Ամառ, երբ չես հասկանում, թե ինչպես է անցնում ժամանակը, երբ չես հասկանում, թե երբ եկավ օգոստոս ամիսը, երբ փորձում ես ամփոփել ամառը, բայց դու ոչինչ չես հասցրել անել, որ ամփոփելու բան ունենաս:

Ամառ. առավոտյան արթնանում ես, չնայած՝ հարց է՝ արդյո՞ք ժամը 14:00-ն առավոտ է համարվում: Լավ, ինչևէ, արթնացար, արդեն նախաճաշի ժամն անցել է, ուստի ճաշում ես և անցնում համակարգչի դիմաց նստելուն, համացանցը փորփրելուն։

«Համակարգչի առաջ նստեցի՞ր, համացանցը փորփրեցի՞ր, դե հերիք է, վեր կաց»,- ներքին ձայնն ինձ հուշում էր: Լավ, իրոք հերիք է, որոշում եմ վեր կենալ, վեր եմ կենում, մեկ էլ աչքիս առաջ հեռախոս է ընկնում: Ո՞նց դիմանամ գայթակղությանը, ո՞նց չմտնեմ ինստագրամ: Լավ, մի 10 րոպեով էլ մտնեմ ինստագրամ ու վերջ:

Իմ վերը նշված խոսքից 45 րոպե անց․

-Վեր կենամ, գնամ գիրք կարդամ,- ասացի ես, երբ արդեն օգոստոս էր:

Դե, կարծում եմ, որ մեկ ամիսը այդքան էլ քիչ ժամանակ չէ գիրք կարդալու համար: Դրա համար՝ ի գործ:

Մի քանի ճամբարի էի դիմել, անցել, բայց չգիտեմ՝ ինչու, չգնացի։

Լավ, երկար-բարակ չխոսեմ, օգոստոսին վերջապես խելքս գլուխս եկավ, որոշեցի կտրվել համակարգչից ու հեռախոսից ու ինձ հանձնել կրթությանն ու գիտությանը:

Դե, ինչպես ասում են՝ լավ է ուշ, քան երբեք:

Ամա՞ռ է, հանգստանո՞ւմ եք, բայց հիշում եք, չէ՞. մեկ շաբաթից սկսվում է նոր ուսումնական տարին: Այ, այդպես, կփչացնեմ ձեր ամառային տրամադրությունը: Կատակում եմ, շատերն անհամբեր սպասում են: Ուրեմն,հիշենք, թե ինչով ենք զբաղվելու դպրոցում և համալսարանում. Ճիշտ է, սովորելով, և ես շարունակում եմ հետաքրքրաշարժ մաթեմատիկային նվիրված իմ հոդվածաշարը: Գնացինք: 

Հիշո՞ւմ եք՝ մաթեմատիկայի մասին նախորդ նյութում կանգ առանք ռացիոնալ թվերի վրա, որը իդեալական տիեզերքի հիմքն էին համարում, բայց փիլիսոփա Հիպասուսը մի պարզ հաշվարկ արեց և ամեն ինչ փչացրեց:

Բայց, նախ խոսենք արմատի մասին, ծառի չէ, ոչ էլ բառի… Մաթեմատիկական արմատի մասին:

Թվի քառակուսին գիտենք՝ երբ թիվը բազմապատկում ենք իրենով: Իսկ այ, արմատը պարզում է, թե որ թվի քառակուսին է տրված c թիվը: Իրական թվերի հետ աշխատելիս արմատի պոչից կպած անպայման ԹԱԲ (թույլատրելի արժեքների բազմություն) ենք գրում. «արմատատակ» արտահայտությունը պետք է 0-ից մեծ լինի: Տրամաբանենք. թվի քառակուսին թվի բազմապատկումն է իրենով, եթե թիվը, որը իրենով ենք բազմապատկում, կամ որ նույնն է՝ քառակուսի ենք բարձրացնում, դրական է, արտադրյալը նույնպես դրական է, իսկ եթե մեր թիվը բացասական է, այն իրենով բազմապատկելիս նորից դրական թիվ պետք է ստացվի, քանի որ երկու բացասական թվերի արտադրյալը դրական է, այստեղից էլ կարող ենք հասկանալ, որ օրինակ 4-ը և՛ 2*2-ն է, և՛ (-2)*( -2)-ը: Ուրեմն հասկացանք, որ արմատատակ արտահայտությունը միայն դրական կարող է լինել:

Բայց մինչ Հիպասուսին հիշելը, Պյութագորասի մասին էլ պետք է խոսենք: Հա հա, էն Պյութագորասը, որի թեորեմը հաստատ բոլորս հիշում ենք, եթե նույնիսկ դպրոցում լավ չենք սովորել: Ուղղանկյուն եռանկյան էջերի քառակուսիների գումարը հավասար է ներքնաձիգի քառակուսուն: Երևի ավելի մանրամասն ամեն ինչ վերհիշենք:

Ուղղանկյուն է կոչվում այն եռանկյունը, որի մի անկյունը սուր է՝ 90°: Եռանկյան էջերը ուղիղ անկյան կից կողմերն են, իսկ ներքնաձիգը՝ դիմացի կողմը: Նկարում էջերը նշված են a և b, իսկ ներքնաձիգը՝ c: Ըստ Պյութագորասի թեորեմի՝ a²+b²=c²: Իմաստը հետևյալն է. եռանկյան բոլոր կողմերը, եթե լրացնենք և դարձնենք քառակուսիներ, ինչպես նշված է նկարում, ապա քանի որ քառակուսի պատկերի մակերեսը իր կողմի քառակուսին է, ուրեմն ներքնաձիգով լրացված քառակուսու մակերեսը c² է, իսկ էջերինը, համապատասխանաբար, a² և b²:

Պյութագորասի թեորեմը պրակտիկորեն նշանակում է, որ նկարի վարդագույն քառակուսին ներկելու համար այնքան թանաք կօգտագործես, ինչքան կանաչ և կապույտ քառակուսիները ներկելու համար:

Այ հիմա հասանք Հիպասուսին, ով ուղղանկյուն եռանկյան էջերը վերցրեց 1 չափանի և ցանկացավ հաշվել ներքնաձիգը: Ստացվեց 1²+1²=c², կամ որ նույնն է՝ 2=c², հենց էստեղ էլ անհրաժեշտություն առաջացավ օգտագործելով արմատը, լուծումը ստացվեց՝ c=√2 կամ c=-√2, բայց քանի որ c-ն երկարություն է, այն բացասական լինել չի կարող, հետևաբար ընդունում ենք միայն դրական արմատը՝ ներքնաձիգի երկարությունը √2 է:

Հենց այս անմեղ փորձն էլ ամեն ինչ խառնեց իրար, քանի որ √2-ը 1-ի և 2-ի արանքում այնպիսի մի տեղ է, որի կոնկրետ արժեքը ոչ ոք չգտավ։ Այն ռացիոնալ թիվ չէր, քանի որ կոտորակային տեսքով չէր արտահայտվում, հետևաբար՝ ոչ ամբողջ էր, ոչ բնական: Հենց էստեղ էլ հայավարի բացականչեցին՝ «Ի՜…», ու ստեղծվեցին իռացիոնալ թվերը՝ թիվ, որի միայն մոտավոր արժեքը կարող ես ասել:

Հավես է, չէ՞…

Բարև: Այս անգամ պիտի շատ մեծ անցում կատարեմ իմ մշտական հուզական-զգացմունքային մտքերից ու մի քիչ խոսեմ քաղաքական հարցերից, իմ տեսանկյունից: Քաղաքականությունից ես գրեթե գլուխ չեմ հանում ու առհասարակ նման թեմաների շուրջ քննարկումներ աշխատում եմ չանել: Երբ հեռուստացույցով մի պատգամավոր էր խոսում, ես հավատում էի այն ամենին, ինչ նա ասում էր, ինձ համար այնքան բարի էր թվում, ու անմիջապես տանը հարցնում էի. «Մա՛մ, պա՛պ, էս մարդը բարի ա, չէ՞, նենց լավն ա ինձ թվում»: Անկեղծ եմ ասում, միշտ նույն հարցն էի տալիս, ու ի զարմանս ինձ, հերթական անգամ մի նոր «բարի» կերպարի մասին էի իմանում:

Բայց ասեմ, որ վերջին անհավատալի ու հրաշքով լցված դեպքերից հետո հեչ պետք էլ չէ քաղաքականությամբ զբաղվել, մտածել-խորանալ: Մի տեսակ կարծես բառն իրենով ինձ համար իմաստային փոփոխությունների է ենթարկվել ու շատ «թեթև» բառ դարձել:

Երեք ամսից ավելի է արդեն, որ մի տեսակ ազատ հոգի է ներսումս, ու անընդհատ ինձ թվում էր, որ նորից հետ կգան հին ժամանակներն ու հին բարքերը: Շատ վատ է. թերահավատ էի:

Քանի որ ընդհանուր առմամբ շատ չեմ ուզում խորանալ ու վստահ էլ չեմ, թե կկարողանամ ինչ-որ շատ ճիշտ վերլուծություններ անել, ուղղակի կնշեմ մի քանի բան, որ հեղափոխության ընթացքում ու վերջերս դուրս չեն գալիս:

Մարդկանց մի տեսակ կա, որ միշտ բողոքում են, ծնված օրվանից «բողոքի գիրք» են: Ու հեչ կապ չունի՝ իրենց շուրջը լավ բան է կատարվում, թե ոչ, իրենք միշտ բողոքում են: Հեղափոխության հենց սկզբից մինչև հիմա մի խումբ կա, որ միշտ վատ-վատ բաներ է գրում վերջին սենց հավես օրերի ու դեպքերի վերաբերյալ: Ու ամեն անգամ, որ կարդում եմ, ուղղակի մտածում եմ. «Նախկին ժամանակները պիտի լիներ, որ սուս-փուս ապրեիք, անհույս-անճար»: Որ գրում եք՝ «Սաղ սուտ ա, դերասանություն ա», կամ որ՝ «Հեչ բան էլ չի փոխվել, էս ա թանկացել, էն ա թանկացել, էս ինչ ջահել կադրեր են եկել նախարար դարձել» ու նման բաներ, հասկացեք էլի, որ խնդիրը ձեր մեջ է, քանի որ երկար ժամանակ է՝ ժողովուրդը վաստակած նման ազատություն չի տեսել, ու դրա համար էլ շատերիդ թվում է, թե այս ամենը կեղծ է: Գոնե հիմա, խնդրում եմ, եթե լավը չեք տեսնում, վատը մի գրեք: Ախր, բոլորս հազիվ հասել ենք հասարակության շոշափելի, ոչ թե թափանցիկ երջանկության:

Եվ ինչո՞ւ եք այդքան ծանր տանում երիտասարդ կադրերի ավելացումը: Երևի հիմա էլ պիտի մնային հմուտ, փորձառու «շատակերները», որ ձեր սրտով լիներ: Հակառակը, շատ լավ է, որ երիտասարդ են. ժամանակին ու հասարակության պահանջներին համընթաց են գնալու: Իհարկե, ես չեմ ասում, որ տարիքով աշխատակիցներ չպիտի լինեն, բայց երիտասարդները ավելի լավ գիտեն, թե հիմա ինչն է պահանջվածն ու առաջնայինը:

Շատ պարզ հասկանում եմ, որ մշտական բողոքելը գալիս է թերահավատությունից ու սեփական վախերից, որ ձեզ հետ հավասար մեծացել է, ու ինքներդ անգամ հիմա խոսքի ազատությունից չեք համարձակվի օգտվել:

Ինչևէ, ինչ եմ ուզում ասել՝ հավատացեք, ամեն ինչ իրական է ու հրաշքի լույսով ողողված: Ու մեկ էլ մի բողոքեք, հա, այդքան: Վերջին դեպքերից մի քանի վիդեո դրեք նայեք ու վերլուծեք: Այս ամիսների ընթացքում միշտ կուլ տվող, համակերպվող ժողովուրդս դարձավ պայքարող, չհանդուրժող ու իր ուզածին հասնող, դարձավ սիրված ու հասկացված: Եվ վերջապես հասանք խոսքի այն ազատությանը, որն իսկապես կոչվում է ազատություն, որով մարդիկ, իրոք, արտահայտում են իրենց հուզող հարցերն ու անվախորեն բողոքներ անգամ հնչեցնում այս կամ այն հարցի շուրջ: Սրանից ավել թերևս էլ ի՛նչ:

Մի բան էլ, որ հեչ սրտովս չէ: Մեզնից յուրաքանչյուրը պետք է իրեն տրված հնարավորություններն ու ազատությունը չափի մեջ օգտագործի: Եթե վերջին դեպքերից հետո բոլորս ազատ խոսում ենք ու չենք մտածում, որ այ, հեսա վերջներս կգա, չի նշանակում, որ հիմա պիտի շահագործենք մեզ տրված այսքան առավելությունները: Մեկի սիրտը ցավում է՝ վարչապետը պիտի ընտիր բժիշկ գտնի, մեկի աշխատավարձը քիչ է՝ շուտ պետք է բարձրացվի, մեկի երեխային բակում նեղացրել են՝ բաց նամակ է գրում: Ամեն դեպքում սուբորդինացիան ու կարգուկանոնը լավ բաներ են, որոնք անպայման պիտի կիրառվեն: Ինչ-որ հարց բարձրաձայնելիս էլ մի քիչ անանձնական խնդիրներ շոշափեք. կառավարությունը հասարական կառույց է և ոչ անհատական:

Մի բան էլ ասեմ, ու չասեք, թե՝ ինձ ինչ: Այդպես էլ չհասկացա ցույցերի ժամանակ մեքենաների վրա նստած կարճ շորտերով աղջիկներին, մեքենաների պատուհաններից կիսով չափ ընկնողներին, ամբողջ ընթացքում նկարվողներին: Մի տեսակ տպավորություն էր, որ հեղափոխությունը իրենց համար նորովի կատարելագործվելու միջոց է: Ցույցի ես եկել, ռեալ պայքարի մտիր ու խոսքդ, ասելիքդ ներկայացրու, բոլորի հետ հավասար գոռա, քայլիր ու այնքան ծափ տուր, որ ափերդ ցավից չկարողանաս շարժել: Մի կողմից, հա էլի, ինձ ինչ, բայց մյուս կողմից էլ՝ հայ աղջկա կերպարը միշտ պիտի իր ճիշտ տեղում լինի, ուզում է՝ բողոքի, ուզում է՝ կռվի, ուզում է՝ երգի. հայ աղջիկը ուրիշ է, ու չափն էլ շատ սիրուն բան է:

Մի քիչ լավատես եղեք, բողոքելու ու պահանջելու փոխարեն էլ փորձեք ինքներդ ստեղծել, նախաձեռնել ու ինքերդ տալ, նվիրել:

Երկրագնդում կան այնպիսի մարդիկ, առանց որոնց աշխարհը կզրկվեր բոլոր գույներից, արևն էլ չէր լինի այնպես պայծառ, ինչպես այժմ է… Առանց որոնց, թռչունները տխրությունից այլևս չէին երգի…

Եթե 100 տարեկանում մտածելիս լինեմ իմ կյանքի ամենակարևոր իրադարձության մասին, ապա այն առանց մեկ գրամ կասկածի, կլինի Կենսաբանության օլիմպիադիան… Ըը՜, ինչ վերաբերում է 100 տարի ապրելուն՝ գիտեմ, ախորժակս շատ մեծ է:

Չէ, չեմ պատրաստվում պատմել օլիմպիադայի մասին, որովհետև ինձ համար նա մի հեքիաթային մոլորակ է՝ սրտիս ձախ փորոքում գտնվող, որի մասին խոսելիս թվում է, թե շատ քիչ բառեր գիտեմ, և դրանք բավական չեն պատմելու համար այն ամենը, ինչը կա ու կատարվում է այդ մոլորակում… Գիտե՞ս, այնքան բարի ու հոգատար բնակիչներ են այնտեղ ապրում, որ կարելի է նրանցից յուրաքանչյուրի մասին անչափ բարի հեքիաթներ հորինել…Հը՜մ, բայց ես կպատմեմ բնակիչներից մեկի՝ Տաթևի մասին, ում տեսնելիս այդ մոլորակի արևն ավելի է պայծառանում…

Տաթևին երկու տարի է, որ ճանաչում եմ, բայց երկու տարին կարծես երկու հազար տարի լինի… Երկու տարի առաջ՝ օլիմպիադայի հանրապետական փուլին, երբ իմ սովորության համաձայն, հերթով զննում էի բոլորին ու փորձում ստանձնել Շերլոկ Հոլմսի դերը, նկատեցի մի աղջկա, ում մասին առաջին հայացքից մտածեցի. «Հը՜մ, այս աղջիկը, երևի, ողջ օրը միայն լուռ նստում է, ինչպե՜ս կարելի է այսքան տխուր դեմք ունենալ, ոչ երանի նրա ընկերներին»… Տա՛թ, գիտեմ, որ հիմա կկարդաս ու կծիծաղես…

Անկեղծ ասած, իմ կյանքում հանդիպած ամենալավ մարդկանց մասին առաջին անգամ հենց այդպես եմ մտածել ու հիմա, երբ ինչ-որ մեկին նայելիս այդ միտքն է գալիս, վստահ եմ, որ երկրագնդի ամենաբարի մարդկանցից է նա:

Օլիմպիադայից հետո ես ու Տաթևը միասին գնում էինք միջազգային օլիմպիադայի պարապմունքներին… Հայկական, ավանդական երգերից մեկի խոսքերը եկան մտքիս. «Պատահական չի լինում ոչ մի բան, մենք պիտի հանդիպեինք իրար»… Չէ, այնպես չէ, որ ողջ օրը դա եմ լսում, ուղղակի կան տողեր, որ պարտադիր պետք է անգիր իմանալ, չգիտեմ էլ, թե որտեղից:

Հենց առաջին օրը, երբ չէի կարողանում միացնել համակարգիչս, Տաթևն առաջարկեց օգնել ինձ ու առանց պատասխանի սպասելու միացրեց այն, ժպտաց, ու մենք ծանոթացանք: Հենց այդ օրը հասկացա, որ Շերլոկ Երկրորդը էլի սխալվել է, ու թե որքան լավն է Տաթևը: Այդ մի քանի օրերի ընթացքում մենք միշտ նույն ավտոբուսով էինք գնում, ողջ ճանապարհին շատախոսում, մյուս մասնակիցների դեմ «հատուկ գործողությունների պլաններ» մշակում (շտապեմ տեղեկացնել, որ դրանք այդպես էլ չարեցինք, հանգիստ եղեք), ու պատկերացնում մեր երազանքի իրագործումը: Ճիշտ է, երկուսիս հատուկ պլանը չիրականացավ, բայց կարևորն այն էր, որ ես գտա Տաթևին:

Տաթևը նման է ճերմակ ու ժպտերես ամպիկի, նրա խաղաղ դեմքին նայելիս այնքան է հոգիդ թեթևանում, կամ էլ Խիկար իմաստունին (երրորդ դասարանում, երբ անցնում էինք այդ դասը, որքա՜ն էի նրան սիրում): Նա գիտի ամեն բան, տալիս է խորհուրդներ: Տաթևը ոգեշնչման աղբյուր է, պատրաստ է քեզ հետ կիսել քո տխրությունը և ուրախությունը, հավատալ քո ուժերին անգամ այն դեպքում, երբ ոչ ոք չի հավատում, նա բոլորի մեջ տեսնում է գեղեցիկը, սիրում ու գնահատում այն: Նրա հետ կարող ես երազել, հավատալ հրաշքներին ու լցվել լավատեսությամբ: Տաթևը պատրաստ է հասկանալ նույնիսկ ամենաանհասկանալի մարդուն, հասկանալ քեզ, երբ նույնիսկ ինքդ քեզ չես հասկանում: Ինձ թվում է, երբ նա քայլում է փողոցում, բոլոր միմյանց հետ վիճող ծաղիկները սկսում են ժպտալ և մոռանալ վեճը, երբ երկինքը զայրանում է՝ տեսնելով Տաթևի բարի աչքերը, միանգամից խաղաղվում է:

Հա՜, գիտեմ, թե ինչ ես մտածում՝ երանի ինձ, որ Տաթևի նման ընկեր ունեմ:

Մանկության հիշողությունս գրպանումս է: Հա՛, գրպանումս, որովհետև բոլոր զգեստներս ընտրել եմ գրպանով: Հիշողությունը, լավ ու անմոռանալի պահերը ստիպում են անցյալս հիշել: Հիշել ու ժպտալ:

Մանկական հիշողություններս ամենաշատը կապված են մանկապարտեզի ու ամենամտերիմ ընկերուհուս հետ:
Մանկապարտեզ հաճախել եմ երկու տարեկանից, (դե, մայրս այնտեղ էր աշխատում): Մանկուց ինձ ահավոր երես են տվել: Մանկապարտեզի դաստիարակչուհին ինձ շատ է սիրել ու սիրել է կամակորություններս: Պատմեմ մի դեպք:
Մի անգամ մանկապարտեզում, երբ նորեկներ են եկել, ու բավականին շատ են եղել երեխաները, մեր դաստիարակչուհին հոգնած նստել է: Դե ես էլ առիթից օգտվել ու սկսել եմ խաղալ մազերի հետ: Երբ երեխաները անընդհատ գոռացել են. «Ընկեր Կիմա, ընկեր Կիմա», նա հոգնածությունից չի պատասխանել, ես եմ պատասխանել.
-Ձայներդ կտրե՛ք, ընկեր Կիման մեռել է:
Ու հենց այդ պահից սկսած գրեթե ամեն օր հիշում էին դա ու ծիծաղում:

Եվ ես շատ «նրբանկատ» եմ եղել: Երբ գույքի տարեկան հաշվետվության ժամանակ այնտեղ եմ եղել, հաշվարկելու ժամանակ տնօրենը դիմել է մայրիկիս.

-Անժելա՛, գրիր ձեր խմբին 2 նոր խալի:
Ու այդ պահին ես՝ նոր ի հայտ եկող սխալներ ուղղելու հատկանիշս վեր հանելով, գոռացել եմ.
-Դե հերիք է, խալի չէ՝ գորգ, գորգ…
Բայց ամենագիժ օրերը ունեցել եմ ընկերուհուս՝ Մելսիդայի հետ:
Մելսիդան հիմա17 տարեկան է, նույն գյուղի, նույն թաղամասի, նույն շենքի բնակիչներ ենք ու միասին եք մեծացել: Ես ու նա անչափ տարբեր մարդիկ ենք, բայց ունենք երկու նմանություն:Սիրում ենք գիրք և ունենք նույն մանկական հիշողությունները: Երկուսս էլ սիրել ենք լուսինը, ու հիմա էլ ենք սիրում:
Մի անգամ դրսում խաղալիս սկսել ենք միմյանց մոտ նախանձ առաջացնել, և Մելսիդան դիմելով ինձ ասել է.

-Ան՞ՙ, տես էս լուսինը պապաս է գնացե ֆռցրել,- կիսալուսին էր:

Ես էլ լաց լինելով վազել եմ տուն, և բավականին ժամանակ նեղացած եմ մնացել նրանից: Ու գիտե՞ք, երկար ժամանակը ինչքան էր: Տասը րոպե,և մինչև այժմ մեր նեղանալու ժամանակը մի քանի րոպե է, ու դրանից հետո կամ ես կամ նա վազել ենք մյուսի տուն և դռան հետևից գոռացել.
-Ան՞ կամ Մե՞լ, կգա՞ս դուրս:

Եվ այդ պահին մոռանալով ամեն ինչ վազում էինք խաղալու:
Եվ ես այս հիշողությունները այսօր, այս նյութի համար չեմ գրել, այլ հիշել եմ ամեն օր: Հիշել և որոշել եմ, նպատակ դրել, որ երբեք չկորցնեմ այդ ընկերությունը, հիշողությունը: Պահեմ գրպանումս և միշտ ժպտամ:

Բարև։ Սա առաջին նյութս է և, կարծում եմ, նախ պետք է ներկայանամ։

Ես Իվետան եմ՝ 16 տարեկան։ Տավուշի մարզի Վ. Կարմիրաղբյուր գյուղից եմ։

Շատ եմ սիրում գրքեր կարդալ, պարել, ֆիլմեր դիտել, երաժշտություն լսել… Երազկոտ եմ, բայց ոչ այնքան, որ կտրվեմ իրականությունից։ Այնքան էլ չեմ փայլում աշխատասիրությամբ, սակայն երբ որևէ նպատակ եմ դնում, ամեն ինչ անում եմ դրան հասնելու համար։ Կարճ ասած՝ ես էլ մի սովորական աղջիկ եմ՝ լի նպատակներով ու լավ ապագայի մասին ծրագրերով։

Մոտ 2 տարի է՝ հետևում եմ 17. am-ին, որի մասին իմացել եմ ընկերուհուցս՝ Հասմիկից։ Վերջապես որոշեցի ինքս էլ թղթակցել:

Ուզում եմ Ձեզ պատմել «Եռագույն արահետ»-ի և տպավորություններիս մասին։

«Եռագույն արահետ»-ը հայրենագիտական արշավախումբ է, որը կազմակերպում է վեցօրյա ճամբար։ Ճամբարի ընթացքում ամբողջ ճանապարհն անցնում ենք քայլելով, գիշերում վրաններում, հաղթահարում ճանապարհին հանդիպած խոչընդոտները…

Սկզբում, իհարկե, անսովոր էր (մանավանդ ինձ համար, որովհետև այնքան էլ շփվող չեմ). 6 օր շարունակ քայլել, այդ օրերն անց կացնել առանց հեռախոսի, առավոտյան շատ շուտ արթնանալ, իսկ գիշերը՝ հերթապահությանդ ժամանակ, աչքերդ չորս արած զննել ճամբարի շրջակայքն ու «հսկել» ընկերներիդ քունը…

Իսկ հետո… Հետո հասկանում ես, որ մի ամբողջ անձնակազմ այնպես է կազմակերպել առօրյադ, որ որևէ բանի կարիք չզգաս և նույնիսկ մոռանաս այդ հեռախոս կոչվածի գոյության մասին։ Հասկանում ես, որ անձնակազմը, որն այդպիսի պատասխանատվություն է վերցրել իր ուսերին, լավագույններից լավագույնն է։ Հասկանում ես, որ նրանք միայն մարդիկ չեն, ովքեր պատասխանատվություն են կրում քեզ համար, այլ՝ ավագ ընկերներդ, ում կարիքն զգալիս նույնիսկ չես էլ կասկածի, որ կողքիդ կլինեն։ Հասկանում ես, որ ոչ միայն ծանոթացել ես նախկինում անծանոթ մարդկանց հետ, այլ լավ ընկերներ ես ձեռք բերել։ Հասկանում ես, որ ճամբարից հետո էլ շարունակում ես շուտ արթնանալ, իսկ գիշերները բնազդաբար զարթնել նույնիսկ ամենաթույլ ձայնից։ Եվ, վերջապես, հասկանում ես, որ նոր ընտանիք ունես, որի անունն է՝ «Եռագույն արահետ»։

Արև չկա այսօր։ Չնայած օգոստոսն է, բայց արևն ալարել է դուրս գալ։ Օգոստոսին բոլորս ալարում ենք։

Ես…

Դու…

Արևը…

Գոնե անձրև գար…

Փռվել եմ բազմոցին։ Մրսում եմ, որովհետև արև չկա, որովհետև ալարել է դուրս գալ։ Ու ես մրսում եմ։ Ալարում եմ ծածկոցը քաշել վրաս։ Ու մրսում եմ։

Ալարում եմ երգը փոխել ու Clocker-ը մի ժամ կլինի հրամայում է` մնա։

Չի հրամայում, ես եմ ենթարկվում, որովհետև ուզում եմ մնալ։ Ավելի ճիշտ` ալարում եմ գնամ։ Գնամ՝ անգլերեն պարապեմ, ծաղիկ ջրեմ, հին ծաղիկները ծաղկամանից թափեմ, փոշիները հավաքեմ, դուռը փակեմ, որ չմրսեմ։

Չգիտեմ՝ ինչ ականատ է մտքերդ լարում, բայց ես մնում եմ, սիրելի Clocker:

Դարակում արդուկելու շորեր կան, իսկ ես ալարում եմ անգամ ծածկոցը բերել։ Ու մրսում եմ։

Մյուս դարակում լիքը գիրք կա։ Կարդալու համար։ Իսկ ես ալարում եմ դուռը փակել։ Ու մրսում եմ։

Խոհանոցի սեղանին ափսեներ կան։ Լվանալու համար։ Իսկ ես ալարում եմ երգը փոխել։ Ու մնում եմ։

Ու փոշիները մնում են առանց հավաքվելու, շորերը` արդուկվելու, գրքերը` կարդալու, ափսեները` լվանալու, ծաղիկները` չոր, դուռը` բաց, իսկ ես` մրսած։

Ամպերը չալարեցին… Անձրև եկավ… Գոնե…

Ու ես ավելի եմ մրսում։

Ամեն անգամ Երևան գալիս և տատիկիս տան հյուրասենյակ մտնելիս տեսնում եմ մայրիկիս փոքրիկ դաշնամուրը։ Դաշնամուրի վրա իմ նկարն է՝ տատիկիս սիրելի նկարը ու մի գեղեցիկ,սիմվոլիկ արձանիկ։ Այդ դաշնամուրը կարծես հիշողությունների մի փոքրիկ արկղիկ լինի, հատկապես` մայրիկիս համար։ Ամեն անգամ դաշնամուրը տեսնելիս մայրիկիս աչքերը ուրախությունից փայլում են, նա կարծես միանգամից նետվում է դեպի դաշնամուրը ու նվագում մի գեղեցիկ մեղեդի։

Պահի տակ շփոթվում է, ինչ-որ բաներ մոռանում ու մեր անհամար հարցերին պատասխանում.

-Բալես, երկա՜ր ժամանակ է, ինչ չեմ նվագում, ի՜նչ արած։

19 տարի առաջ մայրիկս թողեց դաշնամուրը, պատշգամբը, վարդագույն Երևանը և ամուսնացավ հայրիկիս հետ՝ տեղափոխվելով գյուղ։

Երևի շատ բաներ կիսատ մնացին, որոշներն էլ գտնվեցին։

Քաղաքից գյուղ տեղափոխվելը, գյուղի բարքերին ու մարդկանց սովորելը բավականին դժվար է: Մայրիկս բավականին ուժեղ բնավորությամբ, հզոր կամքի տեր ու շատ կարեկից կին է։ Այս ամենը, իհարկե, չեմ ասում այն բանի համար, որ մայրս է, այլ որովհետև իրականում այդպես էլ կա։ Հանուն իր սիրո նա հաղթահարեց բոլոր դժվարություններն ու կյանքի հարվածները և պայքարեց։ Մինչև հիմա էլ հարցնում եմ.

-Մամ, ո՞նց ես կարողացել դիմանալ։

Նա միայն իր պայծառ աչքերով նայում է ինձ ու գլուխս համբուրում։

Մայրիկս ու հայրիկս հանդիպել են դեռևս այն ժամանակ, երբ հայրիկս ծառայում էր բանակում: Սիրահարվել են, ընկերություն արել ու ամուսնացել։

Շատ եմ սիրում, երբ ընտանեկան ալբոմներն ենք ուսումնասիրում, հատկապես` մայրիկի ու հայրիկի երիտասարդության ու հարսանիքի նկարները։ Ես ու եղբայրս սիրում ենք նրանց տարբեր հարցեր տալ, իսկ նրանք էլ միշտ կատակներով են պատասխանում և ուրախացնում մեզ։

Գյուղում կյանքը տարբեր է՝ հոգսերով լի, երբեմն շատ դժվար։ Մայրիկս քաղաք ուշ-ուշ է գալիս, հեռավորությունը բավականին մեծ է, իսկ տատիկս ու դաշնամուրը անընդհատ կարոտում են մայրիկին։

-Ախր, Լիլիթիս գալուն պես տունը լցվում է, աշխուժանում, իսկ ես ինձ ավելի լավ եմ զգում,- մտախոհ ասում է տատս։

Հնչում է դռան զանգը, մայրիկը հոգնած, բայց ժպիտը դեմքին մտնում է տուն։ Տունը լցվում է, դաշնամուրը` կենդանանում։

Մայրիկս մանկությունից մի շատ ծանոթ մեղեդի է նվագում, մեր սրտերը նույնպես լցվում են։

Մայրիկս արցունքոտ աչքերով նայում է ինձ, ժպտում ու շարունակում նվագել իր երկար տարիների լավագույն ընկերոջը։