Մտնում եմ ֆեյսբուք: Առաջինը, որ պատիս հայտնվում է, ծանուցումն է այն մասին, որ Նորայրը փոխել է կուրսի խմբի անունը. ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ. երկրորդ կուրս: Երկրորդ կո՞ւրս: Բայց հաստա՞տ երկրորդ:

Դե հա, քննական շրջանում ժամանակը անվերջ էր թվում: Դա այն շրջանն էր, երբ մենք պարզապես դադարել էինք նկատել մարդկանց ու իրերը, որ պտտվում էին մեր շուրջը, և բաց էինք թողնում այն, ինչ կատարվում էր մեզնից դուրս, որովհետև այդ նույն անվերջ ժամանակը արի ու տես՝ չէր հերիքում մեզ: Իսկ այսօր արդեն՝ երկրորդ կուրս: Երկրո՞րդ:

Դրա պատճառով է, որ այսօր Մոնիկան ինձ գրում է ՝ առաջին կուրսում միասին նկարվել չհասցրինք, ու ես հանկարծ տխրում եմ. ախր, ո՞նց կարող էինք չհասցնել:

Ու հանկարծ հասկանում եմ, թե այդ առաջին կուրսը, չնայած իր բոլոր թերություններին, ինչքան ճիշտ դասավորվեց իմ կյանքում ու ինչքան ճիշտ դասավորեց մարդկանց այնտեղ:

Որովհետև, եթե մի տարի առաջ ես Հայարփիին միայն անունով գիտեի (դե հա, նա այդպես էլ չիմացավ, որ սեպտեմբերի մեկին իրեն գտնելու հույսով ես մոտեցա առաջինն ինձ պատահած ակնոցով կուրսեցուս ու վրիպեցի), ապա այսօր նրանից ձեռագիր նամակ եմ ստանում, ուր նա գրում է՝ ուզում եմ՝ քեզ չկորցնես երբեք էս անհասկանալի աշխարհում:

Եվ եթե մի տարի առաջ Լուսինը հավատում էր, որ մենք միասին կանցնենք այդ աշխարհում մեզ սպասվող բոլոր փոսերի միջով, ապա այսօր մնացել է միայն չգրելուն հաղթենք, ու սա երկուսիս էլ վերաբերում է:

Բայց կարևոր է նաև կարոտներին հաղթելը, որոնք դեռ ամիսներ պիտի տանջեն, համենայն դեպս, գոնե ինձ, որովհետև, ես, ախր, իսկապես կարոտել եմ:

Աստղի, Նորայրի, Մարիամի, Ռուբենի ու Մհերի հետ բանավեճի խաղերին պատրաստվելն եմ կարոտել, ու թե ինչպես էինք անուն որոշում մեր թիմի համար:

Եզրափակիչ խաղն եմ կարոտել, ու այն, ինչ կատարվեց դրանից առաջ ու հետո:

Ու այն, ինչ դեռ պիտի կատարվի:

Կարոտել եմ իմ ու Աստղի նստարանը, որտեղ մենք սովորեցինք մեկս մյուսիս նախ մխիթարել, ապա հուսադրել, հետո նաև ոգևորել, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ամեն ինչ կորած էր, ու աշխարհում ամեն ինչից առավել ինչ-որ պահի հենց մեզ էլ հավատացինք:

Կարոտել եմ Նորայրի լուսավոր մտքերը մեզ սպասվող նույնքան լուսավոր ապագայի մասին, որոնք ամենամեծ մոտիվացիան են այն ճանապարհի, որ պիտի անցնենք բոլորով միասին:

Կարոտել եմ Մարիամի խրատները այն մասին, որ քննություններից ավելի կարևոր է ապրելը այնպես, որ հետո հիշելու շատ բան ունենանք:

Ռուբենի լավատեսությունն եմ կարոտել, ով ճիշտ պահին ճիշտ տեղում հիշեցնում է ինձ միշտ, որ կյանքը խայտառակ սիրուն է:

Շահգալդյանին եմ կարոտել, ում խոսելով է միայն անգլերենը սիրուն ինձ համար, թեպետ ինքը այդ մասին ոչինչ չգիտի:

Հասմիկին եմ կարոտել, ում մոտ անգլերենի ժամերին գրականության գիրք տեսնելիս միշտ ուրախանում էի:

Սոֆիի ժպիտն ու Նանեի ծիծաղն եմ կարոտել:

Մարիի երգելը, Մարիամի կիթառն ու Կարենի նվագելը:

Ասպրամի բարբառն եմ կարոտել, թեպետ դրանից հաճախ գլուխ չեմ հանում:

Կենտրոնականի էն սիրուն ծառը, գրադարանի վերջին սեղանը:

Ընկեր Մենեմշյանի, ընկեր Պետրոսյանի դասերն եմ կարոտել:

Երկրագրության դասախոսին, Մարինա Պավլովնային:

Չարենցի դահլիճն եմ կարոտել, դաշնամուրը, 409 լսարանը:

Բուֆետը… Չէ, բուֆետը չեմ կարոտել:

-Ինչե՞ս ուզում դառնալ
-Չգիտեմ, ժամանակի ընթացքում կմտածեմ:
Արդեն անցավ այդ շրջանը, անցավ մի ակնթարթի նման, երբ գալիս էր ամառ, կամ արձակուրդս էի պլանավորում կամ մտածում դպրոցի քննությունների մասին: Այս ամառը տարբերվող էր: Այս ամառը ինձ համար տարբերվող էր, չէ ավելի ճիշտ, ճակատագրական: Դե բնականաբար պարզ է. «Բարև դիմորդ», բայց հիմա էլ դիմորդ չես: Չնեղանաք, երկար եմ գրելու, որովհետև պատմելու բան շատ կա, չեմ էլ նեղանա, երբ հոդվածս տեսնելուց զարմանաք:

Սկսեմ սկզբից՝ հայտ լրացնելուց: Գնում էի Ճարտարագիտական համալսարան, որպեսզի Դիզայն բաժնի համար հայտ լրացնեմ: Մտա շենք, թեքվեցի ձախ ու դեպի ընդունող հանձնաժողով:
-Բարև Ձեզ: Ես հայտ լրացնելու համար եմ եկել
-Այո, իհարկե, խնդրեմ նստեք:

Մինչ ես նշեցի իմ սիրած բաժինը և գործերս ավարտեցի՝ դուրս գալուն պես դռան շեմին տեսա իմ բարեկամ Անդոյին:

-Անդո՞, ի՞նչ կա-չկա, ո՞նց ես:

-էս ի՞նչ ե՞ս անում ստեղ:
-Դե հայտի համար, էլի, ոնց մտածեցի՝ ամենահարմարը պոլիտեխնիկն էր, մուծումները վերջացրել եմ, ուզում եմ դուրս գալ:

Անդոն տարօրինակ հայացքով նայեց ինձ ու ձեռքը դնելով ուսիս հարցրեց.

-Էս սենյակո՞ւմ ես հայտ լրացրել

-Հա, ինչի՞:

ժպտալով նայեց ու ասաց.

-Սխալ ես արել, էս պոլիտեխնիկը չի: Պոլիտեխնիկը աջ կողմում ա, դու Ճարտարապետականն ես գրանցվել:

Դե մեծ շենք, նույն շենքում երկու համալսարան, ձախում՝ Ճարտարապետական, իսկ աջում՝ Պոլիտեխնիկական: Այդ պահին այնպիսի տպավորություն էր, որ կարծես կամ սառը ջուր լցնեն գլխիս կամ գունավոր միջավայրը ու պատերին արված ջրաներկով նկարները դառնային ինձ մի անծանոթ մարմիններ: Չգիտեի՝ ինչ անել: Բայց հարցուփորձից հետո տեսա, որ պատահականորեն ճիշտ քայլ եմ արել: Դե, հայտը չեմ կարող հետ վերցնել, ուրեմն, կենտրոնանում ենք Ճարտարապետական համալսարանի վրա: Կամ ինչպես իմ նկարչության ուսուցիչն էր կատակով ասում. «Քաղաք մտնելուց լուսացույցը կանաչով ենք սկսել, ամեն ինչ լավ ա լինելու»:

Երբ դիմում-հայտ էի լրացնում, տեղեկացրին նաև նախաքննական անվճար պարապմունքների մասին: Պայմաններին ծանոթանալուց հետո ես մեկ շաբաթ մասնակցեցի դասերին: Անկեղծ եմ ասում: Եթե չմասնակցեի՝ ես չէի ընդունվի: Ընտրելու էի կամ գծանկար, կամ կոմպոզիցիա, կամ գծագրություն: Մտածում էի կոմպոզիցիայի մասին: Հետո պահի տակ մտափոխվեցի, ընտրեցի գծագրություն: Դե գծանկարը մի քանի տարի շարունակ ես նկարել եմ, չեմ վախեցել դրա քննությունից: Կոմպոզիցիան մտքի թռիչք է, կարող եմ, այ, իսկ ինչ վերաբերվում է գծագրությանը, որը կոնկրետություն է սիրում ու միլիմետրերով հաշվարկ, վախեցա, դրա համար էլ դա ընտրեցի: Չէ չմեղադրեք. ոչ ալարել եմ սովորել, ոչ էլ մի այլ բան: Առարկան դպրոցից հանված էր, մեր գյուղում էլ մասնագետ չկա: Լավ, շատ չձգձգեմ: Առաջին օրը ծանոթացում առարկային, շրջան, կոն, հատված, գլան, վեցանկյուն և այլն, մի խոսքով, ասացի՝ հեշտ է:

Օր երկրորդ, գնալով դժվարանում է, իսկ երրորդ օրն արդեն հաշվարկներ, ու ինչ հաշվարկներ, ոչ մետր, ոչ էլ սանտիմետր, միլիմետր և կես միլիմետր: Դա էլ քիչ է, այդ երկրաչափական մարմինների ճիշտ կառուցում, որը ներառում է այդ կես միլիմետրերի հաշվարկը, ու դրան գումարած, նույն մարմնի կառուցումը օվալի վրա:

Գլուխ չցավեցնեմ, երբ համալսարանից դուրս էի գալիս այդ բանաձևերը իմ մեջ հաշվելով, գումարելով, հանելով ու շատ ժամանակ, առանց գիտակցելու նստում էի մետրո: Մետրոյի այդ աղմուկի մեջ նույնպես հաշվարկներ ու աչքիս առաջ տպված երկրաչափական գործողություններ: Բայց երբ լսում էի. «Զգուշացեք, դռները փակվում են, հաջորդ կայարանը Շենգավիթ», մի պահ կտրվում էի, որպեսզի նստած չմնամ: Սակայն մետրոյից դուրս գալուց հետո էլի նույն պատմությունը, ամեն ինչին նայում էի գծային կառուցումներով, անգամ երբ հաց կամ նրբերշիկ էի կտրում: Իսկ երբ պառկում էի քնելու, անընդհատ ասում էի. «Ներքին շառավիղի ժամանակ մեծ R-ից հանում ենք փոքր r-րը, իսկ արտաքին շառավղի ժամանակ մեծ R-ին գումարում փոքր r-րը: Էլ չասեմ՝ RX-ի մասին, երբ չկար թիվ, ու այդ թիվը պետք էր գտնել գծերի միջոցով:

Եվ այդպես անցան օրերը, և մոտեցավ վերջին օրը: Ինչքան մոտենում էր դասընթացի ավարտը, այդքան շատանում էր աղբարկղի միջի սրված մատիտի փոշին ու թեփը: Վերջին օրն էր, երբ մեր դասախոսներից մեկն ասաց՝ հիմա քեզ կմոտենամ: Երբ մոտեցավ, այդ ժամանակ միայն ես էի մնացել: Գծագիրս տեսնելուց հետո մի քիչ զայրացավ սխալների համար, բայց դասից հետո ժամանակ տրամադրեց և բացատրեց սխալս: Ու սխալս բացատրելուց հետո ես հասկացա, թե ինչու էր զայրացել: Չգիտեմ՝ ինքը կկարդա՞ այս նյութը թե ոչ, բայց ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել գծագրության դասախոսիս՝ պարոն Պողոսյանին, որովհետև եթե չմնար դասի վերջում և չբացատրեր, շատ հնարավոր է՝ ես կտրվեի այդ քննությունից:

Կոմպոզիցիան բարեհաջող ավարտելուց հետո եկավ գծագրության քննության հերթը: Չափից շատ վախենում էի, բայց ընկերներիս քաջալերելուց, պարոն Պողոսյանի ժամանակ հատկացնելուց և իմ լավատես լինելուց հետո դա նույնպես բարեհաջող ավարտեցի:

Միշտ ասում էի՝ բարձր տրամադրությամբ պետք է մտնեմ քննասենյակ, որ բարձր տրամադրությամբ էլ դուրս գամ: Եթե չխաբեմ՝ այդ գծագրության քննությունից հետո ունեցած ապրումները ինձ իսկապես տապալեց, բայց արդյունքը տեսնելուց հետո ես էլի ոտքի կանգնեցի և ժպտալով սպասեցի իմ հաջորդ 8 ժամանոց «Գծանկար» քննությանը: Չեմ ասում՝ չէի մտածում, բայց հանգիստ էի: Գծանկարը իմ հիմնական զբաղմունքն էր, ճիշտ է, հեշտ չէ 8 ժամ նստել փոքրիկ աթոռին ու դեպի վեր 90 աստիճան պարզած ձեռքով նկարել: Բա որ ասում եմ՝ անգամ դիրքս եմ երկրաչափական ձևով ասում: Լինում էին դեպքեր, երբ զանգում էին, հարցնում՝ ի՞նչ ես անում, քաղաքում մա՞ն ես գալիս, դո՞ւրսն ես, իսկ ես հոգնած ձայնով ասում էի՝ ոչ գծագիր եմ գծում: Ու այնքան էի խորանում, որ շատ գծելուց հետո էլ չեր ստացվում, ու հենց էդ ժամանակ ոչ թե գիտակցում, այլ սեփական մաշկիս վրա զգում էի, թե ինչ է նշանակում գերհոգնածություն:

Մինչ հիմա չեմ մոռանում, երբ բացմոցից վեր էի կենում ու տեսնում, որ հատակին ինչ-որ սպիտակ գնդիկներ թափվեցին, զարմանում էի, հետո հիշում, որ սովորական քերված ռետինն է, գծել-ջնջելուց է, մաքրում էի շալվարիս վրայի ռետինը ու գնում խոհանոց, որ ուժասպառ չլինեմ:

Քննություններն ավարտելուց հետո կարծես մի նոր աշխարհ մտա, նոր կյանք, նոր շենք, նոր մարդիկ, նոր միջավայր: Հիմա մտածում եմՙ թե ինչպես է լինելու այս անգամվա սեպտեմբերի մեկը: Ծննդյանս օրը Երևանում, մարդու չեմ ճանաչում, ու մի տարբերություն. կրակոցներ չեն լինի ու չեն խանգարի ծնունդս նշելուն, բայց դեռ ժամանակ կա, մի բան կմտածեմ:

Հա, մոռացա նաև ասել, որ պարապմունքի գնալուց և հետ գալուց հանդիպեցի մեր 17.am-ի թղթակիցներից: Գնալուց՝ Մանեին Մինասյան, իսկ հետ գալուց՝ Էմանինային Մանուկյան: Դա նույնպես հաճելի էր, և մի կողմից՝ տրամադրող, ինձ այսպես էր տրամադրում հանդիպումը. «Ընդունվի, որ շուտ-շուտ տեսնես 17-ի երեխեքին»:

Դե, հիմա կարող եք շնորհավորել. ես ընդունվել եմ, հաճելի պատահականությամբ, բայց ընդունվել եմ Ճարտարապետության և Շինարարության Հայաստանի Ազգային Համալսարանի Համակարգչային Դիզայն բաժինը:

Միշտ սպասում էի այն օրվան, որ կընդունվեմ և ֆեյսբուքիս էջում կնշեմ համալսարանս: Հիմա արդեն նշել եմ, բայց մինչ նշելս ես նշել էի նաև մի համալսարանի մասին, որը համալսարան չի, բայց ինձ համար համալսարանին հավասար է. խմբագիր www.17.am կայքում, և երբեք ես դա չեմ հանի իմ էջից, որովհետև ես 17.am-իս շնորհիվ եմ իմ մտքերն արտահայտում, որոնցից մեկը նաև այս նյութն է:

2016 թվական, սեպտեմբեր։ Տասնյոթ տարիների մեջ առաջին անգամն էր, որ աշնան առաջին օրը ես ոչ թե Նոյեմբերյանում, այլ Երևան քաղաքում էի։ Եվ դա այդպես էլ պետք է լիներ. ընդունվել էի ԵՊՀ-֊ի Ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ։

Օգոստոսն էր, երբ իմացա` առաջին կուրսեցիների հետ հանդիպումը լինելու է «Չարենց»-ի լսարանում։ Իմ մեջ գոռոզացա, փքվեցի. «Ջա՜ն, Չարենց»։ Գլխիս գալիքը դեռ չգիտեի։

Առավոտվա ութն անց երեսուն րոպեն էր, երբ ես արդեն 7-րդ մասնաշենքի առջև կանգնած էի։ Էլ չասեմ`ոնց եմ հասել համալսարան, երբ գաղափար չունեի, նույնիսկ, գետնանցումների մասին։ Հիմա ես էի ու էդ օտար շենքը, որ դպրոցի հետ համեմատելու ոչ մի եզր չուներ։ Գլուխս բարձրացրի, նայեցի մինչև շենքի վերջին հարկը։ Շինությունը լավն էր, բայց մենակ էդ։ Հասկացա, որ համալսարանում ծանոթ ունենալը ամենաթույն բանն ա գյուղից քաղաք էկածի համար։

Զանգ Ամալին, ով սովորում էր նույն ֆակուլտետի ահագին բարձր կուրսում։

-Ամա՜լ, մի քիչ հուզված էի, լա ինձ մին էլ ասա`ո՞նց տիմ գնալ էդ լսարան։

-Մոնի՛կ, ուրեմն մտնում ես շենք, աջով ուղիղ գնում ես, մի հարգ բըրձրանըմ ես ու փետից դռներ ա, եթե գտար, ուրեմն հասել ես։

Կարծես,թե ամեն ինչ ընկավ իրա տեղը, բայց։

Շնչակտուր գնում եմ, պատերին ինչքան գրած բան կար, ամբողջը կարդացի, նույնիսկ`սառը թեյ, կապուչինո, լուծվող սուրճ և մի խոսքով։ Մի կին էր անցնում միջանցքով, մոտեցա.

-Բարև ձեզ, կներեք, Չարենցի լսարան ո՞նց գնամ։

Նայեցի անծանոթուհուն, հետո շուրջս, հետո նորից իրեն։

-Հասկացա՞ր, այ, ոնց ասացի՝ տենց գնա։

Ոչ մի բան չէի լսել. մտքերով էի ընկել։ Ինձ հույս տվեցի. «Լավ, մնին էլ կհարցնեմ»։ Բարձրացա մի հարկ, ձախ նայելու փոխարեն, նայեցի աջ ու ուղիղ գնացի։ Շատ բախտավոր եմ։ Մեկին էլ տեսա։ Ոտքերս էլ չէի զգում, կոկորդս էլ ահավոր խեղդում էր լարվածությունից։ Ցույց տվեց`լսարան ոնց պետք ա գնամ, ու ես գնացի իմ գործին, ինքն էլ`չգիտեմ։

Անտանելի զգացողություն էր։ Թվում էր`մտել եմ աշխարհի ամենավատ մասնաշենքի ամենավատ լսարանը (թերևս, այս զգացումը տևեց երկու-երեք ամիս)։

Էդ օրվանից մեկ էլ մի բան չեմ մոռանա, երբ դեկանն ասաց`բարև ձեզ, ու մենք պարտավոր էինք համաչափ, նույն տոնայնությամբ և սիրով ասել`բարև ձեզ։

Դուրս եմ գալիս երկու անգամ տեսած, բայց արդեն հարազատ ու սարսափելի դարձած կապույտ փայտե դռնից։ Ջղային դեմքով պահակ-ոստիկանն է նստած դռան դիմաց։ Նայում եմ, ու գրկելս գալիս է, ժպտում եմ, բայց ավելի շուտ պատն է ժպիտիս արձագանքում։ Ինչևէ, չեմ ընկճվում։

Տեսնում եմ երկու օրում հարազատ ու հեչ էլ սարսափելի չդարձած մարդկանց։ Մի քանիսը կապույտ դռնից ներս մտնելու իրենց հերթին են սպասում, անսահման հետաքրքրությամբ մոտենում են, քննում, ինչ-որ բաներ հարցնում, ու ես նորից եմ սկսում պատմել. կարծես հերիք չէր առաջին անգամը, շունչս լավ չէր կտրվել պատմելիս, չէ, ես ավելի լավ կարող էի, եկեք էլի պատմեմ, նույնը նորից, բայց՝ լիարժեք։

Ա՜հ, մա՛մ, դու սպասում ես զանգիս։ Կզանգեմ հիմա, հենց հեռախոսս հանեմ, կտեսնեմ բաց թողած զանգդ ու կհիշեմ։

Պահակի դեմքը չի փոխվում, պատն էլի ժպտում է նոր դուրս եկողին։ «Կարո՞ղ եմ ջուր խմել»… Ի՞նչ, հա՜, էլ հարցնել պետք չի, կապույտ դուռը դրսից փակել եմ՝ հարցերն ու մեկ-մեկ կցկտուր տրված պատասխանները ներսում թողած։

Հա՛, տա՛տ, հիմա մամային զանգեմ, քեզ էլ կզանգեմ, կասեմ՝ շնորհավոր, երեք ուսանող թոռ ունես։ Գիտեմ, անգիր գիտեմ խոսքերդ. մի քանի անգամ «կտանես ցավս», մի քանի անգամ էլ «ջանիս կմեռնես»։ Հիմա քեզ էլ հերթ կհասնի։

Աստված իմ, հեռախոսս պայթում է։ Երանի հավաքեի բոլորին մի տեղ ու միանգամից ամեն ինչ պատմեի, չէ՞։

Վերջին 365 օրվա ընթացքում առաջին անգամ հանգիստ տուն եմ գնում։ Գնում եմ չավարտած գրքերս կարդալու, երկար սպասված ֆիլմերը դիտելու, ուղղակի սառած նստելու ու ժամերով մի կետի նայելու, գնում եմ, որ վերջապես հանգիստ խղճով ոչինչ չանեմ։

-Տա՛տ, էլի ուսանող թոռ ունեցար…

-Աստված ձայնս լսեց, բալե՛ս, իմ արև-արեգա՛կ։

Լավ, տա՛տ, խոստանում եմ՝ նորից ուշադիր կլինեմ բառապաշարիդ։

Շատ եմ սիրում երազել, բայց առավել շատ սիրում եմ բոլոր երազանքներս իրականություն դարձնել: Սակայն այսօր իմ մասին չէ, որ ուզում եմ պատմել: Խոսելու եմ իմ կյանքում անփոխարինելի մի մարդու՝ մորս մասին: Մորս կյանքը և երազանքները սահմանափակվել են ամուսնությամբ: Ամուսնանալուց հետո մայրս դադարեց հավատալ և պայքարել իր երազանքների համար: Ինչպես բոլոր պատանիները, այնպես էլ մայրս, վաղ տարիքում ցանկացել է դպրոցն ավարտելուց հետո շարունակել ուսումը: Ընդամենը 14 տարեկան հասակում դպրոց եկող բոլոր անգլիախոս հյուրերի համար թարգմանչուհի է եղել: Շատ լավ տիրապետելով անգլերեն լեզվին՝ ցանկացել է սովորել Երևանի պետական համալսարանում՝ էլ ավելի ընդլայնելու իր գիտելիքների պաշարը: Բայց մայրս չընդունվեց իր նախընտրած բաժինը և ամեն ինչ թողեց մի կողմ՝ կյանքը նվիրելով իր ընտանիքին: Արդեն շատ տարիներ են անցել, բայց ամեն անգամ հիշելով՝ մորս աչքերը արցունքով են լցվում: Մի օր էլ մի կին մորս հարցրել էր.

-Գայանե՛, որտե՞ղ ես աշխատում:

-Ես չեմ աշխատում:

-Իսկ որտե՞ղ ես սովորել:

-Չեմ էլ սովորել:

Կինը շատ զարմացել էր և ասել, որ իրեն թվացել է, թե մայրս բարձրագույն կրթություն է ստացել, քանի որ շատ կիրթ է:

-Ինչո՞ւ հիմա չես սովորում:

-Աղջիկս արդեն մեծացել է, և նրա ժամանակն է սովորելու:

-Ո՛չ, երբեք ուշ չէ: Այն, ինչ չես արել տարիներ առաջ, փորձիր հիմա:

Այդ կնոջ խոսքերը մորս շատ էին ոգևորել, և մենք նրան սատար կանգնեցինք: Հաջորդ շաբաթ մայրս գնաց և ներկայացրեց ընդունելության իր դիմումը: Եղավ անսպասելին. մայրս ընդունվեց Մանկավարժական համալսարան՝ մեթոդիկայի բաժին: Չեմ կարող նկարագրել, թե ինչքան մեծ էր նրա երջանկությունը այդ ժամանակ: Ես նույնպես մի քանի անգամ գնացել եմ մորս հետ դասերի: Խմբում կային ինչպես շատ երիտասարդ աղջիներ, այնպես էլ մորս տարիքի և ավելի մեծ կանայք:

Նորությունը, որ մայրիկը պետք է սովորի, ընտանիքում, իհարկե, մի փոքր անսովոր էր, բայց հետո արդեն դարձավ շատ սովորական, ընդունելի և գովելի: Նա ոչ մի հարցում չի դժվարանում, սովորում է շատ լավ՝ իր աշխատասիրության շնորհիվ: Մայրս ինձ համար շատ վառ, հզոր, գեղեցիկ օրինակ է, որին միշտ ցանկանում եմ նմանվել: Ես նրանից սովորելու շատ բան ունեմ: Նա ինձ ցույց տվեց, որ մարդը հանուն իր երազանքի պետք է միշտ պայքարի: Ուրախ եմ, որ մայրս այսքան տարի անց իրականություն դարձրեց իր նվիրական երազանքը:

Բարև սիրելի ընթերցող, եթե դու ինձ ճանաչում ես, ապա պետք է, որ տեղյակ լինես իմ ուսանող լինելու փաստի մասին: Սովորում եմ Երևանի պետական բժշկական համալսարանում: Ամենադժվար համալսարաններից մեկը, եթե ոչ` միակը: Մասնագիտական առարկաների հետ զուգահեռ անցնում ենք «ոչ պետքական» առարկաներ և «երեք» դրական գնահատականով փակում: Բայց այսօր նյութիս թեման համալսարանը չէ, այլ մի ուսանողի պատմություն, ով մնում է Երևանում եղբոր հետ:

Ես Ճամբարակից եմ, Երևանում ապրում եմ, ինչպես արդեն հասկացաք, եղբորս հետ: Տան միակ աղջիկը ես եմ: Եվ մայր եմ, և քույր, և խոհարար, և «հավաքարար», և վերջապես, ուսանող: Ինչպե՞ս եմ հասցնում դասերիս հետ տնային գործերը: Ճիշտն ասած, ինքս էլ եմ զարմանում ինձ վրա:

Երբ դու ապրում ես մի տան մեջ, որտեղ բացի քեզանից կա ևս երեք աղջիկ, խնդիրն ավելի արագ է լուծում ստանում, իսկ այս «օտար» քաղաքում, այս նոր կացարանում միակ աղջիկը լինելով, սովորում ես հույսդ միայն քո ուժերի վրա դնելուն, շաբաթվա մեջ ամենաքիչը չորս անգամ, չորս տարբեր տեսակի ճաշ պատրաստելուն, տունը շաբաթվա մեջ գոնե երկու անգամ «մասշտաբային մաքրման» ենթարկելուն: Եթե ապրում ես տղայի հետ, պետք է, որ տեղյակ լինես, որ տղան շաբաթվա մեջ գոնե երկու անգամ, եթե ոչ ամեն օր, պետք է «ջրիկ ճաշ» ուտի: Դա չգրված օրենք է…

Չնայած եղբոր հետ ապրելն իր դրական կողմերն էլ ունի: Նախ, եթե խանութից գնելու բան կա, նա է գնում: Միսն է կտրտում, հարկ եղած դեպքում նաև կարող է ճաշ պատրաստել, ու այդ ժամանակ անկախ քո կամքից, հասկանում ես, որ նա քեզանից ավելի լավ է պատրաստում, թեկուզ ձվածեղ կամ «ժարիտ»: Բայց այդ ճաշ պատրաստելու «ակցիան» կարող է գործել տարին մեկ կամ երկու անգամ: Մոռացա նշեմ` չզարմանաք, եթե ամեն անգամ քո պատրաստած ճաշն ուտելուց նա ձեզանից դժգոհ մնա: Դա սովորական է: Ուղղակի լուռ համակերպվեք, և հիշեք. դրսում նա գովում է ձեզ:

Եթե խորհուրդի կարիք զգաք, գրեք: Մեծ սիրով կօգնեմ:

Բարև Ձեզ, ինչպե՞ս եք։ Ուզում եմ կրկին պատմել իմ ուսանողական կյանքի մասին։ Դե, արդեն համարյա մեկ տարի կլինի, ինչ ուսանող եմ. արդեն ինտեգրված եմ ուսանողական կյանքին։ Համալսարանում սովորելու օրերից ամենաշատը սիրում եմ այն օրերը, երբ դասը լինում է Չարենցի դահլիճում: Ասեմ՝ ինչու․ սիրում եմ Չարենցի դահլիճի պատուհանից նայել Չարենցի փողոցին։ Մեկ էլ սիրում եմ այն օրերը, երբ հասցնում եմ առավոտյան նստել իմ սիրելի 1 համարի տրոլեյբուսը։ Բայց դե ուսանողական կյանքը չի ավարտվում 1 համարի տրոլեյբուս նստելով և Չարենցի դահլիճից Չարենցի փողոց նայելով։ Ինչպես գիտեք կամ չգիտեք, ուսանողների «դարդ ու ցավը» այս օրերին քննություններն են։ Մեկը մեկից դժվար, մեկը մեկից ծավալուն։ Ուսանողի հոգեբանություն է՝ ամեն ինչ թողնել վերջին օրվան։ Դե, իհարկե, ես չեմ տարբերվում բոլորից։ Եթե առաջին կիսամյակում առաջին միջանկյալ քննությունները երեքն էին, հիմա արդեն այդ թիվը կրկնապատկվել է։ Դե, մենք կարողանում ենք պատվով հաղթահարել այդ փորձությունը։ Գիտե՞ք՝ հիմա ինչ եմ երազում, որ առավոտյան զարթուցիչս էլ հինգն անց երեսուն րոպեին չզնգա։ Իմ զարթուցիչի երաժշտությունը ես նույնացնում եմ քննության հետ։ Անգամ եթե քննության չեմ ու պատահական լսում եմ այդ երաժշտությունը, անկախ ինձանից տագնապ է առաջանում։

Ինչ գլուխներդ ցավեցնեմ, այնքան ծանրաբեռնված ենք, որ չենք էլ կարողանում հետևել մեր քաղաքական անցուդարձին։ Մեկ-մեկ էլ հասցնում եմ մերոնց կարոտել, երբեմն զանգում եմ ու դիտմամբ հեռախոսը չեմ անջատում և լսում եմ, թե ինչ է կատարվում մեր տանը։ Այդ ժամանակ ինձ թվում է՝ ես էն անհոգ աղջիկն եմ, ով դպրոցից նոր է եկել տուն և նստած բազմոցին պատմում է նորությունները տատիկին։ Երբեմ լսում եմ, թե մեր հարևանները ինչպես մտան մեր տուն, ինչ հարցրեցին; Հավատացեք, շատ է օգնում այս խորամանկությունը։

Մնաց մի երեք քննություն: Դրանք էլ, որ հանձնեմ, անպայման կպատմեմ այդ մասին։ Ընդմիջման ժամս վերջացավ, դե, ես գնամ պարապելու։ Մնաք բարով:

Բարև, երևանաբնակ իմ հասակակից ծանոթ կամ անծանոթ բարեկամ։ Մի բան ասե՞մ… Ես ապրում եմ Երևանում ՝ վարձով բնակարանում քրոջս և ընկերուհիներիս հետ: Նախանձեցիր ու մտածեցիր, որ դո՞ւ էլ էդպես կուզեիր… Ես էդպես էլ գիտեի, բայց ուզում եմ քեզ մի քիչ պատմել մեր առօրյայի մասին, հետո կորոշես` շատ նախանձե՞ս, թե՞ քիչ:

Դու ուսանող ես: Ես էլ։ Դու ավարտում ես դասերդ, գնում տուն ու կանչում` մամ, իսկ ես գնում եմ տուն ու զանգում մամային։

Դու հարցնում ես` ի՞նչ կա ուտելու, ես հարցնում եմ` ի՞նչ սարքեմ, որ ուտենք։ Ի դեպ, այ հիմա հասկանում եմ, թե մաման ինչի էր ջղայնանում, երբ իր «ի՞նչ եփեմ» հարցին պատասխանում էինք. «Դե մի բան եփի»… Հա, ինչ խոսք, շատ դժվար որոշում է: Չնայած, եթե չգիտես` ինչ եփել, ապա «մեծն փլավին» օգնության կանչիր, որն իր տեսակի մեջ շատ անտեսված, բայց ունիվերսալ ուտեստ է: Թերևս ամենահարգի ուտեստը մեր «երևանյան ընտանիքում» կարտոֆիլն է՝ իր բոլոր տեսակներով: Նպարեղենն էլ մեզ չի թողնում սոված մնալ, իսկ Ճամբարակից ուղարկված «պայոկների» ժամանակ մեր ստամոքսներին հաճելի անակնկալներ ենք մատուցում լոբով, մսով, մրգերով ու ամենակարևորը` քաղցրեղենով, ու ինչպես հայրիկս է ասում. «Ուսանողը զինվորի նման մի բան է: Իրա մոտ միշտ քաղցրն ա պակաս» (դե, երևի հասկացաք, որ հայրս զինվորական է): Չնայած համարձակվեմ չհամաձայնվել, որովհետև հաշվի առնելով այն, որ մենք ենք մեր բյուջեն կառավարում, հավատացեք, մեզ ավելի շուտ կզրկենք լույսից, քան քաղցրավենիքից։

Իսկ դուք երբևէ մի սենյականոց բնակարանում 7 հոգու, 2 թութակի ու մի ծովախոզուկի հետ մնացել ե՞ք: Ո՞չ: Իսկ դռները փակել ու փորձել գինով հարբե՞լ, կամ հեռուստացույցն ու ալեհավաքը ամբողջ տնով մեկ պտտեցնե՞լ, որ կարողանաս սիրելի ֆիլմը նայել: Ճաշը վառե՞լ եք այն աստիճանի, որ միայն մոխիր մնա…

Այս ամենը թողնելով մի կողմ, սովորում ես նոր ընտանիք կազմել… Դե, երբ դու ծնվում ես, դու արդեն ունենում ես «պատրաստի» ընտանիք: Այդ ընտանիքն արդեն կազմավորված է, դու այդ ընտանիքի փոքրիկ անդամն ես, քո մասին հոգ են տանում, ներում քո կամակորությունները, միգուցե որոշ բաներ անում քո փոխարեն: Չեք հավատա, բայց այդ ընտանիքում ես հնարավոր է քրոջս ավելի քիչ էի ճանաչում, քան այս մեկում, որը նոր ենք ստեղծել: Դե, շատ մանրամասներ նրա մասին երևի մայրիկը գիտեր, նա պատասխանատու էր մեզ համար: Հիմա բոլորս ենք պատասխանատու բոլորիս համար:

Դու սովորում ես ապրել մարդկանց հետ, ովքեր ունեն տարբեր կենցաղավարություն, սովորում ես գնալ փոխզիջումների, և չնայած ձեռք բերված նոր ընտանիքի, ավելի ես սկսում գնահատել ծնողներիդ:

Շատերի կարծիքով ուսանողական տարիները կյանքի ամենալավ տարիներն են: Ինչ խոսք`այո: Ավելի լավ ու երջանիկ են անցնում հատկապես այն ուսանողների համար, ովքել եկել են մարզերից և իրենք են իրենց «գլխի տերը»: Այդպիսի ուսանող եմ նաև ես: Ապրում եմ ընտանիքիցս հեռու: Ամեն առավոտ միայնակ դասի եմ գնում, վերադառնում: Ամեն անգամ հասարակական տրանսպորտ նստելուց մտածում եմ. «Կարո՞ղ է` սխալ եմ նստել, կարո՞ղ է` հանկարծ կորչեմ»: Միշտ մտածում եմ` տեսնես այսօր մերոնք ի՞նչ արեցին, ի՞նչ եղավ մեր բակում, և այլն:

Կարոտում եմ ամեն ինչը. բոլորին, նույնիսկ մեր թաղի հավերին: Կարոտել եմ այն տատիկին, ով միակ մարդն էր, ում տեսնում էի դպրոցից տուն ճանապարհին: Կարոտում եմ Աիդա տատիկենց բակում դրված սուրճի սեղանը, որտեղ քննարկվում էր մեր գյուղի բոլոր նորությունները, որտեղ նշվում էին լավ իրադարձությունները: Կարոտում եմ մեր պատշգամբը, որտեղից երևում էր մեր ամբողջ գյուղը: Կարոտել եմ մեր սպիտակ ճագարներին, որոնց հետ զրուցում էի ամեն օր:

Կարոտել եմ դասընկերներիս, նրանց հյուրասիրած աշխարհի ամենահամով մրգերը, որոնք չգիտես որտեղից էին հայտնվում նրանց մոտ դպրոցում: Կարոտել եմ ուսուցիչներիս, մեր երկար դասամիջոցները, առաջին դասարանցիներին: Հա’, հա’, մեր դպրոցի տաղավար, քեզ էլ եմ կարոտել: Կարոտել եմ մեր գյուղի ավտոբուսը, տատիկներիս պատրաստած ուտելիքները:

Բարի լուրեր եմ լսում մեր գյուղից` Դարբասից: Ասում են` եկեղեցու վերևի բակը ամբողջովին ասֆալտապատել են: Ուրախ եմ, որ մեր գյուղում բարեփոխումներ են կատարվում, որ օր-օրի բարգավաճում է ծննդավայրս:

Բայց փաստը մնում է փաստ, որ ես մայրաքաղաքը սիրեցի: Այստեղ կարողանում եմ մասնակցել տարբեր միջոցառումների, առօրյաս ավելի բովանդակալից է անցնում: Մայրաքաղաքում արդեն շատ ընկերներ ունեմ և հին ընկերներիս ավելի հաճախ եմ տեսնում: Զգում եմ, որ ինչքան էլ նոր ընկերներ ձեռք բերեմ, ավելի ու ավելի եմ սիրում իմ հին ընկերներին` գյուղի պարզ ու ազնիվ երեխաներին:

Սփոփվում եմ նրանով, որ միայն ես չեմ այս կարգավիճակում: Մարզերից եկած բոլոր երիտասարդներն էլ ունեն իրենց սիրելի բակը, տատիկի պատրաստած ուտելիքները, դասընկերներին և հարազատ շատ մարդկանց: