-Տասնհի՞նգ…

Բոլորն ապշում են, երբ ասում եմ, որ մեր ընտանիքը տասնհինգ հոգուց է բաղկացած: Չփորձես համոզել, որ դու էլ չզարմացար: Բնական է, բոլորն էլ այդպես են արձագանքում: Իսկ երկրորդ բանը, որ ասում են, միշտ լինում է «երանի քեզ»-ը: Համոզված եմ, որ գլխումդ մի հարց ծագեց. ովքե՞ր են այդ տասնհինգը: Երեք հայրերս, երեք մայրերս, երեք քույրերս, երեք եղբայրներս, տատիկս, պապիկս ու ես: Կանխեմ հաջորդ հարցդ՝ ասելով, որ երեք հայր, մայր ասելով նկատի ունեմ նաև հորեղբայրներիս ու նրանց կանանց: Բայց խոստացի՛ր, որ այդ հարցը ինձ երբեք չես տա, որովհետև այն ահավոր նյարդայնացնում է ինձ:

Բան չհասկացար, չէ՞: Մի՛ նեղվիր, նույնիսկ հազար տարվա ընկերներս չգիտեն, թե այդ երեքից որն է իմ կենսաբանական (մի քիչ կոպիտ բառ եմ ընտրել) հայրը, մայրը, քույրը կամ եղբայրը: Ես էլ նոր-նոր եմ սկսել տարբերել: Ոչ ոք մեղավոր չէ սրանում, ախր, ինչպես Գ. Մահարին կասեր, շատ «ալիֆրանկա» ընտանիք ունեմ: Բայց ես հպարտ եմ իմ տասնհինգով, սա ինձ համար սուրբ թիվ է, և վայ նրան, ով կհանդգնի «խաղալ» այդ թվի հետ: Այս առիթով մի դեպք պատմեմ:

Հինգերորդ դասարանում ռուսերենից հանձնարարել էին գրել շարադրություն «Իմ ընտանիքը» վերնագով: Ես էլ հպարտ-հպարտ գրել էի մեր մասին, որ դպրոցում կարդամ ու գոռոզանամ: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ուսուցիչս չթողեց կարդամ գրածս, իսկ երբ թվում էր մեծ ընտանիք ունեցող աշակերտներին, ինձ, շրջանցեց: Ես առարկեցի, իսկ նա ասաց.

-Մի եղբայր ունես, հայր, մայր, 4 հոգին ի՞նչ մեծ ընտանիք է:

Ես խիստ վիրավորվեցի. իմ ընտանիքը ոչ միայն դասարանիս, այլև ամբողջ գյուղի ամենամեծ ընտանիքն է: Իսկ ուսուցիչս էլ երևի չգիտեր, որ ընտանիք նշանակում է մի տանիքի տակ ապրող: Լավ, չեմ ուզում հիշել այս պատմությունը:

Հիմա նշեմ մեծ ընտանիք ունենալու լավ կողմերը, իսկ դու երանի տուր մեզ:

Առաջինն այն է, որ տանը երբեք մենակ չեմ մնում (վախենում եմ մենակությունից), երկրորդը՝ չեմ զբաղվում տնային գործերով. ճաշ չեմ եփում, չեմ ավլում, մի խոսքով՝ անհոգ եմ ապրում. չէ՞ որ ունեմ 3 մայր, նրանք էլ աշխատանքը 3 մասի են բաժանում:

Մանկապերտեզ չեմ գնացել, քույրերս ու եղբայրներս էլ. կարիք կա՞ր, մենք յոթ երեխա էինք, մեր տունն արդեն իսկ մանկապարտեզ էր:

Բայց այս 15-ի պատճառով անհարմարություններ էլ են ստեղծվում: Նախ, շատ են հերթերն ու խցանումները, միայն տոներին ենք բոլորով մի սեղանի շուրջ ճաշում, երբ հրավիրում են ինչ-որ տեղ, հիմնականում չենք գնում. 15 հոգով որտե՞ղ գնանք, իսկ մի քանիսին 15-ից առանձնացնելը դժվար է: Մի՛ անհանգստացիր, երբ ուզես մեզ հյուր գալ, արի՛, մեր տունը շատ մեծ է:

Երևի թե այսքանը ընտանիքիս մասին: Մինչ նոր հանդիպում:

Սպասի՛ր, խիղճս տանջում է, որովհետև մի բան էլ կա, որ պետք է իմանաս: Բայց խո՛սք տուր, որ ինձ սուտասան չես անվանի:

Իրականում այլևս մենք տասնհինգը չենք: Երկու քույրերս ամուսնացել են, երկու եղբայրներս ծառայում են հայոց բանակում, իսկ պապիկս մեկ տարի է, ինչ չկա:

Հավատա՝ ես քեզ չեմ խաբել, իրականում այդ ի՛նձ եմ խաբել, խաբում եմ, խաբելու եմ: Աշխարհում ամենաշատը վախենում եմ այն բանից, որ այս 15 թիվը կարող է նվազել: Ա՜խ, երանի մենք միշտ տասնհինգը լինեինք…

Բայց մի բան լավ հիշիր, որ երբ ինձ հարցնեք, թե մենք քանիսն ենք ընտանիքում, միշտ պատասխանելու եմ.

-Տասնհինգ…

Ինքս էլ չգիտեմ` ոնց հասկացա դա։ «Դա»-ն այն երևույթն է, երբ մեզ հետ կատարվող տարօրինակ բաները մի օր դառնում են սովորական։ Էս դեպքում տարօրինակը էն բառը չի, է, բայց երևի իմաստով ամենամոտն է զարմացնող երևույթ նկարագրելու համար։

Տարօրինակ ա, երբ ես հեռուստացույց եմ նայում (նայելը չի տարօրինակ, չնայած էս տեմպերով, էդ օրն էլ կգա) տնեցիների հետ: Ասենք, մի ֆիլմ։ Նայում եմ, նայում, ու մեկ էլ հանկարծ.

-80 000 դոլար,- պապին ասաց ու ակնթարթ տևող դադարից հետո, որը երբեք չես նկատի, եթե հազար անգամ նույն բանը լսած չլինես, երկարացնելով ավելացրեց,- պա~հ…

Դե, երևի տարօրինակ ա թվում, երբ տեսնում (լսում) ես առաջին անգամ։ Ինձ համար էլ տարօրինակ թվաց, երբ առաջին անգամ ուշադրություն դարձրեցի։ Լսեցի։ Հետո նայեցի պապիս աչքերին։ Հետո հետևելով նրա հայացքին, հասա էկրանին։ Հետո հետ եկա նրա դեմքին. պապս ուշադիր նայելով էկրանին միաժամանակ ինչ-որ բան ա մրմնջում։ Աաա~ … Վազող տողերն ա կարդում։ Ես էլ գիտեմ, թե կինոն ա նայում սենց ուշադիր։ 80 000 դոլարն էլ երևի, եսիմ ում, բնակարանի արժեքն ա, որը ամենայն հավանականությամբ,  վաճառվում ա ըստ վազող տողի հայտարարություններից մեկի։ Երևի ասում եք` հա, ի՞նչ։ Եսիմ։ Հիմա որ կողքից նայում եմ, տարօրինակ ա, մանավանդ, երբ դա ամեն օր ես լսում։ Բայց միաժամանակ էլ նենց սովորական բան ա ինձ համար։

Իսկ եթե ավելի ընդհանուր…

Մենք հաշվում ենք մեր տարիքը մեր մոլորակի՝ Երկրի, Արեգակի շուրջն արած պտույտների քանակով։ Մի՞թե Երկրի պտույտը կապ ունի իմ մեծանալու հետ։ Եթե ես 17 անգամ Արևի շուրջ պտտվել եմ, ուրեմն պարտավո՞ր եմ լինել 17-ամյա պատանի։ Եթե Վեներայի վրա ծնված լինեի, ուրեմն 30 տարեկան կհամարվեի, ինչ է, թե Վեներան ավելի արագ է պտտվում Արևի շուրջը։ Դե մարդիկ էդպես են պայմանավորվել։

Ես գիտական փաստեր չեմ ասում։ Ուղղակի մտածում եմ։ Մի՞թե տարօրինակ չէ, հիմարություն, աբսուրդ։ Բայց սովորական, շատ սովորական։

Էսպես շատ բաներ կարող եմ ասել։ Դուք էլ կկարդաք ու հազար սովորական տարօրինակություններ կհիշեք։

Էհ։ Ահագին մտածեցի ու մի բան հասկացա միայն։ Մարդիկ արդեն զարմանալն էլ են մոռանում։ Մտածում եմ` զարմանքը ամեն զգացմունքի հիմքում է։ Ճիշտ չի՞։ Հլը մի հատ դուք էլ մտածեք։

Հա, ու մեկ էլ. էս 17 տարվա մեջ մեկը նորմալ չզարմացրեց էդպես էլ ինձ։ Մի՞թե զարմանքն էլ դարձավ սովորական, ու ես էդպես էլ չզգացի դա…

Սովորական մի օր էր։ Ինչպես միշտ առավոտյան աչքերս բացեցի ու մտա ֆեյսբուք, և ահա տեսա մի բարեգործական ցուցահանդեսի գովազդ։ Առաջին հայացքից հավանություն տալով, ես նույնպես ուղարկեցի իմ լուսանկարները՝ այն լուսանկարները, որոնք արել էի Աղվերանի մեդիա ճամբարի ընթացքում։ Անցավ մի քանի օր և ահա գիշերը ժամը 11:15 ինձ զանգահարեցին։ Հոգնած վերցնելով հեռախոսը, սկսեցի խոսել, հոգնած դեմքիս միանգամից ժպիտ եկավ, ու անջատելով, սկսեցի տնեցիներին պատմել, որ ընտրել են իմ նկարներից` ցուցահանդեսի համար։ Քանի որ ես տեղյակ չէի պահել նրանց այդ մասին, սկսեցին հարցախեղդ անել ինձ։ Գրեթե 15 րոպե բացատրում էի, թե ինչպես է պատահել, որ մասնակցելու եմ ցուցահանդեսին։ Ահա եկավ ցուցահանդեսի օրը՝ անձրևոտ մռայլ եղանակ, բայց տրամադրությունս լիովին հակառակն էր, և ուրախ-զվարթ գնացի Հյուսիսային պողոտա։ Տեանելով, որ ոչ ոք դեռ չի եկել, զանգահարեցի: Փաստորեն մեկ ժամ շուտ էի եկել։ Եվ ահա հեռվից տեսա ցոցահանդեսի մասնակիցների խումբը։ Սկսվե՛ց։ Եվ իմ նկարները արդեն մոլբերտի վրա էին։ Ցուցահանդեսն անցկացվում էր բացօթյա, և անցորդները  անտարբեր չանցնելով նկարներիս կողքով,  հարցուփորձ էին անում նկարի պատմության մասին, իսկ ես պատրաստակամությամբ պատմում էի։ Ես ինձ հպարտ  էի զգում, քանի որ ամենափոքրն էի մասնակիցների մեջ։ Այդ օրվա ամենահիշարժան պահն այն էր, երբ ինձ նվիրեցին գիրք-ֆոտոալբոմ, որի մեջ ընդգրկված էին Անդրկովկասի հայտնի լուսանկարիչների աշխատանքները։

Հ.Գ. Չնչին հնարավորությունն էլ բաց մի թողեք։ Ինձ համար մեծ դաս  եղավ  այս  ցուցահանդեսը, քանի որ ես առաջին անգամ ինքնուրույն փորձեցի ակտիվ լինել, և համոզվեցի, որ ամեն բան սկսվում է նախաձեռնող լինելուց: Հավատացեք, ամեն ինչ ձեր ձեռքերում է։

-Նան, գիտե՞ս, ես ոսկե փողեր ունեմ ու որ մեծանա՜մ, գնալու եմ խանութ, ինչ ուզեմ` առնեմ: Ու մի պարկ կանֆետ ու մեկ էլ լիքը, շատ-շատ զենք առնեմ, որ խաղամ:
Սա իմ փոքր եղբոր երևակայությունն է, որը առավոտ շուտ ինձ քնից հանելուց հետո պատմում էր: Եղբայրս ինձնից 10 տարով փոքր է, բայց շատ հարցերում, հավատացե՛ք, ինձնից խելացի է: Ինչպես բոլոր փոքրիկները, ինքն էլ ունի պայծառ և աշխույժ երևակայություն: Գիտե՞ք, ամեն անգամ անկարգություն անելուց հետո, վազում, թաքնվում է իմ կամ քրոջս մոտ՝ նայած, թե ով է առաջինը բարկացել վրան: Երբեմն պատահում է, որ նույնիսկ նրան պաշտպանելու ընթացքում ես ու քույրս էլ ենք վիճում, բայց դե ամեն ինչ հարթվում է, երբ գնում ու տեսնում ենք, որ մեր վեճի ընթացքում եղբայրս հասցրել է նոր անկարգություն անել:

Ու նորից սկսվեց հավաքելը, քթի տակ փնթփնթալը, թե ինչու պետք է նա թափի, իսկ մենք հավաքենք, բայց դե, ինչ արած, դեռ փոքր է ու դեռ շատ բան չի հասկանում:
Եղբայրս շատ ընկերներ ունի ու կապ չունի` իր տարիքի են, թե չէ: Փողոցում նրա հետ զբոսնելիս միգուցե հանդիպենք անծանոթ մարդկանց, ու հանկարծ եղբորս բարձր ձայնը լսենք.
-Բարև, ախպեր, ո՞նց ես…
Բացի այս ամենից, նա նաև շատ արկածներ է ունեցել, չնայած իր տարիքին:
Ուրեմն մի անգամ նա իր նոր ընկերոջ հետ անհետացել էր: Մենք առավոտյան ժամը 11-ից մինչ 2-ը ամբողջ Ջերմուկով փնտրում էինք երկու 3 տարեկան երեխաների, և արդեն ուրիշ ճար չունենալով, ոստիկանություն զանգահարելուց հետո, ոստիկանները ասացին, որ իրենց տեղեկացրել են, որ անծանոթ երկու կին վերցրել են ու տարել իրենց տուն երկու երեխաների և խնդրում են տեղեկացնել երեխաների ծնողներին: Այսպես հայրիկս գնաց եղբորս տուն բերելու և այդ կանանց շնորհակալություն հայտնելու: Ամբողջ բակը սպասում էր
հայրիկիս և երեխաների վերադարձին: Մի խոսքով, երեխաները եկան տուն, բայց հայրիկս մեզ ցույց տվեց մի լուսանկար, որտեղ երկուսն էլ բառացիորեն ոտքից գլուխ ցեխոտ էին, ու մենք նայելով նրանց մաքուր  մարմնին, սկսեցինք հարցեր տալ: Պարզվեց, որ նրանք ցեխերի հետ խաղալով իջել և հասել էին  արդեն դեպի Կեչուտ տանող ճանապարհը, իսկ երկու բարեհամբույր կանայք նրանց ցեխոտ ու
մոլորված տեսնելով, տարել են իրենց տուն, լողացրել, ու երբ հայրիկս արդեն մտել է նրանց տուն, երեխաներն առոք-փառոք նստած են եղել սեղանի շուրջ ու իրենց համար անհոգ ու զվարթ թեյ ու կարկանդակներ են համտեսելիս եղել… Եղբայրս շատ չարաճճի է ու վառ երևակայությամբ, ու ես միշտ նրան այդպիսին կընդունեմ: Միգուցե երբեմն բարկանում եմ նրա արարքների վրա, բայց նրա շատ-շատ-շատ սիրում եմ:

Ուֆ, ջան, էսօր մուսաս էկել է, նստիմ ու գրեմ:

Դե, եթե հանկարծ ժամանակին չհասցնեմ գրել, ապա վերջ, կամ տրամադրությունս կընկնի, կամ ինչ-որ գործեր կանեմ ու կմոռանամ, կամ էլ մուսաս կփախնի:
Ուրիշների համար դա ինչ-որ ոգեշնչանք է կամ նմանատիպ բան, բայց ինձ համար` գրելու ցանկություն:
Գրելու ցանկություն ես փոքր ժամանակ երբեք չեմ ունեցել, անգամ երբ ինձ շարադրություն էին հանձնարարում գրելու, այնքան էլ չէր ստացվում, և ես ստիպված դիմում էի մայրիկիս օգնությանը:
Հետո արդեն, երբ մասնակցեցի Պատանի թղթակիցների ցանցի դասընթացներին, հասկացա, որ կարող եմ հուզել իմ ընթերցողին, սկսեցի գրել: Գրել ամեն ինչի մասին, ինչ-որ մտքովս անցնում էր:
Երբ հանդիսատեսի առաջ խոսում էի, աչքերս վախից փակել էի, ու ինձ թվում էր, թե ոչ ոք չի ուզում լսել, և սկսեցի խոսել, ինքնամոռաց խոսել…
Երբ ավարտել էի ելույթս, բացեցի աչքերս ու տեսա… Տեսա արցունքոտ աչքեր, հուզված մարդկանց, ու միանգամից ես էլ հուզվեցի, քանի որ կարողացել էի ինչ-որ պետք էր տեղ հասցնել:
Խոսելուց ու գրելուց բացի նաև սովորեցի լուսանկարչություն ու սկսեցի ավելի գեղեցիկ ու հետաքրքիր լուսանկարներ անել:
Ամպամած եղանակ էր, նայեցի լուսամուտից դուրս ու տեսա պապիս՝ նստած բակում: Նա հայացքը հառել էր հեռու հորիզոնին: Միանգամից վերցրի հեռախոսս ու նկարեցի: Հետո էլ 17-ի խորհրդով մի պատմություն գրեցի: Սկզբից դժվար թվաց, բայց երբ սկսեցի գրել, ստացվեց մի հուզիչ պատմություն:
Ամեն անգամ ինչ-որ բան գրելուց ինձ պետք է թուղթ, գրիչ, սիրելի երաժշտություն ու մի քիչ էլ մուսա:

Իսկ հիմա մուսաս եկել է…

Միշտ հավատացել եմ, որ բառերն ուժ ունեն, որ սրտում պահված մեծ ցանկությունները հոգու բառերով տիեզերք են հասնում ու քեզ ուրախացնելու, սրտիդ զարկերի բաբախն արագացնելու չափ իրական են դառնում: Պիտի միշտ մտքումդ, սրտումդ պահես քո երազանքները, անընդհատ մտածես ու ասես. «Հաստատ կկատարվեն», որ հենց այդպես էլ լինի: Եղբորս՝ համալսարան անվճար ընդունվելն ինձ ապացուցեց, որ, իրոք, բանն ասելով կլինի:

Երկուսիս՝ պարապմունքներով տարված շրջանն էր. իմ վերջին տարին էր, հոգով-սրտով տրվել էի պարապմունքներիս: Մտնում էի սենյակ ու մինչև ուշ գիշեր պարապում: Եղբայրս ուշ էր տուն գալիս, մի կես ժամ դաս անում, հետո պարապմունքներն էր շատ արագ վերջացնում ու շուտ քնում: Ես մտածում էի. «Այ, Աստված ջան, էս էրեխեն գոնե մի տեղ ընդունվի: Ախր, հեչ լավ չի պարապում: Կարող ա գա, կտրվի, խայտառակ լինենք»: Ու անընդհատ մտածում էի, որ գոնե անցողիկ բալեր հավաքի: Անընդհատ եղբորս ասում էի. «Դա՛վ, լավ պարապի, էլի, որ դու էլ լավ տեղ ընդունվես, լավ սովորես ու կարգին մարդ դառնաս»: Ու իր պատասխանը միշտ հետևյալ կերպ էր լինում. «Այ, Շուշան, դու քո մասին, հա, մտածի: Ես գալու եմ անվճար ընդունվեմ: Դու մտածի, որ բանավոր քննություն ունես, նենց արա, բարձր ստանաս: Իմ հետ գործ չունես: Ես անվճար եմ անցնելու, որովհետև տենց եմ ուզում»: «Հա, է, հա, քեզ թվաց: Դու հլը տես` ընդունվում ես, թե չէ»:

Ես, իրոք, լավ էի պարապում: Ծնողներս մտածում էին, որ անվճար կանցնեմ, իրենց հույսը ես էի: Իսկ իմ մտքով չէր էլ անցնում անվճար ընդունվելը. ասում էի, որ ինձնից շատ ավելի ուժեղները կան, ես չեմ կարողանա անվճար ընդունվել: Ու հենց այդպես էլ եղավ. ես վճարովի ընդունվեցի՝ չնայած շատ աշխատելուս: Ես վճարովի ընդունվեցի, որովհետև հավատ չկար իմ մեջ, որովհետև, ինչպես միշտ, թերագնահատում էի կարողություններս:

Մի տարի հետո, երբ արդեն եղբորս քննությունների շրջանն էր, ամեն օր աղոթելով սպասում էի, թե երբ պիտի բարեհաջող քննությունները հանձնի, որ սիրտս հանգստանա: Խոսում էի մայրիկիս հետ, ասում էր, որ եղբայրս սկսել է լավ աշխատել, միշտ պատրաստ է գնում պարապմունքներին: Չնայած չէի էլ կասկածում, որ մայրիկիս հսկողության տակ հնարավոր լիներ մի վարժություն անգամ բաց թողնել: Քննություններից հետո զանգում էի ու հարցնում. «Հը՞ն, մա՛մ, դո՞ւրս ա եկել»: «Հը՞ն, մա՛մ, ստուգե՞լ եք»:

Հանձնեց բոլոր քննությունները ու հավաքեց իմ սպասածից բարձր միավորներ: «Դե, ուրեմն, ընդունվել ա: Շատ լավ ա»:

Մի ամիս անց, երբ ցուցակներն արդեն կախված էին, իմացանք, որ եղբայրս ընդունվել է ու, ի զարմանս և ի ուրախություն ինձ՝ անվճար: Երջանիկ էինք, շատ ուրախ: Երջանկության մի ուժեղ տեսակ էլ անվճար համալսարան ընդունվելն է: Գրկեցինք իրար, ու եղբայրս ասաց.

-Բա, Շուշ, որ ասում էի` չէիր հավատում: Պիտի հավատաս ուժերիդ ու ասես, որ կստացվի: Բանն ասելով կլինի:

Ինչ ասեմ, բանն ասելով կլինի:

-Չես հիշում, չէ՞:
-Չէ, չէ, չեմ հիշում:
-Բա էն ընկերուհիդ, որ կար, իրան էլ ես, չէ՞, մոռացել:
-Հա, հա, իրան էլ:
-Էն անցած օրերին էլ ուշադրություն չես դարձնում, չէ՞:
-Հա, հա, դրանք էլ եմ մոռացել, չեմ հիշում, ոչինչ չեմ հիշում:
-Իսկ փոխվել ես, չէ՞: Էլ չե՞ս լացել:
Ձայնը դողում է, ձայնը լռում է:
-Ամ, իսկ դու գիտե՞ս, որ թիթեռներին մի օր է տրված ապրելու, ու ինչքան ջանք են թափում նրանք, որ այդ մի օրվա կյանքը երջանիկ ապրեն:
-Իրենք գոնե մեկ օր են ապրում, իսկ մենք, կարելի է ասել, ընդհանրապես չենք ապրում:
Ձայնը շփոթվում է, Ձայնը մարում է:
-Ամ, երանի մենք էլ թիթեռների պես ապրել իմանայինք:
Էսպիսի խոսակցությունների հաճախ եմ հանդիպում, օրվա մեջ 3 կամ 4 անգամ: Տեսնես` իրենք գիտե՞ն, որ ես լսում եմ, երբ երկու իրար հակասող «ես»-երս իրար են հանդիպում, այդքան էլ լավ բան չի ստացվում:
-Ամ, գիտես, չէ՞, բայց ես ապրել եմ սովորում:
-Դա քեզ է միայն թվում, իրականում դու ոչինչ էլ չգիտես: Այ, եթե գոնե կարողանայիր մարդկանց տարբերակել, մի բան կստացվեր:
-Ինչո՞ւ, այդքան փորձը հերիք չէ՞ սովորելու համար:
-Իհարկե ոչ, երանի ապրելը այդքան հեշտ լիներ:

Հիմա, երբ հետ եմ նայում ու հասկանում, ինչքան բան է անցել, ու դեռ ինչքան է անցնելու, մի պահ սկսում եմ երկար մտածմունքների մեջ ընկնել: Կյանքի էջեր կան, որտեղ ծիծաղել եմ, հիմա մի կտոր կարոտը ստիպում է արտասվել, իսկ այն էջերում, որտեղ լաց եմ եղել, հիմա դա հիշելով, միայն ժպտում եմ:
Երբ մի օր ունեցածդ կորցնում ես ու փնտրել չես կարողանում, երբ գտնելու հույսը վերածվում է հուսահատության, դու փորձում ես ունեցածդ նորից ստեղծել: Ու երբ չարչարանքներդ հասնում են եզրակետին, դու հասնում ես մի կտոր երջանկություն:
Երբ վայրէջքներից հետո թևերդ վնասվում են, բայց դու մեկ է, միջոց ես գտնում թռիչքդ կատարելու, հիանալի է, ավելի առաջ ես. հիմա ունես մի կտոր էլ կամքի ուժ:
Երբ չնայած սառը քամուն, դու կարողանում ես միջիդ ջերմությամբ գոյատևել, դու ձեռք ես բերում մի կտոր էլ դիմացկունություն:
Երբ տեղում կանգնելու ու մարդկանց սպասելու փոխարեն գնում ես առաջ ու անցյալում ես թողնում ամեն ինչ, դու ձեռք ես բերում մի կտոր հիշողություն:
Երբ ուժ ես գտնում փոխելու ամեն ինչ, գլխի վայր շուռ տալու կյանքը, կամ ամեն ինչ 10 քայլ հետ տալով ու նորից շարունակելով փորձում ես գնալ, հիմա էլ ունես մի քիչ էլ տոկունություն:
Դու աընդհատ ձեռք ես բերում, անընդհատ նոր կտորներով կյանքի թեորեմն ես փորձում կառուցել, կորցնում ու գտնում ես, բարձրանում ու իջնում ես, բայց արդյո՞ք ապրում ես, արդյո՞ք գիտես, թե ինչպես են ապրում:
Ժամանակ առ ժամանակ ինձ թվում է, որ ես ապրել արդեն գիտեմ, որ արդեն բացահայտել եմ կյանքի կանոնները, բայց մի սայթաքում, ու ես նորից անորոշության մեջ եմ:
Ըստ ամբողջ մարդկության` մենք միշտ ապրում ենք, իսկ ըստ իմ տեսակետի` շատ քչերը գիտեն, թե ինչ է ապրելը:
Սակայն կան մարդիկ, ովքեր իրոք ձգտում են ապրել, ինչպես և ես, և դա ամենաուրախալի փաստն է:
Ֆիզիկական գոյությունը դեռ ապրելը չէ, ապրում ես, երբ ներքինդ լցված խինդով ու երջանկությամբ քեզ ստիպում է շնչել, երբ մութ ու խավար մտքերը, գորշ տրամադրություններն ու տխուր աչքերը վերանան, մարդիկ, երևի թե, կկարողանան ապրել:
Մենք դպրոցում շատ բան սովորեցինք, բայց այդպես էլ չսովորեցինք կյանքին գումարել ուրախություն, հանել տխրություն, բազմապատկել երջանկություն և բաժանել բարության: Մենք դպրոցում այդպես էլ չսովորեցինք ապրել: