Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

araqsya azizyan

Ամենատպավորիչ հիշողությունները Էջմիածնից

Ուզում եմ պատմել մի փոքրիկ, բայց շատ հաճելի, տեղեկություններով հարուստ էքսկուրսիայի մասին: Էքսկուրսիան նախատեսված էր դեպի Էջմիածնի Մայր տաճար՝ Վարդանանց տոնին նվիրված միջոցառմանը ներկա լինելու: Կեսօրից հետո բոլորս մի մարդու նման հավաքվել էինք համալսարանի բակում, որպեսզի ճանապարհ ընկնենք: Ճանապարհն անցավ հաճելի զրույցներով, դասախոսը՝ պարոն Հարությունյանը, ճանապարհին գտնվող տեսարժան վայրերն էր ներկայացնում, հետաքրքիր պատմություններ էինք պատմում, քնարկում էինք հետաքրքիր գրքեր, ֆիլմեր: Երբ հասանք Էջմիածին, դասախոսը ներկայացնում էր կարևոր իրադարձությունները:

Երբ ես փոքր էի ու այցելում էի Էջմիածին, միշտ մտածում էի՝ կգա մի օր, երբ կարող եմ այցելել այն շինությունները, որոնք էջմիածնում են: Ասեմ, որ պարոն Հարությունյանը Գևորգյան հոգևոր ճեմարանում դասախոս է: Նրա շնորհիվ մտանք ճեմարան, շրջեցինք բոլոր լսարաններով, ուսուցչանոցով, ծանոթացանք Ջորջ Դամյանի հետ, որը եկել է Ռումինիայից
և շատ կարճ ժամանակում յուրացրել է նույնիսկ երևանյան ժարգոնը: Այնուհետև ներկա եղանք Վարդանանց տոնին նվիրված միջոցառմանը: Հաճելի զգացողություն էր, երբ 40 և ավելի տղաներ առանց նվագակցության կատարում էին հայկական շարականները: Այնուհետև շրջեցինք Էջմիածնի տարածքով: Տեղեկացանք, որ Մայր տաճարի գմբեթին կա Շահ Աբասի գլխի քանդակը, հայերը դա արել են պարսկական տիրապետության տակ գտնվելու ժամանակ, որպեսզի պարսիկները չքանդեն տաճարը։ Տեսանք այն կարիճը, որը մնացել է տաճարի զանգակատանը վերանորոգման ժամանակ: Գիտեի՞ք արդյոք, որ Մայր տաճարը կառուցված է 12 ջրհորների վրա, որպեսզի երկրաշարժի ժամանակ չքանդվի: Սակայն այսօր մնացել է ընդամենը 2 ջրհոր: Մեզ թույլ տվեցին, որպեսզի խմենք այդ սրբազան ջրից: Ջրով ամեն առավոտ լվանում են տաճարի հատակը: Տեսանք շրջապատի հուշարձանները, լուսանկարվեցինք ու ամենավառ տպավորություններով վերադարձանք:
27654637_1972336906365752_8367953590456075957_n

Mari Baghdasaryan malishka

Բարև, ուրախություն

Կարդում էի համակուրսեցուս հուշատետրը, որն ինչպես ինքն է ասում՝ հուշատետր չէ, այլ մտորումների գիրք: Կանգ առա այս տողերի վրա, կարդացի մի քանի անգամ և որոշեցի գրի առնել…

«Բարև, իմ ուրախություն: Ես եմ: Հերթական անգամ ուզում էի գրել քեզ, բայց հերթական անգամ սկզբունքներս չթողեցին: Անգիր եմ արել բառերդ, գիտեմ՝ եթե կարդայիր սա, կասեիր, որ կան պահեր, երբ պետք է մի կողմ դնել սկզբունքները, որովհետև յուրաքանչյուր բառը, քայլը, հանդիպումը կարող է շատ բան փոխել: Կասեիր, որ կապ չունի՝ մարդուն մեկ, թե մի քանի անգամ ես տեսել, կարևորն այն է, թե նա ինչ տեղ է զբաղեցնում քո կյանքում: Կասեիր: Դե, չգիտեմ, թե ինչ կասեիր, չէ՞ որ վաղուց չենք զրուցել: Չգիտեմ՝ դու ես մինչ օրս ինձանից նեղացած, թե ես՝ քեզնից, որ էլ չենք գրում իրար: Չգիտեմ՝ հիշո՞ւմ ես ինձ:
Շատ եմ լսել, որ հին նամակները պետք չէ կարդալ: Բայց այսօր կարդում էի: Հիշո՞ւմ ես՝ մեկ տարի առաջ էր, լսարանում դեսից դենից էինք խոսում: Ու այն աղջիկը, որ առաջին հայացքից երևի շատ լուրջ, գուցե և գոռոզ աղջկա տպավորություն էր թողել, սկսել էր ժպտալ: Հիշում եմ՝ գրիչ ուզեցիր, հետո ասացիր.
-Այս լսարանում, երբ ծանոթանում են, անունը գրում են սեղանին:
Ասացիր, որ ավանդույթ է դարձել: Գրեցիր անունս: Այդ սեղանին քո և մյուս ուսանողների անուններն էլ կային գրված: Օրեր առաջ նույն լսարանում էի ուսանողների հետ: Դու բացակայում էիր: Ոչ մի նոր անուն չի ավելացել այդ սեղանին գրված անունների կողքին և ոչ մի անուն չի ջնջվել: Մի տեսակ լռություն էր տասնյակ ձայների մեջ, գուցե ոչ նրանց, բայց ինձ համար բացահայտ նկատելի էր:
Չգիտեմ՝ նայեցի՞ր այն ֆիլմը, որի վերնագիրը հաճախ էի կրկնում քեզ հետ խոսելիս: Հաճախ էի ասում.
-Բարև, իմ ուրախություն:
-Ես քո ուրախությո՞ւնն եմ:
Ի պատասխան ժպտում էի, քեզ հաջողվում էր դեմքիս ժպիտ նկարել: Հիմա էլ առաջվանը չեմ, փոխվել եմ, դեմքիս ժպիտը կեղծ է: Եթե անգամ փորձեմ հավատացնել, համոզել քեզ, որ ոչինչ չի եղել, ամեն ինչ կարգին է, դու չես հավատա: Երևի կբարկանաս, լուրջ հայացքով կնայես ու կասես.
-Ժպտա, քեզ սազում ա:
Ու երևի քո դիմաց անզոր կլինեմ ժպիտս կեղծել, երևի կժպտամ:
Դու կարդալ սիրում ես, երևի կկարդաս սա, կկարդա՞ս: Ու անպատասխան է մնում հարցս:
«Բարև իմ ուրախություն»,- գրում եմ հերթական անգամ, և հերթական անգամ սկզբունքներս ինձ թույլ չեն տալիս, որ նամակս տեղ հասնի»:

milena araqelyan

Եթե

Եթե.. Փետրվար: Ամենակարճ տևողությամբ ամիս: Գլորում ենք օրերը: Որևէ մեկդ մտածե՞լ եք, որ տարվա երկրորդ ամիսը նույնպես անցյալում է: Միգուցե չե՞ք հասցրել անել այն, ինչ գծագրել էիք մի ամբողջ դեկտեմբեր ամսին: Երբեք պետք չէ մտածել, որ գալիք օրը առջևում է, ու կկարողանաս հասցնել ասել մի բառ կամ ստեղծել, գծագրածդ պատկերը, որ երևակայությանդ մեջ ծնվել էր նախորդ տարվա ամենավերջին օրը:

Մենք՝ մարդիկս, սիրում ենք ընկնել «եթե»-ների հետևից, կամ չէ, սիրում ենք քայլել նրանց հետ՝ կողք-կողքի: Օրինակ, եթե դու այդ ամենավերջին օրը մտքիդ եկածը ասեիր կամ թղթին հանձնեիր պատկերը, այն միգուցե գլուխգործոց դառնար, բայց նորից «եթե»-ի հետ քայլեցիր ու վախեցար: Հաստատ մտածեցիր. «Եթե ասեմ այն, ինչ պահել եմ մտքերիս ամենասառը անկյունում՝ մի պատի տակ, որն ամբողջ տարվա ընթացքում նույնիսկ չեմ ակնարկել, հիմա սխալ կհասկացվի:

Տե՛ս, եթե այդ գրողի տարած «եթե»-ն չգար ու կողքովդ չքայլեր՝ մտքերիդ հետ հավասար, դու տարվա երկրորդ ամսվա վերջին օրը արդեն տաքացրած կլինեիր մտքերիդ այն ամենասառը անկյունը: Ա՜խ, այդ «եթե»-ները: Նրանք ստեղծվել են, որ իրենց շաղկապային ամենաանտանելի իմաստով քեզ հետ պահեն առաջ քայլելուց:

Դեն գցի՛ր կողքովդ քայլող «եթե»-ն ու կհասկանաս, որ քայլերդ թեթևանում են: Ոչ թե մտածիր. «Եթե այսօր շատ շոգ է, ուրեմն անձրև կգա», այլ՝ «Հաստատ անձրև է գալու»: Ամեն բան արա՛, հաստատակամ եղիր թեկուզ սխալիդ մեջ, բայց ազատվիր ներսդ խառնող «եթե»-ից ու դրսում՝ ամեն քայլափոխի, ճանապարհիդ հայտնվող այդ ապակողմնորոշող բառից: Ու ամենավերջում վստահ կլինես, որ նրան կողքովդ քայլել թույլ չտալու դեպքում հենց հասկացար, որ ամենաերկար ճանապարհը հաստատակամ ու առանց «եթե»-ների ճանապարհն է:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Երևանյան էսքիզներ

meri baghdasaryan

Ես չգիտեմ

Ես չգիտեմ, թե որտեղ է վերջանում հորիզոնը, գուցե այն չի էլ վերջանում: Ես չգիտեմ, թե ինչ գույն ունի լռությունը, գուցե այն քո աչքերի գույնն ունի, գուցե և անգույն է, չգիտեմ: Դու գիտե՞ս:

Դու հաճախ մի ամբողջ քաղաք ոտնատակ ես տալիս ինչ-որ մտքեր ցրելու, կամ ինչ-որ բան վերհիշելու համար: Քայլում ես երկա՜ր, երկա՜ր: Հանդիպում ես ծանոթ մարդկանց, խոսում առօրյա հոգսերից ու բաժանվում ես։ Այդ բաժանումից հետո հոգուդ մեջ մի մեծ ծանրություն է մնում: Քայլում ես ու մտածում, հաճախ տարվում ես երազանքով, հետո սթափվում ես ինչ-որ մեկի ձայնից: Հասկանում ես, որ քեզ չէին կանչում, այլ քո անունն ունեցող մեկ ուրիշին:
Շարունակում ես քայլերդ, երևակայությանդ մեջ գտնում ես մեկին, պատկերացնում ես նրա հայացքը, ժպիտը, աչքերի գույնը և զգում ես, որ նա քեզ հարազատ է, և հոգուդ խորքում սիրում ես նրան:
Ակամա նայում ես երկնակամարին, արդեն աստղեր են նշմարվում: Մտքերով տարված՝ չես նկատել, թե ինչպես է մթնել: Տուն հասնելուն պես վառում ես մի փոքր լամպ, որովհետև քամի է, և լույս չկա:
Առավոտյան դուրս ես գալիս: Այգում մի քանի բացված մանուշակ ես նկատում: Մտածում ես՝ քաղես ու նվիրես մեկին: Բայց ի՞նչ իմանաս՝ այդ մեկը մանուշա՞կ է սիրում, թե՞ փշոտ վարդեր: Ի՞նչ իմանաս:
Պահի ազդեցության տակ տխրում ես, թախծում, հետո վերցնում ես թուղթ ու գրիչ և սկսում ես գրել: Գրում ես, որովհետև այս աշխարհում ուրիշ ոչինչ չի մնացել անելու, կամ էլ որովհետև այլ տաղանդ չունես:
Հուսահատության պահերին չգիտակցելով սրտեր ես փշրում, անտարբերությամբ ես անցնում արցունքի կողքով:
Ես չգիտեմ, թե ինչ տեսք ունի մենախոսությունը, գուցե նման է այն վարդին, որի թերթերը ոչ ոք հաշվել չի փորձել:
Ես չգիտեմ, թե ինչպես է վերջանում «Մատանիների տիրակալը» ֆիլմը: Ես այն երբեք չեմ նայել մինչև վերջ:
Ես չգիտեմ, թե քանի երգ է գրվելու անփոխադարձ սիրո մասին, չէ՞ որ ամեն օր սրտեր են կոտրվում:
Միգուցե դու գիտես, միգուցե պատասխան տաս հարցերիս: Չէ որ ինչպես ինքդ ես ասում՝ նայել ես աշխարհի բոլոր ֆիլմերը, դա էլ նայած կլինես, պատմիր ինձ վերջաբանը: Դու գրում ես երգեր, որոշները պատռում ես ու աղբամանը նետում, լավագույններն էլ պահում ես խնամքով՝ մի օր ձայնագրելու նպատակով: Դու երևի գիտես նաև, թե որտեղ է վերջանում հորիզոնը, գուցե այնտե՞ղ, որտեղ կատարելություն չկա: Այն բեմում, որում խամաճիկներին դերասան են կոչում: Գուցե վերջանում է այնտեղ, որտեղ գլուխ է բարձրացնում ամենախոսուն լռությո՞ւնը…

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

«Ձնեմարդուկ» փառատոն 2018

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Արդեն 6 տարի է, ինչ Ջերմուկում անց է կացվում «Ձնեմարդուկ» երկօրյա փառատոնը։ Այս տարի այն մեկնարկեց փետրվարի 17-ին։ Փառատոնի մասնակիցներն սկսեցին իրենց աշխատանքը հենց առավոտյան։ Այս տարի նույնպես փառատոնին մասնակցեցին Փ. Թերլեմեզյանի անվան քոլեջի աշակերտները, ինչպես նաև մի քանի այլ քանդակագործներ։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Փառատոնի առաջին օրվա ընթացքում Ջերմուկի երիտասարդական կենտրոնի կամավորները պարում ու օտարերկացիներին սովորեցնում էին մի քանի հայկական ազգագրական պարեր։ Փառատոնը այնքան էր ոգևորել զբոսաշրջիկներից ոմանց, որ իրենք էլ հեռանալիս իրենց քանդակները նվիրեցին քաղաքին։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Փառատոնի ընթացքում իրենց վարպետությունը ցուցադրեցին «Slake line»-ի ասպարեզում հանդես եկող հյուրերը։ Նրանք, բացի հնարքներ ցույց տալուց, անցորդներին օգնում ու սովորեցնում էին քայլել պարանի վրայով։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Այնուհետև Ջերմուկ այցելեցին «Խազեր» երգչախմբի անդամները և փոքրիկ երգեցողության դաս անցկացրին «Արմենիա» առողջարանային համալիրում, իսկ հետո երգեցին մի քանի ստեղծագործություններ և հմայեցին բոլոր ունկնդիրներին։ Նրանք ոչ միայն սովորեցրին երգել, այլ նաև պատմեցին հայ երաժշտության ակունքների մասին և խոստացան վերադառնալ Ջերմուկ։ Փառատոնի առաջին օրվա երեկոն ավարտվեց ըմպելասրահի տարածքում կրակով պարեր դիտելով ու մինչ ուշ գիշեր պարելով։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Փառատոնի երկրորդ օրը, չնայած նախորդ օրվա արևոտ եղանակին, սկսվեց ձնառատ ու ցուրտ, սակայն դա փառատոնի մասնակիցներին չխանգարեց քանդակել։ Քանդակները ավարտելուց հետո բոլորը հավաքվել էին Ջերմուկի ճոպանուղու տարածքում՝ մասնակցելու միջոցառմանը և իմանալու հաղթողի անունը։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Միջոցառման ընթացքում տեղի ունեցավ նաև հեծանվավազք և ձնագնդիի առաջնություն, իսկ ամբողջ միջոցառման ընթացքում համայնքապետարանի աջակցությամբ ճոպանուղին անվճար գործեց։ Փառատոնի վերջնամասում Թերլեմեզյանի անվան քոլեջի սաները, հրավիրված քանդակագործները, հեծանվորդները, լարախաղացները, Ջերմուկի համայնքապետը և այլոք ստացան փոքրիկ մրցանակներ, իսկ մրցակցող քանդակներից բոլորն էլ հաղթող ճանաչվեցին։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Ահա այսպես էլ ավարտվեց ևս մեկ «Ձնեմարդուկ» փառատոն, որի կազմակերպիչները՝ Ջերմուկի երիտասարդական կենտրոնի տնօրենն ու կամավոր անդամները, Ջերմուկի զարգացման կենտրոնը, խոստացան իրենց նոր անակնկալներով էլ ավելի զարմացնել ձյունառատ Ջերմուկի այցելուներին ու բնակիչներին։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի, Արմավիրի մարզ, ք. Արմավիր

Փետրվար

naira mkhitaryan

Բարեկենդանի նապաստակը

Դասերն ավարտվել էին: Ես ու ընկերուհիս տուն էինք վերադառնում, սովորականի նման՝ դանդա՜ղ քայլելով, կամ չէ, այս անգամ՝ թռչկոտելով քարից-քար, որովհետև այս եղանակին մեր գյուղի ճանապարհները անանցանելի են՝ ցեխի պատճառով: Ճանապարհին հանկարծ նկատեցինք էլի քարից քար թռչկոտողի, բայց նապաստակի, կամ՝ նապաստակի դեմքով երեխայի: Զարմացանք, մեծ հետաքրքրություն առաջացավ, ու մոտեցանք նապաստակին, կամ՝ նապաստակի դեմքով երեխային: Պարզվեց՝ դասարանով Բարեկենդանի տոնն են նշում: Դասընկերներով հավաքվելու են, փոխվեն հագուստներով ու շրջեն տնից տուն: Հետաքրքրությունը կայանում է նրանում, որ փորձելու են հնարավորինս անճանաչելի լինել, այնչափ, որ սեփական ծնողները չճանաչեն: Ծնողներն էլ իրենց հերթին պիտի երեխաներին նվերներ տան, հիմնականում քաղցրեղեն: Վերջում բոլորով հավաքվելու են մի տեղ Բարեկենդանը նշելու:

Այսքանը հասցրեցի պարզել մեր նապաստակի դեմքով հերոսից, ով շնչակտուր վազում էր ընկերների մոտ՝ հանկարծ առանց իրեն տեղ չգնան, բան չուտեն:

Հա, մեկ էլ հասցրեցի իմանալ, որ այս ամենը կազմակերպել է իրենց դասղեկը, ով միևնույն ժամանակ, Հայ Եկեղեցու Պատմության ուսուցչուհին է:

Հետո ես ու ընկերուհիս շարունակեցինք ճանապարհը, դժգոհելով, որ մեծացել ենք՝ իբրև թե, ու նման բաներ կազմակերպելու ո՛չ հավես ունենք, ո՛չ էլ ժամանակ: