Ես շատ եմ սիրում մտածել, հատկապես քնելուց առաջ: Այդ ժամանակ գլուխս կյանքի համար կարևոր ոչ մի բանով չի զբաղվում, և այն դատարկ է: Այս դատարկությունը սիրում եմ լցնել տարբեր մտքերով, որոնք կյանքում պետք չեն: Եվ ամեն անգամ, երբ հերթական «փայլուն» գաղափարն է ծնվում, ասում եմ. «Երանի հարցնեին ինձ այս մասին»: Բայց ոչ ոք ինձ չի հարցնում: Կամ էլ հարցնում են, բայց չեն թողնում երկար խոսել, կարծես պատասխանը նրանց չի հետաքրքրում:

Ես մտածում եմ, որ այն մարդիկ, ովքեր երկար ու զարմանալի բաներ են մտածում, բայց չեն կարողանում այդ մասին ուրիշներին պատմել, գրող են դառնում: Նրանք անպետք, բայց հետաքրքիր մտքերը դնում են իր գրածների մեջ: Ես էլ հիմա կգրեմ մի բան, որտեղ կան բաներ, որոնց մասին կուզենայի, որ ինձ հարցնեն կամ իմ մասին հարցեր տան:

Եվ այսպես, իմ պատմվածքի գլխավոր հերոսները՝ Ես-1 և Ես-2:

Սկիզբ չունի:

Միջին մաս՝ երկխոսություն Իմ-1 և Իմ-2-ի միջև:

Երկխոսություն՝

Ես 1-Այսօր շատ լավ օր է խոսելու համար, չե՞ս նկատել:

Ես 2- Ես էլ եմ ուզում խոսել տարբեր բաների մասին:

Ես 1-Իսկ ինչի՞ մասին:

Ես 2- Ուզում եմ խոսել այն բանի մասին, որի մասին կուզենայի, որ ինձ հարցնեն:

Ես 1- Լավ, հիմա կհարցնեմ… Ի՞նչ ես մտածում ամեն ինչ իմանալու մասին:

Ես 2-Բոլորը ամեն ինչ գիտեն, նաև, երբ ոչինչ չգիտեն: Ոչինչ բառը շատ հետաքրքիր իմաստ է արտահայտում: Մի կողմից, այն ոչինչ է, մյուս կողմից՝ բան է, բայց ոչ այն ամենը, որին կարող ենք ասել «ինչ-որ»:

Ես 1-Իսկ քո ասածը վերաբերվում է բոլո՞ր ժխտական բառերին:

Ես 2 -Այո՛: Իսկ հիմա ես քեզ մի բան կհարցնեմ: Իսկ Տաթևիկը, որը մեր մասին գրում է, ի՞նչ է սիրում անել:

Ես 1- Մտածել: Օրինակ՝ հիմա նա մտածում է, որ յուրաքանչյուր մարդ կազմված է երկու եսից՝ երկու փոքր եսից, որոնք իրար հետ խոսում են, օգնում են մարդուն մտածել…

Ես 2 – Իսկ ովքե՞ր են նրանք:

Ես 1-Չհասկացա՞ր, Տաթևիկի երկու փոքր եսերը մե՛նք ենք:

Ես 2- Ես-1-ը և Ես-2-ը նկատի ունե՞ս:

Ես 1- Այո՛:

Ես 2- Իսկ ի՞նչ ես կարծում, Տաթևիկը խոսեցրեց մեզ, որ մենք ասենք իր մտածածնե՞րը:

Ես 1- Այո, իսկ գիտե՞ս, Տաթևիկը ուզում է, որ մենք բոլորին ասենք…

Ես 2- Ես գիտեմ, ինքը արդեն ինձ էլ ասաց, որ ոչ ոք էլ իրեն չհարցրի այս բոլոր բաների մասին:

-Շնորհակալությո՜ւն,- ասացի ես իմ Ես 1-ին և Ես 2-ին, և այս երկխոսությունը վերջացավ:

Բան հասկացա՞ք: Բայց ես ասում էի, չէ՞, որ գիշերային մտքերը ոչ մի բանի պետք չեն:

Ամեն մոտիկ մարդու մահով մեռնում է նաև մեր մի մասը…
Վարդգես Պետրոսյան

Անցյալ ամառն իմ կյանքի թերևս ամենածանր շրջանն էր, որովհետև մի շաբաթվա ընթացքում ես կորցրեցի միանգամից երկու ինձ շատ հարազատ մարդկանց:

Պապիկիս անունը Գառնիկ էր: Իմ մանկության ամենալավ հիշողությունները կապված են նրա հետ: Նա ինձ հաճախ էր դպրոց տանում, միասին գնում էինք անտառ՝ մոշ կամ մասուր հավաքելու: Մոտ յոթ տարի առաջ պապիկս հիվանդացավ և ընկավ անկողին: Այլևս չէր աշխատում, հազվադեպ էր տանից դուրս գալիս: Տատիկս խնամում էր նրան, խմեցնում անհրաժեշտ դեղերը, և պապիկս քիչ թե շատ ապրում էր, թեև շատ բան չէր հիշում և մեզ էլ դժվարությամբ էր ճանաչում: Ամռանը պապիկիս վիճակը ծանրացավ, և նրան տեղափոխեցին հիվանդանոց: Հիշում եմ նրա վերջին հայացքը, վերջին անգամը, երբ տեսա նրան: Հիշում եմ՝ միանգամից հասկացա, որ մոտ էր այն, ինչից ամենաշատն էի վախենում…Մի քանի օր հետո պապիկս մահացավ, և հօդս ցնդեցին բոլոր այն հույսերը, որ տալիս էին ինձ աննպատակ: Պապիկիս կորուստը առաջին ծանր բաժանումն էր իմ կյանքի, որ հիմա չեմ էլ կարողանում հասկանալ, թե ինչպես կարողացա անցկացնել: Բայց ամեն ինչ դրանով չավարտվեց…

Պապիկիս առողջության վատթարացմանը զուգահեռ հիվանդացավ նաև իմ ամենասիրելի Լուսիկ տատիկը: Նա 89 տարեկան էր, բայց առողջ ու առույգ էր շատ շատերից: Վերջին տարիներին նա գյուղից տեղափոխվել էր մեզ մոտ՝ Երևան: Միշտ ոտքի վրա էր, սիրով զբաղեցնում էր իր փոքր ծոռնիկներին, ինձ էլ տեսնելուն պես ուրախացած ասում էր.

-Իմ Միլե՞նն ես, արի համբուրեմ, էն մի կուռն էլ, հը՞ն, ո՞նց ես:

Ես նստում էի նրա կողքին, երկար զրուցում հետը, ափիս մեջ էի առնում նրա կնճռոտ ձեռքերը և դրանց մեջ զգում էի տարիների ներկայությունը: Ամռանը, երբ տատիկս շատ հանկարծակի անկողին ընկավ, սկսեց լավ չսնվել, ուժասպառ եղավ, դարձավ լրիվ ուրիշ մարդ: Վերջին օրերին միայն ջուր էր խմում, շատ քիչ էր խոսում մեզ հետ, շարունակ քնում էր: Այդպես նա երկար չդիմացավ և մահացավ սովորական մի առավոտ՝ պապիկիս մահվանից ճիշտ 7 օր հետո:

Հիմա ինձ համար աննկարագրելի դժվար է հիշել և գրել այն ամենը, ինչ ես ապրեցի այդ օրերի ընթացքում: Կասեմ միայն, որ անչափ կարոտում եմ տատիկիս էլ, պապիկիս էլ, և դեռևս չեմ կարողանում ընտելանալ կյանքիս ամենածանր բաժանման հետ, որը ինձ ստիպեց էլ ավելի չսիրել ամառը և մեկընդմիշտ զգալ այն մարդկանց բացակայությունը, ովքեր անսահման թանկ են ինձ համար…

Իմ կարծիքով, բոլոր աղջիկները շատ են սիրում նորաձև հագուստներ: Իհարկե, յուրաքանչյուրն ունի իր ոճը, հետևում է իրեն դուր եկող նորաձևությանը և փորձում տարբերվել հենց դրանով: Այս ժամանակների նորաձևության նմուշների մեջ, գրեթե բոլոր ոճի հագուստների վրա հաճախ են հանդիպում այնպիսի կոճակներ, որոնք չեն արձակվում, գրպաններ, որոնք միայն արտաքինից են գրպաններ, և նրանց մեջ ոչինչ դնել չի լինի ու  շատ այլ աքսեսուարի դեր կատարող բաներով, որը աղջիկներին շատ է դուր գալիս: Բացի հագուստի վրայի աքսեսուարներից, աղջիկները շատ են սիրում կրել աքսեսուարներ հենց իրենց վրա:

Ներկայումս վզնոցների, մատանիների, ականջօղերի և թևնոցների հետ միասին աքսեսուարների շարքին են դասվում ոչ օպտիկական ակնոցները, ժամացույցները և հեռախոսների պատյանները:

Աղջիկներից շատերը կրում են ակնոց` չունենալով տեսողության խնդիր: Երբ նայում եմ նրանց գունավոր և վրան տարբեր բաներ կպցրած ակնոցներին ու հարցնում` կարճատե՞ս է, թե՞ հեռատես, նրանց մի մասը ժպիտով պատասխանում է.

-Շատ էլ նորմալատես եմ:

Որոշները կատակում են, ասելով.

-Ուղղակի սրանով բոլորդ ժպտում եք,- կամ,- բոլորիդ ծիծաղելի է ցույց տալիս: Ուրիշներն էլ ասում են.

-Ոչ էն, ոչ էլ են, էս սիրունության համար ա, սազում ա, չէ՞:

Այդ ժամանակ սկսում եմ մտածել, որ եղել են ժամանակներ, երբ մարդիկ՝ մեծ մասամբ աղջիկները, ամաչել են ակնոց կրելուց, անգամ անհրաժեշտության դեպքում չեն դրել, վախենալով, որ իրենց վրա կծիծաղեն կամ կծաղրեն «չորսաչքանի» կամ նմանատիպ մականուններով, գուցե ունեցել են ամաչելու այլ պատճառներ ևս: Իսկ հիմա ոչ միայն չկա այդպիսի բան, այլ ընդհակառակն է:

Հետաքրքիր է դարձել նաև ժամացույցների դերը: Հաճախ կտեսնենք, որ աղջիկները կապում են իրենց հագուստներին համապատասխան գույնի ու ոճի ժամացույց: Սակայն, հաճախ պատահած կլինի, երբ նրանցից ժամ ես հարցնում, նրանք հանում են իրենց հեռախոսը, ժամը նայում, ասում և հետո ծիծաղելով արդարանում.

-Էս ժամացույցս փչացել ա, ուղղակի շորիս հետ շատ ա սազում, դրա համար էլ կապում եմ,- հաստատելով, որ այդ ժամացույցն ուղղակի աքսեսուարի դեր է կատարում:

Համեմատաբար նոր աքսեսուարներ են հեռախոսների պաշտպանիչ պատյանները, չնայած, հասցրել են լայն տարածում  և հետաքրքիր դեր ունենալ:

Աղջիկներից շատերը սիրում են գնել իրենց հեռախոսների համար ամենատարբեր նկարներով պատյաններ ոչ փափուկ նյութից, օրինակ՝ պլաստմասսայից: Եթե ամենասկզբում հեռախոսների պաշտպանիչ պատյանները ստեղծվել են փափուկ նյութերից, որպեսզի մարդ ավելի հանգիստ լինի իր հեռախոսի համար, ապա հետագայում այն վերածվել է աքսեսուարի, սկսել է արտադրվել նաև ավելի կոշտ նյութերից, բայց ավելի գեղեցիկ պատկերներով և սկսել է ստիպել մարդուն ավելի ուշադիր լինել իր հեռախոսի նկատմամբ: Այսինքն, աղջիկները սկսում են ավելի ուշադիր լինել, որ հանկարծ չգցեն իրենց հեռախոսը, քանի որ վախենում են, որ եթե այն ընկնի, ապա հնարավոր է, որ պատյանը քերծվի կամ կոտրվի կամ այլ կերպ վնասվի, իսկ այդ պատյանը նրանց շատ է դուր գալիս: Ահա, թե ինչքան են փոխվել ժամանակները, սակայն աղջիկների սերը դեպի աքսեսուարները չի փոխվել:

Ես 10 տարեկան էի, երբ առաջին անգամ ծանոթացա իմ երեսունն անց հոր մեծագույն կրքերից մեկին՝ դասական ռոքին: Առաջին անգամ իմացա, թե ինչ խտասալիկներ (CD) են դրված հյուրասենյակի դարակներում, թե ինչքա՜ն հարուստ հավաքածու ունի իմ հայրը:

- Deep Purple. սա ռոք երաժշտության հայրն է, – հպարտ ասում էր  հայրս, ում ամբողջ կեցվածքից զգացվում էր, թե ինչքան է հարգում այդ խմբին:

Դասական ռոքի հավաքածուն ուսումնասիրելով՝ ես ծանոթացա Deep Purple, AC/DC, Metallica, Queen, Pink Floyd, Scorpions խմբերին: Առաջ ընկնելով նշեմ, որ մինչև հիմա երկար մազերով ու AC/DC մակագրությունով շապիկը հագին տղամարդկանց տեսնելիս՝ աչքերս ակամայից փայլում են, իսկ հոգուս մեջ զարթնում է մի հարազատ բան:

Ես շատ սիրեցի դասական ռոքը: Ազատ ժամանակ երեկոները պարտադիր բարձրաձայն միացնում էի Deep Purple-ը, հագնում իմ կողմից ծանր քրտինքով, 10 տարեկան նիհարիկ աղջկա ուժերով վերջապես պատռված ջինսը և սկսում պարել, ավելի ճիշտ՝ ուժգին շարժումներ անել՝ ռոք երաժշտությանը համապատասխան…

Smoke on the water,
A fire in the sky…

Ես 13 տարեկան էի, երբ Deep Purple խումբը եկավ Հայաստան համերգ տալու: Ես ամիսներով էի սպասում այդ օրվան: Հայրիկիս ու քրոջս հետ գնացինք համերգին, ինչը աննկարագրելի հաճույք և անմոռանալի տպավորություններ պարգևեց ինձ: Ես տեսա, որ համերգից հետո իմ հայրիկից ավելի մեծ տարիքով՝ հիսունին մոտ տղամարդիկ, վինիլային ձայնասկավառակները ձեռքին փորձում են անցնել երաժիշտների մոտ:

-Նայիր, նայիր, նրանց մոտ դեռ մնացել են հին ձայնասկավառակները: Պատկերացնո՞ւմ ես, թե դա ինչ է: Նրանք տանում են դրանք Յան Գիլանի, կամ մնացած երաժիշտների մոտ, որ ստորագրություն վերցնեն: Պատկերացնո՞ւմ ես, դա ուղղակի անգին բան կլինի…

Smoke on the water,
A fire in the sky…

Ես 20 տարեկան էի, երբ առաջին անգամ գործուղման գնացի Եվրոպա: Վերադառնալուն պես՝ ներս մտա հյուրասենյակ ու չնայած որ ճանապարհից շատ էի հոգնել՝ արտասահմանից գնված նոր բարձրակրունկ կոշիկներով, կոկիկ, փոքր ճամպրուկով, երջանիկ ժպիտով ու փայլող աչքերով, սկսեցի ոգևորված պատմել Եվրոպայի մասին իմ հիսունին մոտ հորը և մորը: Պատմել ճարտարապետության մասին, մշակույթի մասին, տարբեր ազգերի մարդկանց մասին: Ծնողներս հետաքրքրությամբ ու երջանիկ լսում էին: Ես ճամպրուկից հանում եմ երկու վինիլային ձայնասկավառակ՝ Deep Purple-ի անդամների նկարով գեղեցիկ ու հին կազմերի մեջ. սա իմ  նվերն էր դասական ռոք սիրող հայրիկիս:

Նրա դեմքի արտահայտությունը իսկույն հիշեցրեց ինձ մի վառ պատկեր 13 տարեկանից. դա նույն երջանիկ ու ոգևորված արտահայտությունն էր, ինչպես մի քանի տարի առաջ Deep Purple-ի համերգին…

Smoke on the water,
A fire in the sky…

-Ցտեսություն,- ասաց ասուցչուհիս զանգը հնչելուն պես և շտապեց դասարանից դուրս:

Առաջ զանգից հետո ուսուցիչները երկար շարունակում էին խոսել և տնային աշխատանք հանձնարարել, իսկ այս տարի տնայինը դասի ընթացքում են հանձնարարում և զանգը հնչելուն պես` կարծես փախչում են մեզնից: Եվ ճիշտ էլ անում են, որովհետև այն, ինչ կատարվում է դասամիջոցներին դասարանում, պարզապես անհնար է նկարագրել: Այն փաստը, որ դասարանում ընդամենը տասնինը հոգի ենք և մեծ մասամբ աղջիկ, մեզ չի խանգարում մի լավ աղմուկ բարձրացնել:

-Մարիա՛մ, պաշտպանվի, էքսպելիարմուս,- նորից գրիչը որպես կախարդական փայտիկ օգտագործելով` վրաս հարձակվեց դասարանցիս:

Ես, իհարկե, անպատասխան չթողեցի նրան և վերցնելով փայտիկս` անցա հակահարձակման: Ես հավեսով կռվում էի նրա հետ, երբ հանկարծ հիշեցի, որ որոշել էի դասամիջոցս լրիվ այլ կերպ օգտագործել:

-Էհ, ես պիտի դաս սովորեմ, տուր գրիչս,- և վերցնելով գրիչս դասընկերոջս ձեռքից, ով այն խլել էր ինձնից ռազմի դաշտում` արդար ճանապարհով` ուղևորվեցի դեպի ոչ կախարդական նստարանս և բացելով ոչ կախարդական գիրքը, սկսեցի կարդալ ոչ կախարդական դասս:

-Մենք դեռ կհանդիպենք,- դերասանական տոնով ասաց դասընկերս, իսկ ես խորացա դասի մեջ:

-Մարիա՛մ , կանգնիր դռան մոտ, որ հենց մարդ գա, ասես,- ասում էր մեկ այլ դասարանցիս` փորձելով բացել մատյանը: – Մարիա՛մ: Մարիա՛մ, ասում եմ… Մարիամ,- արդեն գոռում էր դասընկերուհիս:

-Ո՞ր մեկը,- բարկացած բացականչեցին երեք Մարիամները միասին:

-Որ մեկդ կգա,- շփոթված ասաց մատյանի մեջ խորասուզված դասընկերուհիս:

Մարիամներից ամենաբարին, որն իհարկե ես չէի, շտապեց դռան մոտ: Իսկ մյուս երկու Մարիամներից Նալբանդյանը մի ձեռքով մոռացած տնայինն էր գրում, մյուսով պայուսակից տետր հանում, որ տա դասընկերոջը, միաժամանակ նաև դաս կարդում և խոստանում ընկերուհուն, որ միասին կգնան բուֆետ:

-Ան, մի հատ իմ գնահատականներն էլ նայի, էլի,- ինչպես միշտ ուշացած խնդրեցի ես, որովհետև Անին վախեցած փակեց մատյանը: Դռան մոտ կանգնած Մարիամը ազդարարել էր ուսուցչուհու գալու մասին:

-Մարիամ: Մարիա~մ: Մարիա՛մ:

-Ո՞ր մեկը,- նորից հարցրեցին երեք Մարիամները միասին:

-Դու,- ձեռքիցս դուրս քաշեց ընկերուհիս,- դեռ զանգը չի տվել, կհասցնենք բուֆետ գնանք:

Ես արագ քայլեցի ընկերուհուս հետևից:

-Մար, նայի, նայի, Տիկոն ա,- փայլող աչքերով ժպտաց ընկերուհիս` հայացքով ցույց տալով ինչ-որ մեկին,- սիրուն աչքեր ունի, չէ՞:

-Հա, շատ,- առանց նայելու պատասխանեցի ես: Եթե անկեղծ ասեմ, կյանքումս դեռ ոչ մի անգամ չեմ նայել այդ տղայի աչքերին: Ես մտքումս աշխարհագրության դասն էի պատմում: Մենք վազելով հասանք դասարան և հասցրինք մինչև զանգի հնչելը դասարան մտնել: Նույնիսկ հասցրինք ընկերուհուս Kit-Kat-ն ուտել: Վերջ ամեն ինչին: Զանգ:

-Երեխեք, ձեր ձայնը դեռ որտեղից է գալիս, ու դուք բարձր դասարանցի եք, հա՞,- նորից անգիր արած խոսքերով ներս մտավ ուսուցչուհիս:

Երևի ողջ դպրոցական կյանքում միայն այս խոսքերն են մնացել անփոփոխ: Եվ դասամիջոցների տևողությունը: Բայց երևի այս հինգ րոպեները մեր կյանքի ամենալեցուն րոպեներն են:

-Դե, պայմանավորվեցինք։ Երեխեքին էլ ասա, որ իմանան։

-Իի՜ի։ Ինչի՞ ես ասեմ, որ։ Դու կազմակերպել ես, դու էլ ասա։

Ես ու ընկերուհիս որոշել էինք կիրակի օրը անցկացնել ուրախ ու ընկերական միջավայրում։ Ըկերուհիս՝

Լիլիթը, որոշել էր մեզ տանել ինչ-որ այգի, այսպես ասած, զբոսախնջույքի։ Ես և նա արդեն որոշել էինք ժամը, տեղը, անհրաժեշտ իրերը։

-Չէ, ես հավես չունեմ,- ասաց Լիլիթը։

-Ես էլ։ Լավ, արի չաթ բացեմ։

-Հա, էլի։

Բացեցի չաթը։ Առաջին խոսքը իմն էր։

-Երեխեք, հիմա լսում ենք Լիլոյին։

Ընկերուհիս անցավ գործի։ Մեկ նամակով բացատրեց համարյա ամեն ինչ։ Եվ սկսվեցին հիացական նամակները։

-Վաայ, ինչ լավ բան ասեցիր։

-Ես էլ հենց դրա մասին էի մտածում։

-Էլ ո՞վ ա գալու։

Եվ ահա սկսվեց մի խառնաշփոթ։ Ինքս արդեն ամեն ինչ մանրամասներով իմացած, ոգևորված գրում էի, թե ինչ կարող եմ բերել, երբ դեռ մյուս ընկերուհիներս հարցեր էին տալիս, նույն մանրամասները իմանալու համար։

Ապա սկսվեցին չաթին անուն դնելու մանր-մունր կռիվները։ Երբ վերջապես արդեն բոլորս գիտեինք ուր ենք գնում, մյուս ընկերուհիս՝ Էլենը, հարց տվեց, թե ով է գնդակ բերելու։ Հենց այդ ժամանակ ես ուզում էի բոլորին լռեցնել, քանի որ երբ մեկ վայրկյանի ընթացքում գալիս է երեք և ավելի նամակ, հնարավոր չէ այդ բոլորը կարդալ ու պատասխանել։ Բայց դա իմ փոխարեն արեց Լիլիթը` հարցնելով, թե ով ինչ կարող է բերել։

Եվ երբ արդեն բոլորս ունեինք մեր հանձնարարությունները և ուրախ տրամադրություն (մենք մեկ տարուց ավել է, ինչ պլանավորում ենք ինչ-որ տեղ գնալ) Էլենը ասաց, որ չի գա վատ եղանակի պատճառով։ Եվ նա ուղարկեց նկար, որտեղ կիրակի օրվա եղանակն էր։ Դրանից հետո սկսվեցին արդեն հուսահատված նամակները։

-Եթե անձրև գա, ես էլ չեմ գա,- ասաց Սյուզին։

-Ես էլ,- ավելացրի ես։

Իսկ քանի որ Լիլիթը միայնակ չէր կարող գնալ զբոսախնջույքի, ստիպված եղանք կիրակի օրվա սպասված պլանները հետաձգենլ։ Բայց Լիլիթը համառորեն փորձում էր մեզ համոզել, որ գնանք զբոսախնջույքի։

Միևնույն է, ապարդյուն։ Եվ որպեսզի Լիլիթը չնեղվի, ես գրեցի։

-Դե լավ, Լիլ, արի կինո գնանք, իսկ այգի մյուս անգամ։

Լիլիթը շարունակում էր համոզել։ Եվ այդ անհարմար պահին եկավ նամակ Էլենից, ով միգուցե կինո դիտելու էլ չէր գա։

-Երեխեք, եթե մի քիչ համբերենք, կարանք ամառը գնալ։ Էդ ժամանակ համ բոլորիս հարմար կլինի, համ էլ անձրևը մեզ չի խանգարի։

-Լավ էլի, էլ ի՞նչ ամառ։ Ամառը նոր է վերջացել:

-Էլեն, մենք ընթացքում կգնանք` ուր գնում ենք, հետո կասես` քեզ ամառը երբ ա հարմար, ամառն էլ կգնանք։

Եվ քանի որ կարծիք կար ֆիլմ դիտելու, ես նայեցի մեր բոլորիս սիրած ու սպասված ֆիլմի ժամացուցակը։

-Երեխեք, ժամը ութին, մեկ էլ տասին։

Ընկերուհիներս սկսեցին վրդովվել, քանի որ ժամը ութը իսկապես շատ ուշ էր։ Եվ ինչքան էլ ես համոզում էի, որ կինոյից հետո հայրիկս բոլորին տուն կտանի, ընկերուհիներս չէին համաձայնվում։

-Չէ, Գո՛գ, համ շատ ուշ ա, համ էլ չենք ուզում պապայիդ նեղություն տանք։

Կարելի է ասել, ոչ ոք չէր համաձայնվում։ Բայց ինչպես ասում են. «Հույսը վերջինն է մեռնում»։

-Գոգ, մի հատ տես, բացի «Մոսկվա» կինոթատրոնից կարող ա ուրիշ տեղ էլ են ցուցադրում, կարող ա ավելի շուտ ժամի։

Մտնելով google, սկսեցի փնտրտուքս։ Եվ հանկարծ տեսա, որ ժամը չորսին ֆիլմը ցուցադրվում է «Մոսկվա» կինոթատրոնում։ Այդ ուրախ լուրը հայտնելով ընկերուհիներիս, ինձնից գոհ կարդում էի հիացական նամակները։ Սկսվեցին ինչ-որ խառը հարց ու պատասխաններ, որտեղ չէր լինում հասկանալ, թե ով ում հետ է խոսում։ Էլենը, ով չգիտեր որտեղ է «Մոսկվա» կինոթատրոնը, անընդհատ հարցնում էր, թե որտեղ է։ Եվ որպեսզի այդ խառնաշփոթը մի փոքր հանդարտվի, առանձին Էլենին բացատրեցի տեղը և պատասխանեցի նրա բոլոր հարցերին։ Եվ որպես ավարտ գրեցի մեր պլանը երեքշաբթի օրվա համար։ Ամեն ինչ կոնկրետ, ճիշտ։ Եվ վերջում էլ ավելացրեցի.

-Մեզ մաղթում եմ բարի ժամանց։

«Բառեր արտասանելիս զգույշ եղիր, որպեսզի այդ բառը չդառնա ծանր քո խղճի համար»:

Բառեր, խոսքեր… Խոսքեր, որոնք հասնում են սրտին, հոգուն, մտքին: Այո՛, այո՛ ճիշտ լսեցիք ՝ հոգուն: Նրանք կարողանում են գտնել հոգուն: Նրանք գտնում են վայրը, որտեղ նա շատ հաջողված թաքնվում էր բոլորից:

Խոսքը հասնում և սկսում է խաղալ սրտի նուրբ լարերի հետ: Ասես կիթառ նվագելուց լինի: Բայց ցավոք, շատ հաճախ նվագողը նոտաները չգիտի: Նա ուղղակի տանջում է սրտին: Ինչ-որ բան է պահանջում, բայց ինքն էլ չգիտի` ինչ:

Խոսքերը ծանր են լինում: Ծանր, բայց ոչ կիլոգրամներով, այլ այն վայրի համար, որը նրա նշանակետն է:

Ավելի լավ կլինի չասեիր, ավելի լավ կլինի լռեիր… Բայց ո՛չ, ինչպե՞ս կարող է… Նա ասու՛մ է, խոսու՛մ է, հնարավոր է նաև ոչ միտումնավոր, բայց արդեն ուշ է… Նա ասա՛ց, վիրավորե՛ց… Հասցրեց նույնիսկ արցունք կորզել երկար ժամանակ արցունք  «չարտադրած» արցունքագեղձերից: Մի՞թե  նա դրանից հետո կարող է հանգիստ քնել, հանգիստ ապրել: Հնարավոր է… Բայց ո՛չ միշտ…

Խիղճը մի օր ոտքի կկանգնի: Կկանգնի ու կպահանջի հատուցում: «Ինչո՞ւ նման բան ասացիր: Մի՞թե նա արժանի էր քո ասված խոսքին»: Խիղճը թող խոսի, նրան միևնույն  է, պատասխանող չկա: Իսկ միգուցե կա՞… Դա ես չպետք է ասեմ: Հնարավոր է, որ խիղճն ու «խղճի տիրակալը» արդեն  հաշտվել են՝ համաձայնության են եկել: Բայց ծանր խոսքը մնացել է խոցվածի սրտի լարերի մեջ խճճված…

Փորձիր բուժել նրան՝ հանել վիրավորանք հասցրած խոսքդ նրա այդքան բարի սրտից: Իսկ միգուցե ես մի քիչ չափազանցնո՞ւմ եմ` մեղադրելով այդ մարդուն՝ նրան: Իսկ միգուցե նա իրո՞ք ճիշտ վարվեց ասելով այդ բառը՝ նախադասությունը : Թող դատի Աստված՝ ես դատավոր չեմ:

Միայն կասեմ, որ խոսքը սրի նման կարող է խրվել սրտի մեջ: Խրվել ու նրանից արյուն քամել, մինչև որ նա սպանված թռչնի նման վայր չընկնի… Կարող է նաև հակառակ գործողությունը կատարել: Ոտքի կանգնեցնել նրան: Ապտակել ու ծանր խոսքով ուշքի բերել…

Որոշեցի մի քիչ փիլիսոփայել, հուսամ ստացվեց: Փորձեցի նկարագրել իմ հոգեվիճակը, իմ զգացմունքները ծանր խոսք լսելիս: Այնպիսի խոսք, որ լսում եմ ոչ իմ հասցեին, բայց ես ինձ պատկերացնում եմ խոսքը ստացածի տեղում…

Արդվին… Արդեն հարազատ դարձած հնչյուններ…

Վրաստանից Թուրքիա սահմանին տեղի ունեցած հետաքրքիր ու զվարճալի արկածներից հետո, ինչի ընթացքում ուղիղ մեկ ժամ սպասումների մեջ էինք, մի թուրք և մի ադրբեջանցի շատ կենսուրախ ու գրագետ ձևով մեզ օգնում էին, նույնիսկ մեր ազգությունը իմանալուց հետո… Այդ արկածներից հետո հայտնվեցի օտար երկրում, որը չնայած պատմականորեն իմ հարազատ հողն է, իմ նախնիների երկիրը… Հարազատության կարոտով լցված անհասկանալի սպասումներ ունեի: Անհասկանալի, որովհետև, իսկապես, չգիտես, թե ինչ սպասես… Մի կողմից` գտնվում ես քո ազգի թշնամու երկրում, մյուս կողմից` եկել ես քո ապուպապի հարազատ քաղաքն այցելելու, ինչին այնքան սպասում էիր, հաշվի առնելով նաև այն, որ անչափ կարոտել ես հենց քո սեփական հարազատ քաղաքը ու ընդհանրապես ցանկացած հայկական բան…

Արդվինը փոքրիկ, շատ գեղեցիկ քաղաք է, վեր ու վար ճանապարհներով, քանի որ գտնվում է սարի վրա: Մի սիրուն սարի վրա, որ մեր հայկական սարերից ոչնչով չի տարբերվում…

Արդվին քաղաքի խորհրդանիշը երկու իրար դեմ դիմաց մարտական կանգնած ցուլեր են: Դա մենք հասկացանք հուշանվերներ գնելիս: Ցուլ… Միակ հարազատ ու հետաքրքիր ասոցիացիան ցլի հետ ինձ համար այն է, որ ցլի ամսում եմ ծնվել…

Արդվին… Արդեն վաղուց հարազատ դարձած հնչյուններ… Ինչքա՜ն եմ լսել այս քաղաքի մասին: Ու հավատս չի գալիս, որ ոմանց համար սա ընդամենը մի քաղաք է Թուրքիայում, իսկ տեղացիների համար՝ իրենց հարազատ քաղաքը: Շատ տարօրինակ է այդ հարազատ բառի կողքին տեսնել ինչ-որ անհասկանալի թուրքական բառեր փողոցի ամեն խանութի կամ բանկի վրա:

Իսկ տեղացիները կյանքում չեն պատկերացնի ու չեն հավատա, թե էս մարդիկ ինչո՞ւ են եկել էստեղ ու ի՞նչ են անում… Իրենց համար տարօրինակ է… Զարմացած ու տարօրինակ հայացքներով նայում են, որ մի ընտանիք եկել է իրենց քաղաք ու, չգիտես թե ինչու, լուսանկարում է իրենց տները, փողոցները, քաղաքը, որտեղ իրենք ապրում են, գնում են գործի, առևտուր են անում, հանդիպում են իրենց ծանոթներին ու ընկերներին, որտեղ անցնում է իրենց առօրյան: Չեն հավատա, թե ինչու ենք մենք հուշանվերներ գնում ու այնքան հետաքրքրված ենք, որ ոչինչ չի խանգարում քաղաքն ավելի ու ավելի ուսումնասիրել…

Ու մի պահ իսկապես զգացի այդ ցավը, այդ ողբերգության, դժբախտության հետևանքը, այդ օտարացումը: Քոնը արդեն քոնը չէ, ու ոչ ոք չի էլ հիշում այստեղ, որ սա պիտի քոնը լիներ…

Ես պատկերացրի, որ կարծես թե, զուգահեռ իրականության մեջ լինեմ: Որ ժամանակի մեջ մի բան փոխվել է, ու եթե պատմությունը ունենար այլ զարգացում, Արդվինը կարող էր լինել նաև իմ հարազատ քաղաքը: Սակայն բավական ժամանակ այս քաղաքում անցկացնելուց հետո, կենտրոնում ու տարբեր այլ փողոցներում զբոսնելուց ու սարի վրայից բացվող տեսարանը վայելելուց հետո, նույնիսկ այստեղ ճաշելուց հետո ես, հասկացա… Հասկացա, որ նույնիսկ եթե պատմությունը այլ զարգացում ունենար, ու մենք զերծ մնայինք այսօրվա տխուր իրականությունից, Արդվինը իմ ապուպապի հարազատ քաղաքն է, բայց ոչ իմ: Իմ հարազատը այն քաղաքն է, որտեղ ապրում եմ, որտեղ ապրում է ընտանիքս, սիրելի մարդիկ, որտեղ գիտեմ ամեն ինչ, բայց միևնույնն է՝ միշտ մոլորվում եմ, որտեղ սիրում եմ փողոցները, այգիները, ու որը ես գժի նման կարոտել եմ…

07.08.15 12:00

Ես չգիտեմ, թե ինչպես է արարվել աշխարհը, չգիտեմ, թե ինչպես հայտնվեց մարդկությունը: Ինքս ինձ այդ աստիճան իմաստուն երբեք չեմ համարել որևէ բան ստույգ ու համոզված պնդելու համար: Միշտ կարծում էի, որ քրիստոնեությունն էլ պարզապես կրոններից մեկն է, որ անձամբ ինձ համար լեգենդ է, հանճարեղ մի լեգենդ, բայց լեգենդ այնուամենայնիվ… Այդ իսկ պատճառով, ճիշտն ասած, ինձ լիարժեք քրիստոնյա չեմ համարել: Սակայն երբ տեսա ինձ համար մինչև այսօր անհայտ ու թաքնված աշխարհի մի փոքր մասնիկ… Երբ տեսա ուրիշ կրոն… Մոտիկից, ներսից ու իրականության մեջ… Ու թե ինչ էի զգում ես այդ ամենը տեսնելիս… Ես մի տեսակ զգացի, որ կրոնն էլ ազգության պես արյունով է ժառանգվում…

-Վաղը Քրիստինեի ծնունդն է, ի՞նչ ենք անելու:

-Էսօր դասերից հետո կմնանք, մի բան կմտածենք,- որոշում ենք ընկերուհիներով:

Դասերը ավարտվում են, և մենք փորձում ենք ամեն ինչ անել, որպեսզի Քրիստինեն առանց որևէ բան կասկածելու գնա տուն: Ստիպված վերցնում ենք պայուսակները և դուրս գալիս դպրոցից, մի քիչ գնում, նկատելով, որ Քրիստինեն անհետացավ մեր տեսադաշտից, նորից վերադառնում դպրոց: Մենք մտանք դպրոց, անգամ չկասկածելով, որ այդ օրը մեզ բազմաթիվ արկածներ է խոստանում:

Սկսում ենք մտածել, որոշում ենք հումորային շնորհավորանք գրել և յուրօրինակ կերպով այն ներկայացնել: Անցնում ենք աշխատանքի… Թերթի ձևավորման համար սկսում ենք մտնել դասարաններ և ինչ-որ փայլփլուն բան փնտրել: Չգիտես ինչու, սկսում ենք մեզ շատ խորհրդավոր պահել, ընդամենը մի փոքր փայլ պոկելու համար պահակներ ենք կանգնեցնում դռների մոտ, մի շշուկ լսելու դեպքում մտնում սեղանների տակ, մի խոսքով, ես այդ պահին ինձ զգում էի իսկական հանցագործ:

Այս ընթացքում եղանակը որոշում է Ճամբարակին մատուցել «հաճելի անակնկալ»:  Սկսում է կարկուտ… Կարկուտ, այն էլ ինչպիսի մեծության: Ուղղակի ասեմ, որ այդ կարկուտից ջարդվել են բազմաթիվ մեքենաների ապակիներ ու տանիքիներ: Սա ուղղակի պատկերացման համար:  Իսկ այդ ժամանակ մենք գտնվում էինք դպրոցում: «Մամայիս կասես, որ ես իրեն շատ եմ սիրում» , -մոտավորապես այսպիսի խոսքերով արդեն իրար հրաժեշտ էինք տալիս: Ու այդպես վախի մեջ անցկացնում ենք ևս կես ժամ…Արդեն ժամը 5-ն է, աշխատանքը ավարտել ենք և կարող ենք գնալ տուն:

-Պատկերացնո՞ւմ եք դպրոցի դռները փակ լինեն,- ծիծաղելով ասում է Լաուրան:

-Դպրոցի դուռը փակ ա,-լուրջ տոնով ասում է Էդիտան:

Իհարկե, մենք դա ընդունում ենք հումորով, բայց… Վերջապես կատարվեց մեր մանկության երազանքներից մեկը. մենք փակված ենք մնացել դպրոցում: Համաձայն եմ, տարօրինակ երազանք է: Դե, սկզբի րոպեները մենք, չգիտեմ ինչու, սկսեցինք ծիծաղել, բայց հասկանալով լրջությունը, սկսեցինք հիշել մեր տեսած ֆիլմերը: Առավելապես հիշեցինք գաղտնի գործակալների մասին կինոները… Դե, հասկացաք` ինչ միջոցներ սկսեցինք մտածել դպրոցից դուրս պրծնելու համար, բայց քանի որ պարան, լազեր արձակող շրթներկ, թռչող կոշիկներ և նմանատիպ իրեր չգտանք, որոշեցինք զանգել ամենազոր ՆՐԱՆ:

-Մամ, դպրոցում ենք մնացել, մի բան արա,- զանգում եմ մայրիկիս, իհարկե նրա ռեակցիան…տագնապալի էր,  բայց հեռախոսը անջատելով մայրս զանգում է մեր դպրոցի հաշվապահին, նա էլ իր հերթին զանգում է տնօրենին, իսկ տնօրենը զանգում է պահակին: Մի խոսքով, երեք աշակերտով խառնում ենք բոլորին:

Հեռվից պահակին տեսնելով ընդունում ենք մարտական կեցվածք, հասկանալով, որ նա իհարկե, չի շոյի մեր գլուխը:

-Երեխեք ջան, հո չե՞ք վախեցել: Մենակ էսօր եմ շուտ տուն գնացել, տեսեք` ինչ եղավ,- դպրոցի դուռը բացելուց հետո  անհանգստացած հարցրեց մեր պահակը: Մենք նրան հանգստացրինք և պատրաստվում էինք դուրս գալ դպրոցից, երբ մեքենայով եկան մեր դասատուներից ոմանք: Նրանց էլ հանգստացրեցինք և գնացինք տուն:

Իհարկե, միշտ ծիծաղելով ենք հիշում այդ օրը, բայց  կարևորը, կարող ենք ասել, որ մենք մի օր մնացել էինք դպրոցում փակված, կատարվել է մեր մանկության երազանքը… Տարօրինակ երազանք է:

Պարերն ու ես… Մի քիչ անհամատեղելի զույգ ենք: Պարային տվյալներս ու բնավորությունս դեմ են մեր հարաբերություններին, բայց երբ խոսքը գնում է ժողովրդական, ազգագրական պարերի մասին, մեզ ոչինչ չի կարող բաժանել: 

Ճիշտ հասկացաք, այսօրվա նյութս կլինի ազգագրական պարերը…

Մինչ նյութս սկսելը, մտածում էի հենց այս թեմայով գրել, բայց ուղեղս հրաժարվում էր ինձ օգնության հասնել: Պետք էր դիմել սրտին ու զգացմունքներին: Բայց չէ… Ինչ-որ բան էլի այն չէ… Պետք է պարել:  Այսօր ամսվա վերջին ուրբաթն է: Երևի շատերը գիտեն, որ հենց այս օրը Կասկադում միջոցառում է, երբ երիտասարդները համախմբվում և կարելի է ասել, ձեռք-ձեռքի տված պահում են իրենց ինքնությունը: Ես Երևանում եմ, և հասկացա, որ մի քիչ պարելը ինձ չի խանգարի նյութս գրելու համար:

Պարում ենք: Չգիտեմ ով է կողքիս կանգնած, չի էլ հետաքրքրում: Անձրև է սկսում, այն խանգարելու փոխարեն ավելի է ոգևորում երիտասարդներին, հատկապես տղաներին, ովքեր. «սա տղամարդկանց պար է» գոչելով հավաքվում են կենտրոնում: Աղջիկներից ոչ մեկը չի համարձակվում խառնվել «տղամարդկանց պարին»: Ոտքերը ուժեղ հարվածում են գետնին և առաջ գնում (հարվածից ջրափոսի  ջուրը թռչում է վրաս, և ոչինչ որ ես մոտ 4 մետր այն կողմ եմ կանգնած), ձեռքերը պարզում, էլի հետ գալիս ու գոչում «քաշի՜»: Նորից են շրջան կազմում: Այս անգամ ուրիշ բան են գոչում: Ականջներս լարում եմ, բայց չեմ հասկանում:

-Ի՞նչ են ասում,-հարցնում եմ կողքիս կանգնած անծանոթին:

-Իրուր խետ (իրար հետ):

Սկսում է հաջորդ պարը, աղջիկները նույնպես միանում են:  Պարում ես ու մոռանում ամեն ինչի մասին: Սկսում ես մի տեսակ հպարտությամբ հիշել, որ հայ ես: Հիշում ես ժողովրդիդ անցած ուղին, նայում  ներկային ու ժպիտով նայում դեպի ապագա: