Երևի բոլորը, ոդքեր սովորում են 9-րդ կամ ավելի բարձր դասարաններում, կհասկանան ինձ։ Եվ այսպես՝ դասեր, քննություններ, պարապմունքներ, օլիմպիադաներ և այլն։ Տիպիկ 9-րդ դասարանցու առօրյա։ Երբեմն ուղղակի ուզում եմ թողնել այս ամենն ու ինչքան հնարավոր է` հեռու փախչեմ։ Բայց դե, դա ընդամենը անհասանելի ցանկություն է։ Պետք է մնալ, ու ինչպես Լենինն է ասում՝ սովորել, սովորել, սովորել։ Թե ասա` այ Ձերդ գերազանցություն, չէր լինի՞ ասեիք, օրինակ, հանգստանալ, հանգստանալ, հանգստանալ… 

Դե լավ, ինչևէ։ Վերադառնանք մեր, ոչ այդքան հաճելի, իրականություն։

Եվ այսպես, արթնանում եմ, գնում եմ դա․․․ Մի րոպե, այսօր ռուսերենի օլիմպիադայի մարզային փուլն է։ Պլանների փոփոխում՝ գնում եմ Եղեգնաձոր։  Եղեգնաձորում մի ժամ, եթե ոչ ավել, սպասում եմ ըստ օրենքի, արդեն վաղուց սկսած օլիմպիադայի սկզբին։ Եվ ահա, սկսում ենք։ Կատարվեց հաշվարկ, ըստ որի պետք է տպվեին ճիշտ քանակի հարցաթերթիկներ, և այդ պահին, երբ ամեն ինչ պատրաստ էր, ներս է մտնում ուշացած մեկը։ Ինչ արած, նորից հաշվարկ են  կատարում, ու էլի, մեկը եկավ։ Եվ այսպես մի 20 հոգի ուշացած ներս մտան։ Հարցերը բերեցին, գրեցինք, դուրս եկանք։

Դե իհարկե, ամեն ինչ լավ գնալ չէր կարող։ Ավտոբուսից ուշացել եմ։ Դե, ես այդքան էլ տխուր չեմ, քանի որ այս ավտոբուսով պիտի ուղիղ դպրոց գնայի, իսկ հիմա արդեն չեմ հասցնի, կգնամ տուն։

Հասա տուն։ Կարծես ամեն ինչ լավ է։ Դաս ու պարապմունք չունեմ։ Հանգիստ ապրում եմ, երբ․․․

-Նարեկ, վեցի գրքից խնդիր գրի,- վեցի գիրքը, դա սովետական ժամանակների 6-րդ դասարանի դասագիրքն է։

-Ահա,- այս «հոգնած» պատասխանից հետո վերցնում եմ գիրքը, կարդում եմ, բան չեմ հասկանում ու դնում եմ տեղը։ Դե, ես հո մեղավո՞ր չեմ, որ չեմ հասկանում։

Այսպես անցնում է համեմատաբար ավելի թեթև օրս։ Բայց դե այդ թեթևությունը երկար չի տևի, առջևում դեռ կան դասեր, գրավորներ, պարապմունքներ, քննություն․․․

Էհ, լավ է։ Էլի կանչեցին «վեցի գրքից» խնդիր գրելու:

Օրը շաբաթ է, բայց դպրոց գնալու պատճառով մեջս ընդհանրապես ուժ չի մնացել: Գրքերս տարածված են անկողնուս ամբողջ մակերեսով. սիրում եմ անկողնուս վրա դաս անել, քանի որ ցանկացած պահի կարող եմ քնել ու չանհանգստանալ ինձ սպասող մեջքի և ուսի ցավերի մասին: Բացում եմ օրագիրս ու դասավորում երկուշաբթի օրվա գրքերը: Հերթով անցկացնում եմ աչքիս տակով, հասկանում՝ որ հեչ դաս սովորելու տրամադրություն չունեմ: Ամեն դեպքում գրավոր աշխատանքներն անում եմ ու թողնում միայն բանավորները՝ իհարկե, կիրակի օրվա համար: Վերցնում եմ հեռախոսս ու երաժշտություն միացնում, ճոճվելով տեղումս նստած՝ երաժշտության ռիթմին համընթաց:

-Հաս, ի՞նչ ես անում:

-Յանթամ դաս, բայց երգ եմ լսում:

Մայրս ծիծաղում է ու փակում դուռր: Մայրս գրեթե երբեք չի բարկանում ինձ վրա «ինքս ինձ համար» կազմակերպած արձակուրդի համար, քանի որ երբեմն առանց դրանց ուղղակի անհնար է: Բայց դրանից ես «երես չեմ առնում» ու աչքաթող անում դասերս, այլ ընդհակառակը՝ փոքրիկ ընդմիջումից հետո ավելի եռանդով եմ սկսում սովորել:

Վերցնում  եմ նոթատետրս ու այս բոլորը գրառում նրա մեջ, մտածելով, որ ինչ-որ մեկին հետաքրքիր կլինի: Լսում եմ երգը մինչև վերջ ու անցնում դասերիս, որ թողել էի կիրակի օրվա համար:

-Հաս, ի՞նչ ես անում:
-Դաս, մամ:

Ծիծաղի փոխարեն մայրիկիս դեմքին ժպիտ եմ նկատում: Նա փակում է դուռը ու հեռանում: Երևի երկու ժամ անցած կլիներ արդեն, զգում էի, որ ընդմիջման կարիք ունեմ, ու ինչպես միշտ, մայրիկս հայտնվեց ճիշտ տեղում ճիշտ ժամանակին:

-Հաս, չվերջացրեցի՞ր:

-Համարյա մամ, բան ա՞ պետք:

-Ուզում էի տորթ թխեի, ասեցի՝ կարող ա օգնես:

Երևի արդեն գուշակեցիք, թե ինչքան ուրախ էի այդ ամենը լսելով: Վեր թռա տեղիցս և ուղիղ խոհանոց: Մնացած դասերս այդպես էլ մնացին մինչև կիրակի, որովհետև երեկոյան դաս անելու փոխարեն ես ավելի լավ ժամանակ անցկացնելու ձև գիտեմ՝ դիտել սիրելի ֆիլմերը ընտանիքի հետ:

Կյանքը իրար հետևից իր հարվածներն է հասցնում՝ առանց շունչ քաշելու ժամանակ տալու, և ի՞նչ է մեզ մնում, եթե ոչ հնազանդորեն կրել մեզ բաժին հասած ճակատագիրը: Բայց մարդն ունի նաև մտածելու և ամեն ինչ վերլուծելու աստվածային կարողություն, և կյանքի մեծ մասը քննում է իր հետ կատարվածը: 

Ես էլ, ինչպես բոլորը , ունեմ իմ յուրահատուկ ներաշխարհը, իմ երկնաթռիչ երազանքները, սպասումները, բայց…  Երևի ուրիշ ժամանակ ես այսպես չէի մտածի և աշխարհը չէի ընկալի այսպես. չէ որ այնքան սպասել էի… Այս ուստարվա սկզբին ես մասնակցեցի Ամերիկյան խորհուրդների Վաշինգտոնյան գրասենյակի կողմից անցկացվող Flex ծրագրին, քննությունները, կարծում եմ, այնքան էլ վատ չէի հանձնել, ու անհամբերությամբ գարնանն էի սպասում` պատասխանն իմանալու համար: Վախենում էի երազել, բայց երազանքները գաղտագողի ներթափանցում էին ուշադրությանս պատուհանի փոքրիկ ճեղքից և, ինձ իրենց ձեռքերի վրա առնելով, տանում հեռու-հեռու՝ դեպի Նոր աշխարհի ափերը: Իմ մտահորիզոնում Ամերիկան պատկերանում էր կոլումբոսյան Եվրոպայի բնակիչների աչքերով, այսինքն, մի հեռու, ոսկով ու արկածներով լի աշխարհ, որտեղ միայն ես եմ պակասում հեքիաթն ամբողջացնելու համար: Հետո հանկարծակի արթնանում էի ճամփորդությունից, և, օրինակ, գտնում ինձ դասասենյակում նստած երկար դասամիջոցին, երբ բոլորը դրսում են, իսկ ես, չգիտես ինչու, մոռացել եմ դուրս գալ: Բարկանում էի ինքս ինձ վրա, բայց երևակայությունս միշտ հաղթում էր ինձ: Բայց ահա պատասխանը եկավ բացասական: Չգիտեմ ինչ զգացի, երբ պատահաբար աչքովս ընկավ այդ նամակը: Երևի ոչինչ, ես չտխրեցի, քանզի այլևս տխրելու տեղ չկար, իմ ողջ կենտրոնացումը, ուշադրությունն ու մտքերը հայրս էր. մյուս օրը նա հիվանդանոց էր գնալու, և շատ հավանական էր, որ սրտի շտապ վիրահատություն կատարվեր:

Համակարգչի առջև նստած իբր գիրք էի կարդում՝ փորձելով անհանգստությունս բթացնել, երբ հանկարծ էլփոստս բացվեց ու տեսա նամակը: Թեթև քմծիծաղ անցավ դեմքովս, ես տեսա այնքան խնամքով կառուցված երազանքիս փլուզումը, որն ինձ համար այլևս նշանակություն չուներ: Թե ինչպես եկավ հաջորդ օրը, չիմացա, բայց երբ հայրս զանգեց հարցնելու` ինչպես եմ (ինչ-ինչ պատճառներով ինձ չհաջողվեց ուղեկցել նրանց), ես հազիվ տիրապետելով թրթռացող ձայնիս, սկսեցի ոգևորել պապայիս, բայց այդ խոսքերը գուցե ավելի շատ ասվում էին ինձ քաջալերելու համար, քան նրան: Հետո հիվանդանոց, սպասման անանց ժամեր…

Երբ մարդը նյարդերի գերլարումով ինչ-որ բանի է սպասում, ցանկացած պատասխան հանգեցնում է անզուսպ արցունքների: Հենց այդպես եղավ, երբ քույրս զանգեց ու ասաց, որ ստուգման արդյունքը բոլորովին էլ այն չէ, ինչ մենք էինք կարծում: Հոգիս թռավ, բարձրացավ երկնքից էլ վեր և… Աշխարհն այնտեղից այնքա՜ն գեղեցիկ էր: Ես ինձ մեծ զգացի, իսկ այդ մեծությունից, ա՜խ, Ամերիկան այնքա՜ն փոքր էր…

Հիմա նստած եմ խաղաղ, երջանկությունից նույնիսկ մի քիչ ապուշացած, և ոչինչ չի պղտորում հոգուս անդորրը: Եվ այն, ինչ հիմա մտքիս գալիս է, այն է, որ աշխարհում կան մեծ ու փոքր բաներ, որ հաճախ փոքրերին մենք նայում ենք խոշորացույցով, տխրում, լալիս, երջանկանում ու երազում խոշորացված: Բայց այսօր իմ խոշորացույցն ընկավ ձեռքիցս, ու կյանքը տեսա իրական չափերով: Ես հասկացա, որ մեծացել եմ:

Սկսեմ այնտեղից, որ գրում եմ մայրիկիս պատմելով: 10 տարի առաջ էր: Ես այդ ժամանակ 5 տարեկան եմ եղել:

Դեկտեմբերի վերջին օրերին մայրս զբաղված է եղել Նոր տարվա պատրաստություններով: Ազատան գյուղում ամեն տոնի ժամանակ սեղանի գաթան են դրել, մեր տանն էլ միշտ մորս թխածն է եղել: Միշտ տեսել ու լսել եմ, թե ինչպես է մայրս գաթա թխում: Եվ այս անգամ էլ մայրս էլի գաթա թխելիս է եղել: Մայրս պատմում է.

-Սեղանի համար բոլոր տեսակի գաթաները արդեն թխել էի: Գիտեի, որ պապդ «բոխչա» գաթա շատ է սիրում: Վերջին գունդը բացում էի, որ մնացած ամբողջ խորիզը լցնեմ մեջը, կոպեկն էլ դնեմ ու թխեմ: Թխելուց հետո անցնում է մի շաբաթ, ու գալիս է հունվարի 6-ը՝ «բախտի» գաթան կտրելու ժամանակը: Տանեցիներով հավաքվում էինք սեղանի շուրջ, գաթան կիսում էինք ու մեծից փոքր հերթով բաժանում: Տարին հաջողակ կլիներ նրա համար, ում պատառի մեջ կգտնվեր «բախտի» կոպեկը: Միայն թե կտրելիս կոպեկը դանակի տակ չընկներ. եթե այդպես էր լինում, ուրեմն տարին անհաջող էր լինելու բոլորի համար: Ու այս «բախտի  բոխչա» գաթան թխելու ժամանակ պապս մորս ասել է.

-Ողորմաձիկ մերս համով բոխչա գաթա կթխեր, որ բերանիդ մեջ կհալվեր: Կզարկեր թոնրի շուրթին, յուղը վրայից կծորար, կեփեր, կուռեր, կկարմրեր: Կուտեիր՝ համից չէիր կշտանա: Հիմի ձեր թխած գաթեքը էդպես համով չեն, էնքան որ կնմանցնեք տեսքը. տեսքին կուտեմ, բայց համը էն չէ: Մեկ է, ողորմաձիկ մորս թխած գաթին չի հասնի:

Մայրս էլ կատակով դժգոհ դեմք  է ընդունել ու պատասխանել  պապիս, թե.

-Ա՛յ պա, ի՞նչ ուզեցիր դրանով ասել, որ ես քո մոր նման գաթա չե՞մ կարող թխեմ:

Հենց այս խոսքերի ժամանակ էլ, ցանկանալով մորս պաշտպանել, ոտքի եմ կանգնել նստածս տեղից, ձեռքերս պարզել եմ պապիս ու չհասկանալով բառերիս իմաստը՝ ասել.

-Յա՛, ինչի՞, իմ ողորմաձիկ մերս պակաս գաթա կթխե՞, շատ էլ համով է, քո ողորմաձիկ մոր թխածից էլ համով ու լավ:

Այս լսելով՝ մայրս ու պապս միասին նայել են իրար ու մի լավ ծիծաղել են: Իսկ ես, գոհանալով ասածիցս, նստել ու ինքս էլ ուրախացել եմ ասածիս վրա. իբր մի շատ լավ բան եմ ասել:

Միայն հիմա եմ կարմրում ու ծիծաղում, երբ ամեն առիթի ժամանակ մայրիկիս թխած գաթաները ուտում, հիշում, հյուրերին էլ պատմում ու միասին ծիծաղում ենք վրաս:

Ես սովորում եմ ՀՀ ՊՆ Մոնթե Մելքոնյանի անվան ռազմամարզական վարժարանում: Ճիշտ է, սովորում ենք վարժարանում, բայց մենք նույնպես զինվորի կյանքով ենք ապրում: Ես հիմա կպատմեմ, թե ինչպես է անցնում մեր ուսումը: Առավոտյան ժամը յոթին «վեր կաց»-ն է,  և մենք քառասունհինգ վայրկյանում պետք է հասցնենք հագնվել, պատրաստվել և շարք կանգնել: Հետո գնում ենք շարահրապարակ՝ առավոտյան մարմնամարզությունը կատարելու: Այս ամենից հետո վազում ենք, պտտաձողի վրա ձգումներ ենք կատարում ու գնում զորանոց՝ հարդարելու մեր անկողիններն ու նորից շարք կանգնում, որ գնանք ճաշարան: 

Դե, քանի դեռ մենք նախաճաշում ենք, այդ ժամին զորամասից դուրս մեր տարիքի տղաները դեռ արթնացած չեն էլ լինում: Նախաճաշելուց հետո գնում ենք առավոտյան ստուգատեսի, որը վերջանում է ժամը ինին: Իսկ հետո գնում ենք դասասենյակներ ու մինչև երեկոյան վեցն անց կես տարբեր դասեր ենք սովորում:

Մեր՝ մոնթեականներիս համար, շատ հետաքրքիր են անցնում դասերը, քանի որ մեզ հետ պարապում են լավագույն մասնագետները: Մեր մահճակալները զինվորների մահճակալների նման են, քնում ու արթնանում ենք միասին, մենք միշտ միասին ենք և այս ընթացքում մտերմանում ենք, նոր ընկերներ ենք ձեռք բերում, բոլորս միանման կյանքով ենք ապրում, նույն համազգեստն ենք հանգնում, նույն ուտելիքն ենք ուտում: Մենք, բոլորս հավասար ենք, ոչ ոք մյուսից առավել չի կամ հակառակը: Ինձ սա շատ է դուր գալիս:

Ես հպարտ եմ, որ սովորում եմ Մոնթեի անվան վարժարանում և հայոց բանակի ապագա սպա եմ: Հենց այդ պատճառով պետք է ավելի լավ սովորեմ, որ ապագայում սովորեցնեմ ինձ վստահված զինվորներին: