Սկսեմ այնտեղից, որ գրում եմ մայրիկիս պատմելով: 10 տարի առաջ էր: Ես այդ ժամանակ 5 տարեկան եմ եղել:

Դեկտեմբերի վերջին օրերին մայրս զբաղված է եղել Նոր տարվա պատրաստություններով: Ազատան գյուղում ամեն տոնի ժամանակ սեղանի գաթան են դրել, մեր տանն էլ միշտ մորս թխածն է եղել: Միշտ տեսել ու լսել եմ, թե ինչպես է մայրս գաթա թխում: Եվ այս անգամ էլ մայրս էլի գաթա թխելիս է եղել: Մայրս պատմում է.

-Սեղանի համար բոլոր տեսակի գաթաները արդեն թխել էի: Գիտեի, որ պապդ «բոխչա» գաթա շատ է սիրում: Վերջին գունդը բացում էի, որ մնացած ամբողջ խորիզը լցնեմ մեջը, կոպեկն էլ դնեմ ու թխեմ: Թխելուց հետո անցնում է մի շաբաթ, ու գալիս է հունվարի 6-ը՝ «բախտի» գաթան կտրելու ժամանակը: Տանեցիներով հավաքվում էինք սեղանի շուրջ, գաթան կիսում էինք ու մեծից փոքր հերթով բաժանում: Տարին հաջողակ կլիներ նրա համար, ում պատառի մեջ կգտնվեր «բախտի» կոպեկը: Միայն թե կտրելիս կոպեկը դանակի տակ չընկներ. եթե այդպես էր լինում, ուրեմն տարին անհաջող էր լինելու բոլորի համար: Ու այս «բախտի  բոխչա» գաթան թխելու ժամանակ պապս մորս ասել է.

-Ողորմաձիկ մերս համով բոխչա գաթա կթխեր, որ բերանիդ մեջ կհալվեր: Կզարկեր թոնրի շուրթին, յուղը վրայից կծորար, կեփեր, կուռեր, կկարմրեր: Կուտեիր՝ համից չէիր կշտանա: Հիմի ձեր թխած գաթեքը էդպես համով չեն, էնքան որ կնմանցնեք տեսքը. տեսքին կուտեմ, բայց համը էն չէ: Մեկ է, ողորմաձիկ մորս թխած գաթին չի հասնի:

Մայրս էլ կատակով դժգոհ դեմք  է ընդունել ու պատասխանել  պապիս, թե.

-Ա՛յ պա, ի՞նչ ուզեցիր դրանով ասել, որ ես քո մոր նման գաթա չե՞մ կարող թխեմ:

Հենց այս խոսքերի ժամանակ էլ, ցանկանալով մորս պաշտպանել, ոտքի եմ կանգնել նստածս տեղից, ձեռքերս պարզել եմ պապիս ու չհասկանալով բառերիս իմաստը՝ ասել.

-Յա՛, ինչի՞, իմ ողորմաձիկ մերս պակաս գաթա կթխե՞, շատ էլ համով է, քո ողորմաձիկ մոր թխածից էլ համով ու լավ:

Այս լսելով՝ մայրս ու պապս միասին նայել են իրար ու մի լավ ծիծաղել են: Իսկ ես, գոհանալով ասածիցս, նստել ու ինքս էլ ուրախացել եմ ասածիս վրա. իբր մի շատ լավ բան եմ ասել:

Միայն հիմա եմ կարմրում ու ծիծաղում, երբ ամեն առիթի ժամանակ մայրիկիս թխած գաթաները ուտում, հիշում, հյուրերին էլ պատմում ու միասին ծիծաղում ենք վրաս:

Ես սովորում եմ ՀՀ ՊՆ Մոնթե Մելքոնյանի անվան ռազմամարզական վարժարանում: Ճիշտ է, սովորում ենք վարժարանում, բայց մենք նույնպես զինվորի կյանքով ենք ապրում: Ես հիմա կպատմեմ, թե ինչպես է անցնում մեր ուսումը: Առավոտյան ժամը յոթին «վեր կաց»-ն է,  և մենք քառասունհինգ վայրկյանում պետք է հասցնենք հագնվել, պատրաստվել և շարք կանգնել: Հետո գնում ենք շարահրապարակ՝ առավոտյան մարմնամարզությունը կատարելու: Այս ամենից հետո վազում ենք, պտտաձողի վրա ձգումներ ենք կատարում ու գնում զորանոց՝ հարդարելու մեր անկողիններն ու նորից շարք կանգնում, որ գնանք ճաշարան: 

Դե, քանի դեռ մենք նախաճաշում ենք, այդ ժամին զորամասից դուրս մեր տարիքի տղաները դեռ արթնացած չեն էլ լինում: Նախաճաշելուց հետո գնում ենք առավոտյան ստուգատեսի, որը վերջանում է ժամը ինին: Իսկ հետո գնում ենք դասասենյակներ ու մինչև երեկոյան վեցն անց կես տարբեր դասեր ենք սովորում:

Մեր՝ մոնթեականներիս համար, շատ հետաքրքիր են անցնում դասերը, քանի որ մեզ հետ պարապում են լավագույն մասնագետները: Մեր մահճակալները զինվորների մահճակալների նման են, քնում ու արթնանում ենք միասին, մենք միշտ միասին ենք և այս ընթացքում մտերմանում ենք, նոր ընկերներ ենք ձեռք բերում, բոլորս միանման կյանքով ենք ապրում, նույն համազգեստն ենք հանգնում, նույն ուտելիքն ենք ուտում: Մենք, բոլորս հավասար ենք, ոչ ոք մյուսից առավել չի կամ հակառակը: Ինձ սա շատ է դուր գալիս:

Ես հպարտ եմ, որ սովորում եմ Մոնթեի անվան վարժարանում և հայոց բանակի ապագա սպա եմ: Հենց այդ պատճառով պետք է ավելի լավ սովորեմ, որ ապագայում սովորեցնեմ ինձ վստահված զինվորներին:

Արդեն գարուն է: Գիժ մարտը: Եղանակը  խաբուսիկ է. մեկ` արևոտ, մեկ` մշուշոտ: Գյուղում էլ չի տարածվում վառարանների ծուխը: Մարդիկ բացել են դռները և պատուհանները ձմեռվա խոնավությունը և մի տեսակ մենակությունը ցրելու համար: Արդեն փողոցները լիքն են մարդկանցով: Իսկ տատիկներն ու պապիկները սկսել են այգին մտնել, հողը մշակել: 

Արդեն քանի օր է` պապիկս ողջ ցերեկը տուն չի մտնում: Այգում խաղողի վազերն է էտում: Այնքան է տարվում գործով, որ շատ հաճախ մոռանում է ճաշելու մասին: Տատիկս էլ բարկանում է, գնում այգի և սկսում.

-Այ մարդ, դե բոլա էլ, սաղ օրը տանջվար, տնաշեն: Դու սոված չե՞ս, արի` մի կտոր հաց կեր:

-Է՛հ, էլի սկսիր, այ կնիկ, սոված չեմ, գործ եմ անում:

Ի դեպ, պապիկս աշխարհի ամենահամառ  մարդկանցից մեկն է, և նրան անհնար է համոզել: Տատիկս նրան լավ իմանալով, էլ չշարունակեց: Նա նաև շատ աշխատասեր է և գործին նվիրված: Ոչ մի համալսարան չի ավարտել, սակայն այնքան խելացի է և հնարամիտ, որ զարմացնում է բոլորին: Ինչքան որ ես եմ հիշում, մեր տուն ոչ մի վարպետ, ոչ մի էլեկտրիկ, ոչ մի արհեստավոր չի եղել, ամեն ինչ պապս է իր ձեռքերով պատրաստել և վերանորոգել:

Մենք ընտանիքում երեք երեխա ենք, օրական մի բան ենք կոտրում, քանդում: Տատիկս վերցնում է, տանում պապիս արհեստանոց և խնդրում, որ նորոգի, իսկ պապս միշտ նույն պատասխանն է տալիս.

-Վա՜յ, էս էրէխեքը սաղ քանդում են, ջարդում, ոչ մի բան էլ չեմ սարքի: Տար քցի, արդեն զահլաս տարաք,- բարկանում էր, նեղանում, սակայն երկու ժամ հետո բերում էր և ասում.

-Վերջին անգամ եմ սարքել,- և այսպես ամեն անգամ:

Ես աշխարհի ամենահարուստ մարդն եմ, քանի որ ունեմ հրաշալի տատիկ և պապիկ: Հպարտ եմ նրանցով:

Գնացել էի հարևան գյուղ՝ Ոսկեպար, որտեղ ապրում են Վարդուհի տատիկս ու Լևոն պապս: Հաճախ եմ գնում նրանց տեսակցության, ու ամեն անգամ մեծ դժվարությամբ եմ հեռանում նրանցից: Տատս ու պապս ասացին, որ շուտով գնալու են սար:

Գյուղում ավանդույթ կա, որ բոլոր այն ընտանիքները՝  հիմնականում ծերերը, ովքեր ունեն շատ անասուն, ամեն տարի գարնանը գնում են սար՝ անասուններին պահելու, քանի որ այնտեղ խոտը շատ առատ է, և անասունների կաթնատվությունը, յուղատվությունը բարձրանում է: Եվ ինչպես բոլորը, իմ տատն ու պապը ևս բացառություն չեն կազմում ու ամեն տարի գնում են սար:

Ամառային արձակուրդներն սկսելուն պես առաջին հերթին որոշեցի այցելել նրանց: Սակայն սարը շատ հեռու է մեզնից, ու մեքենաներ հաճախ չեն գնում:

Ամեն օր քնում-արթնանում  էի այն հույսով, որ հաջորդ առավոտ մեքենա կլինի, կգնամ նրանց այցելության:

Մի արևոտ օր, հազիվ աչքերս բացելով, լսեցի ծանոթ ձայն: Քեռուս ձայնն էր, ու ակամա լսելով նրա ձայնը վազեցի դուրս:

-Բարլուս , գալի՞ս ես սարը:
-Հա, բա ոնց չեմ գալի, սպասի, առանց ինձ չգնաս,- ասացի ու վազելով մտա տուն՝ անհրաժեշտ իրեր վերցնելու:

Մի քանի րոպե անց ճանապարհ ընկանք:

Ճանապարհը շատ երկար էր՝ մոտ չորս-հինգ ժամ, որն ասես չէր վերջանում: Եվ հանկարծ երևաց Պոպոզ ղաշը: Պոպոզ ղաշը ուրթի ամենաբարձր սարն է, որի գագաթին կա մի խաչքար, որը պապիկիս եղբայրը՝ Աշոտ պապիկն է հեռուներից բերել և հաստատել այդտեղ՝ Պոպոզ ղաշում: Խաչքարի մոտ կա մի տաղավար, ուր ամեն Վարդավառի տոնի հավաքվում ենք, զրուցում, հաց ուտում , ուրախանում, ծիծաղում… Հետո սարի աջ փեշին երևաց մեր «կոկոլը»  (կոկոլը փոքրիկ խրճիթն է): Կոկոլի առաջ երևաց  տատս՝ սպիտակ մազերի երկար հյուսով: Տատս սրտատրոփ սպասում էր ինձ ու քեռուս: Հասնելով կոկոլին՝ իջանք, ու մեծ կարոտով վազեցի տատիս գիրկը:

-Տատի՜…
-Ջանի՜…
-Բա ո՞ւր ա պապը,- միանգամից հարցրի ես:
-Պապը գնաց կովերը բերի ջուրը, հիմի կգա,- ու տատս սկսեց ձայն տալ պապիս:
-Լևա՜ն, Լևա՜ն, արա Լևա՜ն: Եկել են, երեխեքս եկել են:

Ու մի քանի րոպե անց երևաց պապս՝ արագ-արագ քայլերով մոտենում էր մեզ:

-Պապի՜, պապի՜, պապի՜…,- տեսնելով նրան ակամա գոռացի ես:
-Հե՜յ, հե՜յ, հե՜յ… Գալիս եմ, գալի՜…

Մինչ պապս կհասներ, ես ու տատս մի լավ սեղան գցեցինք, և պապիս հասնելուն պես նստեցինք հաց ուտելու, ու ինչպես միշտ, պապս արեց նույն արտահայտությունը:

-Այ կնիկ՝ Վարդուշ, անգույն, թունդ կոֆես բե՛ր:
-Սպասի էլի, այ մարդ, երեխեքս նոր են եկել, մին կարոտս առնեմ, հետո կոֆետ կտամ (հիմա կմտածեք, թե հաց ուտելու ժամանակ ինչ սուրճ, որովհետև սուրճը հիմնականում խմում են հաց ուտելուց հետո: Պապիս «կոֆե» բառի տակ թաքնված էր օղի բառը):

Ու այսպես ծիծաղով ավարտեցինք մեր ընթրիքը: Արդեն մութն ընկել էր, տատս ու պապս գնացին անասնագոմ՝ իրենց ամենօրյա գործերը անելու: Արդեն բոլոր գործերը ավարտել էինք, տատս վառեց լամպը, որը միանգամից լուսավորեց փոքրիկ տնակը:  Նստեցինք սեղանի շուրջ, ու տատս սկսեց ինձ ու քեռուս հարցեր տալ:

-Բա ին՞չ  կա, է, գյուղերում, լա պատմեք. ո՞վ գնաց, ո՞վ եկավ, ո՞վ մնաց, ո՞վ ամուսնացավ, ո՞վ մեռավ,- էսպես մի շարք հարցերի շարան:

Մինչ պատմում էինք տատին գյուղի անցուդարձից,  լսեցինք բարձր խռմփոցի ձայն: Պապս հոգնած քնել էր: Տատս մարեց լամպի լույսը, մենք էլ քնեցինք:

Հիմա արդեն մեկ տարի է անցել: Չնայած տատս ու պապս մի տարով էլ են ծերացել, բայց այն նույն խանդավառությամբ ու ոգևորությամբ պատրաստվում են այս տարվա մեծ ուղևորությանը դեպի Չալտաշ, այն փոքրիկ կոկոլը, Պոպոզ ղաշը, որտեղ շա՜տ-շա՜տ ուրախ ու տխուր օրեր են անցկացրել միասին: