հասավ իր նպատակներին, ու 6 ամիս է, ինչ լուսանկարում է։ Մեծ հաջողությունների է հասել, ու բացի լուսանկարելուց՝ Արմավիրի սկաուտական խմբապետերից մեկն է։ Իր խմբի աշակերտներին սովորեցնում է լինել հայրենասեր, ստեղծագործել ու հասնել իրենց նպատակներին։

Հիմա Կարենը մտադիր է ստեղծել ֆոտոստուդիա, որտեղ ոչ միայն կլուսանկարվեն, այլ կկարողանան նաև հետաքրքիր անցկացնել ժամանակը քաղաքի ներսում։

Արմավիրում ապրում է 28800 մարդ, եթե նրանցից գոնե 1000-ը մտածեն Արմավիրի երիտասարդության ու պատանիների օգտակար ու միևնույն ժամանակ հետաքրքիր ժամանցի մասին, միգուցե ես դադարեմ բողոքել իմ քաղաքից։