Ես ծնվեցի

Երբ ես ծնվեցի, արվեստը կար,
Մի քանի դար մեծացել ու մարդկանց գույներն էր փոխել,
Մի քանի մարդիկ էլ արվեստն էին փոխել…
Ու երբ ես եկա, արվեստն ու մարդը իրար բարեկամ էին,
Բարեկամներ, որ ամեն դժվար պահի օգնության էին հասնում,
Բարեկամներ, որ ամեն սևին ու սպիտակին գույներ էին հաղորդում,
Երանգնե՜ր…
Հոգու վառ կարմիրը միաձուլած շրջապատի մուգ սևի հետ,
Ու ստանում մի երանգ, որ ժպիտ է կոչվում,
Որ արցունքի տակից է ժպտում.
Արվեստն ու մարդը ծանոթներ դարձան, երբ մարդիկ կորցրեցին իրենց,
Կորցրին արժեքներ, որ կոչվում էին` Սեր,
Նկարչություն,
Երաժշտություն,
Պար,
Ծիծաղ,
Հոգու երանգ…
Կորցրին էն ժամանակ, երբ ամեն ինչ նյութականացվեց,
Ու նյութականն էլ համակարգչի մեջ,
Գեղեցիկ ծուղակ է, մարդիկ հեշտ են տրվում,
Իսկ արվեստին տրվելը դժվար է, արվեստին պետք է դանդաղ տրվել,
Իսկ արվեստին առանց սեր տրվել չի ստացվի…
Ծուղակին տրվելը արագ է պատահում
Առանց սիրել, առանց գիտակցության…
Արվեստը մեռնում է, իսկ մարդիկ ծրագրավորում…

 

Մուսաս սահմանին է 

Սպասել մուսային,

խզբզել

կամ իսկապես

գրել տողեր։

 

Երկար ժամանակ է՝ չէի գրում,

երկար ժամանակ է, ինչ մուսաս գնացել էր դիրքեր`

սահմանը պահելու։

Ոչինչ անել չի ստացվում,

նույնիսկ խելագարվել չի ստացվում,

իսկ սպասել՝ առավել ևս։ Ինչի՞ն սպասես.

սահմանի խաղաղությա՞նը,

թե՞ մուսայի վերադարձին։

Ախր, էդպես կկործանվես, երկու տարի ոչինչ չգրել ու միայն սպասել։

Իսկ գուցե մուսաս հավերժի բաժին է դարձել,

Գուցե էլ չգա՞։

Չէ՛,

Չէ՛,

Կգա՛, սպասում եմ,

Կգա, գրչիս կփաթաթվի, չի թողնի մենակ,

կգա ու կմնա,

և անքուն գիշերներիս հետքը կմաքրի,

արցունքոտ աչքերիս սևաներկը կսրբի

Կամ կթողնի, որ հետքը բոլորը տեսնեն,

բայց կգա հաստատ։

Խոստում է տվել.

Մտքերիս անտեր չի թողնելու,

Թանաքամանն էլ հաճախ է դատարկ մնալու,

Տան պատերին ճաքեր չի պարգևելու,

Ու գինին էլ բացվելու է առաջվա պես,

երկու լիքը բաժակի մասին գրեմ։

Բայց հիմա մուսաս սահմանին է:

Գնացել է խաղաղություն բերելու:

Իսկ ես բարձր-բարձր գոռում եմ`

Խաղաղությունը սահմանին չէ, խաղաղությունը գիրկդ է՝

սահմանից ես բերել։

Կյանքն անիրավ, այնպե՜ս, մեզ կապում է իրար,

Որ այդ անխիղճ կապի ձեռքից պրծում չկա,

Հետո ինքն իր արած անմտության համար,

Քմծիծաղ է տալիս ու հեգնում է՝ չկա՜…

 

Հետո չար կատակով բաժանում է նա մեզ,

Հույս տալով, թե մի օր խլածը հետ կտա,

Ու երբ որ ուշացած հասկանում ենք՝ խաբեց,

Ծիծաղում է ուժգին ու կանչում է՝ չե՜մ տա…

 

Ու մենք կրկին անճար, սպասում ենք հույսով,

Թե գոնե նա ինքը ինչ-որ կերպ ետ կգա,

Բայց կյանքի չար խաղով, անիրական կապով,

Մեզ կապվածն այդպես էլ, ա՜խ, չկա ու չկա…

 

Մարատ Սիրունց

Հա, հիմա կմտածեք գանձեր ասելով նկատի ունեմ փող։ Սխալվում եք։ Պապիս թողած գանձերը երբեք չեմ փոխի ինչ-որ բանի հետ։ Նրա թողած գանձերը դրանք գրքերն են։ Երբ պապ ու թոռ  զրուցում էինք, պապս շատ էր սիրում խոսել իր գանձերից՝ գրքերից։ Պատմում էր հերոսների կյանքից, թե նրանք ինչքան բան են սովորեցնում, թե  ինչքան բան են փոխել իր կյանքում, ինչքան կարևոր են իր համար ու միշտ ասում էր․

-Գիրքը կարող է փոխել ներաշխարհդ։ Գրքում դու կարող ես գտնել այն հարցերի պատասխանները, որոնք մարդիկ չեն կարող տալ։

Ու իրոք, պապս ճիշտ էր։

Երբ դեռ փոքր էի, չէի մտածում, որ ինչ-որ գիրք կարող է փոխել վերաբերմունքս մարդկանց նկատմամբ։ Չէի մտածում, որ կլինի գիրք, որ հետագայում կդառնա իմ ամենասիրելի գրքերից մեկը։ Բայց փաստորեն նման գիրք կա․ ինձ համար դա Ռաքել Պալասիոսի «Հրաշք» վեպն էր, որը դասվում է պապիս թողած «գանձերի» շարքին։ Նախքան վեպը կարդալը, ես վերևից էի նայում այն երեխաներին, ովքեր ունեին առողջական խնդիրներ,  խղճում էի  նրանց, փորձում էի ծաղրել։ Բայց դա առաջ էր․․․

«Հրաշքը» ամեն ինչ փոխեց․ թե վերաբերմունքս, թե հայացքներս նրանց նկատմամբ։ Գիրքը սովորեցրեց, որ նրանք մեղավոր չեն։

Մեղավոր չեն, որ ունեն նման խնդիրներ։

Մեղավոր չեն, որ նման կյանք է իրենց բաժին հասել։

Մեղավոր չեն, որ ես չէի գիտակցում իմ սխալ լինելը։

Ու ես հասկացա, որ պետք չէ մարդու մասին կարծիք կազմել արտաքինով։

Հասկացա, որ նրանք են բոլորից ուժեղը։ Քանի որ կարողանում են ՊԱՅՔԱՐԵԼ։

Հ․Գ․«Հրաշք»-ը դարձավ  իմ ամենասիրելիներից և իմ գրասեղանի գիրքը:  Ու «պապիս թողած գանձերը» իմ գրապահարանը լցրեցին, և ինչպես փոխեցին պապիս կյանքը, այնպես էլ իմն են փոխում։

«Պիտի սիրես քո ընկերոջը ինչպես քո անձը»: 

(Ղևտ. 19:18, Մատթ. 22:39,  Մարկ. 12:31, Ղուկ. 10:27)

Փողոցներում թափառելս կարոտել եմ։

Ավտոբուս չեմ սպասում, ոչնչի չեմ սպասում։
Կանգառների ու շենքերի ծածկերի տակ այլևս չեմ կանգնում, որովհետև ուզածս ինձ հետ խոսել չցանկացող անձրևն է, ուզածս` սովորություն դարձած ջերմ գրկող արևին բաց երկնքի տակ սպասելն է։

Ուզում եմ հասնել նրանց լու՜ռ խորհրդատվությանը։
Այս ինքնամերժումս չմտածեք, թե ինքնասպանություն է կամ էդպիսի մի բան։
Հրաժարում։
Հրաժարում սահմաններից, որ անցել եմ գուցե շատ անգամ, կամ անցել եք դուք։
Հրաժարվել և ինքնամաքրվել։

Ընկեր… Ձեռքդ մի ծանրացրու բանալիների այդ խրձով, մի լարիր աչքերդ ու մի փնտրիր իմ կողպեքներին համապատասխան բանալի։ Ես փակ դռներ չունեի, կողպեքներն էլ կոտրված են արդեն, ի՞նչ ես փորձում։
Իմ ճանապարհին դռներ չկան ինչպես քո, այնպես էլ այն անծանոթի համար, որ նույնիսկ բարև չենք տալիս։ Ես նույնացնում եմ ինձ մոտեցնող ուղին բոլորի համար։

Մինչև քեզ ես ունեի իմ աշխարհ հասցնող երկար ճանապարհ, ես խստապահանջ էի իմ կառուցած աշխարհ մուտք-ելք անողների նկատմամբ։ Քմահաճ ընկեր եմ ես, եթե անցատոմս ես ստացել իմ աշխարհ, ուրեմն վերացրու բոլորինը լինելու սովորությունդ։

Գուցե դուրդ չգա, բայց ես սեփականատիրոջ հոգեբանությամբ ամեն ինչով ապահովող ընկեր եմ ու ես տեր եմ։ Իսկ քեզ տեր լինելու, քեզ հոգ տանելու, քեզ լսելու, քեզ ուղղորդելու, ինձ քեզ նվիրելու պատրաստ լինելս չեմ սիրում, որ փոխարինում ես։

Իմ կյանքում ազատ ունկնդիրներ չկան, հյուրեր էլ չկան։ Անիմաստ հնչող արտահայտություններից է «զգացեք ձեզ, ինչպես ձեր տանը»։ Իսկ ես ի՞նչ իմանամ դու քո տանը քեզ ինչպես ես զգում։ Դու գուցե ամեն օր մտնում ես տուն ու լաց լինում, մտնում ես տուն ու զգում, որ քունդ տանում է, տանը զգում ես, որ ամենախաղաղն ես, կամ զգում ես` հեսա կգժվես։ Տունը վերադարձի տեղն է։ Իսկ ինձնից դու չպիտի գնաս ու հետևաբար, չպիտի վերադառնաս։

Ինձ մոտ զգա քեզ ինչպես ինձ մոտ։

Մի ձևացրու։ Եթե կգա մի պահ, որ կփոխվի զգացողությունդ ու այլևս ինձ մոտ չես զգա քեզ ինչպես ինձ մոտ զգում էիր, ուրեմն մի արի։ Ես կստորագրեմ քո՝ իմ աշխարհը լքելու ազնիվ որոշումը։

Էնքան գնացիր-եկար իմ դարպասներից ներս, որ արդեն դարձրել եմ մուտքն ազատ։ Հիմա արդեն անծանոթին էլ ուզում եմ ձեռքերս լայն բացած գրկել։
Հանում եմ շուրջս պարսպված սահմանները, որոնք թե՛ իմ չանցնելու և թե՛ քո չառաջանալու համար էին։
Դու ունես հետաքրքրասիրություն աշխարհի հանդեպ․ սիրում ես քաղաքականությունը, հետևում ես լրատվականներին, որ գլուխ են արդուկում, կարդում ես գրքեր, փնտրում ես արկածներ, երգում ես շարականներ, և՛ ամենաերջանիկն ես, և ՛ ամենադժբախտը..․ և հավատավորը։
Ինքնամաքրմանս ամենադաժան փուլն այն պահն է, որ համոզում եմ ինձ, որ ոչ ոք և ոչ մի բանի համար ինձ պարտական չէ, արի և դու էլ օգնիր ուղեղս մտցնել սա։
Ոչ ոք պարտավոր չէ հենց այնպես սովորեցնել ինձ հավատալ և  ընկերանալ ինձ հետ, փակել սրճարանում իմ հաշիվը, կամ լիցքավորել հեռախոսս, հետաքրքրվել առողջականովս ու այցի գալ նուշով ու ընկույզով։ Չէ, չէ։
Եթե հանկարծ ես կորցնեմ այն,  ինչ դու սովորեցրել ես, գրպանիցդ էն անպետք բանալիների խուրցը չհանես, ոչ էլ դրամապանակդ` հաշիվ փակելու համար։
Ինձ ուղղակի ժամանակ տուր հիշելու։ Իսկ եթե չհաջողվի ինձ հիշել, չանհանգստանաս։  Հիշողությունն ամենաթանկն է, որ մենք ձեռք ենք բերում կյանքում։ Անցյալը ներկայում պահելու տարածքն է հիշողությունը։
Բայց կրկնությունը պետք չէ․ դեժավյու պետք չէ, նորովի կապրեմ…
Գուցե ավելի կատարելագործված, գուցե և ավելի սերտող, գերազանց սերտող աշակերտ կլինեմ ընկերության դասերի համար և կարող կլինեմ շալակել քո մտագրածը։
Նորը կսովորեմ։ Երգիր «Տե՜ր, Ողորմեա», և Տերը կողորմա։

Ես պատրաստ եմ նստել տխրությանդ կողքին, երբ տագնապում ես, երբ հուսահատված ես, և ես չեմ փորձի ուղղորդել քեզ և ներկայացնել իմ միատեսակ սեփական կարծիքը։
Չէ՞ որ, մենք հանդիպել ենք այն ժամանակ, երբ միայնակ ու անպաշտպան էինք։

Վանքերը քեզ սպասում են, որ կորես էնտեղ, իսկ դավաճաններին ժպտալը քեզ պե՞տք է դեռ։
Ես անգրագետ եմ և միայն ունակ եմ քեզ լսել…
Երջանիկ պատահականության դիպված՝ իմ ընկեր, դու կհիասթափվես, կհանդիպես դժբախտությունների, և ես քեզ հետ, այո, կտառապեմ։
Սովորեցի պարզապես լսել քեզ, բայց քո խոսքերում ու գրքերում ոչ մի տեղ ասված չէր՝  լինել կապի մեջ սեփական եսի դրսևորումների հետ:
Թե բա` նվիրում, նվիրվել, սիրել անձի պես…
Վերցրածդ պատասխանատվությունը ավելի մեծ էր, քան Ավետարանում չորս անգամ հաստատած միտքը։ Իմ անձի պես սիրել կարողանալու համար պիտի անձը ճանաչել։
Ուսիդ հենվելու համար կամ ես շատ ծանր եղա, կամ էլ քո ուսին այնքան մարդիկ էին հենված, որ չես դիմանում։

Բայց…
Ինչո՞ւ է այնպես լինում, որ չեն խաչվում մեր հայացքներն ու մտքերը:
Հնարավոր է` չենք փնտրում, և հնարավոր է` չենք էլ ցանկանում ուժի մասին այդ կոնտեքստում հանդիպում ունենալ:
Ընկեր, մենք հանդիպեցինք, բայց ես քո մտագրերը դավաճանելով, մի այլ տեղ կարդացել եմ, որ սովորաբար երկու էություն միավորվում է մի ընդհանուր պատասխանատվությամբ, դե իհարկե, դրանից փախչել չես կարող:
Հիմա ես վստահ կարող եմ ասել, թե ինչու այդ հանդիպումները այսքան զարհուրելի են և հաճախ լինում են ցավոտ, քանի որ հասցնում է ընկերական հարաբերությունների անսպասելի ավարտի:

Դու քեզ հյուրի պես ես պահում։ Դու հանգիստ չես փռվում ու անընդհատ մտածում ես քո տարածքում չլինելու մասին։

Նայիր ինձ, ողղակի նայիր, ես չեմ նայի քեզ, որ չխաչվեն մեր հայացքները ա՜յ այն ուժի կոնտեքստում, նայիր և տես ինձ այնպիսին, ինչպիսին ես եմ, ինչպիսին կամ  իրականում,  և ոչ այնպիսին, որ դու պատկերացնում ես։ Նայիր և զգա ինձ այնպես, ինչպես զգացել ենք իրար ընկեր դառնալու պահին։

Գուցե այդ ժամանակ նորից միասին կթափառենք փողոցներում, ծածկերի տակ կվազենք, որ չթրջվենք, ես էլ արևի սովորության զոհը չեմ դառնա ու գրկելուն կարոտ չեմ մնա։
Կխոսեմ, և դու նորից մտագրերիդ հաստափոր գիրքը կբացես ու լռության արժեք ունեցող մտքերդ կպատմես ինձ…

Հրաժարու՞մ սահմաններից։
Ես երևի մի օր նորից դարպասներ կառուցեմ, որ իմ աշխարհ ներսուդուրս անելը դժվար լինի ինչպես մինչև քեզ էր։

Ինքնամաքրված եմ, որովհետև քո Տերը ինձ էլ ողորմաց։ Ես հիշողություն ունեմ՝ ամենաթանկը ներկայում, հիշողություն, որ սիրել եմ ինչպես իմ անձը, որովհետև ճանաչել եմ քո անձը։

Կորցնում ես, երբ ուզում ես ամուր բռնել, ու որ հետևիցդ են ընկնում, երբ ժպտալով բաց ես թողնում:

Կորցնում ես առանց ինքդ քեզ հաշիվ տալու, կորցնում ես առանց հասկանալու՝ չգիտակցելով:

Կորցնում ես առանց հասցնելու մտքումդ տասը հաշվել, կորցնում ես հենց այն պահին, երբ դրա մասին չէիր էլ մտածում: Կորցնում ես հենց այն ժամանակ, երբ գնալու համար ամենալավ պահը չէր, ընդհանրապես դրա ժամանակը չէր: Կորցնում ես` չհասկանալով, որ ունեցածդ ձեռքիցդ գնում է, գնալով հեռվանում է ու մի մեծ փոս, հետո էլ ջրով լցվող օվկիանոս է արանքում գոյանում:

Կորցնում ես ոչ թե մաս-մաս, այլ ամբողջովին ու միանգամից: Այնպես, ինչպես ավազե ժամացույցն է շտապելով հոսում ցած, իսկ դու չես կարող փոխել ընթացքը, առավել ևս կառավարել ժամանակը: Պետք է կրճատվի, թափվի, հեռանա: Կորցնում ես, երբ թռչելիս ես լինում, երբ նույնիսկ այդ մասին չէիր էլ մտածում, երբ քոնն էր անմնացորդ:

Եվ ոչ ոք ու երբեք այդպես էլ չի իմանում, թե ինչով ես լցնում դատարկությունդ, քեզ զգում ես ինչպես խցում, ուր աշխարհի ձայները անկարող են հասնել: Կորսվելուց հետո պատրաստ ես գրկաբաց ընդունել հուսահատությանը, ասես լիցքավորված պարկուճ լինես, պատրաստ կրակելու ամեն պահի: Ու ներսումդ միայն մեկ զգացողություն է գլուխ բարձրացնում՝ լքվածությունն ու մենությունը: Վերադարձի հույսերն էլ անհատակ օվկիանոսում խեղդվում են:

Իսկ քեզ վերջում մնում է ցավդ մեղմել, գտնել փրկության օղակ: Գոյություն ունի ցավի տեսակ, որը պետք է վերապրես, հանգստանաս, հետո այդ ցավի մասին պատմես շատ ավելի ճիշտ:

Ո՞ւմ են պետք գաղտնիքներն ու տխրությունը, ո՞ւմ են պետք մռայլությունն ու դժկամությունը։

Ամեն ինչ է սառում, կամ էլ թմրում, ամեն ինչ էլ մոռացվում է, կամ էլ վերանում, ամեն ինչն է սիրուն ու վանում։

Տխրությունդ քո մի մասը դարձնելով, ապրածդ օրերը անմիտ գլոր տալով ու հավատի մեջ ամեն բան պատսպարելով կյանքի սրտխառնող համը չես առնի, մեկ է։ Բայց պետք է։ Քո ուրախությունը զենք դարձնելով, լեցուն օրերդ գիրկդ առնելով ու կյանքիդ օրերը նախագծելով, կյանքի սիրավետ հոտը չես առնի, մեկ է։ Բայց պետք է։

Պետք է մի պահ հասկանալ քեզ, ընդունել ու ապրել մոտ ընկերոջ պես, ընդունիր երկուսին էլ, և՛ նրան, ում չես սիրում, և՛ նրան, ով ստեղծվում է։

Ապտակիր երկուսին էլ. և՛ նրան, ով մեղավոր է, և՛ նրան, ով կլինի մեղավոր։ Մոռացիր երկուսին էլ, նրան, ով չկա, և մյուսին, ով շուտով չի լինի։

Ոտքից գլուխ մեկն ես մյուսներից՝ ԴՈՒ։

Երազանքն է, որ կյանքին իմաստ ու գույներ է հաղորդում, բայց ամենակարևորը այն է, որ երազանքդ դառնա նպատակ, քանի որ այդպես կյանքի գույները մեկ այլ երանգ են ստանում:

Ես չափից շատ եմ սիրում երազանքներ պահել ու հույսս միայն ինձ վրա դնելով շարունակում եմ դրա վրա շատ ջանք թափել և ինքս եմ այն ի կատար ածում, իհարկե Աստծո բարեհաճությամբ: Դա նշանակում է, որ այն, ինչ ես մտապահել էի, ինձ համար արդեն լոկ երազանք չէ, այլ արդեն նպատակ:

Ինձ ճանաչողները կհաստատեն, որ ես ամեն առիթ փնտրում եմ, որպեսզի ծանոթանամ ինչ-որ վայրի, կամ մեկ այլ ժողովրդի մշակույթի հետ, բայց դրա հետ մեկտեղ ունեմ անկայուն բնավորություն։

Ֆլեքս 2021-ը ինձ համար արդեն նպատակ էր դարձել, սակայն ես որոշել էի դրա վրա աշխատել 2 ամիս առաջ, ու այդպես էլ, չեմուչում անելով, մտածելով, որ չեմ հարմարվի նոր նիստուկացի, երկմտում էի, բայց մայրիկիս ասած` ռիսկը գործի կեսն է, որոշեցի ամուր կամք ունենալ  և գոնե մեկ ամսում անել 3 ամսվա բացթողումս։

Ուզում եմ, որ մեր բոլոր պատանիները հենց այս պահին թողնեն իրենց այնքան էլ  ոչ օգտակար հոբբիները և վազեն իրենց նպատակի հետևից, քանզի այսօր մեզ պետք են ավելի գիտակ երիտասարդներ` երկիրը բարգավաճ դարձնելու համար։