Դպրոցում էինք: Ընթերցում էինք հայտնի նկարիչ Ալբրեխտ Դյուրերի ինքնակենսագրությունը: «Հայրը խստիվ արգելել է Դյուրերին ոչ միայն դիպչել, այլև մոտենալ թանկարժեք հայելուն: Երբ հայրն ու մայրը տանից գնացին, լռություն իջավ: Ալբրեխտը քաշեց պահարանի դռները, որոնք զարմանալիորեն փակ չէին: Հայացքը մեխեց հայելուն: Առաջին անգամ այդպես մոտիկ ու հստակ տեսավ իր դեմքը: Ծամածռեց դեմքը՝ ապակին պատասխանեց նույն կերպ: Այնպես էր տարվել, որ քիչ էր մնում վախից ճչար, երբ ուսի վրա զգաց մի ջղուտ ձեռք: Հայրն էր: Որդին գիտեր՝ արդարացում չունի: Մրմնջաց գլուխը եկած առաջին հարցը՝ ի՞նչ բան է գեղեցիկը: Հիմա էլ հայրը ապշեց: Ցած իջավ ձեռքը, որ բարձրացել էր արդար պատիժն ի կատար ածելու համար: Գեղեցի՞կը: Ճիշտ որ, իսկ ի՞նչ է դա»: Հետաքրքիր է, չէ՞: Պատկերացրի, թե ինչպես է հայրը պատրաստվում ապտակել, ու տղան արագ հարցնում է՝ ի՞նչ է գեղեցիկը՝ հուսալով խուսափել պատժից: Եվ ստացվում է: Լավ մեթոդ է, հարկ եղած դեպքում դուք էլ փորձեք:

Հետո սկսեցի մտածել, թե ի՞նչ է այդ գեղեցիկ ասածը: Ու այդ միտքը դարձավ մի պատիժ ինձ համար: Բոլորին այդ հարցն էի տալիս, ու ոչ մի կոնկրետ պատասխան չէի ստանում: Մեկի համար գեղեցիկը աչքը շոյողն է, մյուսի համար՝ բովանդակ ներքինը: Մեկի համար արևածագն է գեղեցիկ տեսարան, մյուսի համար՝ աստղաբույլը մութ երկնքում: Մեկի համար Ջոլին և Փիթն են գեղեցիկ, մյուսի համար՝ հոգուն հարազատ զույգ աչքերը: Մեկի համար պերճախոսն է գեղեցիկ ու ընդունելի, մյուսի համար՝ հակիրճը, բայց անկեղծը: Մեկի համար միսս «Տիեզերքն» է գեղեցիկ, մյուսի համար՝ այն պատկերը, որն առաջինն է տեսնում աչքերը փակելիս: Եվ իմ կարծիքով՝ ո՛չ մեկը, և ո՛չ մյուսը չեն սխալվում:

Երկար մտածեցի՝ ինչ է գեղեցիկը: Դեռ մի ամբողջ կյանք էլ կմտածեմ այս հարցի շուրջ, բայց եկել եմ մի փոքրիկ եզրահանգման: Գեղեցիկի սահմանները տիեզերքին են նման ՝ անծայրածիր, եզակի, գաղտնի ու չբացահայտված: Դա տեսնելն ու հասկանալը յուրահատուկ արվեստ է: Երկրի 7 միլիոն բնակչությունից յուրաքանչյուրը կրում է այդ վիթխարի փազլի մի մասնիկը իր ներսում: Եվ երբ այդ փազլը ստանա իր վերջնական տեսքը, մենք կունենանք գեղեցիկի ճիշտ սահմանումը:

-1975թ-ին նա Թեհրանից եկավ Հայաստան իր քրոջ տուն: Նա բարձրահասակ էր, գեղեցիկ և հետո էլ հարուստ էր, բոլոր աղջիկները նրա շուրջն էին պտտվում, իսկ ես դեռ 15 տարեկան էի: Նույն շենքում էինք ապրում, ու իրենց բալկոնից ինձ շատ էր տեսնում: Ամեն անգամ իրենց մուտքի մոտով անցնելուց ինձ էր նայում: Ու մի օր իր քրոջը հարցրել է, թե ես ով եմ, դե նա էլ պատասխանել է. «Ի~, րեխայա, գործ չունես, դեռ դըպրոց ա գնըմ»: 2 տարի ուղղակի հետևում էր ինձ, մի քանի անգամ փորձել է մոտենալ, բայց ես արհամարհում էի, բարև էլ չէի տալիս: Մի անգամ նույնիսկ ինչ-որ մի պատրվակով եկավ մեր տուն, թե եղբորս հետ գործ ունի:

-Իսկ ե՞րբ է առաջին անգամ ձեզ սեր խոստովանել:

-Ճիշտն ասած, դա մի այսպիսի շատ տարօրինակ պայմաններում է եղել: Չեմ հիշում ինչպես ստացվեց, բայց մի օր նրանց հետ գնացի Ժորժիկի ծնողների գերեզմանը: Եվ հենց գերեզմանոցում էլ սիրո խոստովանություն արեց: Դրանից հետո, ոնց որ դուք եք ասում, չորս ամիս ընկերություն ենք արել և նշանվել: Ես չգիտեի նրա իսկական տարիքը, նա ավելի երիտասարդ էր երևում, քան կար իրականում: Եվ երբ տարիքը հարցնում էին, իր իսկական տարիքը չէր ասում: Այն փաստի մասին, որ նա ինձանից 15 տարի մեծ էր, ես իմացա միայն ամուսնությունից հետո: Ու դա էլ էական նշանակություն չուներ: Ծնողներս դեմ էին մեր ամուսնությանը, նրա քույրը նույնպես, բայց հետո բոլորը հաշտվեցին դրա հետ:

Երբ նրանք արդեն ամուսնացած էին, Ժորժիկը Իսկուհուն ոսկե շղթա է նվիրել, ժասմինի տերևով: Այսօր նրանց աղջկա` Ժասմինայի տղան, պաշտպանում է Հայաստանի սահմանները:

Այն, որ գրքերը սառը և ապահով բարեկամներ են, Հյուգոն այնքա՜ն ճիշտ է ասել: Բայց գրքերը որքան սառն են, այնքան էլ տաք են ու ջերմ: Ես չափազանց սենտիմենտալ մարդ եմ և սովորաբար սրտիս մոտ եմ ընդունում ամեն փոքր բան, ուստի ուրախ ու տխուր պահեր շատ եմ ունենում, ու հոգիս հաճախ է տակնուվրա լինում այս կամ այն փոքր բաներից: Կախված տրամադրությունից՝ կան մարդիկ, որոնց հետ ինչ-որ պահի չեմ ցանկանում շփվել, կան շարժումներ, որոնք բնորոշ են իմ՝ միայն լավ կամ վատ տրամադրությանը, և կան զբաղմունքներ, որոնք սկսում եմ արժևորել միայն հանգիստ կամ նյարդային պահերին: Այսպիսի բազմազանության մեջ միայն մի բան կա, որն ինձ համար ամեն րոպե նախընտրելի է. գիրքը: Թույլ տվեք Գրքի մասին խոսել իբրև անհատականության, և նրա անունը գրել միայն մեծատառով: Գիտե՞ք՝ ինչու: Որովհետև Գիրքը վեր է բոլոր այն հատուկ անուն կրող մարդկանցից, որոնք դժվար պահերին սատար չեն կանգնում, դիմացինին չեն հարգում, մարդու դրության մեջ չեն մտնում ու երբեք չեն կարեկցում: Գիրքն ի զորու է կատարել այս ամենն ու երբեք շահ չհետապնդել: Նա պատրաստ է հայտնվել իմ գրկում, երբ ես լաց եմ լինում, իր նուրբ ու բարակ թերթերի վրա կրել իմ՝ երբեմն հորդ անձրևի կաթիլի ծանրության արցունքները ու էլի մնալ ընթեռնելի: Նա պատրաստ է գիշերել իմ անկողնում՝ բարձիս տակ, սեղանիս վրա, երբեմն՝ փոշոտ գրադարակում, երբեմն էլ՝ նույնիսկ հատակին, բայց երբեք չդժգոհել՝ փափուկ անկողին չունենալու պատճառով: Գիրքը պատրաստ է այնպիսի խորհուրդներ տալ, որոնք կարող են ինձ ուղեկցել ողջ կյանքի ընթացքում: Նա կարող է առաջին հայացքից անշուք թվալ, չգրավել, բայց էջերը թերթելիս սփռել իր տարիների իմաստության հոտը, որն ինձ համար վեր է ամեն տեսակ շքեղությունից: Գիրքը պատրաստ է օգնել ինձ, երբ ես ցանկանում եմ որևէ բան իմանալ: Այն պատրաստ է ծառայել ինձ որպես գիտելիքի աղբյուր, կամ պարզապես՝ անձրևից պաշտպանվելու հարմարանք: Այն ինձ սպասում է գրադարանում, գրախանութում, իմ գրադարակում: Հաճախ ես ուղղակի անտարբերության եմ մատնում Գրքին՝ այն չընթերցելով և անգամ փոշին չսրբելով, բայց նա երբեք չի դադարում լայն ժպիտով ժպտալ ինձ՝ ամեն անգամ նույն տեղից, նույն դիրքով:

Ահա այսքան լավն է իմ հին ու նոր ընկերը: Իսկ դուք, մարդի՛կ, ափսոսում եք այն դարակը, որ գրքերով պիտի լցնեք: Անարդա՜ր է:

Մտածում էի ու ուզում էի գտնել մի հաճելի բան, թե ինչով է մեր կյանքը տարբերվում հեռուստատեսությամբ ցուցադրվող հայկական սերիալներից: Դրանցից շատերը նկարահանված են իրական դեպքերի հիման վրա: Սերիալներում էլ կան դրվագներ, որտեղ մարդիկ առավոտյան վեր են կենում, փողոցով ուղղակի քայլում են, գնում են դպրոց, աշխատանքի, առևտուր են անում: Դե, մեր առօրյայի մի մասն են սրանք կազմում: Չեմ ուզում հայկական սերիալների մասին երկար խոսել, որովհետև չեմ հետևում դրանց ու երևի քննադատությամբ մոտենամ այդ հարցին:

Ձեզ դուր չե՞ն գալիս մեր հայկական սերիալները: Ինձ էլ: Ավելի ճիշտ՝ նույնատիպ սցենարներն ու դերասանական կազմը: Գիտեմ, շատ եմ լսել, որ մեկ սցենարում նույն դրվագը կարող է չորս, հինգ անգամ կրկնվել ու ձանձրացնել հեռուստադիտողին: Ասում են, որ հայկական բոլոր սերիալներում էլ գլխավոր դերում միշտ ինչ-որ սիրահար զույգ է, որի շուրջը ծավալվում են մյուս իրադարձությունները, այդ թվում՝ մշտապես մեկ-երկու ավտովթար, բարեկամների հետ տարբեր խնդիրներ, վեճեր, բաժանում ու միացում, նոր անծանոթ անձի առկայություն, որը փոխում է սցենարի ընթացքը: Նոր բան չասացի, գիտեմ: Ուզում էի չխոսել այս մասին, բայց չստացվեց:
Լավ, ինչ էի ուզում գտնել: Հա, հաճելի ու դրական բանը հայկական սերիալներում, որ չկա մեր կյանքում՝ երաժշտությունը: Ամեն դեպքի, քայլի հետ՝ երաժշտություն: Քայլում ես, ոտքդ ոլորվում է, ու հնչում է տխուր կամ տագնապալից երաժշտություն: Զվարճանում ես, վայելում օրդ՝ թեթև երաժշտություն: Հուզված ես՝ հուզիչ ու սիրտ շոյող երաժշտություն: Գեղեցիկ է: Անգամ քնած ես կամ նոր ես արթնանում, ու այդ ժամանակ՝ էլի տրամադրությանը համապատասխան երաժշտություն: Չեմ նայում սերիալներ, բայց անգամ, երբ հարևանի տանն եմ, երաժշտությունն ինձ ձգում է դեպի հեռուստացույցի էկրանն ու այնպես անում, որ այդ օրվա սերիան մինչև վերջ նայեմ ու սպասեմ հաջորդին:
Նույնը իրական կյանքում կուզեի: Դե, ես կարողանում եմ կարգավորել դա՝ քթիս տակ ինչ-որ երգեր երգելով, երբ գնում եմ խանութ, երբ տխուր եմ ու լուրջ պատճառ կա դրա համար, երբ ուրախությունից կարելի է անգամ ճչալ: Շշուկով երգում եմ, բայց ավելին եմ ուզում: Ուզում եմ, որ այդ ձայներն ավելի բարձր լինեն, ինչպես, օրինակ՝ մեր ավտոմեքենան սլանում է` ներսում ես, քամին ու Սելին Դիոնը: Ուզում եմ, որ մենք երկնքում ունենանք մեր անձնական դիջեյները:
Այս մի բանով սերիալներն ինձ ավելի հաճելի են: Ամեն բան քննադատելուց առաջ դրա մեջ լավը տեսնելը մեզ չի խանգարում, ավելին՝ դրական էներգիա է փոխանցում:

Սեպտեմբերյան բա՛րև, ընկե՛րս: Հուսով եմ՝ դու էլ ինձ նման ուրախ ես, որ վերջապես նորից դպրոց ենք գնում: Ես ուրախ եմ, որ ամեն առավոտ մոխրագույն երանգ ստացող երկնքին բարև եմ ասելու: Ամեն օր վաղ եմ արթնանալու, բայց մեկ է՝ ուշանալու եմ:

Վերջին շրջանում ահավոր շոգի պատճառով ես շատ էի կարոտում աշունը: Հիմա կմտածես՝ երևի չեմ սիրում աշունը, բայց չէ, սիրում եմ: Չէ՞ որ աշունը սկիզբ է, նոր բանի սկիզբ:
Մի պահ պատկերացրու, որ ժամերով կարող ես քայլել փողոցով, զգալ տերևների խշշոցը կամ սենյակում նստել, տաք թեյ խմել, դիտել ամենասիրելի մուլտֆիլմն ու լսել, թե ոնց է անձրևը թակում պատուհանը: Հը՜մ, հավե՜ս:
Այսօր ուզում եմ քեզ պատմել տպավորություններիս մասին: Հիշո՞ւմ ես՝ ասել էի, որ շատ եմ կարոտել դպրոցս: Գիտե՞ս, երեկ, երբ դպրոց մտա, զգացի, որ ամեն ինչ նույնն էր:
Հա, նույն աղմկոտ միջանցքները, ուսուցիչների նույն բարի դեմքերը, նույն արտահայտությունները. «Լավ անցկացրի՞ք արձակուրդները», «Այսօր դաս չեմ հանձնարարում, բայց մյուս ժամից կլրջանաք ու կսկսեք սովորել», «Բան չմնաց, երեխեք, լավ սովորեք, արդեն մեծ եք»:
Ես էս ամեն ինչն էի կարոտում:
Հիմա համոզված կարող եմ ասել, որ դպրոցական տարիներից լավ բան չկա: Այն մաքրությունն ու պարզությունը, որ կա այդ տարիների մեջ, դու ոչ մի տեղ չես գտնի, ընկերս:
Երբ մի պահ հետ ես նայում, այ, հենց այդ ժամանակ հասկանում ես, թե ոնց մեծացար, երբ կողքիդ կանգնած են փոքրիկ, աչքերը լայն բացած մարդուկներ, որոնք արդեն աշակերտ են: Ու հիմա սրտի թրթիռով ես նայում կրտսեր ու ավագ սերունդներին:
Ամուր պահենք այս տարիները:

Օգոստոսի 24-27 Վրաստանի Մառնեուլի շրջանում տեղի ունեցավ «One Caucasus 2017» ամենամյա երաժշտական փառատոնը: Փառատոնի մասին իմացել էի Վրաստանում ապրող իմ բարեկամներից: Փառատոնը հիմնվել է 2014 թվականին և ամեն տարի տեղի է ունենում Հայաստանին և Ադրբեջանին սահմանամերձ Ծերաքվի գյուղում: «Մենք ընտրել ենք Մառնեուլին, քանի որ այն հայտնի է որպես մի շրջան, որտեղ տարիներ շարունակ կողք կողքի խաղաղ ապրում են բազում էթնիկ և կրոնական խմբեր: Կովկասը համարվում է բազում հակամարտությունների տարածաշրջան, այդ պատճառով մեր նպատակն է՝ հատկացնել անվտանգ և ոգևորիչ միջավայր ողջ Կովկասի տարածաշրջանի երիտասարդների հանդիպումների և համագործակցության համար»,- ասում են փառատոնի կազմակերպիչները: Եվ ես միանշանակ համաձայն եմ նրանց հետ: Ամեն տարի այստեղ գալով՝ ականատես եմ լինում հայ-ադրբեջանական-վրացական բարեկամական հարաբերություններին: Նույնիսկ սահմանին հայ-ադրբեջանական հակամարտությունների ժամանակ Մառնեուլիում ապրող և առևտուր անող հայերի ու ադրբեջանցիների միջև ագրեսիայի և թշնամության ոչ մի նշաններ չկային, ինչը չեմ կարող ասել Սադախլոյի շրջանի մասին: Թե՛ 1918 թվականին, թե՛ 2016-ի ապրիլյան դեպքերի ժամանակ Սադախլոն փակել էր ճանապարհները հայ առևտրականների համար: Մառնեուլի շրջանի ադրբեջանցի, հայ և վրացի բնակիչները մեծ բողոք ներկայացրին Վրաստանի կառավարությանը, ինչից հետո հայերին նորից թույլ տվեցին ներս մտնել Սադախլո՝ առևտուր անելու:

Վերադառնանք «One Caucasus» փառատոնին: Այս տարի փառատոնին մասնակցեցին երաժիշտներ ավելի քան 15 երկրներից` Վրաստան, Ադրբեջան, Հայաստան, Գերմանիա, Հնդկաստան, Քենիա, Ռուսաստան, Ֆրանսիա, Լեհաստան, ԱՄՆ, Թունիս, Ուկրաինա և Նեպալ: Փառատոնը միավորում է ոչ միայն երաժիշտների, այլ նաև արվեստագետների, անիմատորների, ճարտարապետների և կամավորների թե՛ Կովկասից, թե՛ ամբողջ աշխարհից: Հայաստանից մասնակցում էին «Ջրիմուռներ»-ը, «Marbey» ջազ խումբը և «Վիշապ» անսամբլը: Ցավոք սրտի, չհասցրի նրանց կատարումը լսել: Բայց լսեցի մի շարք այլ կատարողների և անկեղծ ասած՝ շատ տպավորված եմ նրանց յուրօրինակ ոճերով: Ինձ համար ամենատպավորիչներից մեկը Լեհաստանից եկած «Psio Crew» խումբն էր, որը համատեղում է լեհական ազգային երաժշտությունը ժամանակակից ոճի և մեծ էներգիայի հետ: Հնչողությունը տարօրինակ, բայց միևնույն ժամանակ՝ հետաքրքիր էր: Նրանք ընդամենը մի քանի րոպեում ակտիվացրին հազարավոր հանդիսատեսների: Շատ հավանեցի:

Կարծում եմ` «One Caucasus» երաժշտական փառատոնը միջացառում է, որն ուղղված է տարբեր ազգերի մարդկանց միմյանց հետ համախմբելուն և ուղղակի լավ ժամանակ անցկացնելուն:

Զույգ քույր ունենալն ունի կարգին պլյուսներ:

Դրվագ առաջին. ֆիզկուլտուրայի դաս

-Աղջիկ ջան, «2» եմ նշանակում:

-Լավ էլի, ես չեմ կարողանում էդ վարժությունը կատարել:

-Դա քո խնդիրն է, «2» ես ստանում:

Մատյանը բացվեց:

-Մամյան Մոնիկա, 31-րդ համար:

12-րդ դասարանում էդ անտեր գնահատակը էլ ոչ մի աղջկա չէր կարողանում լացացնել:

***

Դրվագ երկրորդ

-Մոնիկ, համոզել եմ, որ «2»-ը հեշտ կարա «8» դառնա, սպասում ա քեզ, մեծ մարդ ա, մի ջղայնացրու, գնա, հանձնի նորմատիվը:

-Դու ինձ չգիտե՞ս: Շատ լավ գիտես՝ չեմ հանձնելու, ինչ ուզում ես՝ արա:

-Լավ, տուր ինձ հագիդ «մայկան», դու էլ իմը հագի:

Դրվագը վերջացավ բարեհաջող:

***

Դրվագ երրորդ

-Ընկե՛ր Զ, եկել եմ, կներեք ինձ, կարո՞ղ եմ կատարել վարժությունը:

-Ոչինչ, ոչինչ: Կատարիր: 1, 2, 3… 10:

-Վերջացրի:

-Մոնիկա ջան, բա որ սենց կարողանում ես, ինչո՞ւ չես հանձնում: Սա էլ քո «8»-ը, ազատ ես: