Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Երկու բան կա աշխարհում ինձ համար, որ ես կարողանամ զգալ` ապրում եմ` ջուր և քամի, այսինքն` չգիտեմ դա անվանել քամի, թե պարզապես օդ: Ինձ համար այդ երկու տարրերը կարծես իմ մի մասնիկը լինեն, որոնք ցանկացած պահի կարող են ինձ հանգստացնել, կարող են ինձ սթափեցնել և միևնույն ժամանակ, անասելի ուրախություն պատճառել… Պատկերացրեք` քայլում եք մի մեծ դաշտով ու ամբողջ ուժով փորձում եք ներս քաշել շրջապատի մաքուր օդը` կրկին ու կրկին կարծես չհագենալով, կարծես վախենալով, որ, եթե մի վայրկյան հանկարծ փորձեք դադար առնել հանգստի համար, ձեր ուրախությունը կպակասի: Եվ, հանկարծ, ձեր ընկերուհիներից մեկը առաջակում է չկորցնել պահը, օգտվել առիթից, որ դաշտում ոչ ոք չկա և գլխապատառ վազել` ձևացնելով, թե շուն է ընկել ձեր հետևից: Վազել այնպես, որ քամին, ինքն էլ չդիմանալով ձեր արագությանը, իր սառնությամբ կտրի ձեր դեմքը: Բայց ոչ, չի կարելի կանգ առնել. մոռացա՞ք շան մասին: Վազում ենք ամբողջ ուժով, շնչակտուր և հևալով, բայց ոչ, դա մեզ տհաճություն չի պատճառում. բոլորի դեմքին լայն ժպիտն է միայն երևում, և ոչ ոք չի կարողանում խոսել: Հիշում եք երևակայական շանը: Հանկարծ նա դառնում է իրականություն, հիմա արդեն իրոք պետք է վախենալ, բայց դուք վախը փոխարինում եք ծիծաղով, մեկ էլ հանկարծ կարողանում եք ազատվել ձեզ հետևող շնից… Այ, հիմա կարելի է մի լավ շունչ քաշել և ծիծաղել ձեր` իրար հետևող հիմարությունների վրա… Հուսամ, ինձ հաջողվեց ստիպել, որ գոնե մի պահ ձեզ մի քիչ պատկերացնեք մեր «Խելագար հնգյակի» (խոստանում եմ մեկ-մեկ ձեզ տանել մեր մանկություն, ինչու ոչ, նաև մեր օրերը և առավել մանրամասն պատմել մեր այս «ավազակախմբի» մասին) փոխարեն… Գիտեք, ինչ-որ բան հենց այնպես չեն սիրում: Ես ամառը սիրում եմ, այն էլ` շատ-շատ, որովհետև դրանից ավելի սիրում եմ մեր «խելագար հնգյակին»:                                                                                                                                               …Ամառը խենթությունների համար է, ամառը ապրելու համար է…

Ջուջևանը սահմանից ուղիղ գծով չորս կմ հեռավորության վրա է գտնվում, և կրակոցի ձայները պարզ լսվում են գյուղում: Սակայն գյուղում կյանքը շատ հետաքրքիր է անցնում, որովհետև ամռանը երեխաներով ծնողներից թաքուն գնում էնք Էշի գոլը լողանալու:

Էշի գոլը իր անվանումը ստացել է,երբ մի անգամ շատ տարիներ առաջ մի ավանակ ընկել է գետի մեջ և խեղդվել ջրում: Հենց այդտեղից գետը ստացել է իր անվանումը` Էշի գոլ:

Գյուղացիները մեկ-մեկ կատակ են անում ու Էշի գոլին անվանում «Ավանակի ջրափոս»:

Մեր գյուղից շատերը լողալ են սովորել հենց Էշի գոլում ինչպես ես: Էշի գոլը շատ մեծ չէ, ունի մեկ-երկու մետր խորություն, լայնությունը երեքից-չորս մետր է:

Գոլը շատ հեռու է, այդ պաճառով ծնողները թույլ չեն տալիս, որ գնանք Էշի գոլը, իսկ երբ իմանում են, որ թաքուն ենք գնացել, «շան տուր» են տալիս: Բայց մենք էլի չենք լսում ու էլի գնում ենք:

Էշի գոլից երևում է Էլակ սարը, որտեղից երևում է ողջ գյուղը, նաև շատ հեռվում երևում է Ադրբեջանը,Վրաստանը և կողքի գյուղերը: Էլակի վրա է գտնվում  Հայաստանի ամեաթունավոր օձը:

Ջուջևանը շատ հետաքրքիր և գեղեցիկ գյուղ է, և ես շատ ուրախ եմ, որ ծնվել եմ հենց Ջուջևանում…

Ես զբաղվում եմ ըմբշամարտով: Պարապում եմ մեր գյուղում` Շիրակի մարզի Վահրամաբերդ գյուղում մոտավորապես երեքուկես տարի: Շիրակը առհասարակ շատ չեմպիոններ ունի թե ըմբշամարտի, թե ծանրամարտի մեջ: Դե, այս օրերին Եվրոպայի առաջնության հաղթողներն էլ դա են վկայում: Երևի դրա համար էլ երեխաները շատ ոգևորված պարապում են, ուզում են իրենք էլ չեմպիոն դառնալ:

Լուսանկարը` Արաքսյա Ալեքսանյանի

Միայն այն է վատ, որ չունենք բոլոր հարմարությունները: Պարապում էնք մոտավորապես երեսուն հոգի և տարբեր տարիքի, ամեն օր բացի կիրակի օրվանից: Ունենք երկու խմբակ՝ մեկը մեր գյուղում և մյուսը՝ հարևան գյուղում` Մարմաշենում:

Հիշում եմ, թե ինչպես առաջին անգամ գնացի ըմբշամարտի: Մեկ օր առաջ անհամբեր սպասում էի, թե երբ էի գնալու պարապմունքի: Մտածում էի, թե ինչ ենք անելու, ինչպես ենք պարապելու: Սկզբում ծանոթացա իմ մարզչի հետ, իսկ հետո որոշ երեխաների, որոնց դեռ ծանոթ չէի: Ավարտվեց պարապմունքը գնացի տուն, այնքան ոգևորված էի, որ գիշերը չքնեցի: Բացվեց առավոտը, գնացի դասի, քունս տանում էր: Ամեն րոպեն մեկ հորանջում էի: Դասերից հետո վազեցի տուն, որպեսզի շուտ հասնեմ պարապմունքի: Պարապմունքի ժամանակ մեր մարզիչը այնպիսի անուններ էր տալիս, որոնք ինձ անծանոթ էին: Այդպես մեկ տարի տևեց: Մի օր էլ, երբ հերթական անգամ գնացի պարապմունքի, մարզիչս ինձ ասաց , որ երեք օր հետո գնալու եմ մրցումների: Ես չգիտեի՝ ուրախանայի, թե՞ տխրեի, որովհետև վախենում էի: Եկավ այդ օրը, և ես պարտվեցի: Տխուր էի, լաց էի լինում, բայց իմ ընկերը հաղթեց, և ես մի քիչ  ուրախացա, որ գոնե ընկերս հաղթեց: Բայց ընկերներս և մարզիչս ինձ ոգևորում էին, որ շատ չտխրեմ: Շուտով մեկ այլ մրցումներ էին: Այս անգամ ես հաղթեցի, և շատ ուրախ էի: Մի օր էլ պարապմունքի ժամանակ ոտքս ուժեղ ցավաց. վախենում էի, որ լուրջ բան եղած չլինի: Նաև վախենում էի, թե ընտանիքիս անդամները էլ չթողնի գնալ պարապմունքի: Բայց երբ ոտքս լավացավ, նորից գնացի պարապմունքի:

Ես սիրում եմ սպորտը և հավատում եմ՝ մի օր ես էլ կհասնեմ մեծ հաջողությունների:

Երկար ժամանակ էր` հորեղբորս չէինք տեսել: Վերջերս նա մի քանի օրով եկավ մեզ հյուր: Նստած զրուցում էինք, և հանկարծ նա ասաց.

-Երեխեք, նոր մի բան որոշեցի… Վայ թե գնանք հանդը` սինդրիկ քաղելու: Ինչքան վախտ ա` հանդերըմը չեմ ելել: Հը՞, ի՞նչ կասեք:

Տատս մի քիչ վախենալով պատասխանեց.

-Արա, բա որ կրակե՞ն: Էտ րեխանցը էտ ո՞ւր ես վաքըմ, տանըմ:

Հորեղբայրս ասաց.

-Այ մամ, ի՞նչ կրակոց: Կրակոց չկա:

Այդտեղ հորեղբորս պատասխանեցի ես.

-Հա, հոպար, լավ բան ես արաջարկում: Ես մեծ հաճույքով կգամ: Ճիշտ ա, սինդրիկ քաղած չկամ, էս առաջին անգամն ա, բայց ոչինչ:

Քույրերս նույնպես համաձայնեցին: Որոշեցինք կիրակի օրը գնալ մեր հանդերը` տեսնենք` սինդրիկ կա՞, թե` չէ:

Լուսանկարը` Էլինա Աբրահամյանի

Առավոտյան ժամը 7-ն էր: Օրը այդքան էլ լավ չէր սկսել մեզ համար, քանի որ ամբողջ գիշեր անձրև էր եկել, և կրկին ամպամած էր երկինքը: Սակայն մենք ուշադրություն չդարձրեցինք, մտածելով, որ շուտով օրը կպայծառանա, և արևը դուրս կգա: Քանի որ ճանապարհը երկար էր,  գնացինք մեքենայով: Հետո սկսեցինք քայլել մինչև որ հասանք անտառ: Անտառը երևալուն պես մտանք ներս, և ամեն մեկս շարժվեցինք մի ուղղությամբ: Չգիտեի, թե ճանապարհը ուր է տանում, սակայն արագ շարժվեցի առաջ, իհարկե, սինդրիկ հավաքելով: Ամենուրեք գետինը թրջված էր անձրևից, և երկինքը ամբողջովին մառախլապատ էր: Քայլելիս ոտքերս թրջվել էին, մի պահ մտածեցի` հեսա կարող ա հիվանդանամ: Արագ շարժվելով առաջ, հանկարծ լսվեցին հակառակորդի կրակոցները: Այդ պահին չգիտեի` ինչ անել, քանի որ մենակ էի և սկսեցի հետ գնալ: Հետ գնալուն պես տեսա քույրերիս և մնացի նրանց մոտ:

Խուճապը անցավ, սակայն փոքր ինչ վախենում էի: Սկսեցինք հավաքել սինդրիկ ու նաև քաղել սխորիկ`սոխի վայրի տեսակ: Փեշս քիչ-քիչ լցվում էր, քույրս`Էլիտան, առաջարկեց գնալ ծաղիկ հավաքելու: Երկուսով անտառից դուրս եկանք, մի ճանապարհ էր` երկու ուղղություններով: Քանի որ չգիտեինք` ուր են տանում այդ ուղղությունները, ես առաջարկեցի գնալ այն ուղղությամբ, որը կարծես դեպի հակառակորդն էր: Քույրս վախեցավ և հետ դարձավ ճանապարհից: Ես` նույնպես: Բոլորը մեզ էին փնտրում և, լսելով մեր ձայները, կանչեցին մեզ: Հորեղբայրս բարկացավ մեզ վրա, և ես ասացի, որ մեղավորը ես էի, այլ ոչ թե քույրս: Անընդհատ ասում էի` երբ ենք տուն գնալու, քանի որ ոտքերս ամբողջովին թրջված էին:

Լուսանկարը` Էլինա Աբրահամյանի

Օրը այդպես էլ չպայծառացավ: Բոլորս արդեն վերջացրել էինք և շտապեցինք տուն:

Լուսանկարը՝ Վահե Սուքիասյանի

Երևի բոլորիս էլ փոքր ժամանակ ասել են. «Սուտ մի՛ խոսիր, քիթդ կմեծանա»:  Ես բացառություն չեմ եղել, ինձ նույնպես շատ հաճախ ասում էին այս արտահայտությունը և, որպես ապացույց, ցույց էին տալիս Բուրատինոյի մուլտֆիլմը:  Ինձ շատ էր վախեցնում մեծ քիթ ունենալու միտքը:  Եվ ամեն անգամ, երբ բակում խաղի ժամանակ մանկական ստեր էի ասում, վազում էի տուն ու երկար ժամանակ մնում հայելու դիմաց:  Մայրս հասկանում էր ու հարցնում.

-Ի՞նչ ես խաբել:

Ես անկեղծորեն պատասխանում էի, իսկ մայրս սփոփելով ինձ ասում էր.

-Էս անգամ քիթդ չի երկարի, բայց էլ չխաբես:

Շուտով իրար հերթ չտալով՝ անցան իմ մանկության օրերը: Ժամանակն էր դպրոց գնալու ու սովորելու հայոց ոսկեղենիկ տառերը:

Առաջին դասարանի վերջին ամսում, երբ կրկնում էինք տարվա նյութը, ուսուցչուհին մեզ հանձնարարեց հետաքրքրաշարժ մի վարժություն:

Դպրոցական օրն ավարտվեց: Գնացի տուն ու առանց ճաշելու սկսեցի գրել տնային աշխատանքս: Այսօրվա պես հիշում եմ գրքի այդ էջը: Վարժությունը հետևյալն էր. հայ հայտնիներից մի քանիսի նկարներն էին պատկերված, իսկ դրանց տակ խաչբառի տեսքով բաց էր թողնված տվյալ մարդու մասնագիտությունը:

Գրված էր՝ հայ մեծանուն □ □ □ □ □ □ □ , իսկ վերևում ՝ Մհեր Մկրտչյանի նկարը:

Մենք պետք է լրացնեինք վանդակները: Այսպես, ես սկսեցի գրել (անկեղծ կլինեմ՝ մի կերպ էի գրում, ծուռումուռ տառերով): Արդեն հոգնել էի, երբ նկատեցի, որ երկու նկար է մնացել: Կարդացի՝ Մ-հ-ե-ր Մը-կըրտ-չյան հ-ա-յ մե-ծա-նուն □ □ □ □ □ □ □ : Նայեցի նկարին ու գոչեցի .

-Օ՜յ, ի՜նչ մեծ քիթ ունի,-ու գրեցի ՝ սու-տա-սան:

Հաջորդը՝ Առ-նո Բա-բա-ջան-յան հ-ա-յ մ-ե-ծ …..

-Վա՜յ, մի տես, մեզ ասում են մի՛ ստեք, իսկ իրենք այնքան են ստել, որ երևի ամենամեծ քիթն ունեն,-ինձնից շատ գոհ գրեցի՝ խա-բե-բա:

Աշխատանքները ստուգվեցին, ես սխալ էի գրել, ուսուցիչը ամոթանք տվեց ու նույնիսկ չլսեց իմ բացատրությունը: Տետրիս մեջ հայտնվեց առաջին երկուսը:

Երկար ժամանակ է անցել թե՛ երկուսից, թե՛ մանկության տարիներից: Հիմա էլի նայում եմ հայելու մեջ. այն ժամանակներից մինչև հիմա քիթս իրոք մեծացել է: Երևի ես էլ երբևէ պատճառ եմ ունեցել ստելու: Մեծացել եմ, ամոթով եմ հիշում, որ մեր մեծերին հանդգնել եմ սուտասան կարծել: Հասկացել եմ, որ մեծ քիթը հային բնորոշ հատկանիշ է: Իսկ շատերն ասում են նաև, որ մեծ քիթը խելացիության նշան է: Չգիտեմ, երևի Բուրատինոն մեր ազգի համար գրված հեքիաթ չէ: