17 տարի ապրել և մեծացել եմ մի փոքրիկ գյուղում: Ժամանակի ընթացքում իմացա գյուղիս պատմությունը, ծանոթացա նրա «տանջանքներին»: Երբ տատիկներից և պապիկներից հարցնում եմ գյուղի հին օրերի մասին, հոգոց են հանում, մի փոքր հանգստանում են և պատմում այն ցավալի պատմությունը, որը բոլորի արցունքի և ցավի պատճառն է եղել: Հիմա այդ պատմությունը դրոշմվել է Դարբասի նոր սերնդի մտքում: Պահպանելու ենք այն և շարունակելու ենք մյուս սերունդներին փոխանցել:

Երկար տարիներ առաջ այս գյուղում ապրել են թուրքեր: Գյուղի անունը Դարբաս չի եղել, այլ Ըղուվերձ: Տարիների ընթացքում այստեղ բնակություն հաստատեցին հայերը՝ գյուղի առաջին հայ բնակիչները: Ապրել են համերաշխ, սակայն գյուղում տիրող հանգստությունը մշտական չէր: Գյուղը ունի գաղտնի ճանապարհներ, որոնց հուշող ուղի են հանդիսանում կամուրջները: Առաջին գլխավոր ճանապարհը տանում է Տաթև գյուղ: Մի օր գյուղի բնակիչներ՝ հայ պապիկը և թուրքը (նրանք ընկերներ էին) միասին գնում են Տաթև: Վերադառնալու ժամանակ, երբ հասնում են կամրջին, թուրքը պապիկին հրում է և կամրջից ցած նետում: Ասում են, որ ոչ ոք տեղյակ չի եղել այդ մարդասպանությունից, մտածել են՝ կամրջի անմխիթար վիճակն է եղել պատճառը: Որոշ ժամանակ է անցել, և իրականությունն իմացել են բոլորը: Անցել է երկար ժամանակ, գյուղում այլևս թուրքեր չեն բնակվել, որովհետև Եղեռնից հետո նրանց դուրս են հանել երկրից, բայց դարբասցու դատավճիռը դեռ վերջնական չէր: Բանակցություններ վարելու նպատակով գյուղի առաջին հոգևորականը գնացել է ժողովի թուրք պաշտոնյաների հետ: Նրան զգուշացրել էին, որ միայնակ գնա: Քահանան գնացել է միայնակ, բայց ինչպե՞ս կարելի էր վստահել նրանց: Ժողովի ժամանակ հոգևորականին սպանել են և դին հանձնել ընտանիքին՝ ասելով, որ նրա մոտ զենք է եղել: Գյուղը վշտով էր պատվել: Այս ամենից հետո, ողբերգական էր եկեղեցիների ավերումը: Հույսը մարում է ամեն փոքրիկ կորստից: Բայց նրանք ապրեցին այնտեղ, որտեղ ապրել է ոճրագործ թուրքը, որովհետև այս ամենի մեջ ուժ կար ապրելու, պայքարելու, գոյատևելու: Բայց տարիները փոփոխություն կատարեցին գյուղիս կյանքում:

Ահա գյուղս, իր ցավով, ուժով և ցավոտ պատմությամբ: Իսկ ի՞նչ ենք անում մենք՝ ներկայիս սերունդը: Տալիս ենք գյուղին փայլ, ժպիտ և չընկճվելու, հույսը չկորցնելու պատճառ:

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Շատերը կարծում են, որ այն մարդիկ, որոնք եկեղեցի չեն գնում, անհավատ են: Բայց դա բնավ այդպես չէ: Մարդիկ սեփական միջոցները ներդրել են եկեղեցի կառուցելու համար: Սուրբ գործ կատարելը ևս հավատի հետևանք է: Այսօր գյուղում ունենք ճրագ, որը բոլորի հավատի կենտրոնն է: Բնակիչների մեծ մասը զբաղված է գյուղական գործերով, և դա է եկեղեցի չայցելելու պատճառը: Ես չորս տարի անընդմեջ հաճախում էի կիրակնօրյա դպրոց, որտեղ սովորում էի շարականներ և ամեն կիրակի մասնակցում էի Սուրբ Պատարագին: Այս տարի պարապմունքներիս պատճառով ես էլ միացա եկեղեցի չայցելողների շարքին: Մեկ շաբաթ առաջ սկսվեց Մեծ պահքը: Այն կտևի մինչև Սուրբ Զատիկի տոնը: Այս կիրակին «արտաքսման» կիրակին էր: Ինչպես միշտ, եկեղեցում էին պատարագող քահանան, սարկավագները և դպիրները: Եկեղեցում լռություն էր, միայն լսվում էր փոքրիկների հաճելի ձայնը՝ շարականներ երգելիս: Պատարագի ընթացքում եկեղեցի եկան երեցկինը և Տեր հոր մայրը՝ մշտական եկեղեցի այցելողները: Նայում եմ դատարկ նստարաններին, մի տեսակ ցավ և ափսոսանք եմ զգում: Տարիների ընթացքում ամեն ինչ կփոխվի, այն, ինչը հիմա անսովոր է թվում, մի օր կդառնա սովորական:

Սկսվել է Պահոց շրջանը: Ծերերը կամ նրանք, ովքեր չեն կարողանում 40 օր սնվել բուսական սննդով կարող են վերջին շաբաթը պահք պահել: Սուրբ Զատիկը եկեղեցական տոն է և ամեն տարի նշվում է շուքով, հատկապես՝ գյուղում: Մարդիկ առավոտյան այցելում են եկեղեցի՝ հավկիթներով լի զամբյուղով: Պատարագի ավարտից հետո գյուղի բնակիչները հավաքվում են եկեղեցու բակում և միասին նշում տոնը: Երեխաները, տատիկները, պապիկները, բոլորը մանկանում են այդ օրը՝ այն դարձնելով ուրախ և հաճելի:

Գարուն է, սպասում ենք…

Այս կարգախոսի հիման վրա սկսվեց մեծ և ծավալուն աշխատանքը: Մեզ աջակցում է World Vision կազմակերպությունը: Նելլի  Թաթոսյանի և Վրեժ Կարապետյանի տքնաջան աշխատանքի շնորհիվ  հավաքագրվեց մի խումբ՝ IMPACT, որտեղ ընդգրկված էին 13-18 տարեկան պատանիներ: Պատանիների համար առաջնային խնդիր էր հանդիսանում գյուղի զարգացումը: Նելլին և Վրեժը, կարելի է ասել  հանդիսանում են խմբի  «հենքը»: Նրանք մեր մեջ տեսան այն փայլը, որը ժամանակին  կար իրենց մեջ: Այսօր մեզ համար  հիմնական խնդիր է հանդիսանում Դարբաս գյուղի գրադարանի վերանորոգումը և գրքերին խնամված տեսք հաղորդելը: Աշխատանքային  3-րդ  օրն էր: Աշխատեցինք ակտիվ, ծանրաբեռնված և, ամենակարևորը, բարձր տրամադրությամբ: Վրեժը օգնելուց բացի նաև կատակներ էր անում՝ ապահովելով անհրաժեշտ բարձր տրամադրություն: Սիրեցինք այս աշխատանքը և սիրով պատրաստվում ենք աշխատել մի քանի օր ևս: Կատակներ, երաժշտություն, բանաստեղծություններ: Հեղինակների անունները ընթերցելիս յուրաքանչյուրիս միտքը փայլատակում էր, վեր էին հառնում այն բանաստեղծությունները, որոնք ժամանակին սովորել և սերտել էինք: Սկսում էինք Սևակից ավարտում Լենին պապիկով: Եվ այս ամբողջը  ջերմության պաշար էր, որը ցանկացանք թողնել այդ հնամաշ գրքերի էջերում: Այդ գրքերին ջերմություն էր պետք, իսկ մենք՝ ներկայիս սերունդը, կարողացանք այդ ջերմությունը մեզնից զատել և նվիրել նրանց: Դե, չէինք կարող մոռանալ 21-րդ դարի հեղափոխություն կատարողին՝ Իչային: Ամենքս «Մերժվածը» սերիալից մի դրվագ էինք մեջբերում:

-Դերենա-դերենա-դերենա՜, տու դե հի-ի՜ ուտըրը՜ն:

Երգում էինք և ծիծաղում: Աշխատանք, որը դարձել էր մեր օրվա մի մասնիկը: Յուրաքանչյուր աշխատանք պետք է դառնա սիրելի: Եթե չսիրենք կատարվելիք գործը, երբեք լավ արդյունքի չենք հասնի:

Յուրաքանչյուր տարածքում պետք է լինի գրադարան, որը կլինի բարեկարգ վիճակում և իր մեջ կպահպանի մշակութային ժառանգությունը, որը զետեղված է մի աշխարհում՝ գրքերի աշխարհում:

Դասեր, շտեմարաններ, շտեմարաններ: Հարցեր, որոնք տեղ են գտել օրակարգիս մեծ մասում: Առավոտներ, որոնք նման չեն անցած տարիների առավոտներին: Առաջ ինձ համար առավոտը բացվում էր ժամը 8-ին` ստիպելով պատրաստվել դպրոց հաճախելուն, իսկ հիմա, հիմա ամեն ինչ ուրիշ է: Այժմ իմ արթնանալու ժամը դարձել է 6-ը: Արթնանում եմ և մի քանի րոպե մտքովս անցնում է այն իրադարձությունների շարքը, որոնք կատարվել են նախորդ օրը: Հետո հագնվել, լվացվել և վերադառնալ այնտեղ, որտեղ գտնվում են շտեմարանները: Բազմել նույն տեղում, որը կարծես դարձել է մշտական վայր՝ թվաբանություն կատարելու: Ժպիտով ինձ էին սպասում գրքերը, որոնք դեռ 4 ամիս պատրաստվում են ինձ արթնացնել ժամը 6-ին: Ա՜խ, այդ անպիտան շտեմարանները, որոնք այդքա՜ն պիտանի են: Գնում եմ դպրոց շտեմարանների հետ, վերադառնում եմ տուն, և կրկին նրանք ինձ հետ են: Նույնիսկ երազներս են նրանք առաջնորդում: Բայց մի պահ մտածում եմ, թե ինչքան կարևոր են նրանք յուրաքանչյուր շրջանավարտի համար: Ամեն օր մի նոր էջ շրջելիս նոր օրենք և հավասարում ենք սովորում: Ես ուզում եմ դառնալ տնտեսագետ, և դա է պատճառը, որ թվերը դարձել են իմ ապրելու միջոցը: Երբեք չեմ ցանկացել աշխատել թվերի հետ, սակայն կյանքում անկանխատեսելի իրադարձություններ պատահում են: Եվ թվաբանությունը ինձ համար դարձավ այդ անկանխատեսելին: Երբ փորձում էի նրանցով աշխատել, կարծես բարկանում էին և չէին ուզում, բայց ժամանակի հետ նրանք ամուր բռնեցին ձեռքս, և հիմա էլ չեն ուզում ինձ լքել: Եվ այն, ինչ ունեմ և ինչին կհասնեմ, դրա համար պարտական եմ այդքան ատելի և նույնքան սիրելի շտեմարաններին:

Ծնվելիս Աստված յուրաքանչյուրիս նվիրում է մի փոքրիկ աշխարհ, որտեղ մենք կապրենք մեր մնացած կյանքը: Սակայն այդ վայրը պետք է մենք գտնենք: Այն 18 տարի ապրում է գաղտնի, մինչև ես կամ մյուսը գտնենք նրա ուղին: Սահմանված վայրը, այն աշխարհը, որը ստեղծել էր Աստված ինձ համար, դա թվերի աշխարհն էր: Կապրեմ թվերի մեջ և այդ աշխարհում կգտնեմ իմ ուրույն տեղը: