Կարծես մեկեն հայտնվել ենք չար վհուկի՝ կորոնավիրուսի կողմից կախարդված մի աշխարհում: Թվում է՝ ուր որ է կարթնանաս և անհետ կցրվի մղձավանջը. աշխարհն էլի կլցվի տաք ու հարազատ ձայներով, գարնանային վառ գույները շրջապտույտի մեջ կառնեն մեր մոլորակը, բայց… Անցնում են ժամերը, օրերը, շաբաթները՝ կրկնվող ու անգույն առօրյայի մեջ պարուրելով մեզ: Երանի թե շուտ ավարտվեր այս ամենը և վերսկսվեր ծանոթ կենսակերպը։

Մեր դասացուցակն իրար է խառնվել, համացանցային դասերի պատճառով ժամեր շարունակ չենք հեռանում համակարգչից: Այո՛, ամեն ինչ ասես գլխիվայր է շրջվել, բայց մենք նախկինի պես էլի հաճույքով ենք պատրաստում դասերը, թեև ամեն ինչ հիմա այնքան արտասովոր է։

Մեր հայ ժողովրդին այս ինչքա՜ն փորձություններ բաժին հասան. երկրաշարժ, բազում պատերազմեր… Երկար տարիներ կարոտով ենք նայում մեր Մասիսին և փորձում ենք շենացնել մեր սրբազան ու ազնիվ հողը։

Մենք՝ հայերս, միշտ էլ լավատես ենք եղել ու ապրել ենք հրաշքի ակնկալիքով: Այ, հիմա էլ մտմտում ու փորձում եմ «դասակարգել» այս իրավիճակի դրական կողմերը: Օրինակ՝ ընտանիքս միշտ կողքիս է, ես ավելի եմ մտերմացել եղբորս հետ: Ես նրանից մի քանի տարով մեծ եմ և, անկեղծ ասած, գերադասում էի տարեկիցներիս հետ ժամանակ անցկացնել, բայց հիմա ավելի լավ եմ հասկանում, թե ինչ հրաշալի է փոքր եղբայր ունենալը։ Պարզվում է, որ մենք կարող ենք նաև լավ ընկերներ լինել և շատ-շատ զրուցել՝ առանց ձանձրանալու։ Մինչդեռ առաջ քիչ էինք զրուցում: Այս օրերին ես հասկացա, թե որքան թանկ ու կարևոր է ինձ համար ընտանիքիս ամեն մի անդամը: Հիմա ավելի շատ եմ վայելում հայրիկիս ներկայությունը: Այնքան հետաքրքիր է նրա հետ տարբեր թեմաներով խոսելը, նրա խորհուրդները լսելն ու նրանից սովորելը։

Երբեմն թվում է, թե առաջ կյանքի ընթացքը մեզ իր հետ հապճեպ տանում էր ու չէինք հասցնում նկատել և զգալ շատ ու շատ կարևոր բաներ։ Հուսով եմ, որ այս չարաբաստիկ իրարանցումը շուտով կվերջանա և էլի կապրենք բնականոն: Բայց հուսով եմ նաև, որ այս փորձությունը մեզ կսովորեցնի նորովի արժևորել ամենը։

Այսօր չքնաղագեղ գարնան սիրուն օրերից մեկն է, և ես չեմ կարող դուրս գալ ընկերներիս հետ քայլելու, գեղեցիկ նկարներ անելու։ Այսօր բացեցի նկարներս և ինձ ծանուցում եկավ, որ 1 տարի առաջ այս օրը մենք ընկերներով հավաքվել էինք ու նկարները դրանց գեղեցիկ ապացույցներ էին։ Ես դեմ չեմ տանը մնալուն, բայց ինչ եք կարծում՝ հաճելի՞ է տանը մնալն ու չվայելելը գարնան ծաղիկների բույրը։ Իհարկե, գիտեմ ոչ մեկին էլ հաճելի չէ։

Ես չէի ուզում խոսել կորոնավիրուսից, սակայն այս իրավիճակում ինչից էլ խոսես՝ հանգելու ես այս վարակին։ Երբ նույնիսկ ընտանիքով ընթրում ենք, խոսակցության առաջին թեման  կորոնավիրուսն է։

-Ասում են՝ այսօր 20 հոգով պակասել ա հիվանդացածների թիվը։

-Եթե էս շաբաթ նվազեց, ուրեմն վերջ։

-Հա, հազիվ կկարողանանք գնալ դպրոց։ Էս առցանց դասերի մեծ հոգսից էլ կազատվենք։

Այո, առցանց դասերը մեր և մի շարք այլ ընտանիքներում ոչ այլ ինչ է, քան հոգս։ Մայրս դաս է բացատրում, քույրս դաս է լսում, ես դաս եմ պատմում, իսկ կրտսեր քույրս, եթե ստացվի, մուլտֆիլմով կխաբվի, եթե չէ՝ գոռալով վազվզում է տանը։

Ինձ շատ զավեշտալի են թվում այն մարդիկ, ովքեր կարճ պիտանելիության ժամկետ ունեցող ապրանքից գնում են շատ-շատ (մեկ տարվա պաշար)։ Թող սա փնովանք չթվա, բայց իմ կարծիքով՝ կարող ենք գնել հիգիենայի ապրանքների մեծ պաշար, որոնք ունեն մի քանի տարվա պիտանելիության ժամկետ և կարող ենք հանգիստ մի քանի ամիս օգտագործել, իսկ սննդամթերքը (մանավանդ՝ ձուն) ունի մի քանի օրվա պիտանելիության ժամկետ։ Եվ դուք կարծում եք, որ 3 օրում կկարողանաք 100 ձու օգտագործե՞լ։

Ինչ վերաբերում է ուտելիքին, ապա այս կարանտինը հարմար ժամանակ է՝ պատրաստելու այն ամենը, որոնց համար ժամանակ չես ունեցել, և ոչ միայն պատրաստելու։ Ունես լայն հնարավորություններ ընթերցանությամբ զբաղվելու։ Ես էլ իմ կողմից գրքեր խորհուրդ կտամ, որոնք պետք է անպայման կարդալ։ Շատ լավ գրքեր կան մեր դպրոցական գրականության մեջ։ Եթե չես սիրում պարտադիր գրականությունը լրիվ կարդալ, ապա խորհուրդ կտամ բաց չթողնել Նար-Դոսի «Սպանված աղավնի», «Ես և Նա» ստեղծագործությունները։ Վիլյամ Սարոյան խորհուրդ կտամ, հատկապես՝ «Իմ սիրտը լեռներում է» պիեսը։ Ակսել Բակունցից «Մթնաձոր», «Ալպիական մանուշակը» կարճ, բայց շատ իմաստալից պատմվածքները։ Շատ գրքեր կան, որոնք կարդալիս բավականություն կստանաք։

Չմոռանանք ֆիլմերի մասին։ Էլի խորհուրդ եմ տալու մեր հայկական (սովետական) ֆիլմերը։ Եթե չեք դիտել «Թթենին», «Խոշոր շահումը», «01-99»-ը, ուրեմն՝ ճիշտ ժամանակն է, իսկ եթե դիտել եք, ուրեմն նորից դիտեք, հաստատ չեք փոշմանի։

#ՄՆԱՏԱՆԸ և մաքսիմալ քիչ շփվիր մարդկանց հետ։

Կարանտինի ընթացքում ես հասկացա, որ տան մասին բոլոր ռոմանտիկ պատմություններն ու ասացվածքները սուտ են ու անիրական։

Տունը ո՛չ մարդ է, ո՛չ զգացմունք։ Տունն այն վայրն է, որտեղ դու կարող ես երկու իրարից տարբեր գուլպաներ հագնել, որովհետև յուրաքանչյուրի զույգը կորցրել ես, ու քեզ բավականին հարմար զգալ։ Եթե շատ ես ուզում, ապա կարող ես մորդ հպարտ-հպարտ ցույց տալ։
Ես նման մի բան արեցի, ու մայրս ուղղակի քթի տակ հառաչելով ասաց․

-Արդեն 17 տարի, 17․․․

Ոչինչ, կդիմանամ, կարևորը, որ ինձ ուրախություն է պատճառում իմ ամանորյա կարմիր գուլպան մյուս՝ մոխրագույն ու կատուներով գուլպայի համադրությամբ։

Հա, ի՞նչ էի պատմում։ Կարանտին։ Դե, օնլայն դասեր և այլն։ Բանից պարզվում է,  եթե տանն ես ու տանից ես աշխատում և սովորում, ապա օրդ զարմանահրաշ կերպով 24 ժամից դառնում է 35 ժամ։ Կարող ես հանգիստ մի ողջ կիսամյակի դաս անել երեք օրում, չէ որ․

-Տանն եք, գործերիդ անունն ի՞նչ է որ։

Սա էլ անցնենք, որովհետև ուսանողների մոտ մի հրաշք հնարավորություն կա, որը համարյա միշտ միացված է։ Կոչվում է «Չքնել երեք օր՝ առանց օ՜ֆ ասելու»։ Մեղքս չթաքցնեմ ու միանգամից ասեմ՝ վերջին մասն ինձնից հորինեցի։

Օրական մոտավորապես տասը ժամ համակարգչի առաջ անցկացնելուց հետո հասկացա, որ ես երբեք, լսու՞մ եք, եր-բեք IT մասնագետ չեմ դառնա։ Իհարկե, մինչև դա էլ չէի դառնա, բայց այսպես ավելի դրամատիկ է հնչում։

Հեռավար դասերի ժամանակ խմբի ուսանողներով մի տեսակ ուրիշ մտերմություն եք զգում։ Ավելի համախմբված եք։ Իհարկե, մտերմանալն անխուսափելի կլիներ, եթե էկրանից այն կողմ տեսնում ես կուրսեցուդ՝ գիշերազգեստով ու անկողնու մեջ։ Կամ, երբ դասախոսին եք սպասում, և դու հնարավորությունը բաց չես թողնում քո՝ իրարից տարբեր գուլպաները բոլորին ցույց տալու։

Բացի անքուն գիշերներից ու մի ամբողջ ուսումնական տարվա համար դասերից՝ կարանտինը հնարավորություն է տալիս շփվել տանեցիների հետ։ Պարզվում է՝ լավ էլ մարդիկ են։ Մեկ-մեկ հեռուստացույցի ձայնն են չափից դուրս բարձրացնում, բայց հետաքրքիր մարդիկ են։

Ինչևէ, եթե ես չլինեի ալարկոտ ու սուրճից կախում չունենայի, ապա միգուցե մի քանի լավ ֆիլմերի ու գրքերի անուններ կգրեի ու խորհուրդներ կտայի, թե ինչ անել կարանտինի ժամանակ, բայց եկեք անկեղծ լինենք՝ ոչ մեկս էլ նման խորհուրդների չենք հետևում։

Վերջում էլ ինձ կպատկերացնեմ ինչ-որ կարևոր պաշտոնյայի դերում ու կասեմ․

-Առողջ եղեք։

Գարունն իր գեղեցկությամբ, թարմ շնչով, բնության զարթոնքով միշտ հիացրել է ինձ: Գարունը իր ջերմ արևով, մեղմ անձրևով և երբեմն ձմեռվա՝ չնահանջելու ապացույց դարձած ձյունով կարծես տարվա բոլոր եղանակների միախառնումը լինի, բայց արդեն ավելի գեղեցիկ, հաճելի և ուրախ: Գարունը արժե սիրել թեկուզ միայն ծաղիկների համար, որքա՜ն հաճելի է, երբ բակ դուրս գալով հանդիպում ես ծաղիկներին և նոր ծաղկած ծառերին։ Այս մտքի հետ ավելի շատ համակարծիք կլինեն նրանք, ովքեր ապրել են, ապրում են կամ գոնե մի գարնանային օր կարողացել են վայելել գյուղական միջավայրում:

Իհարկե, գարնան հետ Հայաստան ներխուժեց նաև մարդկանց խուճապը, որին չեմ ցանկանում շատ անդրադառնալ, առանց այդ էլ ողջ տեղեկատվական համակարգը խոսում է միայն կորանավիրուսի մասին: Կարծում եմ՝ սա էլ է անհրաժեշտ մարդկությանը, որպեսզի սովորենք գնահատել մեր մտերիմների հետ անցկացրած պահերը, ջերմ ձեռքսեղմումներն ու գրկախառնությունները, երանի տանք այն պահին, թե երբ կկարողանանք ազատ քայլել փողոցում և վայելել մաքուր օդը առանց որևէ վախի:

Եկե՛ք գնահատենք ու վայելենք այս խենթ ու կամակոր գարունը…

Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, երբ Նարեի աչքի տակ հայտնվեց կարմրակապտագույն կապտուկը: Քանի որ նրան է պատկանում մեր ընտանիքի համեստագույնի համբավը, «խեղճ» երեխու տիտղոսը, ես ու եղբայրս պետք է ինքներս դուրս գայինք մեր պատրաստած ճաշից (կամ ուտեինք այն, չգիտեմ) և փրկեինք Նարեի «պատիվը»: Այնպես ստացվեց, որ ես մոռացա բռնել եղբորս հեծանիվը, դե, նա խնդրել էր, որ այդպես անեի, մինչ նա կյուղապատեր, կձեթապատեր, և ինչու չէ՝ կփայլատակեցներ շարժվող շղթաները: Մոռացա բռնել հեծանիվը, ինչպես հաճախ մոռանում եմ, որ սիրտս բաբախում է, մարդկանց անունները, և «սթեսցյուն» արտասանող մարդկանց գոյությունը հերքելը: Դե, որովհետև սիրտս միշտ բաբախում է, մարդկանց անունները դժվար է մտապահել, իսկ այդ մարդիկ ամենուր են` գետնի վրա, գետնի տակ, ինչու չէ` երկնքում: Ինչևէ, հեծանիվը ընկավ ցած` ջուրը գցելով եղբորս տառապած աշխատանքը: Բայց դա դեռ ամենը չէ, ես պատրաստվում էի շտկել արածս, երբ մի մեծ վայրենի կենդանի գազանացած դեմքով հարձակվեց վրաս: Եղբայրս էր: Մի կաթիլ յուղից սկսվեց տաք պատերազմ: Հայտնվեց Նարեն` սկսեց առանձնացնել մեզ, ավելի ճիշտ՝ մեզ չէ, այդ աբորիգենին՝ ինձնից, բայց փոխարենը ստացավ նրա տաք բռունցքը: Այո՛, եղբայրս «մաուգլիաբար» «գլխեց» նրան: Այս դաժան տեսարանին հաջորդեց իմ ու եղբորս ցինիկ ծիծաղը, որովհետև Նարեն էր գազանացած դեմքով նայում մեզ: Մի խոսքով, պետք էր պատճառ հորինել` երկար բարակ խոսակցություններից փախչելու համար: Կարող էինք խաբել, թե Նարեն սկսել է շրթներկ օգտագործել, բայց այտին, կամ Նարեն զբաղվում է չինական մարտարվեստով, բայց բավարարվեցինք միայն այն ստով, որ Նարեն հեծանիվը սարքելուց ընկել է հենց այտի վրա, ուղիղ այտի վրա:

Ամեն ինչ ավարտված էր, ես ու եղբայրս գոհ էինք, հեծանիվի «բազարները»՝ փակված, Նարեն էլ` երջանիկ, որ դասերն ու պարապմունքները առցանց են:

Ինքս ինձ հարց եմ տալիս, թե ինչու եմ քիչ գրում ու հասկանում եմ, որ իմ շատ երևիներից մի քանիսը դրևորվում են նաև այստեղ… արդյոք կարիք կա սրա մասին գրելու, արդյոք պետք է սա նյութի վերածեմ, արդյոք սա հենց այն է, ինչ ուզում եմ գրել։ Ու այսպես շատ արդյոքներ, բայց եթե հիմա սա կարդում ես, ուրեմն վերջապես որոշել եմ արդյոքներովս հանդերձ գրել։

Հաստատ ինչ-որ հաճախականությամբ ասած կլինեք, թե «բա պարապ չլինեի», որ սա, սա ու սա անեի։ Խնդրեմ, եկել է այդ բաղձալի պահը։ Այ քեզ բան, հենց նոր հասկացա, որ էս բառը շատ եմ սիրում, հենց նոր «բաղձալի» բառը իրեն շոյված զգաց։ Հա, ասում էի, որ այդ ազատ ժամանակը օգտագործելու վերաբերյալ շատ վեհ ստատուսներ, գուցե հոդվածներ կարդացած լինեք, որոնք խրախուսում են գրքեր կարդալ, ֆիլմեր դիտել, ինքնակրթվել վիդեոհոլովակներով, առցանց դասընթացներով, դե իրականում, շատերի համար ինքնամեկուսացում պետք չէր սրա համար, բայց շատերի համար էլ փաստորեն պետք էր։ Էս մի քանի օրերի ընթացքում հասկացել եմ մի բան, հրաշալի է կարանտինը մի հմտություն զարգացնելու համար, չէ, ձեզ ծանոթ հմտություններից չեմ գրելու, հմտությունը կոչվում է ՝ ամեն ինչից անդին սիրունը գտնելու հմտություն, որը ձեզ պետք կգա բոլոր մյուս հմտությունների համար ևս։ Մի քիչ մանրամասնեմ։ Իրականում սիրունը գտնելը շատ դրական է ազդում բոլորի վրա, օրինակ՝ ես այս մի քանի օրերի ընթացքում դարձել եմ ավելի ուշադիր, թե մերոնք ինչ են խոսում, ու շատ հաճախ, երբ դրանք լուրերին են վերաբերում, ես դառնում եմ փաստերի ստուգման հարթակի անուղղակի մասնակից, դե հասկացաք էլի, մերոնց ասում եմ, որ չկա նման բան ու փաստարկներ եմ բերում, որովհետև մի 10 րոպե առաջ ես էդ նյութի արդեն իսկ հերքման մասին էի կարդացել։

Մյուս սիրուն բանը ինձ համար վերջապես տարբերել սովորելն է, սովորել տարբերել կանաչիների տեսակերը։ Հաց եմ ուտում ու չգիտեմ, թե ինչ եմ ուտում, դե անունը, էլի ու որոշում եմ սովորել տարբերել ըստ տեսքի:

-Տատի, էս որ ուտում եմ, անունը ո՞նց է։

-Սպանախ։

-Իսկ էն, որ չեմ սիրում է, կանաչու տեսակ էր, դա ո՞րն է։

-Ռեհան։

-Իսկ էն, որ շատ եմ սիրում, խառը կանաչու մեջ է։

-Էդ մեկն էլ համեմն է…

Ըհն ու էսպես սկսում եմ ավելի ուշադիր նայել, թե ինչ եմ ուտում, տեսքին եմ ուշադրություն դարձնում ու հասկանում եմ, թե ինչ լավ բան է կարանտինը։

Սիրուն մի բան ևս, որը հաճելի եմ գտնում, այն է, որ ընտանիքիս անդամները շատ էլ ուշադիր են փաստորեն: Դե, քիչ-քիչ զարգացնում եմ սիրունը տեսնելու, դուրս բերելու հմտությունս, կուզեմ՝ դուք էլ այդպես անեք, ինչպես հասկացաք՝ դեռ սկսնակ եմ, որովհետև եթե ավելի ուշադիր լինեի` ավելի շատ օրինակներ կբերեի մեր առօրյայի սիրուն կողմերը գտնելու, գնահատելու վերաբերյալ։ Սիրելի՛ ընթերցող, ու վերջում էլի ասեմ, տանը մնա ու ինքնամեկուսացման առավելություններին ավելացրու նաև քո տարբերակը: