Ժամանակից դուրս (17-ի արխիվից) խորագրի արխիվներ

Anush abrahamyan

ՎԱ՜Յ, ՏԱՏ

-Տա՛տ, բա չէիր վախենո՞ւմ,- անհամբերությամբ լի աչքերով ասաց նստածներից մեկը:

-Այ տղա՛, լա փեջն փեդ թալ, ցրտեց: Տո, չէ՜, այ բալամ, ի՞նչ վախենենք: Էն վախտ էդի նորմալ էր:
Վառարանը նորից սկսեց ագահությամբ խժռել փայտի կտորը ու եփել իր վրա շերտ-շերտ դրված կարտոֆիլը, որը սկսում էր կարմրել:
Երեխաները լռել էին: Չէ՞ որ շատ չեն նման դեպքերը, երբ տատիկը միանում է վառարանի շուրջը հավաքված չարաճճի երեխաներին:
-Հա՛,- կարծես հիշելով՝ շարունակեց տատիկը,-երբ օր էրգու մեշոկն բերնեբերան լցի (այստեղ տատս երկու ձեռքով այնպես ցույց տվեց լցված պարկն, ասես այն հենց մեր առաջ էր)՝ քաշելով հետ դարձա ավտոյի մոտ: Արդեն իրգուն էր, մութն էլ հա՜-հա էր (համարյա) վրա կհասներ: Հասա էն տեղն, դոր օր ավտոն պդի էղներ, է՛ ի՞նչ՝ ավտոն չկար, կող ու կուշտս էլ՝ չոլ: Հա կնայիմ, հա կնայիմ էս յան, էն յան, մտածիմ՝ կարող ա՞ ավտոն ա տեղն փոխե: Է, ո′չ ավտոն կա, ո′չ էլ՝ էդ կընգտիք: Մեշոկներն էլ՝ չարչրվիմ, խո չթողի՞մ:
Բոլորը շունչները պահեցին:
-Դու մի ըսա, էս ավտոն ընձի թողե, գածե, էսրա շոֆերն էլ ըսե, թե երևի ուրիշ ավտոյով ա գացե, արեք էրտանք: Ինչքա՜ն քուրըս լացե, թե բա՝ չէ՜, քուրս մացե դաշտ, չլսած, ելած, էկած: Օր էկած, խեղջ մերըս ըսե, թե իմ մեկել ախճիգ դո՞ր ա: Ըսած` ընչի չեգե՞: Էս խեղջ մերըս էլ ձենը թալա գլոխ, թե իմ ախճգան տարաք էրիք գիլու փայ: Հերըս էլ տրակտոր վերծա, գընգնի դար ու դաշտ: Սաղ հարևաներ գիկան, բա՝ ոչինչ, Մարկրիդ ջան, հեսա Ապետն կբերա: Մարդըս էլ էդ վախտ գեղն ա, դը մենք Զոմեն (յայլայի անուն) ինք:

Մգա հասեմ գիլու ձորի մոտ ահն ընգե սիրտս, կմտածիմ, թե մգա գելն է՞ս կողմից կերևա, չէ՛ էս մեգել: Մեգ էլ տենամ հեռվից հեռու երկու հադ լուս գիկա, ըսի գիլու աչքերն ին, բայց օր ձենն լսի հասկցա, օր ավտոյա: Եկավ, եկավ, տենամ հերըս ա: Նոր մեշոկներս թալի տրակտոր, ես էլ նստա ու էգանք:
-Տատ, բա էդ վիջագով իմալ է՞ր կերտեր դաշտ:
-Հա ի՞նճ կեղներ, 8 ամսկան ենք հղի, էլի:
-Վա՜յ, տատ,- լսվեց բոլոր կողմերից գոհունակությամբ:
Տատս վերցրեց վառարանի վրա դրված կարտոֆիլներց մեկը, աղ լցրեց և տվեց մեզնից ամենափոքրին:

…Երեխաները նորից սկսեցին աղմկել:

Ապրիլ 6, 2017 

davit ayvazyan

ԺԱՄԱՆԱԿԸ

Ժամանա՞կն է գնում արագ, թե՞ մենք ենք արագ ապրում, երևի մենք ենք արագ ապրում: Ժամանակը նման է պտտվող անիվի, ինչ-որ մի բան կորչում է որոշ ժամանակ, բայց հետո կրկին հայտնվում է որոշ ժամանակով, հանճարը մահանում է, գալիս է նոր հանճար:

«Ուշ-ուշ են գալիս, բայց ոչ ուշացած,
Ծնվում են նրանք ճիշտ ժամանակին,
Բայց ժամանակից առաջ են ընկնում,
Դրա համար էլ չեն ներում նրանց…»

Որոշ մարդիկ մնում են կայուն:

Միշտ ցանկանում ենք հետ տալ ժամանակը, որպեսզի կրկին ներկա լինենք ուրախ պահերին, չհասկանալով, որ դեռ էլի ուրախ պահեր ունենք ապրելու: Դժգոհ ենք ժամանակից, որովհետև ժամանակը գնում է դանդաղ, իսկ մենք ուզում ենք արագ ապրել: Երանի վաղը այս ժամին, երանի մի շաբաթ հետո այս օրը, կանցնի մի օրն էլ, մի շաբաթն էլ, երանի երեկ այս ժամին, երանի նախորդ շաբաթ այս օրը…

2015/11/17

serine harutyunyan

Բաց մի թող, որ չգնա

Երբևէ պատկերացրե՞լ ես քո կյանքն առանց քեզ համար թանկ մարդու, կամ ուղղակի նրանից հեռու: Դե, հա: Մի քիչ դժվար է: Կամ, մտածե՞լ ես, այ, այդ թանկ մարդիկ ովքեր են: Ինչպե՞ս հայտնվեցին քո կյանքում: Ինչո՞ւ են քեզ համար դարձել թանկ, դարձել կարևոր: Իսկ այդ թանկ մարդկանց մասին մտածելիս մտածե՞լ ես, թե դու իրենց համար ինչքան կարևոր ես, կամ ընդհանրապես, կարևո՞ր ես, թե՞ չէ: Երևի քեզ համար էլ թանկ մարդիկ մի քանի խմբի են բաժանվում, չէ՞: Կան, չէ՞, մարդիկ, ովքեր չգիտես էլ ինչու, քեզ համար շատ թանկ են, ու դու սիրում ես նրանց, որովհետև սիրում ես: Սիրում ես, ու վերջ: Ու երևի կլինեն մարդիկ, առանց ում դու ուղղակի քեզ չես պատկերացնում, քեզ կիսատ ու միայնակ ես զգում: Ու կան մարդիկ, ովքեր միշտ-միշտ քո մտքում են, ովքեր քո սրտում են, քո աղոթքներում: Ովքեր միշտ քո կողքին են անկախ նրանից՝ հեռու են, թե մոտ: Ու երևի մեկին, կամ մի քանիսին էլ բախտը մի քանի անգամ է ժպտացել, երևի… Նրանք այդ բոլոր խմբերում էլ տեղ ունեն, մեկում՝ քիչ, մեկում՝ շատ, մյուսում՝ ավելի շատ: Բայց երևի մարդ ինչ-որ երկար, երբեմն էլ փորձություններով լի ճանապարհ պիտի անցնի, ու հետո դառնա կարևոր մեկը: Մի օր էլ հանկարծ հասկանում ես, որ այդ մարդը քո մի մասնիկն է, հասկանում ես, որ անգամ քո ամենաանկեղծ ժպիտներն են այդ մարդու համար: Ու մի օր երևի կհիշես ամեն ինչ, ամենասկզբից… Ինքդ քեզ վրա կծիծաղես ասածդ առաջին խոսքերի համար, կհասկանաս, թե ինչպես սառն ու անտարբեր խոսքերը դարձան ամենաջերմը, կհիշես՝ ինչպես ծանոթացաք, ինչպես մտերմացաք, ու կհասկանաս, թե ինչպես առանց այդ կարևորի երևի անգամ չկարողանաս էլ ապրել, կամ գուցե ապրես, բայց ապրածդ կյանքը անգույնից էլ ավելի անգույն լինի: Երևի առանց այդ թանկի այն կարմիրը, կապույտը, դեղինն ու մյուս բոլոր վառ գույները կկորչեն կյանքիցդ, կամ ուղղակի կթաքնվեն սևի ու մոխրագույնի հետևում, երբեմն էլ քեզ կնայեն ու կծիծաղեն վրադ:

Հըը՜մմ, երևի շատ փիլիսոփայեցի: Եկեք ուղղակի կարևորենք մեր կարևորին, ամուր-ամուր բռնենք նրան ու բաց չթողնենք, պահենք մեզ մոտ: Ու եկեք սիրենք մեր կարևորին, սիրենք ամբողջ հոգով, սիրենք առանց կասկածների ու վերապահումների: Սիրենք անշահախնդիր, առանց ակնկալիքի: Ու եկեք ասենք մեր կարևորին, որ իրեն շատ ենք սիրում ու հիմարի պես չմտածենք, թե նա դրա մասին գիտի:Դե, հենց հիմա, առանց վայրկյան կորցնելու մոտեցիր, կամ զանգիր, կամ գրիր նրան, ասա, որ շա՜տ-շա՜տ ես սիրում…

Հա, ու եթե բախտդ բերել է, ու դու նրան գրկելու հնարավորություն էլ ունես, գնա, խեղդելու աստիճան ամուր գրկիր ու էլ բաց մի թող, որ չգնա: Հա՜-հա՜, բաց մի թող, թե չէ՝ կգնա: Բաց մի թող, որ չգնա…

 Մարտ, 2017

IMG_353

Տո՜, տո՜, տո՜…

-Ես Հռիփսիկ Հայրապետյանս, է՜, Խաչատրյանս…

- Տո՜, տո՜, տո՜…Այ կնի՞գ, էլի սկսեցի՞ր: 57 տարի կյանքս կերար, իմ փառավոր,  թագավոր ազգանունս չէիր ուզե` չգայիր զագս:

-Է՜հ, ըշտը` էշ խելքս սեմ, էլի: Մադոս կսեր էլի, որ իսան չես, ես չլսի, ելա հետդ եկա: Համ էլ սին` խելոք տղա  է, ինչ ուզեմ` կրամ ենեմ, էն էլ սպես դուս եկավ:

Ահա այսպես էլ սկսվեց իմ հարցազրույցը տատիկիս ու պապիկիս հետ: Պապիկս ամեն հարցի պատասխանը սկսում էր «տո՜, տո՜, տո՜» ասելով: Դա նրա ամենասիրելի արտահայտությունն է: Իսկ երբ խոսքը գնում է Մադո պապիկի մասին (նա տատիկիս մեծ եղբայրն է), պապիկս սկսում է  ավելի  մտածված արտահայտվել, որպեսզի ցույց տա, թե միևնույնն է, առավել է նրանից:

Նրանց հավերժական պայքարը  հասակի մեջ է: Պապիկս ցածրահասակ մարդ է, իսկ Մադո պապին շատ բարձրահասակ: Պապիկս մեկ էլ կասի.
-Մարդ բդի իմ պես մինիատյուրնի եղնի: Չէ, բը` Մադոյի պես  երկար:
Ես փորձում էի  նրանց հետաքրքիր  կյանքը բացահայտել, բայց  հարցազրույցը սկսվեց  կռվով, որը մեզ ուղեկցեց ողջ ընթացքում:

-Պապ, ի՞նչղ եղավ, որ տատիս առար:
-Դե, բալա ջան, հարուստ էին, հերը ջաղաչ ուներ, լիքը ալուր ունեին, առա:
-Տատ, ի՞նչղ եղավ, որ  պապին առար:
-Բալա ջան, էման սիրուն տղա էր, առա:

Պապս հեռվից հավելեց:
-Դե սիրահարվանք, առանք:
Տատս գոռաց:
-Յա, այ տղա, եքա 80 տարեկան բիձա ես, ռոմանտիկադ բռնե՞ց: Ես քեզի չեմ սիրահարվել, եղա՞վ, եդիկ միշտ հիշե:

Դե իմ հարցազրույցը վերածվեց  «սիրել եմ, չեմ սրել» վերնագրով մի կռվի: Ինչքան էլ ասեն, որ չեն սիրել, միևնույնն է, իրենց արարքները լրիվ ուրիշ բան են ցույց տալիս:

Սիրո մասին անիմաստ փիլիսոփայելու փոխարեն պատեմ մի կյանք:

Տատս ու պապս միասին են արդեն 57 տարի: Մենք տոնել ենք արծաթե հարսանիք, ոսկյա հարսանիք ու հստատ ադամանդյա հարսանիք էլ  կտոնենք:
Տեսնենք` իսկական սերը որն է:

Մի անգամ տատիկենցս տան տանիքի վերանորոգման համար  Վանաձորից եկել էին մի քանի երիտասարդ տղաներ, մի 20-22 տարեկան: Նրանք տատիկիս ու պապիկիս հետ շատ էին մտերմացել, բայց ինչպես պապիկս  փաստում է, ավելի շատ տատիկիս: Մի անգամ պապիկս ինձ տարավ գաղտնի խորհրդակցության:
-Բալա ջան, եկե ըսման ձեռը քցել էր տատիդ ուսին, կարճ շորթիկը հագը, մե գլոխ հռհռացին: Սաղ կյանքը իմ հետս ըդման չհռհռաց:

Ես  հազիվ ծիծաղս  զսպեցի, որպեսզի պապիկիս չվիրավորեմ: Բա սիրում է, բա հիսունյոթ տարվա կնիկն է, բա կխանդի: Գնացի տատիկիս  պատմեցի ծիծաղելով, բայց, իհարկե, չպետք է նման բան անեի: Մեկ էլ տատս զայրացավ, գնաց դուռը բացեց ու…
-Կնիգը բդի ծառից կախված եղներ, դու էլ գայիր թռնեիր-թռնեիր չհասնեիր:
Ես ինձ շատ վատ զգացի, խաբարբզիկի պես եկա ամեն ինչ խառնեցի իրար, բայց պապիկս իրավիճակը հարթեց, գրկեց տատիկիս, ու ծիծաղեցին միասին:
Այսպիսի փոխադարձ հարգանքը ու սերը արդյունք է այսքան տարվա միասին ապրած լավ ու վատ տարիների: Միասին գյուղից գյուղ տեղափոխվել, միայնակ տուն կառուցել, պահել-մեծացնել վեց երեխաներին:

Կառուցվել է թանկարժեք ժառանգություն՝ սեր, հարգանք, ընտանեկան ջերմություն, 15 թոռնիկներ, 10 ծոռնիկներ:

Հ.Գ. Ու այսօր այդ սիրելի թոռներից մեկի ծնունդն է: Շնորհավոր:

Սեպտեմբեր, 2016

anushmkrtchyan

Կյանքն ապրելու համար է

Շնչե՛ք, մարդիկ: Զգո՞ւմ եք: Զգո՞ւմ  եք, թե կյանքն ինչ միապաղաղ է դարձել: Ասում են, կյանքը սահմաններ չունի, բայց մարդիկ են այն սահմանափակում: Մարդիկ ձգտում են ամեն ինչ «քառակուսի» դարձնել:

Իսկ  ինչո՞ւ: Եթե կարելի է լինել «ուղիղ»-ի նման անսահմանափակ, ապա ինչո՞ւ լինել «հատված», որն ունի թե՛սկիզբ, թե՛ վերջ:

Ուղղակի փորձե՛ք նոր շունչ տալ կյանքին: Փորձե՛ք ուրիշ օդ շնչել : Պետք չէ ամենուրեք թթվածին փնտրել: Ուրիշ շնչելու բան գտե՛ք, մարդիկ: Դա շատ հեշտ է: Ուղղակի նայեք ձեր շուրջը ուրիշ աչքերով: Պարզապես դուրս հանեք ձեզ կապանքներից: Թույլ մի՛ տվեք, որ կյանքն իր օրենքներով իշխի ձեզ, դուք ինքներդ նոր օրենքներ մտցրեք կյանքի օրենսգրքում ու ստիպեք, որ ինքը ենթարկվի ձեր օրենքներին: Պարզապես փորձեք ուրիշ լինել ու կզգաք ուրիշ լինելու քաղցրությունը: Մի ձգտեք լինել բոլորի նման: Նմանությունը ձանձրույթ է առաջացնում:

Ուղղակի շնչե՛ք կյանքը: Թողե՛ք, որ այն թափանցի ձեր հոգու ամենահեռու հատվածներն ու ողողի լույսով ձեր էությունը: Նոր գույներ վերցրե՛ք ու ներկե՛ք ինքներդ ձեզ՝ վառ ու լուսավոր գույներ: Ձգտե՛ք  բարուն, ու թու՛յլ տվեք , որ  այն ձեր մեջ հաղթի չարին:

Երբեմն պետք է ապրել կյանքը: Դա այն է, ինչ մենք մոռանում ենք անել: Մոռանում ենք, որ կյանքն ապրելու համար է: Ու առհասարակ, շատ ենք մոռանում ու շուտ-շուտ:

Մեկ-մեկ մեղր կերե՛ք ու հիշեք չմոռանալ ապրել…

 

 Հուլիս, 2016

Ani Harutynyan

Փոխվե՞նք

Մութն էլ կարծես իմ կողմից էր այսօր. սպասվածից էլ շուտ իջավ։ Չնայած մութն այդքան էլ տեղին չէ, ավելի ճիշտ կլինի ասել խավարը։ Հազիվ էին ուրվագծվում մարդկանց կերպարանքները։ Պատուհաններից երևացող լույսերը մի տեսակ պայծառ էին. ուզում էին ազատվել վարագույրե պատնեշից ու ավելի ուժեղ լուսավորել արտաքին խավարը։ Ահա այնտեղ մի տուն կա, երևում է՝ ինչպես է վարագույրը պար գալիս. տանը չարաճճի երեխա կա։ Լույսի աչքն էլ լույս. ճանապարհ է բացվում։

Հաճախ չեք տեսնի ինձ գյուղի փողոցներում այս ժամերին, բայց եթե տեսնեք, չնեղանաք, որ ի պատասխան ձեր բարևի մի ցրված հայացք ստանաք։ Ինքս էլ չգիտեմ՝ ինչն է ստիպում այդքան շատ զգալ երեկոյի այդ ժամը, փողոցը, սառը օդը, իմ մտքերը։ Հուզվելու աստիճան շատ։ Ինձ թվում է՝ ոչ ոք այդքան չի զգում։

Քայլում եմ։ Գյուղում մի շենք կա, տարիներ առաջ այրվել է, ու անունը հենց այդպես էլ կնքել ենք՝ «վառված շենք»։ Տարիները կարծես արհամարհանքով թարս նայել ու անցել են այդ շենքի կողքով կամ, որ ավելի վատ է, դեռ մի քանի անգամ էլ հարվածել նրան։

Ինչ-որ մեկի կյանքին է նման այդ շենքը՝ լքված, տխուր, անէ։ Կյանք, որի կողքով ամեն օր ավելի պայծառ ու լուսավոր կյանքեր են անցնում՝ իրենց երջանկության մեջ չնկատելով, չզգալով նրա ցավը։ Ես էլ շատ եմ անցել, չեմ էլ նայել նրա կողմը։ Բայց այս երեկո խավարի մեջ շենքն ավելի տխուր տեսք է ստացել, մանավանդ այսօր, երբ կարծես ինչ-որ մի բան ստիպեց ինձ նայել ու մտածել նրա մասին։ Ինչքան է այն խորհրդավոր, առեղծվածային, վախ ներշնչող, ամբողջությամբ սպասում դարձած։

Սովորական ճանապարհից ավելի բարձր է տեղակայված. դիրքն ավելի ազդեցիկ է դարձնում։

Ուշադիր նայում ես ու լսում. պատերն իրենց ներսում դեռ պահում են բնակիչների աղմուկն ու երեխաների զվարթ ծիծաղը։

Հա, ասում էի՝ մենք անցնում ենք ու չենք մտածում օգնել այն կյանքերին, որոնց ընդամենը մի կայծ է հարկավոր։ Մեր մեծ լույսից մի փոքր հույս։

Անտարբեր ենք։

Փոխվե՞նք։

 

 Մայիս, 2017 

valentina

Հազար ու մեկ գիշերներից

Շատ ուշ էր, երբ ծնողներիս հետ վերադառնում էի տուն:

-Դու ինձ չսովորեցրիր մեքենա վարել: Էս անտերը շատ կարևոր է: Ինչի՞ վատ կլիներ, որ վարել իմանայի: Առևտուրն էլ կանեի, ըըը… Առևտուրն է․․․ Ըըը․․․ Առևտուրն էլ:

Պապան լուռ էր:

-Ես չեմ հասկանում, էս մեքենայի եղածն ի՞նչ է, որ չսովորեցի: Ախր, սա էնքան հեշտ է: Մի կոճակ ես սեղմում, մի ղեկ ես թեքում, մեկ-մեկ էլ էստեղ ես սեղմում, որ ուզում ես կանգնես: Վերջ: Իսկ դու մի օր ժամանակ չգտար, որ ինձ սովորեցնես:

Պապան էլի լուռ էր: Գրողը տանի, ոնց եմ հասկանում նրան:

-Հեսա վաղը դու կգնաս աշխատանքի, ես կփորձեմ վարել քո մեքենան: Էսպես չի կարող շարունակվել, կամ էլ վարորդական դասեր կվերցնեմ ու կգնամ սովորելու: Ես էլ եմ ուզում մեքենա վարել իմանալ, ես էլ եմ ուզում առևտուր անել:

Հանկարծ հայրս անջատեց շարժիչը: Սկզբում ոչինչ չհասկացա, ու նաև` թե ինչի կանգնեցինք, որովհետև շատ հեռու էինք տնից, իսկ մոտակայքում կանգնելու որևէ առիթ չկար:

-Իջի՛ր,- ասաց հայրս մեքենայից իջնելով:

-Ո՞ւր,- հարցրեց մայրս:

-Հենց հիմա սկսում ենք դասերը: Հենց հիմա էդ մի կոճակը սեղմիր, մի ղեկը թեքիր ու մի սեղմակը սեղմիր, երբ ուզես կանգնել: Հենց հիմա:

Ես էլի չէի հասկանում, թե ինչ է կատարվում իրականում, ու էն սերիալի դերասանների պես ուզում էի անընդհատ ասել. «Ոնց որ կինոյում լինենք» կամ «Ոնց որ կյանքս կինո լինի»:

-Հիմա ես պատրաստ չեմ,- լսվեց մամայի արդեն ցածր ձայնը:

-Ի՞նչ է պետք մի կոճակ սեղմելու համար: Դա հեշտ է, սկսիր:

Ես շարունակում էի ծիծաղել, որովհետև երբեք ծնողներիս նման իրավիճակում չէի տեսել: Ու ամենաանսպասելին այն էր, որ մայրս մոտեցավ ղեկին:

-Գոնե գուգլի որոնումների պատմությունը ջնջեի,- բարձր մտածում էի ես,- հեռախոսս ինձ հետ կդնեք, նոթբուքս, գրքերս ու թերմոսս ոչ մեկին չտաք: Հա՜, գրպանիս էն 230 դրամն էլ կտաք ձրիակեր եղբորս, որ վաղը առավոտ չարթնանա ու ամբողջ տան մեջ գոռա, թե հաց ուտելու փող է պետք: Գոնե վաղը թողնի մարդավարի արթնանանք, ը՜, բայց ինչպես միջին վիճակագրական դիակ:

-Վա՜յ դե,- արձագանքեց մայրս:

-Կոճակը չես սեղմո՞ւմ՝ գնանք:

-Պապ, մաման կատակ էր անում: Ախպերական, քշի գնանք, ես փոշմանեցի, էն 230 դրամն էլ չարժի էդ ձրիակերին տալ:

-Չէ, ես կսպասեմ,- պատասխանեց հայրս:

Մաման նստեց ղեկին, հայրս արագ մյուս կողմից նստեց կողքը: Գրողը տանի, 230 դրամս:

-Գնո՞ւմ ենք,- հարցրի ես:

-Ոչ, սկզբից պետք է կապենք ամրագոտին,- սկսեց ժամանակ շահել մայրս:

-Կապեցինք,- պատասխանեց հայրս:

-Ես էլ կապե՞մ,- հետևի նստարանին նստած՝ կրկին հարցրի ես:

-Դու էլ կապիր, նոր կգնանք,- ասաց մայրս կրկին ժամանակ շահելու ցանկությամբ:

Ինձ համար ամեն ինչ ավելի բարդ էր թվում, քան կյանքը սերիալի դերասանների համար: Մայրս, ով կյանքում լվացքի մեքենայից բացի ուրիշ ոչինչ չէր վարել, հիմա նստած էր ավտոմեքենայի ղեկին, ու մեզ պատրաստվում էր տուն հասցնել: Անցյալում մնացին բոլոր տնայինները, որոնք րոպեներ առաջ հանձնարարեց դասախոսս: Կարծես մորս ներշնչած լիներ Պաուլո Կոելյոն, ով ասել էր՝ եթե մի բան ես ուզում, ողջ տիեզերքն է նպաստում ցանկությանդ իրականացմանը: Բայց էս անգամ ոչ տիեզերքն էր մայրիկին փրկելու, ոչ էլ ալքիմիկոսը, որովհետև ոչ մի կոճակ էլ չկար:

-Բա չես սեղմո՞ւմ՝ գնանք:

-Չէ:

Ողջ ճանապարհին մտածում էի՝ ինչքան խենթ են ծնողներս, ինչքան սիրուն ու ինչքան հետաքրքիր: Մտքերս հօդս ցնդեցին, երբ տուն հասնելուն պես նկատեցի նոր դրամահավաք սկսած փոքրիկ եղբորս:

-Հիմա ի՞նչ ես անում:

-Դու փակվիր, կասեմ:

Փոքրիկ աբորիգենը ուշադիր նայում էր մայրիկի ու հայրիկի հոգնած ու մտազբաղ դեմքերին.

-Ես մի բան եմ հասկացել:

-Ի՞նչ,- միաձայն հարցրին ծնողներս:

-Թե ով է ձեզանից շատ աշխատում:

-Ո՞ւ,- հարցրի ես:

-Պապան ամեն օր աշխատավայրում իր համար հանգիստ նստած աշխատում է, իսկ մաման տանը ամբողջ օրը գործ է անում, բայց ոչ մի վարձատրություն չի ստանում: Չնայած, ասում է, որ իր վարձատրությունը մեր սերն ու ջերմությունն է: Մաման ավելի շատ է աշխատում, քան պապան:

-Ո՞ւ- էլի հարցրի ես:

-Ու դրա համար էսօր միայն պապան կտա վաղվա հաց ուտելու գումարը:

-Միայն այսօ՞ր,- ոգևորված հարցրեց մայրս:

-Մեր կազմակերպությունը միայն այսօրվա համար է հաշվարկներ անում, վաղվա օրը այլ հաշվարկ է,- խիստ գործնական տոնով պատասխանեց փոքրամարմին աբորիգենը:

Իսկ Մարկեսը պատուհանից նայելով լուռ ժպտում էր, ասելով.

-Սեր եմ ասել, է…

 

Հոկտեմբեր, 2018

Հուշերիս կղզին

«Ժամը ո՞նց իմացար, այ տատ»: Մեղավոր նայում է ինձ,

նայում է վերև՝ արևին, հետո գնում է մանրաքայլ:

Իսկ մենք հաց կտրելու մեքենա էլ ենք հորինել:

Վարդգես Պետրոսյան

 

…Նստում էր պատուհանի տակ ու դուրս նայում: Դպրոցից տուն ճանապարհս միշտ ընդհատվում էր նրանց տան մոտ, նայում էի պատուհանից ներս, ժպտում, հետո վազում-նստում կողքին, ու նա ինձ պատմում էր պատմություններ, պատմում էր իր կյանքից, անցյալից ու ներկայից: Եվ հենց նա էր ինձ համար ամենալավ գրողը, բանաստեղծը, ամենալավ հեքիաթասացը: Ախր, նա ինձ պատմելու այնքան բան ուներ: Տա՜տս….

Հուշերիս մեջ նա ամրացել է մյուսներից տարբեր, ուրիշ լույսով շաղախված, մի քիչ էլ խառնված Անանյանի գրածներին, որ էլի իրենից էի լսել: Որքան նման էին այդ պատմվածքները տատիս հեքիաթ-կյանքին, համենայնդեպս, ինձ այդպես էր թվում: Լսում էի, լսում, ու մտքերս խճճվում էին, խառնվում ու մի անքանդելի կծիկ դառնում: Հետո, մի օր էլ նույն ձևով մտքերիս կծիկը տեղավորվեց հուշերիս դարակներում, ամուր-ամուր կողպեցի սրտումս, որ էլ երբեք չբացեմ, որ չկորցնեմ նրանց: Միայն մի օր երևի կբացեմ դարակները, որ նորից կարդամ Անանյանի գրածները, քանդեմ հուշերիս կծիկն ու այն դասավորեմ այնպես, որ էլ չխճճվեն հիշողություններս, որ «Հովազաձորի գերիները» չգան-չխցկվեն տատիս հեքիաթ- կյանքի մեջ:Բայց չէ, կյանքը հեքիաթ չի, կյանքի վերջում հեքիաթների պես երկնքից երեք խնձոր չի ընկնում, տատիս կյանքի վերջում էլ չընկավ… Հա՜, նրա կյանքն էլ հեքիաթ չէր…

…Հետո գնում էինք այգի, նա վերցնում էր քաղհանն ու աչքերիս մեջ ձուլվում բնությանը, հողին ու ջրին, ամեն ծառ ու թփի հետ նա իր սրտից մի մասնիկն էր դնում. երևի հենց դա էր պատճառը, որ իր աճեցրած մրգերն ամենահամեղն էին ինձ համար, ամենալավը…. Նա էր ինձ համար ամենալավը:

Ինչ հետաքրքիր բան է, չէ՞, կյանքը, ո՞նց է ներկան այդքան արագ կարողանում հիշողություն դառնալ, իսկ հետո, հետո ուղղակի մոռացվել… Չէ՜: Հիշողությունները մեզ չեն լքի, չէ՞ որ առանց նրանց կյանքն անիմաստ պիտի լինի, դատարկ ու խավար, առանց հիշողություն կյանքն անպետք կդառնա:

Նա էլ իր հիշողություններով ապրում,ի՞նչ կլիներ, եթե նա էլ իր սրտի դարակներում ամուր չփակեր հիշողությունները, որ հազվադեպ էր բացում, միայն վերհիշելու, ինձ, քրոջս ու եղբայրներիս պատմելու համար:

…Միասին քայլում էինք, խոսում, հետո գալիս, նստում մի հին աթոռի վրա, ու նա ինձ էլի պատմում էր, պատմում էր երկար ու ամեն ինչի մասին, ինչքա՜ն բան էի սովորում նրա պատմածներից, ոնց էի հիանում նրանով, իսկ նա, նա դեռ պատմում էր, պատմում էր, մեկ-մեկ կռիվ տալով դավաճանող հիշողության հետ, մեկ-մեկ ժպտալով, բայց միշտ-միշտ թախծոտ հայացքով ու դողացող, վշտից չորացած ձայնով, իր ձեռքերի նման:

Նայում էի նրան ու զարմանում, թե մի մարդու մեջ ինչպես կարող են այդքան լավ բաներ լինել, այդքան բարություն, ջերմություն ու սեր: Ինչպես կարող է անծանոթ մարդուն ուղղված, կամ նրանից ստացած ընդամենը մի բարևն այդքան երջանկացնել մարդուն:

Այդ ինչպե՞ս… Դե հա, նրան երջանկացնում էր:

Հոկտեմբեր, 2016 

 

anahit ghazakhecyan nor

Անսովորի մասին

Սա սովորական փոքրիկ խոհանոց է:

Սովորական սեղան, չորս աթոռ, կիսամթություն ու դեղին լամպ:

Սա սովորական կիտրոնով թեյ է:

Ու սովորական բաժակ:

Որից սկզբում սովորական գոլորշի է բարձրանում:

Լեզուն վառելու սովորական երևույթն է, որ ամեն անգամ կրկնվում է:

Այստեղ սովորական համակարգիչ է դրված, որտեղ հազար ու մի ցնդաբանություն կա՝ նկարների, պոեմների, գրքերի տեսքով: Սա ամենասովորական համակարգիչն է, որը բացելիս մտքիդ ծայրով անպայման միշտ նույն բանն է անցնում: Կամ նույն մեկը:

Այստեղ սովորական գազօջախ կա, որը վառված է, որովհետև այսօր ցուրտ է: Կրակի վրա թեյնիկ կա, որը պարզապես չի կարող չլինել:

Այստեղի մենակությունը սովորական է, որովհետև մենակությունը երբեք, միշտ հիշիր, ախր, երբեք անսովոր չի լինում: Մեր մարմնի, հոգու, տան ձևերը սովորում են դրան, ու չլինելու դեպքում մենք անգամ ստեղծում ենք այն:

Սեղանի դիմաց սովորական պատուհան է, որտեղից երևում է աշխարհի ամենասովորական քաղաքը: Բայց դու կարծես սովոր ես այդ քաղաքին: Կարծես դու ծնվել ես այդտեղ ապրելու համար, ու կարծես քո մարմինը հաշվարկված ճշգրտությամբ համապատասխանում է սալահատակին, տրոլեյբուսին, կինոյի հին շենքին:

Սա սովորական միհոգանոց երեկո է:

Այստեղ հայելի կա, որի մեջ արտացոլվողի սանրվածքը մեկ-մեկ փոխվում է: Ուրիշ ոչինչ:

Սրանք սովորական հիշողություններ են, իսկ խոհանոցի էդպես էլ չանջատվող լույսը՝ դրանց սովորական հետևանքը:

Այստեղ հաճախ միանում է “Can’t get out of my head” երգը: Այստեղի պատերը նույնիսկ հուշում են այդ երգի մասին:

Սա օդը կտրող սովորական թախիծ է, որին ամեն օր ձեռքով ես բարևում:

Փռշտոց՝ առանց առողջություն ասելու ակնկալիքի:

Սրանք կյանքին կապող հերթական ամենասովորական տողերն են, ամենասովորական բաները, որոնք կարող էի ասել: Որոնք հնարավոր է լսել:

Մարտ, 2017

narek babayan

Ի՞շթար ես, է

Ոնց էլ չլինի, ձեր կյանքում գոնե մի անգամ ինչ-որ բանից բողոքած կլինեք։ Ու չփորձեք հակառակը համոզել, ես գիտեմ, որ հաստատ բողոքած կլինեք։ Մենք ապրում ենք մի երկրում, որտեղ քարերից հետո բողոքն է իշխում։ Բոլորը միշտ, ինչ-որ բանից բողոքում են։ Կրակն ես ընկնում՝ մեկին հարցնում ես. «Ո՞նց ես»։ Լավագույն դեպքում դուք կստանաք` «Էլ ո՞նց պիտի լինեմ, ինչպես միշտ»։ Իսկ վատագույն դեպքում դուք մի երկու ժամով «ընկղմվում եք» այդ մարդու կենսագրության սև էջերի մեջ։ «Էս վատ ա, էն վատ ա, երկիրը երկիր չի», և այլն։ Հիշում եմ, երբ հայրս իր ծանոթներից մեկին հարցրեց. «Ո՞նց ես»։

-Ի՞շթար ես է, պատմի` շկամ…

-Էն ընչի՞ խարցուցիր, մկը լալը-շիվանը կտնեմ՝ կմնաս ծեռս շիվար։

Իրոք, ես արդեն հոգնել եմ։ Դպրոցականները դասերից են բողոքում, մեծահասակները՝ աշխատանքից, ծերերը՝ թոշակից։ Դե ես էլ սկսեմ բողոքել, տեսնեմ` դուրներդ գալի՞ս է, որ այդքան բողոք եք լսում։

«Գարունը ցեխ ա, ամառը շոգ ա, աշունն անձրև ա, ձմեռը` ցուրտ։ Սենց ո՞նց ապրենք»։ Այս խոսքերով սկսելու եմ բոլորին զզվացնել, որ հասկանան՝ ոչ ոքի հաճելի չի բողոքներ լսել, հերի՛ք է։  Վերջերս մի հետաքրքիր բան եմ տեսել համացանցում։ Հզոր մեքենայի վարորդը ուղղաթիռ էր ուզում, որ առանց խցանումների այստեղ ու այնտեղ գնար։ Ավելի համեստ մեքենայի վարորդը ավելի լավն էր ուզում։ Հեծանվորդը մեքենա էր ուզում, թեկուզ ամենավատը։ Հետիոտնը հեծանիվ էր ուզում… Եվ այդ ամենին հետևում էր մի հաշմանդամ, ով ուղղակի քայլել էր ուզում։ Ասածս ի՞նչ է։ Շուրջներդ նայեք, ուրախացեք նրանով, ինչ կա։ Հետևեք եղբորս օրինակին։ Նա «Ո՞նց ես» հարցին միշտ պատասխանում է` «Շատ լավ»։ Եվ ես նրան դեռ տխուր վիճակում չեմ տեսել։ Լավատես եղեք, ու ամեն ինչ լավ կլինի… էհ, հոգնել եմ նյութեր գրելուց։ Ուզում եմ տնօրեն դառնալ։