Սուտը, մեծ քիթը և հայը

Լուսանկարը՝ Վահե Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Սուքիասյանի

Երևի բոլորիս էլ փոքր ժամանակ ասել են. «Սուտ մի՛ խոսիր, քիթդ կմեծանա»:  Ես բացառություն չեմ եղել, ինձ նույնպես շատ հաճախ ասում էին այս արտահայտությունը և, որպես ապացույց, ցույց էին տալիս Բուրատինոյի մուլտֆիլմը:  Ինձ շատ էր վախեցնում մեծ քիթ ունենալու միտքը:  Եվ ամեն անգամ, երբ բակում խաղի ժամանակ մանկական ստեր էի ասում, վազում էի տուն ու երկար ժամանակ մնում հայելու դիմաց:  Մայրս հասկանում էր ու հարցնում.

-Ի՞նչ ես խաբել:

Ես անկեղծորեն պատասխանում էի, իսկ մայրս սփոփելով ինձ ասում էր.

-Էս անգամ քիթդ չի երկարի, բայց էլ չխաբես:

Շուտով իրար հերթ չտալով՝ անցան իմ մանկության օրերը: Ժամանակն էր դպրոց գնալու ու սովորելու հայոց ոսկեղենիկ տառերը:

Առաջին դասարանի վերջին ամսում, երբ կրկնում էինք տարվա նյութը, ուսուցչուհին մեզ հանձնարարեց հետաքրքրաշարժ մի վարժություն:

Դպրոցական օրն ավարտվեց: Գնացի տուն ու առանց ճաշելու սկսեցի գրել տնային աշխատանքս: Այսօրվա պես հիշում եմ գրքի այդ էջը: Վարժությունը հետևյալն էր. հայ հայտնիներից մի քանիսի նկարներն էին պատկերված, իսկ դրանց տակ խաչբառի տեսքով բաց էր թողնված տվյալ մարդու մասնագիտությունը:

Գրված էր՝ հայ մեծանուն □ □ □ □ □ □ □ , իսկ վերևում ՝ Մհեր Մկրտչյանի նկարը:

Մենք պետք է լրացնեինք վանդակները: Այսպես, ես սկսեցի գրել (անկեղծ կլինեմ՝ մի կերպ էի գրում, ծուռումուռ տառերով): Արդեն հոգնել էի, երբ նկատեցի, որ երկու նկար է մնացել: Կարդացի՝ Մ-հ-ե-ր Մը-կըրտ-չյան հ-ա-յ մե-ծա-նուն □ □ □ □ □ □ □ : Նայեցի նկարին ու գոչեցի .

-Օ՜յ, ի՜նչ մեծ քիթ ունի,-ու գրեցի ՝ սու-տա-սան:

Հաջորդը՝ Առ-նո Բա-բա-ջան-յան հ-ա-յ մ-ե-ծ …..

-Վա՜յ, մի տես, մեզ ասում են մի՛ ստեք, իսկ իրենք այնքան են ստել, որ երևի ամենամեծ քիթն ունեն,-ինձնից շատ գոհ գրեցի՝ խա-բե-բա:

Աշխատանքները ստուգվեցին, ես սխալ էի գրել, ուսուցիչը ամոթանք տվեց ու նույնիսկ չլսեց իմ բացատրությունը: Տետրիս մեջ հայտնվեց առաջին երկուսը:

Երկար ժամանակ է անցել թե՛ երկուսից, թե՛ մանկության տարիներից: Հիմա էլի նայում եմ հայելու մեջ. այն ժամանակներից մինչև հիմա քիթս իրոք մեծացել է: Երևի ես էլ երբևէ պատճառ եմ ունեցել ստելու: Մեծացել եմ, ամոթով եմ հիշում, որ մեր մեծերին հանդգնել եմ սուտասան կարծել: Հասկացել եմ, որ մեծ քիթը հային բնորոշ հատկանիշ է: Իսկ շատերն ասում են նաև, որ մեծ քիթը խելացիության նշան է: Չգիտեմ, երևի Բուրատինոն մեր ազգի համար գրված հեքիաթ չէ:

anjel torosyan

Կհավաքվե՞նք արդյոք միասին

Մեր ընտանիկքը մեծ է. ես ունեմ չորս հորեղբայր և երկու հորաքույր: Հորաքույրներիցս միայն մեկն է գտնվում Հայաստանում, իսկ մնացած ազգականներս Հայկական Սփյուռքի մշտական բնակիչներն են: Վատն այն է, որ նրանք նույն քաղաքում, անգամ նույն երկրում չեն գտնվում: Նրանցից մեկը Գլենդելում է, մյուսը՝ Մարսելում, երկուսը՝ Ամսերդամում, իսկ մյուսը՝ Մոսկվայում: Նրանք գրեթե ամեն ամառ գալիս են, և երբ մենք նոր-նոր կարոտներս առնում  ենք, նրանք նորից գնում են:
Ես ծնվել եմ Մոսկվայում և մենք չորս տարի ապրել ենք այնտեղ: Վերադարձել ենք, և երկու օր հետո լրացել է իմ չորս տարին: Ես գրեթե չեմ հիշում Մոսկվան, չնայած շատ կուզեի: Վերադարձել ենք Հայաստան հայրիկիս ցանկությամբ՝ տատիկիս մոտ: Չնայած նրան, որ նա ուրախ ու կյանքով լի կին է, նա արդեն ութսունվեց տարեկան է, և մենք մնացել ենք նրա մոտ:
Ազգականներիցս ոմանց ես միայն համացանցով եմ տեսել, և այդ փաստը ինձ ամենաշատն է հուզում: Մի՞թե Հայաստանի Կառավարությունը ոչինչ չի ձեռնարկում արտագաղթը կանխելու և ներգաղթին նպաստելու համար: Մի՞թե ամեն ինչ այդպես շարունակվելու է: Ես շատ կցանկանայի ինչ-որ բանով կանխել արտագաղթը, համոզել նրանց վերադառնալ, բայց ինձ չի թվում, որ նրանք իրենք քաղցր կյանքը կփոխարինեն այսքան տանջանքների հետ:

Դռները բացե՛ք, գարու՜ն է գալիս

Դռները բացե՛ք, գարու՜ն է գալիս, իսկ ավելի ճիշտ՝ արդեն գարնան երկրորդ ամիսն է:

Հաճելի է քայլել փողոցով ու զգալ գարնան շունչը ամեն տեղ: Ծաղկող ծառեր ու ծաղիկներ, արևի տակ փռված կենդանիներ, հարավից վերադարձող թռչուններ ու բակ դուրս եկող երեխաներ: Ներկայացնում եմ մի քանի լուսանկար այդ տեսարաններից: Ուղղակի նայեք, եթե անգամ ցանկություն չունեք դուրս գալ տանից և հիանալ այդ տեսարաններով սեփական աչքերով:

mane m sargsyan

Խորհրդավոր հանգստություն

-Վերջին ժամը չեք անում: Տուն գնացեք:
-Երևի ընկեր Չիլինգարյանը այստեղ չի,- անցավ բոլորիս մտքով, բայց ոչ մեկս չմտածեցինք վատի մասին:

Բարձր տրամադրությամբ դուրս եկա դպրոցից: Եվ առանց շտապելու, վայելելով արևի ջերմությունը և պարզ երկնքում ճախրող թռչունների ընկերակցությունը մտքերիս մեջ սուզված հասա տուն: Սակայն այդ խորհրդավոր լավ նորությունով հագեցած օրը սկսեց ինձ տարօրինակ թվալ: Չգիտեմ ինչպես, բայց զգում էի, որ վատ բան է լինելու… Որոշ ժամանակ անց զանգ ստացա ընկերուհուցս:

-Ման գիտե՞ս, ինչի են ձեզ տուն ուղարկել,- հարցրեց նա:
-Դե պատմության ժամն էր: Երևի ընկեր Չիլինգարյանը գործեր ուներ:
-Չէ, Ման, Ղարաբաղում պատերազմ է սկսվել:
-Պատերա՞զմ…

Այդ պահին սիրտս սկսեց արագ բաբախել, արյունը երակներումս սկսեց եռալ: Ուզում էի վեր կենալ և գնալ Ղարաբաղ: Մի միտք էր  պտտվում գլխումս: Բայց ինչո՞ւ: Ճիշտ է, զարմանալի չէր ու ինչ-որ մի տեղ նաև սպասելի էր: Բայց միևնույն է, ինչո՞ւ պատերազմ սկսեց: Այդ գույժը սկսեց արագ տարածվել: Որտեղ գնում էիր` նույն թեման էր, նույն խոսակցությունները: Մի տեղ անիծում էին թուրքին, մյուս տեղում հավաքվածները ուզում էին րոպե առաջ հասնել Ղարաբաղ: Եվ ամեն հայր ցանկանում էր այդ պահին գնալ և իր որդու փոխարեն կանգնել սահմանին:

Չնայած այդ նորությանը, ամեն ինչ շարունակում էր մնալ առաջվա նման: Երեխաները խաղում էին բակում, պարապողները շտապում  էին պարապմունքի: Ամեն ինչ հանգիստ էր:

-Այնտեղ ական կա, հիմա կպայթի: Շուտ, վազենք…
-Գնացինք, արագ:
-Սպասեք` գալիս եմ:

Երեխաների խաղի բնույթն էլ փոխվեց: Գնդակով խաղալու փոխարեն նրանք «զենք» էին վերցրել: Եվ «պատերազմ» էին կոչում իրենց խաղի անունը: Միշտ ասել եմ, որ դեռ վաղ տարիքից երեխայի մեջ ձևավորվում է հայրենասիրությունը: Շատերը համաձայն չեն այս մտքի հետ, կլինեն նաև մարդիկ, որ ինձ սխալ կհամարեն: Բայց ես կասեմ միայն մեկ բան: Եկեք Ճամբարակ և կհամոզվեք, որ ես ճիշտ եմ:

Մենք ունեցել ենք հերոսներ, ունենք հերոսներ և կունենանք:  Ցավալի է, բայց կյանքն է այսպիսին: Ու նրանք գնում են, որ շարունակեն երկրի վրա սկսած իրենց գործը: Նրանք գնում են, որ երկնքից հսկեն ու պաշտպանեն մեզ այնպես, ինչպես դիրքերում:

maya harutyunyan

Կյանքիս ամենատխուր օրը…

Ես Մայան եմ, սահմանապահ Կոթի գյուղից, 12 տարեկան եմ:
Ուզում եմ գրել ինձ հուզող թեմաների մասին:  Դրանք անսահման շատ են,  բայց թերևս ամենից շատ հուզողը օր-օրի ավելի մեծ թափ ստացող արտագաղթն է: Վերջին ժամանակաշրջանում գյուղում լարված իրավիճակ է,  այդ պատճառով մարդիկ դուրս են գալիս գյուղից, իհարկե, հաճախ պատճառ է հանդիսանում նաև աշխատանք չլինելը:  Մինչև 1990-ական թվականները գյուղի բնակիչների թիվը  հասնում էր 2600-ի, իսկ հիմա գյուղում մնացել է ընդամենը 2200 բնակիչ: Բնականաբար կրակոցները վատ են անդրադառնում նաև մարդկանց ժամանցի վրա: Շատ մարդկանց ամենաուրախ ու ամենասպասված օրերը ամենատխուրն են դառնում  կրակոցների պատճառով:

Այդ մարկանցից մեկն էլ ես եմ: Սեպտեմբերի 2-ին ծննդյանս օրն էր՝ տարվա մեջ ամենասիրելի օրերիցս մեկը, բայց եկավ ժամը 6-ը (սովորաբար այդ ժամից սկսում են հավաքվել իմ հարազատները), հանկարծ լսվեցին ուժգին պայթյունի ձայներ, թշնամին մեծ զինատեսակներով կրակ էր բացել գյուղի վրա: Եվ այդպես էլ փչացավ իմ ծննդյան օրը, քանի որ ամեն անգամվա պես բարձր երաժշտություն չկար, չէինք պարում, չէինք ուրախանում, այլ հակառակը, անջատել էինք տան բոլոր լույսերն ու հավաքվել մի սենյակում: Հարազատներս չկարողացան գալ, որովհետև և՛ գյուղը, և՛ գյուղ բերող ճանապարհը ռմբակոծվում էր: Մարդիկ իրենց ընտանիքներին դուրս էին հանում գյուղից, իսկ ադրբեջանցիները կրակում էին ճանապարհների վրա: Զարհուրելի խուճապ էր սկսվել: Այդ ժամանակ հայրս գյուղում չէր: Տանը ես էի, մայրիկս, քույրս, եղբայրս, մայրական կողմի տատիկս ու քեռուս երկամյա տղան՝ Գոռը: Մի քանի ժամ հետո, ժամը 1-ի կողմերը, երբ արդեն մի քիչ հանդարտ էր, մեր տուն եկավ հայրիկիս ընկերը, ով բնակվում է Ոսկեվանում: Նա եկել էր, որ մեզ գյուղից հանի և տանի իրենց տուն: Մեր գյուղի համեմատ իրենց գյուղը ավելի ապահով էր, քանի որ նրանց գյուղը սարերի հետևում է, իսկ մենք՝ անմիջապես թշնամու դիրքերին դեմ առ դեմ:

Այսպիսով ես օրս սկսեցի ուրախ ու երջանիկ, բայց կեսօրից հետո կարծես ամեն ինչ միանգամից փոխվեց թշնամու վայրագությունների պատճառով: Չեք պատկերացնի ինչքան վատ է, երբ քո ծննդյան օրը դու պետք է դուրս գաս գյուղից, այն էլ՝ գնդակոծության պատճառով:

Գնացինք Ոսկեվան՝  պապիկենցս տուն, որից հետո, երբ բացվեց լույսը, արդեն հայրիկս իմացել և եկել էր սարից, մեզ տարավ սար: Այնտեղ մնալով մոտ մեկ ամիս, վերադարձանք գյուղ: Իհարկե, արդեն սովորական դարձած կրակոցները հաճախ էինք լսում:Այդ ժամանակ գյուղից դուրս եկան տասնյակ մարդիկ, մի մասը գնաց արտերկիր, իսկ մյուս մասը՝ քաղաք: Մարեցին բազմաթիվ տների լույսեր, որ շատ ցավալի է: Եվ գիտեք, կա այսպիսի մի խոսք, որը  ասել են թուրքերը. «Եթե մենք կարողանանք գրավել Կոթին, ապա մյուս գյուղերը գրավելը շատ հեշտ կլինի»:

Ես սիրում եմ մեր գյուղը, սահմանին կանգնած տղաներով, ովքեր պաշտպանում են մեզ: Կարող եմ ավելի երկար գրել այս թեմայով, սակայն ցանկանում եմ այսքանով վերջացնել իմ նյութը, հույս ունենալով, որ կգա մի օր, որ այս թեման ինձ այլևս չի հուզի, որ կկարգավորվի գյուղի վիճակը, որ այլևս կրակոցներ չեն լինի, որ չստացված ծնունդներ էլ չեն լինի, և որ մարդիկ կրակոցների պատճառով չեն գնա գյուղից, այլ հակառակը՝ հետ կվերադառնան և կապրեն իրենց հայրական օջախներում: Հուսով եմ…

arpine khachatryan-2

Արևային անունս և արևային երազանքներս

Ես Արփինեն եմ: Ապրում եմ  Արագածոտնի մարզի Ագարակ գյուղում: Ճիշտն ասած, միշտ անունս չեմ սիրել` համարելով այն «շատ» հայկական: Թեև բոլորը պնդում են, որ այն հենց արևային անուն է, և շատ է բնորոշում ինձ: Երբեմն ես դառնում եմ ամենածույլ մարդը, գտնում ամենափոքր պատճառը նույնիսկ, որ խուսափեմ ինչ-որ բան անելուց: Իսկ երբեմն լինում է լրիվ հակառակը, դառնում եմ ամենաաշխատասեր մարդը: Այո’: Շատ փոփոխական եմ:

Թեև իմ փոփոխական լինելուն, կա մի բան, որից երբեք չեմ ձանձրանա: Դա երաժշտությունն է. եթե պատահմամբ ինձ տանը մենակ թողնեն, ապա իմ ձայնը մինչև գյուղի ծայրը կլսվի: Մտածում եմ, ինչպես կվարվեի ես, եթե ամեն օր ականջիս հասներ հարևանիս ձայնը, միգուցե ականջակալը կօգնե՞ր: Միգուցե:
Տան անդամներն էլ  երբեմն նախատում են: Ինչևէ: Ես սիրում եմ այն, ինչ անում եմ. իմ` առաջին հայացքից անկապ խզբզանքը թղթին, որը ես անվանում եմ ստեղծագործության, իմ լսած երգացանկը, որի բառերն անգիր գիտեմ:
Սիրում եմ անկեղծ և հավատարիմ մարդկանց , խելացի և մոտիվացված մարդկանց և կարծում եմ, որ յուրաքանչյուրս ենք մեր շրջապատը փոխողները:

anahit israyelyan

Մեր օրերի քրոնիկան

Երեկոյան բարձր տրամադրությամբ տուն եկա ու սովորականի պես միացրի հեռուստացույցը` ինչ-որ հետաքրքիր բան նայելու ու ծանրաբեռնված օրվանից հետո փոքր-ինչ հանգստանալու: Լուրերի ժամ էր. լավ է, վաղուց լուրեր չեմ լսել: 

Սկզբից միացրի հայկական ալիքներ. սահման, հրետակոծություն, զոհեր, վիրավորներ… Տրամադրությունս հարյուր ութսուն աստիճանով փոխվեց: Փոխեցի ալիքը. փախստականներ, իսլամիստ ահաբեկիչներ…

Անջատեցի հեռուստացույցը ու գնացի քնելու: Չկարողացա. կրակոցների ձայնը չէր թողնում: Ի դեպ, ես ապրում եմ Ջուջևանում, որը սահմանին այնքան էլ մոտ չէ, բայց կրակոցների ձայնն այս օրերին հասնում է նաև մեր գյուղ: Նրանք, ովքեր չգիտեն, թե որտեղ է մեր գյուղը, ասեմ. Հայաստանի Հանրապետությունում:

Լավ, մի՞թե աշխարհը գլխիվայր շրջվել է: Այն տպավորությունն է ստեղծվում, կարծես Երրորդ համաշխարհային պատերազմի օրերում ենք ապրում, ու միգուցե տարիներ անց դասագրքերում գրվի, որ քսանմեկերորդ դարասկզբին բռնկվեց Երրորդ համաշխարհային պատերազմ կամ գուցե սառը պատերազմ…

Իսկ ինչո՞վ է զբաղված աշխարհը, հեղինակավոր կառույցների առաջնորդները: Հարգելի «հումանիստներ», որ երկնակարկառ բառերով կոչեր եք անում, որ հորդորում եք ղարաբաղյան հարցի շուրջ հակամարտող ԵՐԿՈՒ կողմերին չխախտել զինադադարը, խաղաղ բանակցություններով լուծել հարցը, բացեք ձեր աչքերը, ինչո՞ւ են տարիներ շարունակ կրակում նաև մեր գյուղերի ուղղությամբ:

մարինե իսրայելյան

Մանվել պապը

Ջուջևանում է ապրում Մանվել պապը: Նա հիանալի շվիահար է, բայց արդեն քանի տարի է, ինչ չի նվագում: Հաճախ էինք լսում նրա սրտակեղեք նվագը: Նա միշտ անցնում էր մեր այգու կողքի ճանապարհով՝ կովերին էր ման տալիս ու նվագում: Մանվել պապի անբաժան ընկերն իր էշն էր: Միասին էին անտառից փայտ բերում, խոտը արտից տուն հասցնում, խանութ գնում, մի խոսքով՝ ընտանիքի առօրյա գործերը միասին էին հոգում: 

Պատահեց այնպես, որ մի երեկո անտառում էշը կորավ: Երկար փնտրտուքից հետո ծերունազարդ Մանվելը հոգնեց ու սիրտը կախ վերադարձավ տուն:  Երբ մութն իր թևերը փռեց անտառագյուղի վրա, ամեն կողմից լսվեցին շնագայլերի կլանչոցները…

Կորած կենդանին էլ էր զգացել տուն վերադառնալու անհրաժեշտությունը, բայց վերադարձի ճամփին՝ անտառափեշին գտնվող մեր տան ետևում, գայլերի ոհմակի զոհ դարձավ: Հաջորդ առավոտյան դեռ լույսը կարգին չէր էլ բացվել, երբ արթնացանք աղիողորմ լացի ձայնից: Մանվել պապն էր ողբում: Առավոտ գիշերով դուրս էր եկել ընկերոջը փնտրելու և գտել միայն նրա ոսկորները:

Յոթ օր մենք արթնացանք շվիի թախծոտ մեղեդուց: Յոթ օրից հետո լռեց: Այդ օրվանից հետո էլ երբեք չլսեցինք նրա շվիի սրտակոտոր ձայնը:

Ամուր-ամուր պահեք հիշողությունները

Ավարտական դասարան, քննություններ, վերջին դասի փորձեր…

Այս ամենի հետ մեկտեղ` դասընկերների, մանկության հետ կապված հիշողություններ:

Մի քանի օր առաջ դասարանով հավաքվել էինք. զրուցում էինք: Դասընկերուհիս, ով նաև մանկությանս ընկերուհին է, մի շատ զվարճալի բան հիշեցրեց մեր մանկությունից, որը ես մոռացել էի:Փոքր ժամանակ շատ էի գնում նրանց տուն խաղալու, ժամերով խաղում էինք, զրուցում տարբեր թեմաներով: Ու եթե մերոնք չասեին. «Արի տուն, հերիք է, վաղը էլի կխաղաք…»:

Լավ, անցնեմ բուն թեմային: Հիշում եմ, երբ հանկարծ ինքնաթիռ էինք տեսնում, ամբողջ գյուղով տարածվում էր մեր ձայնը, որովհետև գոռում էինք մեզ շատ հարազատ մարդու անունը, ով գտնվում էր արտերկրում: Ասենք` մի օր գոռում էինք նրա քեռու անունը.

- Հրա՛չ քեռի, Հրա՛չ քեռի…

Կամ էլ իմ քեռու անունը:

Դե մոտ 12 տարի առաջ չկային Skype, Viber, WhatsApp ու սրանց նման բաներ: Մենք ուղղակի նստում էինք ու սպասում, թե մեր հարազատները ե՞րբ էին գալու արտերկրից: Իսկ հիմա… Հիմա շատ հեշտ է. ուղղակի դու չես էլ հասցնում կարոտել, որովհետև գրեթե ամեն օր խոսում ես նշածս հավելվածներով:

Ուզում եմ ասել , որ դրսում ընկերների հետ խաղալուց հաճելի բան չկա: Ամուր-ամուր  պահեք ձեր ձեռքերի մեջ սմարթֆոնները ու փակվե՛ք տանը, հետո ոչինչ չեք ունենա հիշելու կամ պատմելու ձեր մանկությունից:

elina

Ինչ է նշանակում ապրել սահմանապահ Կոթիում

Ընկերուհուս` Մերի Ազիբեկյանի ընտանիքը ապրում է սահմանապահ ԿՈԹԻՈՒՄ: Մի օր նրանք հավաքված են լինում տանը: Մերին այդ օրվա մասին ինձ պատմեց հետևյալը. «Փետրվարի 5-ն էր, երեկոյան մոտ ժամը 11-ը: Մեր ընտանիքում սովորական երեկոներից մեկն էր, երբ մենք ամբողջ ընտանիքով նստած զրուցում էինք: Մեր տանն էին նաև հորաքույրս` Հասմիկը, հորս հորեղբոր աղջիկը և նրա մայրը` տիկին Էմման: Հանկարծ լսվեց մի խուլ կրակոցի ձայն, այդ պահին մայրս գրկեց 7 տարեկան եղբորս, որը քնած էր բազմոցին և վազեց դեպի ապահով սենյակ: Այդ ամենը տևեց ընդամենը 2-3 վայրկյան: Մինչ մենք կհասնեինք ապահով սենյակ, երկրորդ արկը խփեց մեր տանը, հենց այն սենյակի պատուհանին, որտեղ մենք նստած էինք մինչ այդ:

Անհնար էր նկարագրել, թե ինչ էի զգում: Ես լսեցի մի ուժեղ պայթյուն, տեսա այդ պայթյունի լույսը և սկսեցի բարձր գոռալ,այնքան բարձր, որ մեր բոլոր հարևանները լսեցին իմ ձայնը:

Այդ հարվածից փոշի էր բարձրացել, և ես ոչինչ և ոչ ոքի չէի տեսնում, ու երբ փոշին ցրվեց, ես տան մյուս ծայրում տեսա հորս: Իմ առջև գետնին ուշագնաց ընկած էր հորաքույրս: Նա նստած էր պատուհանի տակ, և ուժգին հարվածից ուշագնաց էր եղել: Այդ պահին ես ոչինչ չէի հասկանում, չէի կարողանում խոսել և զարմացած նայում էի շուրջս: Չէի կարողանում նույնիսկ հասնել ապահով սենյակ, քանի որ ամենուրեք ապակու կտորտանքներ և քարի բեկորներ էին: Մայրս, որ եղբորս տարել էր ապահով սենյակ, քինչ անց վերադարձավ իմ հետևից: Ինձ ապահով սենյակ տանելուց հետո հայրս և մայրս գրկեցին հորաքրոջս և բերեցին մեզ մոտ: Բոլորս վերջապես հավաքվեցինք ապահով տեղում, սակայն վտանգը դեռ չէր անցել, և հակառակորդը շարունակում էր տարբեր տրամաչափի ականներով գնդակոծել գյուղը: Այդ պահին մենք միայն մտածում էինք հորաքրոջս ուշքի բերելու մասին: Սենյակում անհրաժեշտ ոչինչ չկար,սակայն տատիկս, վտանգելով իր կյանքը, կրակոցների ներքո դուրս եկավ սենյակից, ջուր և դեղորայք բերելու համար:

Մայրս ասաց. «Վերջ, ռավոդը ռեխանցս էլ վիրեմ ունըմ ու գնամ էս գեղիցը»:

Դե, վատ լուրերը շուտ են տարածվում: Հորս անընդհատ զանգահարում էին և հարցնում, թե ինչ է պատահել: Ես նոր-նոր սկսում էի ուշքի գալ, և երբ հասկացա, թե ինչ է կատարվել, սկսեցի արտասվել:

Ամեն ինչ այնքան խառն էր, տունն այնքան ցուրտ էր, քանի որ բոլոր պատուհանները ջարդվել էին: Այդ գիշեր ոչ մեկս չքնեցինք, պատմում էր Մերին,- հակառակորդը շարունակ կրակում ու կրակում էր, ու թվում էր, թե այս մղձավանջը չի վերջանալու: Վերջապես լույսը բացվեց, կամաց-կամաց մարդիկ սկսում էին հավաքվել, և ես չցանկանալով տեսնել այդ ամենը, գնացի դպրոց:

Ամբողջ գիշեր կրակել էին, և բնականաբար երեխաները դպրոց չէին գնալու: Սակայն ինձ համար ավելի լավ էր հեռու լինել այդ ամենից: Ուսուցիչներս տեսնելով ինձ, շատ զարմացան: Դպրոցում ընդամենը 6 հոգի էինք: Մի ժամ հետո մեզ տուն ուղարկեցին, քանի որ դաս չէր լինելու: Մեր տանը հավաքվել էին բազմաթիվ մարդիկ, ովքեր եկել էին այդ ամենը տեսնելու: Նրանք սարսափում էին ու խաչակնքում, որ նման հարվածից հետո ոչ մեկիս բան չէր եղել: Մեր տուն էր եկել նաև Տավուշի մարզպետ Հովիկ Աբովյանը, նա տեսավ ամեն բան և ասաց. «Դուք այսօր նորից եք ծնվել, և պետք է ձեր համար նոր ծննդականներ հանեք»: Քանի որ դժվար էր հավատալ, որ այդ ամենից հետո կարող էր այդտեղ ողջ մարդ մնալ: Բայց մեզնից ոչ մեկը չէր վիրավորվել և ոչ մի վնասվածք չէր ստացել, սակայն այն հոգեկան ապրումները, որը ես զգում էի, ցանկացած վնասվածքից էլ ավելի ծանր էին: Մի՞թե սա հրաշք չէ, իհարկե, հրաշք է, մի մեծ ընտանիք, 7 հոգի, և ոչ ոք չէր տուժել»: Նա շարունակում էր պատմել. «Եթե արկը հարվածեր ընդամենը 5սմ ներքև, մեզնից և ոչ մեկը ողջ չէր մնա: Աստված փրկեց մեր կյանքը:

Ինձ ու եղբորս ուղարկեցին Դիլիջան` մեր բարեկամների տուն, սակայն մի քանի օրից մենք վերադարձանք և շարունակեցինք մեր բնականոն կյանքը: Նույնիսկ այս ամենից հետո իմ ընտանիքը չլքեց իր հայրենի գյուղը` սահմանապահ ԿՈԹԻՆ»:

Ահա ամբողջ պատմությունը: Այս ամենը պատմելու ընթացքում դասընկերուհուս աչքերը արցունքով էին լցված:

Ահա, թե ինչ է նշանակում բնակվել սահմանապահ ԿՈԹԻՈՒՄ: