Ես ապրում եմ Աշտարակում, բայց ծննդավայրս Գյումրին է: Կյանքիս առաջին հինգ տարիները անցկացրել եմ Գյումրիում: Ես այդ ժամանակ փոքր էի և չէի հասկանում, թե ինչու ծնողներս որոշեցին, որ պետք է Գյումրիից տեղափոխվենք Աշտարակ: Բայց երբ հիմա այցելում եմ Գյումրի, հասկանում եմ նրանց այդ քայլի դրդապատճառը: Իսկ պատճառն այն էր, որ ոչինչ այնպես չէր, ինչպես առաջ էր…

***

Ծնողներս ասում են, որ մինչև 1988 թվականի երկրաշարժը Գյումրին զարգացող, կյանքով լեցուն քաղաք էր: Այնտեղ կյանքն ավելի բարեկեցիկ էր, քան մայրաքաղաքում: Սակայն 1988 թվականի դեկտեմբերի 7-ը փոխեց ամեն ինչ: Կարիք չկա ներկայացնելու այն դեպքերը, որոնք հաջորդեցին այդ եղերական իրադարձությանը, որովհետև քաղաքի ներկայիս իրավիճակը ինքն է խոսում այդ մասին:

Երբեմնի ուրախ ու եռանդուն քաղաքը վերածվել է խորը հակադրությունների կենտրոնի: Իհարկե, շատ հայրենանվեր մարդկանց շնորհիվ քաղաքը կարողացավ ոտքի կանգնել և վերականգնել իր նախկին տեսքը: Բայց վերականգնվեցին միայն քարե կառույցները: Չվերականգնվեցին մարդկանց աշխատատեղերը, չվերականգնվեցին քաղաքի արվարձանները, որտեղ առ այսօր հարյուրավոր մարդիկ տնակներում են ապրում: Չվերականգնվեց գյումրեցու խաղաղ ու բարեկեցիկ կյանքը:

Բայց մնաց ու չկոտրվեց գյումրեցու կամքը, լավատեսությունը և արարելու եռանդը: Այսօր Գյումրին բարեկարգ կենտրոնով, բայց բնակավայր չհիշեցնող տնակային թաղամասերով, հումորի մեծ զգացումով մարդկանցով, բայց միևնույն ժամանակ, օրեցօր քաղաքը լքող բնակիչներով մի քաղաք է:

Գյումրեցիներն ապրում են այն համոզմունքով, որ Գյումրին կրկին կդառնա հայոց հայրաքաղաքը` իրեն բնորոշ հակադրություններով, մշակութային մայրաքաղաքին վայել կյանքով: Կգա օրը, երբ այլևս չեն լինի տնակներում ապրող մարդիկ, իսկ այդ տնակների տեղում կկառուցվեն նոր գործարաններ, նոր աշխատատեղեր, որտեղ կրկին կստեղծի ու կարարի գյումրեցին:

Ինչպես առաջ էր…

Ուզում եմ անդրադառնալ իմ գյուղի` Կոթիի երեխաներին և պատանիներին: Կոթիում` մեծ թե փոքր, ամենի ինչ հասկանում են: Բայց չեմ ուզում իմ այս նյութում գրել կրակոցներից: Ուզում եմ գրել ավելի ուրախ թեմաներից:

Մի քանի օր առաջ գնացել էի մանկապարտեզ: Կարոտել էի, այն վայրը, որտեղ ինձ կաշառելով էր տանում մայրիկս: Ամեն օր պարտադիր պետք է մայրս ինձ համար քաղցրավենիք և հյութ գներ: Մի քանի ամիս շարունակ լացելով և կաշառվելով էի գնում: Մայրիկիս պատմելով`շատ դժվարությամբ եմ գնացել, և մի օր մայրս որոշել է չտանի մանկապարտեզ, արթնացել եմ առավոտյան և ասել.
- Մամ, բա չե՞ս տանում պարտեզ:
Եվ այդ օրվանից միշտ առանց լացելու գնացել եմ: Չշեղվեմ թեմայից: Գնացի մանկապարտեզ: Մտանք փոքրերի խումբ (մանկապարտեզ էի գնացել ընկերուհուս` Մայայի հետ), տեսանք, որ փոքրերի խմբի երեխաները պատրաստվում են միջոցառման: Հենց մտանք, բոլոր երեխաները հավաքվեցին իմ ու ընկերուհուս շուրջը: Մենք կամ մեկս մյուսիս բարեկամ ենք, կամ հարևան, կամ ուղղակի ծանոթ, այսինքն` բոլորս իրար ճանաչում ենք:

Ներս մտավ մանկապարտեզի տնօրենը, ներկայացրեց մեզ երեխաներին և խնդրեց, որ ընկերուհիս գնա մեծերի խումբ, իսկ ես մնամ փոքրերի խմբում, և երեխաներին ինչ որ բան սովորեցնենք` երգ, պար, ասմունք: Մենք անցանք գործի: Ես իմ խմբում սովորեցրի երգել: Երեխաները ամեն կողմից գոռում էին.
-Անի քուրիկ, կլինի՞ գնամ` արտասանեմ, մի լավ արտասանություն գիտեմ..
-Հա, կլինի սիրուն ջան, արտասանի:
-Անի քուրիկ, կլինի՞ երգեմ:
-Հա, երգի… Ապրեք, երեխեք ջան, շատ լավ գիտեք ամեն ինչ:
Երեխաներից մեկն սկսեց լացել մի խաղալիքի համար: Երկար ժամանակ նրան համոզում էի չլացել, սակայն չէր ստացվում: Ամոթով դիմեցի դաստիարակչուհուս.
- Մե՞նք էլ ենք սենց եղել:
Դաստիարակչուհիս ժպտաց:
Ես սկսեցի լացող փոքրիկին բացատրել, որ չլացի, քանի որ երբ մեծանա, փոշմանելու է լաց լինելու համար: Հաստատ: Եվ գիտե՞ք, նա իրոք ինձ հասկացավ…

Ես 7-ամյա աղջնակ էի, երբ ընտանիքով տեղափոխվեցինք գյուղ ապրելու: Վաճառեցինք մեր Երևանի տունը, որոշ խնդիրների  պատճառով, ու չգիտեմ ինչու, տեղափոխվեցինք հենց Սասունիկ: Շատ տխուր էի, չէի հաշտվում այն մտքի հետ, որ էլ չեմ տեսնելու ընկերներիս, դասարանցիներիս, ուսուցչիս, դպրոցս, որ էլ չէի վազվզելու մեր բակում ու մեծ ծիրանի ծառը մագլցելու:

Մինչև տեղափոխվելը ՝ գյուղում չէի եղել, պատկերացումներս գյուղի վերաբերյալ սարսափելի էր` «խփող և կծող» կովեր, լիքը գազազած շներ, մեծ խոզեր, և գյուղի ժողովուրդը պետք է այնպիսի լեզվով  խոսեր, որ ես չհասկանայի: Չնայած նրան, որ էստեղ շատ ընկերներ ունեմ, չեմ համակերպվում, սիրում եմ քաղաքի կյանքը:

Ոչ ոքի  չէի  ճանաչում: Մի օր դուրս եկա պատշգամբ, և մեր պատշգամբին անմիջապես կից մի պատշկամբ կար, որտեղ խաղում էր իմ տարիքի մի աղջիկ: Նա ինձ բարևեց և սկսեց հարցեր տալ: Ես ժպտալով պատասխանում էի, որովհետև միակ մարդն էր, ում հետ այդ գյուղում խոսեցի առաջին անգամ: Զարմացած էի… Մենք  ծանոթացանք, մտերմացանք, և նա ինձ առաջարկեց  իջնել բակ` խաղալու և ծանոթանալու մեր բակի երեխաների  հետ: Գնացի…

Գյուղում բակից դուրս ոչ մի տեղ չէի գնացել, սակայն մայրս մի անգամ ասաց.

-Գնա Լիլիթին խնդրի` միասին գնացեք  խանութ:

-Լավ:

Լիլիթը երկու աղջկա հետ նստած միրգ էր ուտում:

-Լիլ, կգա՞ս գնանք  խանութ, տեղը չգիտեմ:

-Ես կգամ,-ասաց այդ աղջիկներից  մեկը:

Լիլիթը մեզ ծանոթացրեց, նրա անունը Լիանա Էր: Պուճուր-մուճուր աղջիկ էր, աշխույժ, ժպտերես:

Գնացինք միասին խանութ, ծանոթացանք հարցերի միջոցով: Իսկ արդեն հետ վերադառնալիս կանգնեցինք մուտքի առաջ, խոսեցինք  մի քիչ, պատմեցինք իրար մասին և նկատեցինք , որ նույն զգեստից ենք հագել, ուղղակի տարբեր գույների: Երբ իմացա, որ նա էլ է պարի գնացել, որոշեցինք պարել: Սկզբում նա էր շարժումներ անում՝ ես կրկնում, հետո հակառակը (շատ է տպավորվել այդ պարը, մինչև հիմա էլ հիշում ու պարում ենք:

Դա եղավ  «մեր առաջին և վերջին տեսությունը»:

Եկավ սեպտեմբերի մեկը: Ես գնացի դպրոց, շատ էի ամաչում: Գնացի մայրիկիս հետ դասարան և հանկարծ տեսա, որ Լիանան մի տղայի էր ծեծում: Նստեցի ուսուցչի դիմաց, և ուսուցչուհին սկսեց ինձ ծանոթացնել մնացածի հետ և հարցեր տալ:

Ես ու Լիանան ավելի մտերմացանք: Որոշ ժամանակ անց մենք դարձանք մտերիմ ընկերուհիներ, ովքեր միշտ միասին էին խաղում, դաս անում և մեր դասարանի տղաներին ծեծում: Ժամանկի ընթացքում նա դարձավ իմ կյանքի կարևոր մարդկանցից մեկը, իմ ընտանիքի անդամը, իմ քույրը: Արդեն ինը տարի է, ինչ մենք միասին ենք, և դեռ հարյուր ինը տարի էլ միասին կլինենք:

Փոքր ապերիկս հարցրեց.

-Անահիտ, բա ինչի՞ ես հենց Ռեալ սիրում որ:

Ու ես էլի սկսեցի նույն բանը, որ էնքան քիչ եմ պատմում մարդկանց, որ մի քիչ անհավատալի է երազ տեսնել, արթնանալ, գուգլով փնտրել անունը ու ֆուտբոլից բացարձակ անտեղյակ՝ սկսել ապրել դրանով:

Դասարանում երևի մենակ ես էի Ռեալ Մադրիդ սիրում, մնացածը՝ Բարսելոնա, ու պարտության օրերին ավելի լավ էր դպրոցում չերևայի: Հա, էն ժամանակ էդպես էինք սիրում:

Դասարանում մի սեղան կար. ես ու դասընկերուհիս էինք նստում,  մի կողմում գրված էր Ռեալ Մադրիդ, մյուսում ՝ Բարսելոնա: Դասամիջոցներին գրատախտակի վրա ով հասցնւոմ էր, արագ մե՜ծ սիրտ էր նկարում, մեջը անգլերեն գրում իր թիմի անունը, կողքերին՝ ֆուտբոլիստների անունները: Ես տետր ունեի, որ սկսվում էր Ռեալի հիմնով, հետո պատմությունն էի արտագրել, գրել ֆուտբոլիստների անունները`  ծննդյան թվերի հետ միասին:  Տրանսֆերների մասին էի գրում:

Կլասիկոյին ավել շատ էի սպասում, քան արձակուրդներին: Օրերով իրար հետ չէինք խոսում, որովհետև ֆուտբոլային հարգանքը էնքան քիչ էր. անընդհատ ծաղում էինք իրար, անկապ արտահայտություններ անում,  մի կաթիլ չէինք հասկանում իրար: Եթե Ռեալն էր հաղթում կլասիկոյում,  ուրեմն, ես էի մի քայլ առաջ գնում, եթե Բարսան ՝ ուրեմն իրենք: Էդպես գնում էինք իրար հետևից, բայց ոչ կողքից: Ամիսը մի անգամ պարտադիր կրկնվող դիալոգ էր.

-Բարսան 5-0 ա կրել:

-Հա, ի՞նչ, Ռեալն էլ` 11-1:

Մենք չէինք հետևում մեր հակառակորդ թիմի փոփոխություններին… Իբր թե: Եթե էդ ժամանակներում Բ տառը գրեի, առաջինը Բարսայի հայկական կայքը կբերեր:

ՑՍԿԱ-Ռեալ խաղին վերջին անգամ անիմաստ լաց եղա. 1-1 էր: Մերոնք ջղայնացան.

-Ֆուտբոլ ա, էլի:

Մենք մեր ցավով էինք տառապում: Ավելի շատ մտածում էինք ոչ թե միավորի, այլ պարզ ճակատով դասի գնալու մասին: Իրար երեսի նայելու:

Լա Լիգայի վերջին խաղերն էին, հորեղբորս տանն էի, խաղը չկարողացա նայել ու, որովհետև փոքր էի, ու realmadrid.am-ից բացի ուրիշ կայք չգիտեի (թե ոնց մտքովս չէր անցել ուրիշ տեղ նայել), մինչև գիշերվա 3-4-ը սպասեցի արդյունքների տեղադրելուն: Ամենվատն էն էր, որ… Նորից ոչ ոքի էր:

Ընկերներիցս մեկը խաղերից առաջ, տուրերից առաջ միշտ գրում էր՝ տես, էսա Բարսան ինչ ա անելու:

Ես նույնիսկ ֆուտբոլ խաղալ սովորեցի ու դարպասապահ էի ՝ Կասիլյասի պես: Հետո Կասիլյասը գնաց: Կասիլյասը… Չգիտեմ ՝ ինչ եղավ: Անսովոր էր: Ահավոր: Ռեալից ամեն ֆուտբոլիստի գնալը մի բան պոկում-տանում է, ու մարզիչի ՝ Մոուրինյոի գնալուց հետո էլ տխրեցի: Ահագին:

Անհույս ժամանակ վերջին րոպեներին Քուինի “We are the champions”-ն էի միացնում, մի անգամ խփեցին… Մի անգամ մի բան եղավ: Երգ էր էլի, խաղեր էին, էլի:

Փոխվեցինք: Մեկ-մեկ ասում էին, ասենք, Ռեալ-Վալենսիա խաղը ե՞րբ ա: Ու ինչ ամոթ էր չիմանալը: Մեկ-մեկ խաղերը չէինք նայում, որովհետև… Որովհետև միշտ մի պատճառ կար: Բայց դե հարգել սովորեցինք: Ժամանակի ընթացքում հարգել սովորեցինք, կամաց-կամաց, բայց սովորեցինք:

2015/2016 թվականի Չեմպիոնների Լիգայի եզրափակիչ էին դուրս եկել Ռեալն ու Ատլետիկոն, մի խոսքով ՝ Մադրիդյան դերբի էր: Ու էդ խաղում Մադրիդի Ռեալը հաղթեց: Երեկ ես հաղթեցի ու հաղթեցի… Ինքս ինձ: Հաղթեցի՝ արցունքների աստիճան հուզված պարտվողի լիքը լցված աչքերից ու… Իրենց տխրությունը հարգելով: Հաղթել եմ` մեջս սպանելով տարիներ շարունակ չակերտավոր հաղթողին՝ միայն հաղթանակը տեսնողին: Գավաթը մերն է: Գավաթը իմն է: Պարտվողի տխրության տերերն էլ, դե, մենք ենք:

Ամեն օր արթնանալով նույն միջավայրում ու անընդհատ տեսնելով շրջապատը նույն կետից, հաճախ ամբողջությամբ չենք կարողանում ընկալել կյանքը: Պետք է կարողանաս այն դիտել տարբեր կողմերից, ու գուցե ամենաչնչին իրերն ու երևույթներն անգամ քեզ նոր գույներով երևան: Ինձ համար միշտ երազանք է եղել տանիք բարձրանալն ու այնտեղից տեսնել ինձ արդեն հարազատ դարձած միջավայրը: Ընկերուհիներիցս մեկի հետ մի օր որոշեցինք իրականացնել այդ երազանքն ու բարձրացանք շենքի տանիք: Սկզբում մի քիչ վախենալով, բայց հետո այդ վախը վերածվեց մի հաճելի զգացողության, որն այժմ դժվարանում եմ բացատրել: Կյանքը տանիքից մի տեսակ ավելի գունեղ ու հիասքանչ է երևում: Երբ ամեն ինչին նայում ես շատ վերևից, ու քեզ թվում է, թե քո ու ներքևում գտնվողների միջև մի անհաղթահարելի տարածություն է, սկսում ես գնահատել այն, ինչն ունես:

Ամեն անգամ տանիք բարձրանալիս իմ ողջ հույզերն ու զգացումները խառնվում են իրար, ու ինձ պարուրում է մի տարօրինակ զգացում, որն ասես հաճելի վախ լինի: Հետաքրքիր է հնչում, չէ՞: Հաճելի վախ, կարծում եմ տարօրինակ արտահայտություն է, բայց միայն դա է բնութագրում այն, ինչ զգում եմ: Եվ ամեն անգամ տարբեր են զգացմունքներիս չափն ու ուժգնությունը: Մանավանդ, երբ տանիքից դիմավորում եմ մայրամուտը:

Մայրամու՜տը… Նարնջագույնով պատված երկինքը, որը քեզ այնքա՜ն մոտ է թվում, այնքա՜ն հասանելի: Երբ տխուր եմ լինում, միշտ բարձրանում եմ տանիք և ուղղակի լուռ նստում եմ այնտեղ: Այդ հանգստությունը, որ կա վերևում, մի տեսակ ապրեցնում է. վերադարձնում է կյանք: Ու ամեն անգամ, երբ նորից ցած եմ իջնում տանիքից, երկար ժամանակ չեմ կարողանում ուշքի գալ, ասես ամպերի վրայով քայլելիս լինեմ: Երբ մտածում եմ, որ ընդամենը մի քայլ, ու կարող էր ամեն ինչ ավարտվել, սկսում եմ ավելի ուժգին սիրել կյանքն ու ժպտալ ամեն ինչին և ամենքին: Դե, իսկ տանիքն ինձ համար դառնում է բաց պատուհան, որտեղից ծագում է արևը ու տալիս հնարավորություն կյանքը նոր գույներով ընկալելու համար:

Առավոտյան ժամը 6:00-ին աչքերս բացեցի: Ձեռքս մոտեցրի հեռախոսին տեսնելու, թե ժամը քանիսն է: Ա~խ,  ուղիղ ժամը 6-ն է: Այսօր քննության եմ, այսպես ասած, առաջին քննությունս է: Հա, ի դեպ, ծննդյանս օրն է: Ահ, կյանքում չէի  մտածի  այսպիսի ամսաթիվ, մի էստեղ նայեք` 06.06.2016 թվական: Դարձա 16 տարեկան, ու գիտեք, ամենահետաքրքիրը որն է, որ աչքերս բացեցի ուղիղ ժամը 6-ին: Ամենայն ազնվությամբ եմ ասում. ես զարթուցիչս դրել էի 8:30, քանի որ ժամը 9-ին էի քննության: Թե ինչու` ժամը 6-ին արթնացա, այ, դա հետաքրքիր է:

Բարեբախտաբար քննությունս լավ տվեցի:

Եվ այսպես, 6-երով լիառատ օր էր ինձ համար: