-Նան, գիտե՞ս, ես ոսկե փողեր ունեմ ու որ մեծանա՜մ, գնալու եմ խանութ, ինչ ուզեմ` առնեմ: Ու մի պարկ կանֆետ ու մեկ էլ լիքը, շատ-շատ զենք առնեմ, որ խաղամ:
Սա իմ փոքր եղբոր երևակայությունն է, որը առավոտ շուտ ինձ քնից հանելուց հետո պատմում էր: Եղբայրս ինձնից 10 տարով փոքր է, բայց շատ հարցերում, հավատացե՛ք, ինձնից խելացի է: Ինչպես բոլոր փոքրիկները, ինքն էլ ունի պայծառ և աշխույժ երևակայություն: Գիտե՞ք, ամեն անգամ անկարգություն անելուց հետո, վազում, թաքնվում է իմ կամ քրոջս մոտ՝ նայած, թե ով է առաջինը բարկացել վրան: Երբեմն պատահում է, որ նույնիսկ նրան պաշտպանելու ընթացքում ես ու քույրս էլ ենք վիճում, բայց դե ամեն ինչ հարթվում է, երբ գնում ու տեսնում ենք, որ մեր վեճի ընթացքում եղբայրս հասցրել է նոր անկարգություն անել:

Ու նորից սկսվեց հավաքելը, քթի տակ փնթփնթալը, թե ինչու պետք է նա թափի, իսկ մենք հավաքենք, բայց դե, ինչ արած, դեռ փոքր է ու դեռ շատ բան չի հասկանում:
Եղբայրս շատ ընկերներ ունի ու կապ չունի` իր տարիքի են, թե չէ: Փողոցում նրա հետ զբոսնելիս միգուցե հանդիպենք անծանոթ մարդկանց, ու հանկարծ եղբորս բարձր ձայնը լսենք.
-Բարև, ախպեր, ո՞նց ես…
Բացի այս ամենից, նա նաև շատ արկածներ է ունեցել, չնայած իր տարիքին:
Ուրեմն մի անգամ նա իր նոր ընկերոջ հետ անհետացել էր: Մենք առավոտյան ժամը 11-ից մինչ 2-ը ամբողջ Ջերմուկով փնտրում էինք երկու 3 տարեկան երեխաների, և արդեն ուրիշ ճար չունենալով, ոստիկանություն զանգահարելուց հետո, ոստիկանները ասացին, որ իրենց տեղեկացրել են, որ անծանոթ երկու կին վերցրել են ու տարել իրենց տուն երկու երեխաների և խնդրում են տեղեկացնել երեխաների ծնողներին: Այսպես հայրիկս գնաց եղբորս տուն բերելու և այդ կանանց շնորհակալություն հայտնելու: Ամբողջ բակը սպասում էր
հայրիկիս և երեխաների վերադարձին: Մի խոսքով, երեխաները եկան տուն, բայց հայրիկս մեզ ցույց տվեց մի լուսանկար, որտեղ երկուսն էլ բառացիորեն ոտքից գլուխ ցեխոտ էին, ու մենք նայելով նրանց մաքուր  մարմնին, սկսեցինք հարցեր տալ: Պարզվեց, որ նրանք ցեխերի հետ խաղալով իջել և հասել էին  արդեն դեպի Կեչուտ տանող ճանապարհը, իսկ երկու բարեհամբույր կանայք նրանց ցեխոտ ու
մոլորված տեսնելով, տարել են իրենց տուն, լողացրել, ու երբ հայրիկս արդեն մտել է նրանց տուն, երեխաներն առոք-փառոք նստած են եղել սեղանի շուրջ ու իրենց համար անհոգ ու զվարթ թեյ ու կարկանդակներ են համտեսելիս եղել… Եղբայրս շատ չարաճճի է ու վառ երևակայությամբ, ու ես միշտ նրան այդպիսին կընդունեմ: Միգուցե երբեմն բարկանում եմ նրա արարքների վրա, բայց նրա շատ-շատ-շատ սիրում եմ:

Ուֆ, ջան, էսօր մուսաս էկել է, նստիմ ու գրեմ:

Դե, եթե հանկարծ ժամանակին չհասցնեմ գրել, ապա վերջ, կամ տրամադրությունս կընկնի, կամ ինչ-որ գործեր կանեմ ու կմոռանամ, կամ էլ մուսաս կփախնի:
Ուրիշների համար դա ինչ-որ ոգեշնչանք է կամ նմանատիպ բան, բայց ինձ համար` գրելու ցանկություն:
Գրելու ցանկություն ես փոքր ժամանակ երբեք չեմ ունեցել, անգամ երբ ինձ շարադրություն էին հանձնարարում գրելու, այնքան էլ չէր ստացվում, և ես ստիպված դիմում էի մայրիկիս օգնությանը:
Հետո արդեն, երբ մասնակցեցի Պատանի թղթակիցների ցանցի դասընթացներին, հասկացա, որ կարող եմ հուզել իմ ընթերցողին, սկսեցի գրել: Գրել ամեն ինչի մասին, ինչ-որ մտքովս անցնում էր:
Երբ հանդիսատեսի առաջ խոսում էի, աչքերս վախից փակել էի, ու ինձ թվում էր, թե ոչ ոք չի ուզում լսել, և սկսեցի խոսել, ինքնամոռաց խոսել…
Երբ ավարտել էի ելույթս, բացեցի աչքերս ու տեսա… Տեսա արցունքոտ աչքեր, հուզված մարդկանց, ու միանգամից ես էլ հուզվեցի, քանի որ կարողացել էի ինչ-որ պետք էր տեղ հասցնել:
Խոսելուց ու գրելուց բացի նաև սովորեցի լուսանկարչություն ու սկսեցի ավելի գեղեցիկ ու հետաքրքիր լուսանկարներ անել:
Ամպամած եղանակ էր, նայեցի լուսամուտից դուրս ու տեսա պապիս՝ նստած բակում: Նա հայացքը հառել էր հեռու հորիզոնին: Միանգամից վերցրի հեռախոսս ու նկարեցի: Հետո էլ 17-ի խորհրդով մի պատմություն գրեցի: Սկզբից դժվար թվաց, բայց երբ սկսեցի գրել, ստացվեց մի հուզիչ պատմություն:
Ամեն անգամ ինչ-որ բան գրելուց ինձ պետք է թուղթ, գրիչ, սիրելի երաժշտություն ու մի քիչ էլ մուսա:

Իսկ հիմա մուսաս եկել է…

Միշտ հավատացել եմ, որ բառերն ուժ ունեն, որ սրտում պահված մեծ ցանկությունները հոգու բառերով տիեզերք են հասնում ու քեզ ուրախացնելու, սրտիդ զարկերի բաբախն արագացնելու չափ իրական են դառնում: Պիտի միշտ մտքումդ, սրտումդ պահես քո երազանքները, անընդհատ մտածես ու ասես. «Հաստատ կկատարվեն», որ հենց այդպես էլ լինի: Եղբորս՝ համալսարան անվճար ընդունվելն ինձ ապացուցեց, որ, իրոք, բանն ասելով կլինի:

Երկուսիս՝ պարապմունքներով տարված շրջանն էր. իմ վերջին տարին էր, հոգով-սրտով տրվել էի պարապմունքներիս: Մտնում էի սենյակ ու մինչև ուշ գիշեր պարապում: Եղբայրս ուշ էր տուն գալիս, մի կես ժամ դաս անում, հետո պարապմունքներն էր շատ արագ վերջացնում ու շուտ քնում: Ես մտածում էի. «Այ, Աստված ջան, էս էրեխեն գոնե մի տեղ ընդունվի: Ախր, հեչ լավ չի պարապում: Կարող ա գա, կտրվի, խայտառակ լինենք»: Ու անընդհատ մտածում էի, որ գոնե անցողիկ բալեր հավաքի: Անընդհատ եղբորս ասում էի. «Դա՛վ, լավ պարապի, էլի, որ դու էլ լավ տեղ ընդունվես, լավ սովորես ու կարգին մարդ դառնաս»: Ու իր պատասխանը միշտ հետևյալ կերպ էր լինում. «Այ, Շուշան, դու քո մասին, հա, մտածի: Ես գալու եմ անվճար ընդունվեմ: Դու մտածի, որ բանավոր քննություն ունես, նենց արա, բարձր ստանաս: Իմ հետ գործ չունես: Ես անվճար եմ անցնելու, որովհետև տենց եմ ուզում»: «Հա, է, հա, քեզ թվաց: Դու հլը տես` ընդունվում ես, թե չէ»:

Ես, իրոք, լավ էի պարապում: Ծնողներս մտածում էին, որ անվճար կանցնեմ, իրենց հույսը ես էի: Իսկ իմ մտքով չէր էլ անցնում անվճար ընդունվելը. ասում էի, որ ինձնից շատ ավելի ուժեղները կան, ես չեմ կարողանա անվճար ընդունվել: Ու հենց այդպես էլ եղավ. ես վճարովի ընդունվեցի՝ չնայած շատ աշխատելուս: Ես վճարովի ընդունվեցի, որովհետև հավատ չկար իմ մեջ, որովհետև, ինչպես միշտ, թերագնահատում էի կարողություններս:

Մի տարի հետո, երբ արդեն եղբորս քննությունների շրջանն էր, ամեն օր աղոթելով սպասում էի, թե երբ պիտի բարեհաջող քննությունները հանձնի, որ սիրտս հանգստանա: Խոսում էի մայրիկիս հետ, ասում էր, որ եղբայրս սկսել է լավ աշխատել, միշտ պատրաստ է գնում պարապմունքներին: Չնայած չէի էլ կասկածում, որ մայրիկիս հսկողության տակ հնարավոր լիներ մի վարժություն անգամ բաց թողնել: Քննություններից հետո զանգում էի ու հարցնում. «Հը՞ն, մա՛մ, դո՞ւրս ա եկել»: «Հը՞ն, մա՛մ, ստուգե՞լ եք»:

Հանձնեց բոլոր քննությունները ու հավաքեց իմ սպասածից բարձր միավորներ: «Դե, ուրեմն, ընդունվել ա: Շատ լավ ա»:

Մի ամիս անց, երբ ցուցակներն արդեն կախված էին, իմացանք, որ եղբայրս ընդունվել է ու, ի զարմանս և ի ուրախություն ինձ՝ անվճար: Երջանիկ էինք, շատ ուրախ: Երջանկության մի ուժեղ տեսակ էլ անվճար համալսարան ընդունվելն է: Գրկեցինք իրար, ու եղբայրս ասաց.

-Բա, Շուշ, որ ասում էի` չէիր հավատում: Պիտի հավատաս ուժերիդ ու ասես, որ կստացվի: Բանն ասելով կլինի:

Ինչ ասեմ, բանն ասելով կլինի:

-Չես հիշում, չէ՞:
-Չէ, չէ, չեմ հիշում:
-Բա էն ընկերուհիդ, որ կար, իրան էլ ես, չէ՞, մոռացել:
-Հա, հա, իրան էլ:
-Էն անցած օրերին էլ ուշադրություն չես դարձնում, չէ՞:
-Հա, հա, դրանք էլ եմ մոռացել, չեմ հիշում, ոչինչ չեմ հիշում:
-Իսկ փոխվել ես, չէ՞: Էլ չե՞ս լացել:
Ձայնը դողում է, ձայնը լռում է:
-Ամ, իսկ դու գիտե՞ս, որ թիթեռներին մի օր է տրված ապրելու, ու ինչքան ջանք են թափում նրանք, որ այդ մի օրվա կյանքը երջանիկ ապրեն:
-Իրենք գոնե մեկ օր են ապրում, իսկ մենք, կարելի է ասել, ընդհանրապես չենք ապրում:
Ձայնը շփոթվում է, Ձայնը մարում է:
-Ամ, երանի մենք էլ թիթեռների պես ապրել իմանայինք:
Էսպիսի խոսակցությունների հաճախ եմ հանդիպում, օրվա մեջ 3 կամ 4 անգամ: Տեսնես` իրենք գիտե՞ն, որ ես լսում եմ, երբ երկու իրար հակասող «ես»-երս իրար են հանդիպում, այդքան էլ լավ բան չի ստացվում:
-Ամ, գիտես, չէ՞, բայց ես ապրել եմ սովորում:
-Դա քեզ է միայն թվում, իրականում դու ոչինչ էլ չգիտես: Այ, եթե գոնե կարողանայիր մարդկանց տարբերակել, մի բան կստացվեր:
-Ինչո՞ւ, այդքան փորձը հերիք չէ՞ սովորելու համար:
-Իհարկե ոչ, երանի ապրելը այդքան հեշտ լիներ:

Հիմա, երբ հետ եմ նայում ու հասկանում, ինչքան բան է անցել, ու դեռ ինչքան է անցնելու, մի պահ սկսում եմ երկար մտածմունքների մեջ ընկնել: Կյանքի էջեր կան, որտեղ ծիծաղել եմ, հիմա մի կտոր կարոտը ստիպում է արտասվել, իսկ այն էջերում, որտեղ լաց եմ եղել, հիմա դա հիշելով, միայն ժպտում եմ:
Երբ մի օր ունեցածդ կորցնում ես ու փնտրել չես կարողանում, երբ գտնելու հույսը վերածվում է հուսահատության, դու փորձում ես ունեցածդ նորից ստեղծել: Ու երբ չարչարանքներդ հասնում են եզրակետին, դու հասնում ես մի կտոր երջանկություն:
Երբ վայրէջքներից հետո թևերդ վնասվում են, բայց դու մեկ է, միջոց ես գտնում թռիչքդ կատարելու, հիանալի է, ավելի առաջ ես. հիմա ունես մի կտոր էլ կամքի ուժ:
Երբ չնայած սառը քամուն, դու կարողանում ես միջիդ ջերմությամբ գոյատևել, դու ձեռք ես բերում մի կտոր էլ դիմացկունություն:
Երբ տեղում կանգնելու ու մարդկանց սպասելու փոխարեն գնում ես առաջ ու անցյալում ես թողնում ամեն ինչ, դու ձեռք ես բերում մի կտոր հիշողություն:
Երբ ուժ ես գտնում փոխելու ամեն ինչ, գլխի վայր շուռ տալու կյանքը, կամ ամեն ինչ 10 քայլ հետ տալով ու նորից շարունակելով փորձում ես գնալ, հիմա էլ ունես մի քիչ էլ տոկունություն:
Դու աընդհատ ձեռք ես բերում, անընդհատ նոր կտորներով կյանքի թեորեմն ես փորձում կառուցել, կորցնում ու գտնում ես, բարձրանում ու իջնում ես, բայց արդյո՞ք ապրում ես, արդյո՞ք գիտես, թե ինչպես են ապրում:
Ժամանակ առ ժամանակ ինձ թվում է, որ ես ապրել արդեն գիտեմ, որ արդեն բացահայտել եմ կյանքի կանոնները, բայց մի սայթաքում, ու ես նորից անորոշության մեջ եմ:
Ըստ ամբողջ մարդկության` մենք միշտ ապրում ենք, իսկ ըստ իմ տեսակետի` շատ քչերը գիտեն, թե ինչ է ապրելը:
Սակայն կան մարդիկ, ովքեր իրոք ձգտում են ապրել, ինչպես և ես, և դա ամենաուրախալի փաստն է:
Ֆիզիկական գոյությունը դեռ ապրելը չէ, ապրում ես, երբ ներքինդ լցված խինդով ու երջանկությամբ քեզ ստիպում է շնչել, երբ մութ ու խավար մտքերը, գորշ տրամադրություններն ու տխուր աչքերը վերանան, մարդիկ, երևի թե, կկարողանան ապրել:
Մենք դպրոցում շատ բան սովորեցինք, բայց այդպես էլ չսովորեցինք կյանքին գումարել ուրախություն, հանել տխրություն, բազմապատկել երջանկություն և բաժանել բարության: Մենք դպրոցում այդպես էլ չսովորեցինք ապրել:

Սկսենք նրանից, որ 16 տարեկանում հասակս 185-ից ավելի է։ Շատերի երազանքն է լինել բարձրահասակ, իսկ ոմանց համար սովորական բան։ Մի քանի դրական կողմեր ասեմ։ Կարող ես առանց աթոռին բարձրանալու փոխել լուսամփոփի լամպը, բարձր տեղերից վերցնել իրեր, կորցնել մարդկանց ամբոխի մեջ համարյա անհնար է։ Եվ վերջում, «վերևում» օդը «զով» է։

Քանի որ դրականները նշեցի, անհնարին է չխոսել բացասականների մասին։ Ասեմ ձեզ, հաճախ տառապում ես գլխացավով: Կհարցնես` ինչու, ասեմ.

-Էղ անդեր դռների ռամկեկը ըմբես ցածր կսարքեն, օր քիչ մե անուշադիր էղար, վերջ, գլխացավը պատրաստ է։

Հասանք ամենազզվելիին: Ճանճի համար նախատեսված սոսնձոտ ժապավենները, որ Ամասիայում կհանդիպես շատ առաստաղներից կախված, ամեն անգամ տակով անցնելիս մազերիս է կպնում։

Չնայած այս բոլոր բացասական և դրական կողմերին, ես շատ ուրախ եմ, որ բարձրահասակ եմ։ Գնահատեք այն, ինչ ունեք։

Սեպտեմբեր 1, ոմանց համար ուղղակի դպրոց գնալու և տանջանքները սկսելու սկիզբ, իսկ ինձ համար այս տարին յուրահատուկ էր: Ինչո՞ւ, ասեմ, քանի որ առաջին անգամ եմ մտնելու դպրոց: Չէ՛ չէ՛ սխալ հասկացաք, առաջին անգամ ավագ դպրոց եմ գնալու: Ովքեր անցել են այդ փուլով վստահ եմ, որ ինձ հասկանում են:

Բուռն սպասումների հետ մեկտեղ ինձ համար շատ կարևոր օրը ես հիվանդ էի:

-Օ՜, ինչպիսի դժբախտություն:

Ինչևէ համառեցի ու գնացի դպրոց: Է՜, եթե իմանայի, որ դպրոց հասնելուց 10 րոպե հետո տուն եմ գալու, հաստատ չէի գնա:

Մի խոսքով, սեպտեմբերի մեկս անցկացրի տանը ջերմության և հարբուխի հետ միասին: Հաջորդ օրը մի լավ բարկացա ինձ վրա. «Էսպես չեղավ: Եթե նայես հիվանդ լինելուն, դասի հաստատ չես գնա: Շուտ վեր կա՛ց, տրամադրվիր ու գնա, անգամ դասարանի երեխեքին չես տեսել, չի կարելի, չէ՞»:

Հա, մի զարմացեք, ես շատ եմ ինձ հետ խոսում ու շատ եմ բարկանում, երբ ծուլությունն է խոսում իմ մեջ: Վեր կացա ու գնացի: Անհանգիստ էի, ողջ ճանապարհին` մտքերի մեջ: Բայց դասարան մտնելուն պես կարծես ուրիշ մարդ դարձա: Ով լիներ իմ փոխարեն, չէր դառնա, երբ դուռը բացում ես, ու քեզ է դիմավորում ժպիտով զարդարված մի աղջիկ: Նելլի` մեր դասրանի էներգիան, ով լարված սպասում է պահի հասունացմանը, որ «հարամի» ու իր կարծիքը, թեկուզ սխալ, բայց առաջ տանի:

Իսկ հիմա ամենակարևորը պատմեմ: Պարզվեց, որ իմ ամենասիրելի ուսուցչուհին` ընկեր Դոլինյանը, Նելլիի հորաքույրն է, այժմ նաև մեր:

-Երեխեք, ի՞նչ ժամ ա սրանից հետո:

-Հորաքույր ա, այսինքն, գրականություն կամ հայոց լեզու:

Այս երկխոսությունը ամեն օր պարտադիր հնչողներից է մեր դասարանում:

Չեմ կարող չպատմել նաև մեր դասղեկից` ընկեր Հայրապետյանից: Էներգիա՞, դա մեղմ է ասված, տրամադրության մի ողջ աշխարհ:

Ուզում եմ խոստովանել, որ մինչ դասերի սկսվելը, իմ վառ երևակայությունը, ինչքան ինձ թույլ էր տվել, փորձել էր պատկերացնել դասընկերներիս, դասղեկիս, բայց ոչ այսքան լավ, ինչպիսին հիմա է և կլինի միշտ: Անգամ ծիծաղում եմ ինձ վրա այդքան անհանգստանալու և մտահոգվելու համար: Ճիշտ է, շատ եմ կարոտում նախկին դպրոցս, բայց ավագ դպրոցը լրիվ ուրիշ իրականություն է, որտեղ մենք մեզ արդեն մեծ ենք պատկերացնում և մի փոքր լրջանում ենք, սկսում ենք ավելի հասուն ու ճիշտ մտածել, իսկ հրաշալի ուսուցիչների խորհուրդները պարզապես ճիշտ ուղեցույց են մեր դժվար ճանապարհին:

Հ. Գ. Ավագ դպրոցում հորաքույր էլ ունեցա:

Երբ բոլորիս, ինչո՞ւ չէ՝ նաև իմ ներկայությամբ խոսում են ինժեներների, ծրագրավորողների, ֆիզիկ-մաթեմատիկոսների ու նման այլ մասնագիտությունների տեր մարդկանց մասին (շատերը, սրանք լսելով, ուզում են գլուխներն առնել, փախչել, որովհետև հիշում են իրենց մաթեմատիկայի ու ֆիզիկայի դասերը, թեորեմների ու օրենքների վրա գլուխ ջարդելն ու էլի արդյունքի չհասնելը), միանգամից ենթագիտակցության խորքերից դուրս է ցատկում գրքերի ու համակարգիչների մեջ թաղված, ամբողջ օրերով աշխատասենյակում փակված, դեմքի անկենդան արտահայտությամբ մի մարդու կերպար, որի ոչ մի ասած խոսքը թվում է, թե չենք հասկանալու։ Անկեղծանամ. փոքր տարիքում ես հենց այսպիսի պատկերացում ունեի:

Գիտե՞ք, վերոնշյալ մարդիկ էլ մեր նման ունեն երազանքներ, զգացմունքներ, նախասիրություններ, ու դրանք կարող են բնավ էլ կապված չլինել քիչ առաջ նշածս «գլուխ առնել – փախնելու» բաների հետ։ Իրենք էլ կարող են լինել ռոմանտիկ, երբեմն՝ շատ ավելի, քան մենք, դուք։ Իրենց սենյակի պատերն էլ կարող են ներկված լինել «աղջկական» վառ գույներով, մահճակալի վրա կարող է Թեդի դրված լինել, սեղանին էլ՝ ինքնուրույն պատրաստած սիրուն բաներ, իրենք էլ կարող են լինել արվեստասեր։

Տեսնես՝ քանի՞ հոգի հավատաց։ Բայց հավատացեք, ճիշտ եմ ասում, համենայն դեպս՝ որպես ապացույց իմ օրինակն ունեմ աչքիս առաջ։ Ես էլ եմ ստանում տեխնիկական կրթություն, երբեք չեմ բողոքել էն «վախենալու» առարկաներից, խնդիր լուծելն էլ շատ լավ է ստացվել, բայց ամբողջ կյանքումս երազել եմ արվեստի հետ կապված մարդ լինել։ Բառերով նկարագրելու չի, թե ինչքան եմ ուզեցել երգել թեկուզ մի երգ, նվագել որևէ երաժշտական գործիքի վրա. դաշնամուր, ջութակ, քանոն, լա՜վ, գոնե դհոլ… Երևի ամբողջ հոգով ուզելն էլ դա է. միշտ թվացել է, թե ահա հոգիս մեջիցս դուրս կգա ներքին մեծ ձգտումից։ Ծնողներս երկուսն էլ երաժշտական կրթություն ունեն. մայրս դաշնամուր է նվագում, հայրս՝ ջութակ, դաշնամուր ու էլի չգիտեմ ինչեր։ Երկուսն էլ իրենց կամքին հակառակ են գնացել երաժշտական դպրոց, դրա համար էլ ինձ ու քրոջս երաժշտական կրթության չեն տվել։ Երկուսն էլ լավ երաժշտական լսողություն ունեն, քիչ-միչ էլ երգում են։ Մեր տանն ունեցել ենք ջութակ, ակորդեոն, դհոլ, ԵՐԿՈՒ դաշնամուր, բայց ոչ մեկով նվագել չեմ իմացել, միայն կարողացել եմ տխրախառն հիանալ գործիքներով։ Միշտ ասել եմ. «Թող ես փոքր ժամանակ չուզեի նվագել, թող չեմուչում անեի, բայց ստիպեի՛ք, հիմա գոնե մի բան նվագել կիմանայի, մեջներիդ ամենաանտաղանդը ես չէի լինի, կմեծանայի, ձեզ էլ շնորհակալություն կասեի»։

Դեռ փոքր հասակից ուղեղումս տպվել է Բեթհովենի «Für Elise»-ի նվագը մայրիկիս կատարմամբ, որ իմ ամենա-ամենասիրածն է։ Մինչև հիմա էլ երազում եմ այն նվագել այնպես, ինչպես մայրս։ Լինում են, չէ՞, հեքիաթներ, որ երեխա ժամանակ շատ ենք հավանում ու ամեն անգամ քնելուց առաջ խնդրում ենք հենց դա պատմել։ Լինում են… Սա էլ իմ հեքիաթն էր, որ խնդրում էի մայրս նվագեր անընդհատ, որ չդադարեցներ։

Մեծացա, էլի բան չփոխվեց։ Երեկ նորից, մի քանի տարվա ընդմիջումից հետո, նույն երգը «պատվիրեցի»։ Երաժշտությունից բան չեմ հասկանում, երևի ակորդը, նոտան ու օկտավան, բեմոլն ու դիեզը իրարից չեմ տարբերում, չեմ էլ հասկանում՝ Բեթհովենն ինչ է ուզեցել երաժշտությամբ փոխանցել, բայց նվագը լսելիս երեկ զգացի, որ մեջս ոնց որ մի բան հալվեց, փորումս թիթեռնիկներ թռվռացին, հուզվեցի։ Ինքս ինձ հետ պայմանագիր կնքեցի, որ ամեն գնով սովորելու եմ նվագել, գոնե միայն այս մեկը։ Այսօր առավոտյան առաջին անգամ նվագեցի դաշնամուրով։ Նվագեցի Բեթհովենի «Für Elise»-ը… Բայց առայժմ միայն աջ ձեռքով։

Մի քանի ժամ եմ տանջվել, որ երբեք-երբեք չնվագած մատներս հարմարացնեմ դաշնամուրի ստեղների վրա ու մի մատով չնվագեմ։ Տանջանքներիս թեժ պահին մեկ էլ հայրս թե.

-Ազիզ ջան, իսկ արժի՞, որ դրա վրա ժամանակ ծախսես։ Ավելի լավ չի՞ մասնագիտական ուղղությամբ պարապես։

Բան չպատասխանեցի, նորից անցա տանջանքներիս։ Ախր, «տանջանք» բառն էլ տեղին չի է՜, դա ուղղակի … Քա՛ղցր տանջանք էր։ Մի քիչ սովորեցի թե չէ, զանգեցի մայրիկիս (աշխատանքի էր).

-Մամ, մի հատ լսի։

Մոտեցրել էի հեռախոսը դաշնամուրին ու նվագո՜ւմ էի։

-Էդ դո՞ւ ես նվագում, կյանք ջան։

-Հա՜, բա էլ ո՞վ։

Գնացի տատիկիս տուն.

-Տա՜տ, նվագել եմ սովորել։

Չգիտեմ՝ ոնց նկարագրեմ, որ պատկերացնեք իրար խառնված ոգևորությունս, ուրախությունս ու խանդավառությունս։ Ներսումս տիրող հաճելի անհանգստությունը հասկացա՞ք։ Դեմս դուրս եկած ամեն մեկին ուզում եմ հրավիրել նվագելս լսելու։ Ա՜հ, երևի գժվել եմ կամ էլ շատ շուտով կգժվեմ։

Աբովյանական ոճով ասված՝ տասնութ տարվա անկատար երազանքս էսօր կատարվեց։

Ես փոքր ժամանակ շատ էի ուզում շուն ունենալ: Ճիշտն ասած, ես բոլոր ժամանակներում էլ այդ ցանկությունը ունեցել եմ: Դե, ո՞վ շուն չի սիրում՝ միայն ալերգիա ունեցողները և ես, միայն այն դեպքերում, երբ նրանց հանդիպում եմ մենակ և նրանք կապած չեն: Այդ ժամանակ ես ուղղակի ատում եմ նրանց, ավելի շուտ նրանց տերերին, որ պատասխանատվություն չեն կրում իրենց շների համար, և ինձ միշտ սարսափահար վիճակի մեջ են գցում: Լավ, ոնց որ շեղվում եմ բուն թեմայից: Սա առանձին հոդվածի թեմա է: Ուզում էի պատմել շանս մասին:

Ընդհանրապես, երբ մի բան եմ ուզում, այնքան եմ ասում, մինչև նպատակիս հասնում եմ: Եվ այսպես՝ ամենօրյա երկար ճառերի և համոզիչ ձևակերպումների շնորհիվ, իմ տանեցիք վերջապես տեղի տվեցին, և ինձ համար մի փոքրիկ շուն բերեցին, հազիվ մեկ ամսեկան: Նա արժանացավ փառավոր ընդունելության մեր կողմից, մասնավորապես` իմ: Ես նրան կոչեցի Ջեկո՝ ի պատիվ մեր հարևանի սարսափազդու շան: Այն ժամանակ ինձ թվում էր, որ եթե Ջեկո ավագը իմանա այդ մասին՝ իմ հանդեպ լավ կտրամադրվի, ու ես էլ իրենից վախենալու պատճառ չեմ ունենա: Ցավոք՝ ես սխալվում էի:

Ջեկոն սպիտակ՝ շագանակագույն պուտերով շունիկ էր: Եվ քանի, որ Ջեկոն մենակ կձանձրանար՝  նրան ընկերացավ իր տարիքի մի կատու, որի ամբողջ գերդաստանը մեր բակում էր մեծացել, և ինքն էլ ինքնըստինքյան ապրում էր մեր բակում՝ իր նախնիների տանը՝ չխախտելով իր պապերից ժառանգած ավանդույթը: Կատուն անուն չուներ, որովհետև ես փոքր ժամանակ մտածում էի, թե միայն շներն են անուն ունենում: Իսկ կատուներին ուղղակի կանչում ենք՝  փիսո-փիսո ասելով: Նրանք մեծանում էին միասին հաշտ ու համերաշխ՝ խախտելով բոլոր կարծրատիպերը այն մասին, թե շներն ու կատուները իրար հետ «յոլա» չեն գնում: Ամբողջ օրը խաղում էին:

Մենք Ջեկոյի համար բուն էինք սարքել, իսկ մայրս նրա համար վերմակ, ներքնակ ու բարձ էր կարել: Ես ամեն երեկո, երբ կարծում էի, թե Ջեկոյի քնելու ժամն է՝ նրան պառկեցնում էի իր անկողնում՝ միշտ հուսալով, որ երբ առավոտյան գնամ նրա մոտ, նա նույն վիճակում կլինի: Բայց ստացվում էր հակառակ պատկերը: Նա այնպես էր խառնած լինում անկողինը, որ ես հասնում էի բարկության գագաթնակետին: Եվ իրական բարձը օգտագործելու փոխարեն որպես բարձ օգտագործում էր կատվին: Չնայած այդ հարցում չեմ մեղադրում: Ես էլ դեմ չէի լինի այդքան փափուկ բարձ ունենալուն:

Մի դեպք էլ պատմեմ: Միշտ տեսնում էի, որ բոլորը իրենց շներին տանում են զբոսանքի՝ որոշեցի ես էլ հետ չմնամ: Իմ խաղալիքից շան վզի կապոցը անցկացրի Ջեկոյի վզին ու տուկի թելով կապեցի, որ տանեմ զբոսանքի: Էն էլ պարզվեց Ջեկոն շատ էր սիրում ազատությունը, թույլ չտվեց:

Այսպես ուրախ ու անհոգ ես ու Ջեկոն ապրում էինք: Նա բակում, ես՝ տանը:  Սակայն մի օր մեր հարևանի տղան, չգիտեմ, որ հովերով տարված, որոշել էր իր հրաձգարանի հրացանը  փորձարկել կենդանիների վրա: Եվ նրա զոհը դարձավ իմ Ջեկոն: Նա իմ աչքի առաջ մի կաղկանձ արձակեց, վազեց, ապա ընկավ ու սատկեց: Ես ուղղակի ողբում էի: Չափազանց ծանր տարա նրա սատկելը: Ամեն օր մտածում էի` ինչպես վրեժ լուծեմ նրա համար: Ու մինչև օրս էլ չեմ կարողանում առանց տխրելու ու զայրանալու հիշել այս պատմությունը:

Հ.Գ. Հետո ես ևս մեկ շուն ունեցա, բայց նրա հետ չկապվեցի այնպես, ինչպես Ջեկոյիս հետ: Առաջինը միշտ էլ ուրիշ է լինում ու տարբերվում է:

Որքան էլ զարմանալու լինի, բայց ես Լոլոն եմ: Այո, մի զարմացեք, եղբայրս՝ Խաչիկը,  ինձ այդպես էր դիմում, երբ  դեռ երկու տարեկան էր: Սկզբում դա ինձ նյարդայնացնում էր , բայց հետո հասկացա , որ հազիվ է կարողանում բառերն իրար միացնելով որևէ բան հասկացնել մեզ: Արդեն անցել է յոթ տարի, իսկ ես կարելի է ասել, հպարտությամբ եմ հիշում այդ պատմությունը: Քանի որ այդ օրվանից ինձ իմ բոլոր բարեկամները Լոլո են կանչում:

Երբ ես նոր էի ծնվել,  քույրս՝ Լուսինեն,  շատ էր ուրախացել և հետաքրքրասեր հարևանների հարցին, թե ինչ է ծնվել, պատասխանում էր.

-Ինձ քուրիկ ա ծնվել: Իմ նման ա, բայց ինձանից մի քիչ սպիտակ…

Ու հենց քույրս էլ ընտրել է իմ անունը՝ Լիլիթ: Ունեմ շատ տաղանդավոր քույր՝ երգող, պարող, նվագող, ասմունքող, մի խոսքով, ինչպես ասում են` ձեռքի շնորհքով: Ինձ շատ  է օգնում, խորհուրդներ տալիս ու, ամենակարևորը, ազատ ժամանակը տրամադրում է ինձ` սովորեցնելով անգլերեն: Իսկ հիմա նա ուսանող է, և մեր պարապմունքները ցավոք հետաձգվում են: Ինձ պատմում է բազում պատմություններ մանկությունից, բայց իմ հիշողության մեջ լավ տպավորվել է միայն մեկը:

Չորս տարեկան հասակում իմ քնելուց անմիջապես հետո նա իջնում էր բակ խաղալու: Շատ երկար էր մնում բակում: Իսկ ես արթնանալով, վազում էի պատուհանի մոտ ու կանչում.

-Աղչի, խայտառակ, արի տուն…

Ու բոլոր տատիկները բակում նստած սկսում էին ծիծաղել:

Ոչ ոք չի կարող փոխարինել ծնողներիս, մայրիկիս՝ Նարինեին ու հայրիկիս՝ Մանուկին: Մայրս ասում է, որ ես շատ խելոք եմ եղել փոքր ժամանակ: Անգիր իմացել եմ ռեժիմս: Քնելու ժամին ասել եմ.

-Մամ, քնիս ժամն ա, գնամ` քնեմ…

Քնել եմ ու թողել, որ մայրիկս իր գործերն անի, վերջացնի: Պատմում է նաև, որ ես շատ  արագաշարժ եմ եղել: Ամբողջ օրը վազել եմ, թռվռացել ու քայլել եմ բազմոցի ու բազկաթոռի վրայով, փչացնելով բոլոր բազմոցներն ու բազկաթոռները: Հայրիկիս բջջայինի մեջ մինչև հիմա  կա իմ պարերի տեսանյութերը, ու երբ նայում եմ, անկեղծ ասած, ինձ լավ եմ զգում:

Ես ու քույրս մեր բակի պարուհիներն էինք, ու պարելուց հետո բոլորը մոտենում էին ու համբուրում: Միայն այդ պահը ինձ դուր չէր գալիս: Ես էլ եմ սիրում երգել, պարել, նվագել, նկարել և այդ ամենը անում եմ մեծ հաճույքով, քանի որ յոթ տարի հաճախել եմ երաժշտական դպրոց` դաշնամուրի բաժին, յոթ տարի հաճախել եմ պարի, յոթ տարի երգել եմ և այդպես շարունակ: