Մեկ գնդակ, հսկայական խաղադաշտ, 22 հոգի, պայքար գնդակի համար. մեկ բառով ասած՝ ֆուտբոլ: Տարիներ առաջ այս ամենը սկսեց հետաքրքրել  ինձ: Սկսեցի ֆուտբոլ դիտել: Երկրպագում էի  Բարսելոնային: Հետո արդեն սկսեցի ինքս խաղալ: Խաղում էինք դասարանով ՝ տղա, աղջիկ միասին: Բայց գնալով հասկանում  էի, որ տղաները  թիմում  մեզ գրեթե  գնդակ  չէին փոխանցում, թերագնահատում էին մեզ ու մեր կարողությունները: Հենց այդ ժամանակ էլ որոշեցի, որ տղաներից գնդակ մուրալու փոխարեն, պետք է ինքներս վերցնենք գնդակն ու մտնենք խաղադաշտ՝ առանց տղաների:
Դե, սկզբում ես ու ընկերուհիս էինք, հետո սկսեցինք մեր հասակակից աղջիկներին համոզել, որ պետք չի ամաչել ֆուտբոլ խաղալուց: Եվ այսպես, քիչ-քիչ կազմավորվեց 11 հոգանոց մեր թիմը:

Մեր Շենիկ գյուղում շատերից էի լսում.

-Թե ասա, դուք ի՞նչ ֆուտբոլ խաղացող, աղջիկ եք, էլի, ձեր համար նստեք տունը:

Սկզբում  այս խոսքերը մեզ հուսահատեցնում էին, բայց հասկանում էինք, որ դեպի նպատակ տանող ուղին բարդ է ու լի  խոչընդոտներով:

Եվ սկսեցինք մարզումները: Սկզբում մարզումներն անցկացնում էինք սպորտդահլիճում, հետո դպրոցի դիմացի ֆուտբոլի դաշտում: Մեր մարզիչներն սկզբում տղաներն էին: Մեզ տարբեր հնարքներ էին սովորեցնում, իսկ հետո սկսեցինք խաղալ իրենց դեմ: Սովորության համաձայն պարտվում էինք, բայց կարևորը այն մրցակցային ոգին էր, որը կար մեր մեջ:

Մեր թիմի առաջին կարևոր հանդիպումը տեղի ունեցավ հարևան գյուղի աղջիկների հավաքականի հետ, որտեղ պարտվեցինք 4-2 հաշվով: Սա մեր առաջին  խոշոր  ձախողումն էր: Բայց դրանից հետո սկսեցինք էլ ավելի  ոգևորությամբ պատրաստվել: Մեզ միացան նոր աղջիկներ:

Հիմա ուշ-ուշ ենք մարզվում. բոլորը զբաղված են, բացի այդ ամռանը ֆուտբոլի դաշտը տղաների տիրապետության տակ է: Նախատեսում ենք ևս մի քանի հանդիպումներ տարբեր գյուղերի հետ: Կարևոր չի` կհաղթենք, թե՝ ոչ, կարևորն այն է, որ մենք այսօր մեր գյուղում արդեն որոշ չափով կոտրել ենք այն կարծրատիպը, թե ֆուտբոլը տղաների խաղ է:

Մենք հասել ենք մեր երազանքին: Ես հասել եմ իմ երազանքին: Ֆուտբոլի աղջիկների հավաքական ունենալն իմ երազանքն էր, ես  հասա իմ երազանքին, որովհետև հավատում էի ինքս ինձ: Եթե դու էլ ունես երազանքներ, բայց շրջապատի կարծիքները խանգարում են քեզ հասնել դրան, ուրեմն ամեն անգամ, երբ հուսահատվում ես, հիշի՛ր ինձ ու պայքարիր հանուն քո երազանքի:

-Անի՛, գնա՛ քնելու:

-Լավ էլի, պա՛պ, կարևոր խաղ ա, Բարսելոնան ա խաղում, պիտի նայեմ:

-Ամոթ ա, ամոթ: Մեծ աղջիկ ես, ի՞նչ ես քեզ տվել էդ ֆուտբոլին…

Երևի շատ ֆուտբոլասեր աղջիկների ծանոթ խոսակցություն է: Իհարկե, ամեն ինչ էլ ավելի դժվար է, երբ տանը միայն դու ես հետաքրքրվում ֆուտբոլով: Ինչ արած, այս դեպքում ավելի շատ համառություն է պահանջվում, և հենց դրա շնորհիվ էլ որոշ ժամանակ հետո խոսակցությունը փոխվեց.

-Անի՛, գնա քնելու:

-Պա՛պ, Բարսան ա խաղում:

-Հա՜, լավ, լավ: Դե, ես գնացի քնելու:

Ֆուտբոլ… Ինչքա՜ն սեր ու հույզեր կան թաքնված այս մեկ բառի մեջ: Ինչքա՜ն կյանք կա շատերի համար հասարակ թվացող այս խաղի մեջ: Երջանիկ եմ, որ արդեն չորս տարուց ավելի է՝ ֆուտբոլն ու աշխարհի լավագույն ակումբներից մեկը (եթե ոչ` լավագույնը)` Բարսելոնան, դարձել են իմ կյանքի ու առօրյայի մի մասը:

Չեք հավատա, բայց ֆուտբոլն ամբողջովին փոխեց իմ կյանքը, մտածելակերպը, տվեց ինձ ընկերներ, առանց որոնց, երևի թե, իմ կյանքում մի դատարկ տեղ կլիներ:
Շատերի համար տարօրինակ է՝ ինչպե՞ս կարելի է այդ հասարակ խաղն այդքան սիրել, տարվել դրանով ու անգամ հասնել ֆանատիզմի: Բայց ինչպես բացատրեմ` ինչ է ֆուտբոլը: Եթե դուք երբեք չեք տեսել պարտություն, հիասթափություն ամենակարևոր խաղում, չեք ցնծացել ձեր սիրելի թիմի հետ, ամեն խփած գոլի, ամեն հաղթած գավաթի համար, եթե երբեք չեք տխրել ձեր սիրելի ֆուտբոլիստի վնասվածք ստանալու համար, այո՛, դուք չեք հասկանա մեզ, քանի դեռ չեք սիրում այնպես, ինչպես մենք: Մարդիկ ասում են՝ անպատասխան սերը ցավոտ է: Բայց ես սիրում եմ, սիրում եմ անպատասխան, ու գիտակցելով, որ երբեք պատասխան չեմ ստանա, իմ սերն ավելի է մեծանում դեպի ֆուտբոլն ու իմ Բարսելոնան: Բարսելոնա, ավելին, քան ակումբ: Այս թիմն ինձ սովորեցրեց երբեք չհանձնվել, հպարտությամբ նայել պարտության աչքերին ու վստահ քայլել դեպի նոր հաղթանակներ: Ես ապրել ու մեծացել եմ թիմի հետ, փոխվել ու հասունացել, ու ինձ հարուստ եմ զգում այն անքուն գիշերներով, որ անցկացրել եմ իմ ակումբի խաղերը դիտելիս, հաղթանակի ու պարտության արցունքներով, իմ ապրումներով, հույզերով ու զգացումներով: Գուցե իմ գիտելիքները կատարյալ չեն Բարսելոնայի պատմության մասին, բայց մի բանում վստահ եմ՝ սիրում եմ ու շարունակելու եմ սիրել իմ ակումբը, լինել նրա կողքին անկախ ամեն ինչից, պաշտպանել ցանկացած պարագայում ու երբեք չդավաճանել:

Եվ ինչպես սիրում եմ միշտ ասել. «Մենք Բարսելոնան ենք, մենք միշտ վերադառնում ենք և ունենք հույս, որը վերածվելու է ՓԱՌՔԻ»:

Փետրվարի 12-ին լրացավ իմ 18 տարին: Գիտակցում էի, որ մոտենում էր ծառայության մեկնելու ժամանակը:
Զանգ եկավ հեռախոսիս: Անծանոթ համար էր: Պատասխանեցի:

Կանչում էին զինկոմիսարիատ: Երբ գնացի, ինձ ծանուցագիր տվեցին, որտեղ հրամայված էր, որ հուլիսի 6-ին զորակոչվեմ բանակ: Մտքերս խառնվեցին իրար: Չէի մտածել, որ կարող եմ երկու տարի կտրվել իմ առօրյա կյանքից, թողնել ծնողներիս, ընկերներիս, աշխատանքս:
Մինչ ծանուցագիր ստանալս երբեք ուշադրություն չէի դարձրել հայոց բանակում ծառայելու մանրամասներին: Ինձ թվում էր, որ բանակում ամեն բան շատ հեշտ է. այնտեղ ուղղակի երկու տարի ժամանակ են անցկացնում: Սակայն ապրիլյան քառօրյա պատերազմից հետո ես հասկացա, որ բանակում ժամանակ չեն անցկացնում:

Ծառայությունը յուրաքանչյուր տղայի կյանքում մեծ նշանակություն ունի, որտեղ նա ստանում է կյանքի համար կարևոր դասեր, որոնք ոչ մի ուրիշ տեղ չեն սովորեցնում:

Օրերն անցնում էին: Ծանուցագիրը գրպանս դրած մտածում էի, թե ինչպես ասեմ ծնողներիս, որ շատ չտխրեն:
Մի սովորական երեկո, ճաշի ժամանակ գրպանիցս հանեցի մի թղթի կտոր: Մայրս իսկույն հասկացավ: Զգացի, ոնց աչքերը լցվեցին: Սակայն ես ուրախ եմ ու հպարտ, որ ընդամենը մի քանի օր հետո կզորակոչվեմ բանակ, հպարտորեն կտամ երդումս հրամանատարներիս և բոլոր ներկաների առաջ, մնացյալ հայորդիների հետ միասին կպաշտպանեմ հայրենիքս, որը ժառանգել ենք մեր պապերի, հայրերի, արդեն նաև` եղբայրների ու ընկերների ս արյան գնով: Գիտակցում եմ, որ կարոտելու եմ ծնողներիս, տունս, ընկերներիս: Գիտակցում եմ նաև, որ բանակային կյանքում լինելու են շատ դժվարություններ, բայց չեմ հուսահատվում, և պետք է դիմանամ յուրաքանչյուր դժվարության: Պետք է թե հայրենիքս պաշտպանեմ, թե ողջ և առողջ տուն վերադառնոմ:

Բոլոր զինվորներին մաղթում եմ խաղաղ և հանգիստ ծառայություն: Հավատացած եմ, որ յուրաքանչյուր մոր աղոթք անպատասխան չի մնա, և մեզ կպահպանի ամենադժվար ժամանակ անգամ:

Ցտեսություն, կկարոտեմ ձեզ:

-Պա՛պ, քա՞նի տարեկան ես:

-Տասնհինգ:

-Չէ՜, պա՝պ, լուրջ եմ հարցնում:

-Է՜, բալա ջան…

Մնացածը հայացքից հասկացա: Ըստ երևույթին, բովանդակալից կյանք էր ապրել, գուցե դժվարություններ էլ էր տեսել, հաստատ չգիտեմ, բայց մի բան հստակ էր՝ շատ խելացի էր, ու կյանքն էր նրան այդպիսին դարձրել:

Հետո ուրիշներից իմացա, որ ութսունվեց տարեկան է: Բայց իր կենսունակությամբ, աշխուժությամբ իր ասած այդ «տասնհինգին» չէր զիջում:

-Պա՛պ, կարո՞ղ եմ քեզ մի քանի հարց տալ: Կպատմե՞ս քո մասին:

-Ի՞նչ պատմեմ, ա՛յ բալա:

-Մի ամբողջ կյանք ես ապրել, հաստատ պատմելու բան կունենաս,- ասացի…

Իր այդ խոսուն  հայացքով մի անգամ էլ նայեց վրաս ու գնաց:

Մի քանի բառ հասցրի փոխանակել պապի հետ, բայց այնքան տպավորվեցի՝ անասելի է: Մի քանի հարց կարողացա տալ, պատասխանեց կարճ ու կոնկրետ, հետն էլ` կիսատ:

Բաց գույնի աչքեր ուներ: Կապույտ էր թե կանաչ, չհասցրի էլ հասկանալ,  ու այնքան էլ խորություն կար դրանց մեջ: Կարելի էր սուզվել ու  հասնել չգիտես թե ուր… Միջահասակ մարդ էր, հագին հին, մաշված զինվորական համազգեստ: Մաշված էր, բայց շատ մաքուր: Գլխին էլ գլխարկ էր, որ սպիտակած մազերը անձրևից չթրջվեին: Չնայած տարիքին, անընդհատ ժպտում էր, ու շատ հաճելի էր, որ երջանիկ ծերություն է ապրում:

Անձրևն ու քամին միախառնվել ու քաոս էին առաջացրել շուրջբոլորը, բայց դա նրան չխանգարեց, որ հարցերիցս խուսափելով՝ թողներ ինձ ու քայլեր դեպի իր «հոլիկը»: Մի քիչ աներեսություն էր թվում, բայց հետաքրքրությունս շատ մեծ էր, ուզում էի, որ անպայման խոսեր ինձ հետ, պատմեր դրվագներ իր կյանքից: Վեր կացա ու վազեցի նրա հետևից… Ուսերիս նրա բրդյա վերարկուն էր գցած: Ցուրտ էր, բայց դրանով սառնություն չէի զգում:

Հասա այդ «հոլիկին», երկաթներով ու թիթեղներով պատրաստված ինչ որ բան էր, գետնից բարձր՝ քարերի վրա: Յոթ-ութ փայտե աստիճան, ու կհայտնվեի դրա ներսում: Ձայն տալով բարձրանում էի.

-Պա՛պ, ա՛յ պապ, էստե՞ղ ես:

-Հա:

-Բա ի՞նչ ես անում:

-Գործիքներս եմ դասավորում,- ասաց ու վրաս էլ չնայեց:

Ներսում ամեն ինչ այնքան մաքուր էր ու դասավորված: Անկողին կար` կոկիկ հավաքված, վստահ եմ՝ ինքն  էր հավաքել: Մի փոքրիկ հայելի էր, որում,  երևի,  ամեն առավոտ ինքն իր խորաթափանց աչքերն էր տեսնում:  Հասկանալի էր,  որ այստեղ ապրում է: Երևի իր երկրորդ տունն էր:

Տարբեր իրեր կային սենյակում, մեկը մյուսից հետաքրքիր, ու եթե բոլորը հերթով ուսումնասիրեի, օրս կվերջանար: Բայց իմ ուշարությունը սևեռվել էր  դեպի  «նա»: Մտածում էի՝ ինչ ասեմ, ինչ հարց տամ, որ իրեն էլ հետաքրքիր լինի պատասխանել, որ էլի «չփախչի» հարցերիցս: Մեկ էլ վեր կացավ ու քայլեց դեպի ներքև, կարծես այնտեղ չէի: Ինքն իրեն ինչ որ բան ասաց, բայց չհասկացա՝ ինչ:

«Ա՜խր, ա՛յ պապի, ինչո՞ւ ես կիսատ խոսում». ինքս ինձ մտածում էի:  Զգում էի, որ շատ ասելիք ունի, բայց անհասկանալի էր պահվածքը: Պատասխանում էր հարցերիս մի տեսակ սառնությամբ, բայց հայացքում էլ այնքան ջերմություն կար, որ անհնար էր չհասկանալ, որ սպասում էր հաջորդ հարցիս… Կարծես հարցիս պատասխանը կիսատ թողներ, որ էլի շարունակեմ հարցնել: Այդպես էլ ոչինչ հստակ չհասկացա:  Բոլորի հետ ժպիտով էր խոսում, կարծես պարզ ու հասարակ մարդ լիներ, բայց ինձ համար առեղծվածային տեսակ էր: Գուցե սխալ էին տպավորություններս, գուցե ուղղակի շատ էի կենտրոնացել նրա վրա, բայց մի բան հաստատ գիտեմ՝ հարցերս կիսատ չեն մնալու…

Երբ պիտի վերադառնայի տուն, մի  հայացք  գցեցի պապի վրա, որը երևի չնկատեց էլ, ու ինքս ինձ ասացի. «Սպասի՛ր, պա՛պ, էլի եմ գալու: Գալու եմ, որ մեր կիսատ թողած «գործը» ավարտին հասցնենք»…   

 Մի օր, երբ սովորականի պես հավաքվեցինք մեր բակում (այն բակում, որի մասին Սերինեն, ով նույնպես Կոթիի մեր թղթակիցներից է, գրել էր: Մի խոսքով, խոսքը «Սայադիկանց քուչի» մասին է), ընկերուհիս ասաց.

- Ան,  կարող ա գնամ սարը, ասի` գամ ձեզ հաջող անեմ: Համ էլ` մի լավ խաղ անենք:

- Գնո՞ւմ ես: Այդպես զրույցը շարունակվեց: Մի լավ խաղացինք բակի երեխաներով: Արդեն հրաժեշտի պահն էր, ի դեպ ընկերուհուս հետ գնալու էր նաև իրենից մի քանի տարի փոքր եղբայրը: Հրաժեշտ տվեցինք, գնացինք տուն:

Մյուս օրը զանգեցի.

- Մայ, գեղըմն ե՞ս:

-Հա:

-Հու… Լավ ա: Վաքվըմ չե՞ք:

-Եսիմ…

-Խու քնա՞ծ չէիր: Ձենդ մի տեսակ ա:

-Չէ:

Հա, մոռացա ասել, ես ընկերուհուս զանգել էի վաղ առավոտյան: Նորից հավաքվեցինք: Նորից խաղացինք, նորից հրաժեշտ տվեցինք, սակայն մյուս օրը նույնպես եկավ բակ: Եվ երբ իրոք հրաժեշտի պահն էր եկել, ոչ մեկս չէինք հավատում, քանի որ ամեն օր հրաժեշտ էինք տալիս, մյուս օրը տեսնվում էինք:

-Հաջող ձեզ, գնացի: Կարող ա` սօր րիգու գնամ սարը:

-Մեկ ա` վաղը գալու ես:

Գնացինք տուն: Երեկոյան զանգ ստացա:

-Ան, գնում եմ: Զանգել եմ հաջող անեմ:

-Հաջող: Կկարոտեմ: Ուզեցի երկար զրուցել վերջին անգամ, այն էլ.

-Ան… Գնում եմ, ժամանակ չկա:

-Չմոռանաս ինձ: Կզանգես: Հա, ու մեկ էլ, սարածաղիկս չմոռանաս…

-Հա, հա:

Մի քիչ ինձ վրա բարկացած էի, քանի որ մի լավ չզրուցեցի: Բայց հաջորդ օրը զանգեց, հարցուփորձ արեց, տեղեկացրեց այնտեղի իրադարձությունները:

-Բա մեր դասարանիցն էլ րեխերք կան:

-Հա~, դե լավ ա: Ձեր հմար էլ հավես կըլի…

Ամեն օր հեռախոսով զրուցում ենք: Ճիշտ է, այնտեղ շատ հաճելի միջավայր է, բնությունը նույնպես, բայց ես ցանկանում եմ, որ մեկս լինենք մյուսիս հետ: Իրարից անբաժան:

Երազել, երազել ու էլի ու էլի երազել: Դե չենք կարողանում ապրել առանց դրա գոյության: Ոմանք հասնում են դրանց` դիմելով անհնարինին, բայց կա մարդկանց մի խումբ, որ թողնում է անկատար:

Ես ունեցել եմ շատ երազանքներ` հասել դրանց ամեն գնով: Ունեցել եմ երազանքներ կապված ընտանիքիս, շրջապատիս, ուսման ու գիտելիքի հետ: Ցանկացել եմ դառնալ կայացած մարդ ու երեխա, որով հպարտանան ծնողներս: Ինչպես բոլորը, այդպես էլ ես, երազել եմ նմանվել հոլիվուդյան ֆիլմերի դերասաններին կամ հերոսներին: Ցանկանում եմ նմանվել Ավալոնին, ինձ թվում է, որ քչերն են դիտում այդպիսի ֆիլմեր, բայց ես կփորձեմ նկարագրել նրան: Նա պաշտպանում է էլֆերին, չնայած նա տղամարդ է, բայց ինձ դուր է գալիս նրա դրական կերպարը: Ինչևէ, անհնարին երազանք: Ունեմ մեծ երազանք նկարահանել ֆիլմ, իմ պատկերացումներով: Դասարանում, երբ խոսում ենք ֆիլմերից, ոմանց համար դրանք անհետաքրքիր են լինում: Կան մարդիկ, որոնք ընդհանրապես ֆիլմեր չեն դիտում, իսկ ոմանք էլ` միայն սիրային ու ռոմանտիկ ժանրի: Նայելով դրանք, հավատում են միայն սիրո գոյությանը: Անկեղծ ասած, ես չեմ հասկանում նրանց: Ու ամենահետաքրքիրն այն է, երբ խոսում ենք ֆիլմերից, դերասաններից, Անին զարմացած հարցնում է.

-Երեխե’ք, էդ ի՞նչ կինո ա, ասեք` գնամ-նայեմ:

-Անի ջան, մեկ ա, չես նայի, դու մենակ ռոմանտիկ կինոներն ես նայում,- ասաց հավաքվածներից մեկը:

-Դուք էլ են ֆանտաստիկայից դուրս չեք գալիս, էլի,- քմծիծաղով ասաց Անին:

Խոսում էի երազանքներից, հասա ֆիլմերին: Իմ հասակակիցներին խորհուրդ կտամ պայքարել անգամ չնչին երազանքի համար, բայց չապրել դրանցով:

Հ. Գ.  Հա մեկ էլ,  չհենվեք շրջապատի կարծիքների վրա, հնարավոր է` նրանք ուղղակի նախանձում են ձեզ: