Սոնա Մխիթարյանի բոլոր հրապարակումները

Ամենօրյա կյանք Արմավիր

Ծիրանի ջեմ

Ֆոտոշարք

Ակնալիճ գյուղում ծիրանը հասել է: Երեկ մայրիկս ասաց. «Վաղը ջեմ ենք եփելու»։ Առավոտյան արթնացրեց, ու անցանք գործի։ Ես պատրաստվում էի ծիրանն ու կորիզը առանձնացնելու գործին, բայց մայրս ուղարկեց ինձ ծիրան քաղելու։ Գնացի․ ընկերոջս հետ իրենց ծառից քաղեցինք, բերեցինք։ Մայրս արդեն առանձնացրել էր ծիրանն ու կորիզը, իսկ մեր բերածը ծիրանի հյութի համար էր երևի։ Միասին ծիրանով լի մեծ կաթսան դրեցինք գազօջախին: Ընթացքում մեր հարևանուհին եկավ։ Դե երևի գիտեք, որ գյուղում, եթե մեկը պահածո է փակում, հարևանները ասում են՝ «ուրախությունով լինի», մեզ էլ ասաց ու մայրիկի հետ սկսեց զրուցել։

-Սպասում եմ՝ եփվի, որ քամեմ,-ասում էր մայրս։

-Չէ, չէ, ի՞նչ քամել։ Սա թափարզի ծիրան ա, եթե շալախ լիներ նոր պիտի քամեիր։ Շալախի մեջ մազմզիկներ կան, սա ուղղակի լավ եփի,-բացատրեց մեր հարևանուհին։

Մի բաժակ սուրճ խմելուց հետո գնաց։ Մորս հետ նստած էինք, սկսեցի հարցեր տալ։

-Մամ, պահածոների մթերքը հիմա՞ է հեշտ ձեռք բերել, թե՞ առաջ։

-Դե էն ժամանակ էլ էր մատչելի, հիմա էլ։ Կոպեկներ էր։ Ոնց որ հիմա, էն ժամանակ էլ առևտրականները մեքենաներով պտտվում էին փողոցներով։

-Իսկ մութ ու ցուրտ տարիներին պահածո փակո՞ւմ էիք։

-Էդ տարիներին միշտ փակել ենք։ Մամաս միշտ անում էր, մենակ պահածո չէ, թթու էլ էինք դնում։ Դե համարյա բոլորի բակերում ծիրանի ծառ եղել ա, փակում էին կոմպոտ, ջեմ, ծիրանի հյութ։ Էն ժամանակ ծիրանի հյութը բացում էինք, հացով խմում էինք։

-Իսկ կա՞ պահածոյի տեսակ, որ էդ տարիներին պատրաստել ես, հիմա՝ չէ։

-Հա, ոնց չկա։ Օրինակ հենց ջեմը։ Ես այսքան ժամանակ ե՞րբ եմ ջեմ փակել։ Երևի 22 տարի կլինի, որ չեմ փակել։ Ոչ մեկս չէր սիրում։ Հիմա դու ես սկսել ուտելը, քո համար եմ փակում։

-Մամ, իսկ եղե՞լ ա դեպք, որ ձեր փակած պահածոները վաճառեք։

-Չէ, մենք տենց վատ չենք ապրել։ Մամաս էլ, պապաս էլ աշխատել են։ Եղել ա, որ հարևաններին ենք տվել, ովքեր դրա կարիքը ունեցել են, կամ բարեկամների։

Իհարկե, խոսակցության ընթացքում չէինք մոռանում խառնել գրեթե պատրաստի ջեմը, թե չէ կկպչեր տակը։

-Սոն, գնա շաքարավազը բեր, մենակ թե արագ,- խառնված ձայն տվեց մայրս:

Դե մինչ պատրաստ կլինի, ես որոշեցի կորիզ մաքրել, համ էլ ուտել:

Կարծես թե պատրաստ է, մնում է`սառչի:

Մաման կանչեց, ջեմը արդեն պատրաստ է, պիտի տարաները լցնենք։ Գնացի․․․

sona mkhitaryan
Ինչն է ինձ հուզում Արմավիր

Դժգոհում եմ և առաջարկում

Ուզում եմ խոսել մեր այսօրվա հեռուստատեսության մասին: Հիմա, որ ալիքը փոխում ենք, հնդկական սերիալներ են, երեխաների համար ոչ մի հարմար հաղորդում չկա, որը որևէ հետաքրքրություն կառաջացնի որևէ բնագավառում:

Քաղաքում գոնե երեխաների համար զարգացման կենտրոններ կան, խաղահրապարակներ, իսկ գյուղում, արդեն կարելի է ասել, բակային խաղերն էլ են դուրս եկել, միայն հեռախոսային խաղեր` փոքր տարիքից, իսկ դա անդրադառնում է տեսողության վրա: Երեխաները ստիպված նստում ու իրենց ծնողների հետ դիտում են այն, ինչ նրանք են դիտում: Այնքան են խորանում սերիալների մեջ, որ սկսում են իրար սերիալի հերոսների անուններով կոչել: Առաջ կային մանկական հաղորդումներ, որոնք ես դիտել եմ, իսկ հիմա երեխաները դարձել են հաղորդավարներ և այդ վարած երաժշտական հաղորդումը ես ինքս չեմ կարողանում նայել: Լավ,սերիալները չեն վերացնում, գոնե երեխաների զարգացման մասին մտածեն և ուսուցողական հաղորդումներ կամ մուլտֆիլմեր հեռարձակեն:

Կարո՞ղ են չէ՞, օրինակ, հաղորդումներ լինել, որտեղ ամենափոքրերին հանրամատչելի ձևով սովորեցնեն տառերը, թվաբանություն, մեզ շրջապատող աշխարհի մասին, լինեն հաղորդումների պատմության թեմաներով, էկոլոգիայի, մեզ ներկայացնեն Հայաստանի տաղանդավոր երեխաներին, պատանեկան հրատապ հարցեր քննարկեն և այլն: Մի՞թե իրոք հավատում եք, որ տնային տնտեսուհիների ու թոշակառուների համար նախատեսված սերիալները նաև մեզ համար են:

sona mkhitaryan
Կրթություն Արմավիր

Դեռ երկու քննություն կա

Ես էլ ավարտեցի դպրոցս, բայց դեռևս հավատս չի գալիս: Ինձ թվում է, որ շուտով գալու է օգոստոսի վերջին շաբաթը, ու ես գնալու եմ սեպտեմբերի 1-ի համար գնումներ կատարելու, որ սև ու սպիտակով ներկայանամ դպրոց: Մեր վերջին դասին վիդեոնկարահանողը հարցում կատարեց, թե ինչ է տվել մեզ դպրոցը այս 12 տարիների ընթացքում: Սեդային՝ շնորհք, դաստիարակություն, անբաժան ընկերներ, Ջեմմային՝ կատարյալ դասարան, հրաշալի ուսուցիչներ, որոնց միշտ կհիշենք: Ես ասացի, որ միայն դպրոցում կարող ենք գնալ ճաշարան, պարտքով սնունդ վերցնել ու, ինչպես միշտ, պարտքը գրել Մայիսի անվան դիմաց, ասացի՝ միայն դպրոցում կարող ենք մենք ծառատունկ անել, ու այդ ծառերը բերք այդպես էլ չտան, միայն դպրոցում կարող ենք մեր կազմակերպած միջոցառումներից հետո հպարտանալ ինքներս մեզնով: Գոհարի համար դպրոցը ընտանիք է, դասարանը՝ այդ ընտանիքի մի մասնիկը, իսկ դասարանական ընկերները միշտ մեր կողքին են: Սուրենը չէր հավատում կամ չէր ուզում հավատալ, որ ավարտում ենք, մտածում էր՝ վերջին զանգի հերթական փորձն ենք անում: Երբ կանգնած բեմի վրա դասվարիս ուղղված խոսքերն էի ասում՝ իրեն նայելով, հիշեցի 10 տարի առաջ տեղի ունեցած մի դեպք՝ իմ առաջին ապտակը դասվարիս կողմից. կիսաշրջազգեստ պիտի հագնեի, բայց ջինսե տաբատ էի հագել: Ու աչքերս լցվեցին: Ես գրեթե 7-րդ դասարանից երազում էի ավարտելու մասին, վերջին զանգի օրվա մասին: Բայց հենց այդ օրը հասկացա, որ դասարանիս, ուսուցիչներիս, դպրոցիս ոչ մի համալսարան չի փոխարինի: Հնարավոր է՝ ինձ հետ համաձայնվողները շատ չլինեն, բայց ինձ համար անփոխարինելի այդ 12 տարիները ամենագունավորն են եղել իմ կյանքում:

Հիշում եմ՝ մի օր ամբողջ դասարանով սոված էինք, ու ճաշարանում բացի հացից ոչինչ չկար: Ունեինք 750 դրամ հավաքած թեստի գումար ու դպրոցի բակի մոտ կանգնած առևտրականին նկատեցինք: Սամվելն ու Ֆուրմանը գնացին առևտրի.

-Երեխե՛ք, պոմիդոր չկա, լավ վարունգ կա, խնձոր,- դրսից գոռում էին, որ լսեինք:

Բերեցին, կիսեցինք, կշտացանք, հիմա էլ հիշում ու կարոտում ենք այդ օրերը:

Իսկ առջևում երկու քննություն կա…

sona mkhitaryan
Ինչ է ինձ համար 17.am-ը Արմավիր

Ես 1 տարեկան եմ

Հա, դարձա 1 տարեկան: Շնորհավորեք ինձ, ես մեկ տարեկան Մանանայական եմ:Վերջերս տեղի ունեցած մրցանակաբաշխության ժամանակ մեր Արտյոմը մի լավ բան ասաց. «Մանանան» ինձ հանեց իմ չսիրած բանից (դաս պատմել) ու տարավ իմ սիրած դասերին: Աշխարհագրության ժամն էր, երբ եկան մեր դպրոց, ու ես պիտի դաս պատմեի: Իմ հերթն էր (սա մեր մեջ մնա): Ուրախ-զվարթ գնացինք դահլիճ և ուշադրությամբ լսեցի «Մանանայի» գործունեության մասին: Դե ինչպես բոլորը, ներկայացրեցի հայտ, անցա, ուրախացա… Չէ, չէ, շատ ուրախացա: Երկար ճանապարհ եմ անցել «Մանանայի» հետ 1 տարվա ընթացքում: Հիշում եմ` դասընթացի ժամանակ, որ իմացա պիտի ֆոտոխցիկներով գնայինք ֆոտո անելու`ուրախությանս չափ չկար: Ամեն դասից հետո գալիս էի տուն ու ոգևորված պատմում մամային օրս` ինչ արեցինք, ուր գնացինք, ում հետ, ինչով, ինչ կերանք.

-Ի՞նչ ես կերել, բա,-մամայի համար կարևորագույն հարցը:

-Մամ, դե համով բաներ ա: Էսօր շաուրմա էր, սալաթով-բանով, տենց, էլի:

Սա ինձ համար գովազդ չի: Ես «Մանանայից» ստացել եմ այնպիսի վերաբերմունք ու ջերմություն, որը մինչև օրս պահպանված է:

Բա որ մի օր եկան մեր գյուղ, որպեսզի օգնեն ինձ՝ ֆիլմս նկարահանեմ: Հիշում եմ 103 տարեկան տատիկի ֆիլմը նկարելիս ինչքան հավես անցավ ժամանակը: Գնացինք իրենց բակ, ծիրան քաղեցինք, Հովնանին ասում էինք.

-Հեսա, էս ճյուղի վրա շատ կա, սրանից քաղի:

Այդ ամառ ես համարվեցի ակտիվ թղթակից և գնացի ճամբար: Հիմա էլ`գրելիս հիշում ու կարոտում եմ այդ օրերը: «Մանանայի» շնորհիվ հիմա ունեմ այնպիսի ընկերներ, ովքեր կարճ ժամանակում դարձան մտերիմ, ինչու չէ, նաև թանկ: «Մանանան» դա Մանեն է, ում հետ մի սենյակում էինք մնում ու ամեն առավոտ կռվում մազերը արագ կարգի բերելու համար:

-Սոն, ստեղ լավ ա՞, հըլը նայի՝ որտեղ հարթ չի:

-Ման, լավ ա, լավ ա, արի գնանք ճաշարան, էլի, սոված եմ:

Լիդուշը` «Փոքրիկ իշխանի» հավատարիմը, Միլենան, ով իր խելացիությամբ միշտ հիացրել է ինձ, Սերոժը, ում ամբողջ հոգով հարգում եմ, Անին` ֆուտբոլի գիտակը, Հասմիկը`մեր համով շատախոսը, Բաղանիսից համեստ Դավիթը, վերջերս մտերմացա Կարինեի` ամբողջ սրտով «ջան» ասողի հետ, Նանեն, Սեդան՝ բարի ու ընկերասեր, ովքեր ինձ ուղղակի գրում են`իմանան`ոնց եմ: Լիլիթը Գրիգորյան,Արտյոմը, Հովոն, ում իր ազնվության համար գնահատում եմ: Մնացած բոլոր-բոլորը ինձ համար առաջնահերթ «Մանանայից» են, նոր միայն՝ Վահե, Արաքս, Անահիտ, Զարա…

1 տարի, 365 օր, չգիտեմ`քանի ժամ…

Հարցազրույց, Մշակույթ Արմավիր

Ժենգյալով հաց

Զրույց հարևանուհուս՝ արմատներով ղարաբաղցի Ստելլա տատիկի հետ։ Պատրաստում ենք ժենգյալով հաց։ 

Լուսանկարը` Սոնա Մխթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխթարյանի

-Ստելլա տատիկ, ժենգյալո՞վ հաց, թե՞ ջինգյալով հաց։

-Ժենգյալ։ Ղարաբաղում կանաչին կոչվում ա ժենգյալ, ու ամեն ժենգյալ իր անվանումն ունի։ Է՜, գիտե՞ս՝ քանի տեսակ ժենգյալ ա գնում էս հացի մեջ. ճռճռոկ, սիմսիմոկ, թրթնջուկ, համեմ, կրմնձյուկ, սպանախ, սոխ, գյազրնուկ։ Էս բոլորից հիմա կա։ Խմորը պիտի չթթվի. առանց թթխմորի ա։ Մի կես ժամ հետո կարող ենք բացել, դե փափկում ա ու մեծ ա բացվում։

-Ինչ-որ խորհուրդ ունի՞ ժենգյալով հացի պատրաստումը։ 

-Ղարաբաղում ընդունված բան ա։ Խորհուրդը չգիտեմ, բայց Զատիկի սեղանին անպայման պետք է լինի։ Եթե ուզում ես ժենգյալ ուտես, ուրեմն պիտի 3 օր տանջվես։ Առաջին օրը գնաս կանաչին հավաքես, բերես, մաքրես։ Մյուս օրը լվանաս, չորացնես ու կտրատես, հաջորդ օրն էլ թխես։ Ժենգյալը պիտի հում լինի, մարդ կա` տապակում ա, հետո լցնում խմորի մեջ։ Էդպես սխալ ա, ինքը պիտի հում լինի, հետո կրակի վրա եփվում ա։ Թխում են, կարագը դնում են մեջը, ուտում են գինով։

Լուսանկարը` Սոնա Մխթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխթարյանի

-Ղարաբաղում է՞լ են վառարանի վրա թխում։ 

-Չէ, էնտեղ ուրիշ ա։ Կլոր աման ա, մեջտեղը բարձր, կրակ են վառում ու դնում վրեն։

Զրույցի ընթացքում մեր մյուս հարևանուհին եկավ. 

-Ձեր Զատիկը շնորհավոր։ Եկել եմ տեսնեմ՝ ոնց եք թխում։ 

-Արի, արի։ Նայելով բան դուրս չի գա, պիտի համտես անես։ Ա, խոխա, նստի։ Նստի, համտես արա. համը կմնա պյերանդ։

Լուսանկարը` Սոնա Մխթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխթարյանի

-Որ եկար հարս, ժենգալով հաց պատրաստել գիտեի՞ր,- հարցս ուղղված է Ստելլա տատիկի հարսին:

-Չէ, եկալ եմ, տեսալ եմ, սովորալ եմ։ Վաղը մյուս օրն էլ իմ թոռներիս կսովորացնեմ։ Փեջը պիտի հաստ լինի, որ բարակ ա լինում, վառվում ա։ Հա, մեկ էլ գրտնակով պիտի չբացեն, մատներով, բայց ես սովոր չեմ, միշտ գրտնակով եմ արել։

Լսվեց ձայն.

-Դիա՜ն, այ Դիա՜ն։ 

-Ներս եկ, խոխա,- մեր հարևաններից մեկն էր:

-Եկել եմ ժենգյալով հաց ուտեմ։ 

-Այ տղա, առաջ արի, սպասի։ Առաջինը չի կարելի ուտել։ Սպասի հեսա մյուսը լինի` տամ։

Ստելլա տատիկը տաք-տաք հացը կտրեց, տվեց։ 

-Ա՜խ, հըլը հոտը։ Ա, դե սենց տոներ մենք շատ պիտի ունենանք, էլի։ Ամեն օր չի, որ մտնես հայի տուն, ժենգյալ, թխվածք կամ չամիչով փլավ պատրաստած կինի։

-Մարդիկ հատուկ ժենգյալ ուտելու համար հասնում են Ղարաբաղ: Էնտեղ Կարմիր շուկա կա, տեղում թխում են, գինիներն էլ կողքդ շարած, որը ուզում ես` հետը խմի։

Լուսանկարը` Սոնա Մխթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխթարյանի

-Իսկ չգիտե՞ք՝ ինչպես է առաջացել ժենգյալով հացը։ 

-Ես կոնկրետ պատմությունը չգիտեմ, բայց ենթադրում եմ, որ առաջներում, երբ սով էր, կաթի մեջ բանջար են բրդել, որ շատ հաց չօգտագործեն ու դրանով են սնվել։ Դե բանջարով մարդիկ իրանց փրկել են։ Ժենգյալն էլ նենց ա կշտացնում. ամեն մեկը մի հատ ուտում ա, արդեն կշտանում ա։ Ղարաբաղցիների ամենասիրած բանը մեկ էլ ածիկն է։ Այ, էս Զատիկի ցորենը, որ ծլեցրել ենք, չէ՞, նույն ձևի, նույն չափով ծլեցնում են ու հատուկ մուրճ կա փայտից. դրանով ծեծում են, ու կաթի նման բան է դուրս տալիս։ Հետո դա ջրի հետ խառնում են, մաղով քամում են, դառնում է հյութ։ Հյութին գարնանացան ցորենի ալյուր են խառնում ու եռացնում։ Ոնց որ ջրիկ ջեմ լինի, բայց շատ համով է։ Առանց շաքարավազ, քաղցր, ուտում ես, ոնց որ մեղր լինի։ Դա էլ ա շատ օգտակար։

Լուսանկարը` Սոնա Մխթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխթարյանի

-Իսկ Ղարաբաղում հացն է՞լ են առանց թթխմոր պատրաստում։ 

-Հա, առաջ դե չի եղել։ Հատուկ աման կա, կավից պատրաստված: Մի գունդ դնում են մեջը, հետո ինքը ուռում ա, աղ են լցնում, որ չբորբոսնի, չչորանա ու, երբ որ պետք ա լինում հաց թխել (դե Ղարաբաղում շաբաթը մի անգամ թխում են), ջուր են ավելացնում ու հունցում։ Նույնիսկ Ղարաբաղում մեծ ծառեր կան, որոնցից հատուկ մեծ տաշտեր են պատրաստում խմորի համար։ Օրինակ, 25, 30 կգ ալյուրը մաղում են մեջը, մեջտեղում փոսիկ են անում, լցնում թթխմորը, հետո հունցում։ 3 գունդ են անում, առանձին- առանձին հունցում են թթխմորով, հետո իրար հետ։ Ղարաբաղի թոնիրը 21 հատ կլոր հացի համար ա, ու մի անգամով են թխում։ 3 շարք, 7 հատով։ Հիմա է մոդա ընկել, որ դուխովկայով են թխում, էն ժամանակ մենակ թոնիրով, քյաթեն էլ (գաթա):

Մինչ Ստելլա տատիկը խոսում էր, ժենգյալով հացն արդեն պատրաստ էր: Մենք անուշ արեցինք:

Ազատ տարածք Արմավիր

Թևեր տալու ու թռչելու մասին

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Առավոտյան արթնացա արևի ճառագայթներից, որոնք պատուհանից թափանցում էին ներս: Պայծառ օր էր: Հիշեցի, որ բժիշկն ասել էր՝ հեռախոսներից, համակարգիչներից կտրվել է պետք, ու որոշեցի գնալ ֆոտո անելու: Գնացի մեր հարևանի բակ, որտեղ նա աղավնիներ է պահում: Սկսեցի լուսանկարել, և այդ պահին եկան հարևանի թոռները՝ Ալլան ու Մանվելիկը:

-Սոնա, նկարո՞ւմ ես աղունիկներին,- հետաքրքրությամբ հարցրեց Մանվելիկը:

-Ըհը:

-Բա ինչքա՞ն ես նկարելու: Սաղին նկարելու ես, նոր գնա՞ս:

-Հա, կուզե՞ս քեզ էլ նկարեմ:

Վազեցին երկուսով դեպի ինձ, որ նկարեմ:

-Ինձ մի հատ սենց կնկարե՞ս:

Մի քանի հատ նկարեցի ու նայեցի դեպի երկինք. հոսանքի լարերին ու տան տանիքին մի քանի աղունիկ էին կանգնել, իսկ ես համբերատար սպասում էի, թե երբ են թռչելու, որ նկարեմ:

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Գիտե՞ք՝ ինչքան երկար սպասեցի: Այդ ընթացքում մտածում էի թռչելու մասին, որ այն արվեստ է, որ նույնիսկ մարդիկ են կարողանում թռչել. ուղղակի մարդկանց լավ սովորեցնող է պետք, որ թռչելիս չընկնեն: Մեկ-մեկ ես էլ եմ ուզում թռչել, բայց վախենում եմ ընկնելուց: Երբեմն մարդիկ կարողանում են թևեր տալ, սովորեցնել թռչել, բայց հենց նույն մարդիկ էլ կտրում են իրենց տված թևերը:

Մտքերիցս շեղվեցի Ալչկայի ու Մանվելիկի կռվի պատճառով: Եղբայրը խոստացել էր գնդակը տալ քրոջը խաղալուց հետո, իսկ քույրը համբերատար, ժպիտով սպասում էր: Չտվեց այդպես էլ:

Կռվից հետո ես նայեցի երկնքին, իսկ աղավնիներն արդեն չկային: Ես այդպես էլ չնկարեցի նրանց խաղաղ թռիչքը:

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Նույն օրը պատուհանիս մոտ (այն հենց աղավնիների «տնակի» դիմաց է) կրկին ինձ շեղեցին աղունիկները՝ իրենց թռիչքով: Ես անմիջապես վերցրի ֆոտոապարատը ու վազեցի դուրս, բայց կրկին չհասցրի: Այդ պահին ես էլ էի թռչում, տանից էի թռչում, որ հասցնեմ, բայց ով թևեր տալիս է, նա էլ կտրում է: Ես սպասեցի որոշ ժամանակ, բայց չերևացին այլևս: Ես էլի չնկարեցի թռիչքը:

Բայց ես չեմ սպասում, որ ինձ թևեր տան, նոր թռչեմ: Ես կթռչեմ ու կհասցնեմ նկարել աղավնիների խաղաղ թռիչքը:

Հարցազրույց, Սպորտ 17.am Արմավիր

Չկա հաղթանակ առանց պարտության

Հարցազրույց դասընկերոջս` Սևակ Ավետիսյանի հետ

-Ո՞ր տարիքից սկսեցիր զբաղվել սպորտով:
-Պարզ հիշում եմ՝ 2013 թվականի մարտի է 1-ն էր, երբ սկսեցի զբաղվել սպորտով: Մարզիչս «Արմֆայթինգ» ֆեդերացիայի Արմավիրի մարզի՝ «Մարտեր առանց կանոնների» սպորտաձևի ղեկավար  Անդրանիկ Կարապետյանն է: Նա այդ օրը եկավ մեր գյուղ՝ Ակնալիճ։ Նախապես մեզ տեղեկացրել էր գալու մասին: Մի քանի տղաներ էին եկել գյուղից, որպեսզի ծանոթանան պայմաններին: Գնացինք Մշակույթի տան սպորտդահլիճ: Պարապմունքները սկսեցինք հաջորդ օրվանից: Որոշ ժամանակ անց, տեսնելով դրական շարժ, որոշեցինք բարելավել պայմանները: Մենք դիմեցինք համայնքի ղեկավար` Գևորգ Միսակյանին և «Արմֆայթինգ» ֆեդերացիայի նախագահ` Հայկ Ղուկասյանին: Արձագանքը ստանալուն պես՝ սկսեցինք սպորտդահլիճի վերանորոգման աշխատանքները: Որոշ ժամանակ անց երեխաների թիվն ավելացավ:

-Որքա՞ն ժամանակ պահանջվեց, որպեսզի արդյունքը այնքան նկատելի լինի, որ մրցումների մասնակցես:
-Երկու ամիս անց տեղի ունեցավ իմ առաջին մենամարտը Ջրառատ գյուղում: Հաղթեցի, ստացա իմ առաջին մեդալն ու պատվոգիրը: Ես իմ ուժերի վրա վստահ էի, որովհետև այդ երկու ամիսների ընթացքում մարզչիս շնորհիվ հասա բարձր ցուցանիշի: Ես մենամարտեցի 3 ռաունդ, հեշտ չէր հաղթելը, բայց ես հաղթանակած վերադարձա:
Հաղթանակից հետո ավելի ոգևորվեցի և սկսեցի ավելի շատ մազվել: Այս ընթացքում շատ մենամարտեր եմ ունեցել։ Ունեցել եմ և՛ հաղթանակներ, և՛ պարտություններ, բայց երբեք չեմ ընկճվել, որովհետև կարծում եմ, որ չկա հաղթանակ առանց պարտության:

-Ո՞րն է եղել առաջին պատությունդ։
-Իմ առաջին պարտությունը եղավ Արցախում: Ուժերի առումով ես ավելի թույլ էի, դրա համար պարտվեցի: Արցախի մենամարտը ավելի պարտավորեցնող էր, սակայն դա ընկճվելու առիթ չհանդիսացավ ինձ համար, և ես մինչ օրս մարզվում եմ:
Պարապմունքները շարունակեցի գյուղում։ Մարզիչս նկատեց դրական արդյունք և ինձ ընդգրկեց հավաքական թիմում: Բավականին երկար ժամանակ մարզվել եմ նաև Էջմիածնի թիմում:FB_20150609_13_48_22_Saved_Picture

-Եղե՞լ է այնպես, որ փոխարինես մարզչիդ:
-Այո՛, շատ են եղել նման դեպքեր: Պատահել է, որ մարզիչը հարգելի պատճառներով չի կարողացել ներկայանալ այդ օրվա մարզումներին, և պարապմունքը բաց չթողնելու համար՝  ինձ է հանձնարարել փոխարինել: Այդ ամենը շատ պարտավորեցնող էր, և ես մեծ ոգևորությամբ անցկացրել եմ մարզումները:

-Քո կարծիքով հետագայում տվյալ սպորտաձևում չեմպիոններ կունենա՞նք:
-Հիմա էլ կան, մենք Հայաստանի չեմպիոններ ունենք, և ես վստահ եմ, որ նրանք մեծ հաջողությունների են հասնելու:

-Մասնագիտության հարցում կողմնորոշվե՞լ ես:
-Կողմնորոշվել եմ, իհարկե: Ընդունվելու եմ Ֆիզիկական կուլտուրայի պետական ինստիտուտ: Շարունակելու եմ զբաղվել իմ սպորտաձևով և իմ նպատակասլացության, ընկերներիս աջակցության շնորհիվ կհասնեմ այն ամենին, ինչին ձգտում եմ:

Ազատ տարածք Արարատ Արմավիր

Սուրբ Սարգսի տոնը

Հիշում եմ, որ շատ տարիներ առաջ քույրս պատրաստում էր աղի բլիթներ և մեր փողոցի աղջիկներին էր բաժանում: Ես միշտ խուսափել եմ աղի բլիթ ուտելուց: Հիշում եմ նաև այն, որ փոքր տարիքում չէի հասկանում, թե քույրս ինչ է պատրաստում, մայրս ասում էր՝ թող լավ աղի լինի, որ շատ ծարավեք։ Մի անգամ, երբ քույրս կրկին աղի բլիթներ էր պատրաստում, մեկ րոպեով դուրս եկավ խոհանոցից, ես մի տուփ աղը ամբողջությամբ դատարկեցի խմորի մեջ: Երբ քույրս եկավ, զգաց, թե ինչ եմ արել և բարկացավ։ Մի կերպ «ուշքի բերեց» խմորը ու ինձ արգելեց մոտ գնալ: Միշտ չեմ հավատացել, որ երազ պիտի տեսնեմ կամ ջուր տվող ունենամ կամ որևէ մեկը կունենա, բայց պարզվում է, որ իսկապես կան մարդիկ, ովքեր հենց իրենց ծարավը հագեցնողի հետ են ամուսնացել:

Մայրիկիս հարցրեցի, թե իր երիտասարդ տարիներին ինչպես են նշել տոնը.

-Մեր ժամանակ այնպիսի դժվար կյանքով էինք ապրում, որ Սուրբ Սարգսի տոնի մասին անգամ չենք էլ լսել: Հիմա երիտասարդությունը գեղեցիկ կերպով նշում է, մեր եկեղեցին իր պատարագներով և եկեղեցական ծեսերով ավելի է գեղեցկացնում տոնը:

Նույն հարցը տվեցի իմ ուսուցչուհիներից մեկին.

-Ես, որ պատմեմ, թե ինչ կյանքով եմ ապրել, կզարմանաս, կհարցնես, թե ինչպե՞ս եմ ուսում ստացել: Ես 10-րդ դասարանի աղջիկ էի, պայուսակիս կանթերը 7 անգամ կարելով, գնացել եմ Վերջին զանգ: Կոշիկներս սոսնձում, դնում էի սեղանի ոտքի տակ, որ կպչի, հետո հագնում, գնում էի դասի: Ի՞նչ տոն այդ պայմաններում, ո՞վ կհիշեր տոնի մասին այդ տարիներին:

Ուսուցիչներիցս մեկը պատմեց ինձ, որ, աղի բլիթ ուտելով, երազ է տեսել և ամուսնացել է իր երազում տեսած նույն մարդու հետ:

Տեսնո՞ւմ եք, որ տոնը առաջ կարելի է ասել չի նշվել, կամ նշվել է միայն աղի բլիթով:

Սոնա Մխիթարյան,16 տարեկան, Արմավիրի մարզ, գյուղ Ակնալիճ

***

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Բաբոյանի

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Բաբոյանի

Սուրբ Սարգիսը

Մայիսյան գյուղի մեր փողոցում մի հետաքրքիր սովորույթ կա Սուրբ Սարգսի տոնի հետ կապված: Այն միայն մեր փողոցում է ընդունված, որովհետև այնտեղ ապրում են հայրենադարձներ, և այդ սվորույթը նրանց է պատկանում:

Ամեն տարի Ս. Սարգսի տոնին բոլոր տներում պատրաստում են հալվա, աղանձ, կոնֆետեր, չիր և այլն: Ամեն ինչ նախապես պատրաստում են և սպասում, թե երբ շարֆերը դռան ճեղքից ներս կընկնեն: Հիմա բացատրեմ: Մութն ընկնելուն պես երեխաներով հավաքվում էինք փողոցի ծայրում և մտնում մեկի բակը: Մեզնից մեկը կիսաբաց էր անում դուռը մյուսները շարֆերը ներս էին գցում և դուռը փակում: Եվ սպասում էինք մինչև մեր շարֆերի մեջ կապեն տարբեր քաղցրեղեններ: Հետո նշան էին անում, և մենք հետ էինք քաշում մեր շարֆերը: Եվ այդպես բոլոր տները մտնում էինք: Իսկ վերջում մեր «ավարը» տանում էինք տուն: Կարևոր էր, որ մեր դեմքերը չտեսնեին: Իհարկե, երբեմն փորձում էին դուռը բացել: Մենք զգուշանում էինք, դրա համար էլ դուռը դրսից ամուր պահում էինք:

Ահա թե ինչու էինք մենք միշտ այդքան խանդավառությամբ ու անհամբերությամբ սպասում Ս. Սարգսի տոնին:

Աննա Անդրեասյան, 16 տ., Արմավիրի մարզ, գ. Մայիսյան

***

Օրվա թեմայից հետ չմնալով կցանկանամ ես նույնպես խոսել Սբ Սարգսի տոնի մասին: Ես անձամբ շատ եմ սիրում այդ տոնը, և որպես հետաքրքրասեր լրագրող, ցանկացա իմանալ, թե ինչպես են այդ տոնը նշել նախկինում: Հարցրեցի հայոց լեզվի ուսուցչուհուս: Պատմեց, որ երբ իրենք են եղել մեր տարիքին, նրանց չի թույլատրվել գնալ եկեղեցի, ուր մնաց թե տոն նշեին: Խորհրդային Միության տարիներին արգելվել է տոնել եկեղեցական տոները: Իսկ հիմա մեծ ուրախությամբ և ճոխությամբ են տոնում բոլոր տոները:  

Ավելի հանգամանալից  պատասխան ստանալու համար դիմեցի պատմության ուսուցչուհուս՝ Ռուզաննա Հարությունյանին.

-Նախ վերհիշենք, թե ո՞վ է եղել Սբ Սարգիսը: Նա զինվորական էր: Ինչպես գիտենք, Սարգիս անունը նշանակում է՝ մաքուր, պարզ, անաղարտ: Երբ պարսից արքան պահանջում է, որ Սարգիսը կրոնափոխ լինի և հրաժարվի քրիստոնեությունից, փախչում է: Շրջում է քրիստոնյա երկրներով և օգնում մարդկանց: Նա օգնում էր հովիվներին, փոթորիկների մեջ ընկած մարդկանց և իհարկե սիրահարներին: Եվ Հայոց եկեղեցին որոշեց ստեղծել սիրահարների տոնը՝ Սբ Սարգիսի տոնը: Հիմա երիտասարդները շփոթում են Սբ Սարգիսին և Սբ Վալենտինին: Եկեք տարբերենք Սբ Վալենտինը կաթոլիկ եկեղեցու սրբերից է, իսկ Սբ Սարգիսը Հայ առաքելական եկեղեցու:

Հռիփսիմե Վարդանյան, 16 տ., Արարատի մարզ, գյուղ Մրգավան

***

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Բաբոյանի

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Բաբոյանի

Աշուղ Ղարիբն ու Շահ Սանամեն

Ս.Սարգսի տոնի հետ կապված կան բազմաթիվ ավանդազրույցներ: Ըստ դրանցից մեկի, լինում է մի աղքատ տղա՝ Աշուղ Ղարիբը, ով սիրահարված է լինում հարուստի աղջիկ Շահ Սանամեին: Վերջինս նույնպես սիրում էր տղային, բայց քանի որ տարբեր խավերից էին, հայրը դեմ է լինում նրանց  հարաբերություններին:

Տղան որոշում է երկրից դուրս գալ՝աշխատելու և հարստանալու նպատակով, և աղջկան պատվիրում է 7 տարի սպասել: Եթե 7 տարի հետո նա չվերադառնա, ապա կարող է ամուսնանալ նրա հետ, ում հայրը կառաջարկի: Եվ տղան, ոչ մի ջանք չխնայելով, աշխատում է 7 տարի, բավական փող կուտակում ու հետդարձի ճանապարը բռնում:

Ճանապարհին խոչընդոտների հանդիպելով՝ Աշուղ Ղարիբը աղոթում է Ս. Սարգիս զորավարին՝ հայցելով նրա օգնությունը: Եվ Ս. Սարգիսը իր ճերմակ ձիով գալիս է, տղային նստեցնում ձիուն և շուտ հասցնում Շահ Սանամեին: Աղջկա հայրը, տեսնելով հրաշքը, տղայի անկոտրում կամքն ու անկեղծ սերը՝ օրհնում է նրանց  միությունը:

Գեղեցին տոն է Ս. Սարգիսը, եթե հավատաս ու անկեղծ լինես:

Ստելլա Ավետիքյան, 14տ., Լոռու մարզ, գ.Դսեղ

Հարցազրույց, Սպորտ 17.am Արմավիր

Ֆուտբոլիստուհին

Հարցազրույց 12-րդ դասարանի աշակերտուհի Կարինե Վահրադյանի հետ

-Քանի՞ տարեկանից սկսեցիր սիրել ֆուտբոլը, և ինչի՞ց առաջացավ այդ սերը: 

-Փոքր տարիքից երազել եմ մեծ դաշտերում ֆուտբոլ խաղալ, հագնել մարզական համազգեստ: Սկսել եմ ֆուտբոլով զբաղվել 15 տարեկանից: Սիրել եմ այն պատճառով, որ միշտ պապիկիս հետ ֆուտբոլ էի նայում, ոչ մի խաղ բաց չէի թողնում: Եղբայրներիս, բակի տղաների, մորեղբորս հետ միշտ բակում խաղացել եմ ֆուտբոլ: Շատ էի սիրում սպորտը, մասնավորպես՝ ֆուտբոլը: Միշտ հաճույք եմ ստացել այդ ամենից: Դասերս էական չէին ինձ համար: Տուն գալուն պես վազում էի բակ, տղաներին ձայն էի տալիս, ու սկսում էինք խաղը:

-Իսկ աղջիկները ի՞նչ կարծիք էին հայտնում քո նախասիրությունների վերաբերյալ: 

-Միշտ ասում էին, որ ֆուտբոլը աղջկա խաղ չի: Մեր հարևանները, դասարանի երեխաները, մայրս միշտ ինձ նախատում էին: Մամաս իրեն վատ էր զգում, որ տղաների հետ եմ խաղում: Բայց հայրս նորմալ էր այդ ամենին նայում: Մայրս ինչքան էլ ինձ արգելում էր, ես միևնույն է, գնում էի խաղալու: Խաղի ժամանակ լինում էին և՛ հաղթանակներ, և՛ պարտություններ: Պարտվելիս չէի հանձնվում, այլ առաջարկում էի նորից խաղալ: Առանձին գնում պարապում էի, ուժ էի հավաքում:

-Ֆուտբոլի պարապմունքների գնո՞ւմ ես: 

-Դպրոցում զբաղվել եմ թեթև աթլետիկայով: Հետո, մեր հարևաններից մեկը տեսավ, թե բակում ինչքան լավ եմ խաղում, և ինձ առաջարկեց գնալ ֆուտբոլի՝ իր ծանոթ մարզչի մոտ: Առաջին օրը, երբ գնացի ֆուտբոլի, թիմը մրցումների էր գնացել: Մարզիչը՝ ընկեր Լիանը, ինձ հարցրեց, թե որ դիրքում կցանկանամ խաղալ, ես ասացի՝ հարձակվող: Հենց սկսվեց խաղը, առաջին գոլը ես խփեցի: Հետո սկսվեցին մարզումները հավաքականի երեխաների հետ: Ես էլ ընդգրկվեցի հավաքականի մեջ և խաղացի ձախ կիսապաշտպան-հարձակվողի դիրքում:

-Մրցումների մասնակցե՞լ ես: 

-Մրցումներից ամենակարևորն այն էր, որ տղաների թիմի հետ էինք խաղում: Տղաների հետ խաղալով՝ փորձում էինք մեր ուժերը: Բնականաբար, տղաները ավելի կոփված էին, սակայն հաղթանակներ էլ ունեցանք: Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիան կազմակերպեց մրցումներ արտերկրում: Այս դեպքում խաղը արդեն կայանում էր ոչ թիմերի միջև, այլ երկրների: Մենք ներկայացնում էինք Հայաստանը: Առաջինը գնացինք Բելառուս, հետո՝ Լեհաստան, Վրաստան: Վրաստանի հետ խաղում հաղթել ենք: Վրացիները իրենց թիմով ժամանեցին Հայաստան՝ պատասխան խաղի: Մենք կրկին հաղթեցինք նրանց մեր երկրում:

-Ձեր թիմը ունի՞ որևէ անվանում: 

-Այո, «Երևան ԼՀ»: Մեր մարզիչի անվան սկզբնատառերն են՝ Լիանա Հայրապետյան:

-Դու այս տարի դիմորդ ես, որտե՞ղ ես ցանկանում շարունակել ուսումդ: 

-Սկզբում մտածում էի դիմել Ֆիզիկական կուլտուրայի ինստիտուտ՝ «մարզիչ-մանկավարժ» բաժինը: Հետո ընկերներիցս մեկը առաջարկեց, որ ֆուտբոլը մնա որպես հոբբի, իսկ մասնագիտության հարցում ավելի լավ մտածեմ: Ես որոշեցի դառնալ բուժքույր, որովհետև մարզիչ դառնալով դվար թե հետագայում աշխատանք ունենամ:

-Այսինքն, պատրաստվում ես դո՞ւրս գալ ֆուտբոլի թիմից: 

-Այո, կան որոշ պատճառներ, բացի մասնագիտական ընտրությունից:

-Իսկ չե՞ս ցանկանում համատեղել ուսումը ֆուտբոլի հետ: 

-Համատեղել կարող եմ, բայց ժամանակի մեծ մասը պետք է տրամադրեմ ընտանիքիս, մնացածը` ուսմանս:

-Ֆուտբոլը ի՞նչ դեր ունեցավ քո կյանքում: 

-Ֆուտբոլի միջոցով ես հասկացա, որ պարտություն կրելիս պետք չէ հանձնվել: Պապիկս միշտ ասում էր. «Պայքարել, պայքարել, պայքարել հանուն նպատակների»:

Հարցազրույց, Մշակույթ Արմավիր

Ամեն ինչ լավ կլինի

Հարցազրույց 12-րդ դասարանի աշակերտ Շիրազ Կիրակոսյանի հետ:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

-Որպես ապագա շրջանավարտ ի՞նչ մտավախություններ կամ հուզող հարցեր ունես:

-Ես ուսուցիչների խորհրդով քննություններս տեղափոխեցի մայիս ամիս, բայց փոշմանել եմ, որովհետև դեկտեմբերին անցկացված քննություններին մարզից ստուգողներ չկային, իսկ մայիսին հնարավոր է գան: Ինձ ասում էին՝ մյուս կիսամյակ կնստես դասի, մի բան կսովորես, կգրես: Բայց եթե ես այս 12 տարիների ընթացքում չեմ սովորել, ու ցանկություն չի էլ առաջացել սովորելու, ինչպե՞ս կսովորեմ մի քանի ամիսների ընթացքում:

-Իսկ ի՞նչ ես կարծում, մայիս ամսի պարտադիր 3 քննությունները կարո՞ղ ես հանձնել:

-Դե, պիտի արտագրեմ, բայց ումից՝ չգիտեմ: Բոլոր լավ սովորողները արդեն հանձնել են:

-Ինչպես հասկացա, չես սիրում սովորել: Իսկ որևէ հոբբի կամ նախասիրություն ունե՞ս:

-Արդեն 2 տարի է գնում եմ նկարչության ու շատ եմ սիրում նկարել: Դաս չեմ սիրում անել, հոգնում եմ, իսկ նկարելով հանգստանում եմ, ոչ թե հոգնում: Ես փոքր ժամանակ միշտ նկարում էի ու մայրս տեսնելով, որ սեր ունեմ, ուզում էր գնամ սովորելու այդ ուղղությամբ: Ցերեկը այդքան ժամանակ չի լինում նկարելու համար, դրա համար գիշերն եմ միշտ նկարում: Մայրս գալիս, լույսը անջատում է, ես էլ նորից միացնում ու շարունակում եմ: Իմ ուսուցիչը միշտ ինձ ասում է, որ երբ հավեսով չեմ նկարում, դադարեցնեմ, թե չէ կհիասթափվեմ: Ես հենց այդպես էլ անում եմ: Քանի որ հայրս վատառողջ է, ու իրեն օգնելու շատ բաներ եմ ունենում, դրա համար չեմ հարմարեցնում նկարել: Հայրս միշտ ասում է, որ չհիասթափվեմ:

-Ունե՞ս երազանքներ:

-Ես իմ կյանքը առանց նկարչության չեմ պատկերացնում, հետևաբար իմ երազանքները կապված են նկարչության հետ: Երազում եմ իմ արվեստի տունը ունենալ ու շատ աշակերտներ: Ուզում եմ, որ իմ աշակերտները ինձ հպարտանալու առիթ տան, ինչպես որ մենք՝ մեր ուսուցչին: Սոն ջան, հույս ունեմ, որ կընդունվեմ, ուղղակի վարձավճարի հարցն է:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

-Կա՞ այնպիսի հարց, որը քեզ միշտ մտահոգում է ու տխրություն է պատճառում:

-Հա: Ես ժամանակին արել եմ մի սխալ, չգիտակցելով, որ ինձ մտերիմ ընկեր ձևացողները ինձ վատ դրության մեջ կդնեն ու կծիծաղեն վրաս: Ես չէի մտածել հետևանքների մասին: Ես հիմա ամենաշատը ընկերության կարիք ունեմ: Գիտե՞ս, Սոն, որ ընկեր կոչվածներս երբ ինձ դիմում էին, միշտ փորձում էի օգնել, բայց իրենք… Շատերն են ասում՝ ընկերությունը սուտ է, հա, ես էլ էի էդպես մտածում, բայց դու ինձ հակառակը համոզեցիր, Սոն՝ դժվար պահերին կողքս մնալով: Առաջ, որ ընկերներս բարև էին տալիս, սովորական էր, իսկ հիմա թանկարժեք է դարձել էդ մի սովորական «բարև»-ը:

-Ամենաշատը ի՞նչ կցանկանայիր, որ կատարվեր քեզ հետ:

-Եթե հայրս բուժվի, ամեն ինչ լավ կլինի: