Ամենասովորական հինգշաբթի էր։ Մտա դասարան, ինչպես միշտ հիասթափված դեմքով էի, բայց փորձում էի ժպտալ, որ ինքս ինձ ներշնչեմ, որ ոչ ուզում եմ քնել, ոչ էլ ուզում եմ վերադառնալ տուն ու ոչ մեկին դպրոցում չտեսնել։ Էլի գարուն է, ու բոլորն ուրախանում են դրանից, բայց ինչի՞ վրա են ուրախանում՝ չեմ հասկանում։ Չնայած՝ բոլորի մոտ չէ, որ գարնան հետ գալիս են նաև ալերգիան, քննությունները և մրցումները թենիսից։

«Լավ, ինչևէ, Էլզա ջան, կյանքը շարունակվում է, եթե այսօր ծաղիկներ չնվիրեն, և այդ ծաղիկների պատճառով ալերգիադ չսկսվի, համարիր՝ օրդ ստացված է»,- հենց այսպես էի մտածում, երբ լաբորատորիայից գնացինք դասարան և տեսանք, որ բոլոր աղջիկների սեղաններին ծաղիկներ են դրված։ Տղաները որոշել էին մեզ անակնկալ անել։ Մի կերպ համոզեցի ինձ, որ շնորհակալություն հայտնեմ ու ժպտամ, իսկ մտքումս ասում էի․ «Հերիք չի օրս վատ է սկսել, մի հատ էլ այդ ծաղիկների պատճառով կսկսեմ փռշտալ դասի ժամանակ, իսկ մյուսները կսկսեն հաշվել փռշտոցներիս քանակը»։

Դասերից հետո մի կերպ խմեցի ալերգիայիս դեղը և գնացի հաց ուտելու։ Պապիկս, տեսնելով կարմրած աչքերս, փորձում էր ինձ համոզել, որ ալերգիան կապ չունի․ աչքերիս կարմրությունը նրանից է, որ շատ եմ հեռախոսով զբաղվել, իսկ փռշտում եմ, որովհետև մրսել եմ։ Եվ ես ստիպված էի խմել 3 բաժակ թեյ։

Իսկ ամենացավալին այն է, որ պետք է դեռ ամբողջ գարունն այսպես ապրեմ։

Բարև: Բարևով եմ սկսում այս նամակս, չնայած, որ գրում եմ այն գիշերվա ժամը 1-ին: Հավատա, այն դու կարող ես կյանքում չկարդալ, սակայն խոսքերը, որոնք իրենց տեղը գտել են այս մի կտոր թղթի վրա և իմ թեթև ձեռքով քո աչքերի առաջ հենց այս դասավորությունն են ստացել, գալիս են միմիայն իմ սրտից: Կենացի նման, չէ՞, հնչեց։ Համաձայն եմ, բայց հավատա, երբեմն բառերն անզոր են նկարագրելու ոչ միայն սերը, այլ նաև հրապուրանքը: Իսկ հրապուրվում է սիրտը գեղեցկությամբ, որը նրան է հասնում աչքերի կերտած դոկումենտալ ֆիլմաշարով, որից էլ ուղեղն իր համար ֆուտբոլային ռեժիսորի նման ընտրում է լավագույն դրվագները և վերածում է ֆոտոդիմանկարների, որոնցով էլ կերակրում է սրտի անկուշտ զգացմունքը: «Գեղեցկությունը նայողի աչքերում է»,- այսպես մի անգամ ասել էր Գոգոլը, ու ես ինչ-որ տեղ համաձայն եմ նրա հետ:

Բայց չեմ ուզում շատ շեղվել նամակիս նյութից և ուզում եմ պատասխանել այն հարցին, որը կախված է վերևում ու շատ է ձգտում վայր ընկնել և ստանալ իր պատասխանը: Եվ քանի որ իմ նյութերում ես շատ եմ սիրում ինքս ինձ հարցեր ուղղել, ես հիմա էլ դա կանեմ մեծ հաճույքով․ «Ծյո՜մ, եղբայր իմ, ո՞վ է քո այս անծանոթուհին, ու ինչո՞ւ ես դու իրեն նվիրում քո այս փոքրիկ նյութը»: Շտապելով պատասխանել առաջին հարցին՝ կասեմ, որ լուսամփոփի պես աղջիկ է, բայց տալ նրա անունը ես չեմ կարող, որովհետև «դուխիս» պաշարը նման քայլի համար չի հերիքի, բայց որպեսզի իմ սիրելի ընթերցողը մնա իմ նյութի աշխարհում, ես կբացեմ գաղտնիքը: Համալսարանում մենք ուսումնասիրում ենք նույն առարկան, և ավելին՝ հայկական պոեզիայի լավագույն գանգուրներից մեկի (խոսքը Պարույր Սևակի մասին է) թոռան դասերը ես անցկացնում եմ նրա հայացքի փնտրտուքներում:

Դե ինչ, վերադառնամ քեզ, անծանոթուհի: Դու ինձ վրա թողել ես ամենաբազմաբովանդակ տպավորությունը, միայն նրանով, որ քո ինքնավստահ աչքերի արտահայտությունը և նստելաոճդ կտրուկ փոխվեցին, երբ իմ «մոջահեդյան թրաշի» մեջ խաղաղ բնակվող շուրթերիցս մարտական տագնապի նման ահարկու ու բարձր ձայնով լսեցիր քեզ ամենահարազատ դարձած այդ 4 տառը, որով քեզ դիմում են քո շրջապատի բոլոր մարդիկ: Գիտես՝ ես միշտ մտածում էի, որ մարդու համար ամենահաճելի մեղեդին իր անունն է, բայց տեսնելով թույլ ինտերնետով բացվող վիդեո հիշեցնող քո միմիկան այդ պահին՝ ես հասկացա, որ քո՝ առաջին հայացքից գերմանական հանգստության մեջ ծովի ալիքներից հարբած նավի ոգի է ապրում: Ու ես հասկացա, որ քո գեղեցկությունը, որը քեզ մոտեցող յուրաքանչյուր տղային ծովաձի է դարձնում՝ զրկելով նրան բառերը դասավորելու նույնիսկ նախադպրոցական մակարդակից, քո մեջ արթնացրել են «Փարվանա» արքայադստերը, ով իր ամրոցում սպասում է կրակի մի փոքր կտոր ձեռքին բռնած ասպետին: Ես ուզում եմ, որ դու հասկանաս, որ նույնիսկ չճանաչելով քեզ՝ ես արդեն կապվել եմ քեզ հետ, ուղղակի կապվել եմ քո անտարբեր հայացքին և քո՝ հայկական սերիալի նման քիչ հանդիպող ժպիտին:

Չսպասես, չեմ ասելու, որ սիրում եմ, որովհետև ասում են, որ նկարիչը պետք է սոված լինի, այդ պատճառով ես էլ կլինեմ սոված, բայց այդ զգացմունքի հանդեպ: Ուղղակի ուզում էի, որ իմանաս, որ այ, էն հետևի նստարանին նստած տղան, որ դասերին մեկ գալիս, մեկ չի գալիս, քո մեջ գտել է իր գրվածքի կենարար աղբյուրը: Ու մեկ էլ՝ հաճախակի ժպտա, սիրուն ժպիտ ունես:

Ասելիքս շատ-շատ է, բայց դե, մի կերպ ինձ ստիպեմ ավարտել այս անհասցե նամակն, ու չգիտեմ, եթե մի երեկո պատահաբար քո աչքերը սահեն այս տողերով, իմացիր, որ ես իրոք ուզում եմ, որ քո ասպետը բերի քո կրակը:

Վեցերորդ, թե քսաներեքերորդ կոնֆետն էի ուտում։ Անունը չեմ ասի, մեկ է՝ չես հիշելու։ Պետք էլ չի, որ հիշես։ Լավ կանես նաև մտածես, որ մտածված չեմ ասում։ Նախանձ եմ, ինչ խոսք։ Բայց արժի՞ նախանձություն համարել էն, որ դու ինչ-որ բանը կամ ինչ-որ մեկին քոնն ես դարձրել ու չես ուզում կիսել ուրիշի հետ։ Չեմ կարծում։ Համենայնդեպս, ես քեզ հետ իմ կոնֆետները չեմ կիսելու, ոչ էլ քեզ՝ ուրիշի հետ։ Դու կրակն ես ընկել, կրակը չէ, է, հրդեհը։ Ահռելի, անմար հրդեհը։ Չեմ հիշում հրշեջ ծառայության հեռախոսահամարը, թե չէ, գիտե՞ս, շտապ կզանգահարեի, կգային, քեզ կհանեին այդ անիծյալ կրակից։ Ի՜նչ վատ հիշողություն ունեմ, չէ՞։

Ամբողջ գիշեր չեմ քնել, նայել եմ սենյակիս պատին շատ պատահաբար «թանաքոտած» անունիդ ու նոր անուն եմ մտածել քեզ համար։ Ավելի հարմարը, կարծում եմ, չկա։ Դե, համենայնդեպս մինչև շաբաթվա վերջ եմ այդպես կարծելու։ Դեմենտոր։ Ի՞նչ կասես։ Հը՞, ի՞նչ ես էդպես նայում։ Քո նոր անունն է, ծանոթացիր։ Շատ լավ էլ գիտես՝ ինչ է «դեմենտորը»։ Էդպես էլ գիտեի. մոռացել ես։ Մոռացել էի, որ ավելի կարճ հիշողություն ունես, քան մեկ նանոմետրն է։ Դեմենտոր եմ դրել, որ ինչքան ուժ ունեմ՝ բնութագրեմ էությունդ ու էն, որ ամեն անգամ, երբ գաս, ուրախ հիշողություններ, կյանք, հոգի, ինչ ունեմ-չունեմ՝ քաշելու ես, տանես։ Իսկ դու ամեն շաբաթ պարտաճանաչ կգաս։ Ես հո գիտեմ։ Թե չէ՝ ո՞վ պիտի անհաջողակ լինելուս մասին հիշեցնի։ Ասում է՝ եթե «ամենաանհաջողակը» խորագրով մրցույթ ստեղծեն, դու երկրորդ տեղը կգրավես։ Ինչո՞ւ ոչ առաջինը, դե, որովհետև անհաջողակ ես։ Այդ ով էր ասել…

Ընդհանրապես, ես ընդունակ եմ։ Բայց քեզ ատել ու էդ անիծյալ պատրոնուսը ստեղծել էդպես էլ չկարողացա։ Կսովորեմ, խոսք եմ տալիս։ Չնայած ձեզ մոտ՝ Դեմենտորիումում, ծնված օրվանից են պատրոնուս ստեղծում, չէ՞։ Հա, էդպես մի նայիր, ամեն անգամ անունդ փոխելիս մոլորակիդ անունն էլ համապատասխան ապուշությունն եմ դնում։ Հիշո՞ւմ ես՝ անցյալ շաբաթ անունդ ականջ էր, նախանցած շաբաթ՝ ջրծաղիկ։ Իսկ մի 50-60 շաբաթ առաջ դու ընդհանրապես գոյություն էլ չունեիր։ Համենայնդեպս, ոչ իմ գլխում։ Բան ու գործ չունեի՝ անուն մտածեի մի այլմոլորակային ընկերոջ համար, ով իմ գոյության մասին դեռ չգիտեր։

Գիտեմ, որ կարդալու ես։ Դու քո գլխի վրայի երկու գրավիչ ալեհավաքների միջոցով բառերս կհավաքես, հատ-հատ ճիշտ հերթականությամբ կդասավորես, որ հասկանաս՝ ինչ նամակ է ուղարկել ոչ այնքան հին ու ոչ այնքան թմբլիկ ընկերդ Երկիր մոլորակից։ Չմոռանաս, հա, մեր «ճիշտ հերթականությունը» լրիվ այլ է։ Ի դեպ, մեր մոլորակն էլ քանի գնում՝ փչանում է։ Ե՞րբ ես ինձ այստեղից վերցնելու։ Չեմ համբերում, երբ եմ տեսնելու ձեր թռչող ու հաչացող, ընձուղտի պարանոց ու փղի կնճիթ ունեցող կատուներին։ Հիշում եմ՝ սիրելիդ կանաչն է։ Ես էլ եմ հենց դրան սիրում, ազնիվ խոսք։

Դե լավ, կարծում եմ՝ նամակս ավարտելու ժամանակն է։ Շատ գործեր ունեմ։ Պիտի գնամ ֆիզիկա սովորելու։ Հա, էստեղ՝ մեզ մոտ, «ճշգրիտ» գիտություններ են սովորում, իսկ դա էլ, գիտե՞ս, քեզ, մոլորակդ ու ամեն ինչ հերքող գիտություն է։ Մինչև անգամ ստորաբար զգացմունքներս է հերքում։ Ճշգրիտ եմ ասել, է՜։ Ֆիզիկան համարձակ հայտարարում է, որ 16 Հց-ից փոքր հաճախությամբ ձայնային ալիքները մարդու ականջը չի ընկալում։ Բայց արդյո՞ք։ էդ դեպքում ինչպե՞ս է 16 Հց-ից շա՜տ ավելի փոքր հաճախությամբ «ծվծվոցդ» ականջիս թմբկաթաղանթը տատանման մեջ դնում, այն էլ միայն իմը։ Հարց է, որ կա։ Ինչ արած, գնացի…

Կսպասեմ քեզ էլի նույն տեղում, նույն ժամին, մինչև նոր անուն մտածեմ քեզ համար։

Հ․ Գ․ Որ գաս իմ գլուխ, կբերես հետդ թռչող ու հաչացող, ընձուղտի պարանոցով ու փղի կնճիթով կատվիկին, մի իմանամ, թե ում եմ այդքան շատ սիրում։ Իսկ ես երևի քեզ իմ կոնֆետներից մեկը կտամ։ Երևի։

Միշտ, երբ քայլում եմ փողոցով, տեսնում եմ ինչ-որ ծանոթի, որին ոչ ուզում էի տեսնել, ոչ էլ սպասում էի, որ կհանդիպեմ իրեն: Մի կերպ փորձում եմ շրջանցել այդ մարդուն և ստիպված գնում եմ ավելի երկար ճանապարհով, միայն թե այդ մարդը չտեսնի ինձ, չմոտենա, չբարևի, չհարցնի՝ ինչպես եմ, և չասի, թե ինչքան եմ բոյովացել: Միակ բանը, որ այդ պահին հանգստացնում է, այն է, որ ավելի երկար ճանապարհին է գտնվում իմ ամենասիրած նկարչական խանութը, և ես կարող եմ մտնել և տեսնել, թե ինչ նոր իրեր կան այնտեղ: Հետո շարունակում եմ ճանապարհս, և երբ անցնում եմ նոր կառուցվող շենքի մոտով, սկսում եմ փռշտալ․փոշուց ալերգիայի հետևանքն է: Եվ հաճախ, երբ զբոսնում եմ ընկերներիս հետ, նրանք սկսում են հաշվել, թե քանի անգամ եմ փռշտացել։ Այդ պատճառով միշտ մոտս ունենում եմ ալերգիայի դեմ դեղ, խմում եմ և շարունակում ճանապարհս:

Միշտ տեսնում եմ մարդկանց, որոնք փողոցում նվագում են։ Այդ ձայնն ինձ այնքան հաճելի է, որ ուզում եմ ուղղակի նստել և լսել, բայց ինչպես միշտ, այս ամենն էլ ինչ-որ մեկը պետք է փչացնի: Հիմնականում դրանք այն մարդիկ են, որոնք ամբողջ փողոցով շատ բարձր բղավում են միմյանց վրա, կամ հեծանվորդները, որոնք փողոցում մարդկանց միջով երթևեկում են, և թվում է, թե ամեն վայրկյան վրայովդ կարող են անցնել: Մի կերպ այդ հեծանվորդների միջից դուրս գալով՝ հասնում եմ այնտեղ, որտեղ կարող եմ այդ ամենից կտրվել․ «Մանանա»։

Նկարիչը վերցրեց վրձինը և նկարեց այն արևածաղիկները, որոնք երկար ժամանակ է՝ դրված էին սեղանին։ Արևածաղիկները լողում էին արևի շողերի մեջ՝ ստեղծելով դեղինի և գազարագույնի հետաքրքիր երանգ։ Նա նկարում էր արագ, առանց վրձինը կտավից հետ քաշելու, նայում էր մեկ արևին, մեկ արևածաղիկներին։

Վինսենթ վան Գոգ։ Բոլորս գիտենք և սիրում ենք նրան։ Նա այն նկարիչն է, ում մասին պատմվում են տարբեր առասպելներ և հորինվում պատմություններ։ Նկարիչ, ով իր նկարների միջոցով արտահայտեց իր յուրահատկությունը։ Նա չնկարեց դքսուհիներին, չնկարեց շքեղ պալատներ, նա ուղղակի նկարեց հասարակ գյուղացու կյանքը։ Այն գյուղացու, ով ամբողջ օրը ջանք չխնայելով՝ ստեղծում և հայթայթում էր իր օրվա հացը։ Ես սիրեցի վան Գոգին այն բանի համար, որ նա ցույց տվեց կյանքի իսկական էջը, նա պարզության մեջ ստեղծեց իրենը՝ իր անմոռանալի կապույտ և դեղին կտավները, որոնք դեռ շատ են սիրվելու և գնահատվելու մարդկանց կողմից։

«Այստեղ արևը ուրիշ է»։ Հետաքրքիր է՝ այդ ո՞ր արևի մասին էր նա խոսում։ Այն արևի մասին, որ ջերմացնում էր ամբողջ քաղա՞քը, թե՞ այն արևի, որն իր ներսում էր։ Չգիտեմ, միգուցե դա ոչ երկնքի, և ոչ էլ իր ներսի արևն էր, հնարավոր է՝ դա այն արևն էր, որը նա գտավ ինչ-որ մի տեղ, նա գտավ և նկարեց այն։ Նկարեց արևի դեղինը ամեն տեղ, նույնիսկ այնտեղ, որտեղ գիշեր էր և խավար:

Ես սովորեցի նրա կտավներից գտնել գեղեցիկը, իսկ այնտեղ գեղեցիկն ամենուր է՝ աղքատ գյուղացու աշխատանքից սկսած, և իր արևածաղիկներով վերջացրած։

Վինսենթ Վան Գոգը ինձ համար միշտ կմնա այն նկարիչը, ով ապրեց և մահացավ միայն ստեղծագործելու համար։ Ես սովորեցի նրանից նկարչության մեծագույն գաղտնիքներից մեկը՝ նկարել սեփական ես-ի համար և ստանալ դրանից հաճույք։

Արդեն մեկ տարի և մի քանի ամիս է, ինչ Հայաստանում չեմ ապրում, ու չնայած որ երկար ժամանակ չի անցել, բայց հասցրել եմ շատ կարոտել ամեն մի մանրուք Հայաստանի հետ կապված։ Երբ Հայաստանում ասում էին՝ Ֆրանսիա, ես պատկերացնում էի կարծես մի դրախտ։ Գալով այստեղ, այդքան էլ հույսերս չարդարացան։ Լավ երկիր է, ոչ ոք խնդիր կարծես չունի: Ամեն մեկն ապրում է ապրելու համար՝ իրենք միայն իրենց կյանքով, բայց այդքան էլ ինձ դուր չի գալիս նրանց ապրելակերպը։

Դե, ես միշտ Հայաստանի քաղցրության, ժողովրդի սրտացավ ու միշտ իրար հետ լինելու պայմաններում եմ ծնվել և մեծացել։ Հայաստանը կարծես ոչինչ էր ինձ համար, երբ Հայաստանում էի։ Բայց երբ ոտք դրեցի օդանավակայան, հասկացա, որ ամեն օրս, նույնիսկ այն վայրկյանները, որոնք իզուր վատնել եմ՝ ոչինչ չանելով, մի օր շատ կկարոտեմ, կկարոտեմ այնքան, ինչքան որ կույրն է կարոտում իր տեսողությունը։

Ընկերներ, բարեկամներ, նույնիսկ անծանոթներ, որոնց ամեն օր տեսնում էի փողոցում, այստեղ իմ սրտի խորքում հարազատ են դարձել: Կարոտը ոչնչով չի կարող փոխարինվել: Ոչ մի հարստություն չի կարող ավելի թանկ լինել, քան այն պահերը, որոնք կարոտում ես, որոնք տեղի են ունեցել հարազատների, ընկերների կամ նույնիսկ մենակ եղած ժամանակ։

Հայաստանից եկել եմ անորոշ ժամանակով ու չգիտեմ երբ կվերադառնամ իմ հայրենի երկիր: Չգիտեմ, ուղղակի քաղցր հուշերն ստիպում են, որ պայքարեմ, հասնեմ բարձունքների ու կայացած վերադառնամ հայրենիք։

Եթե անկեղծ, ես սառը մարդ եմ։ Երբ փոքր էի, ինչ որ մի տեղ գնալով, երկար ժամանակ մնալով, գալիս էի տուն, և տնեցիք հասնում էին և սկսում համբուրել, հարց ու փորձ անել, թե ինչպես եմ, ինչ եմ արել, բայց ես սառը նայում էի, և կարծես կարոտի ոչ մի նշույլ չկար մեջս։ Դե, ընտանիքիս անդամներն են, ամեն օր տեսել եմ։ Այդպես էի մտածում, բայց մի՞թե Հայաստանը ամեն օր չէի տեսնում, ի՞նչը փոխվեց իմ մեջ, ինչո՞ւ եմ հիմա կարոտում։ Երևի մարդիկ, որոնց հետ անցկացրել եմ ամեն օրս, կամ նրանց, ում ճանաչել եմ Ֆրանսիա գալուց հետո, միգուցե սիրած աղջիկը։ Շատ են պատճառները, շատ են։ Գիտե՞ք, մի հնար ունեմ վերադառնալու Հայաստան: Մի քանի ակնթարթ, մի քանի դրվագ, որոնք տեսնում եմ երազում շատ հաճախ։ Երազում երազում եմ Հայաստանի մասին, ուղղակի չգիտեմ, դա կարոտը թեթևացնո՞ւմ է, թե՞ ավելի խորացնում։

Հաճախ ենք սկսում գնահատել այն, ինչ կորցնում ենք։ Հիմա հասկանում եմ ինչ է կարոտախտը:

Նկատած կլինեք, որ ինչքան տարիներն անցնում են, այնքան Ժամանակը կարծես իր արագությունը կրկնապատկում է ու ոտքը չի հանում գազի սեղմակից: Գնում ու գնում և թելադրում է, որ իր հետևից քարշ գանք, անցնենք այն քարքարոտ ճանապարհներով, որտեղով որ ինքը կանցնի: Արդյունքում ստացվում է այնպես, որ չենք էլ կարողանում նրան ասել, որ կանգնի, որովհետև ծարավ ենք` ջուր ենք ուզում: Եթե մի վայրկյան անգամ առանց նրան ասելու կանգնենք, որ մի կաթիլ ջուր խմենք, նա ցինիկաբար առաջ կգնա, ու կկորցնենք նրա հետքը, միգուցե այլևս չկարողանալով գտնել նրան: Դրանից հետո մնում ենք միայնակ ու չենք կողմնորոշվում՝ գնանք նրան որոնելո՞ւ, թե՞ սպասենք, որ նա մի գեղեցիկ օր կհիշի մեր մասին ու կգա մեր հետևից:

Հենց էդ ժամանակի պատճառով չենք կարողանում իրականում ցույց տալ մեր սերը` սիրած մարդկանց նկատմամբ: Լինում են մարդիկ, որ ամաչում ենք ասել, որ սիրում ենք իրենց ու մտածում ենք, որ ժամանակին կիմանան նրանք այդ մասին: Նույնիսկ մեր ծնողների հանդեպ զգացած սերը չենք կարողանում արտահայտել մինչև վերջ, որովհետև պետք է ժամանակի հետ համակերպվենք, ու արդյունքում արդեն ուշ կլինի…

Հիշում եմ, երբ փոքր էի, անընդհատ ուզում էի ժամանակն առաջ տալ, որովհետև ինձ գրավում էր մեծերի աշխարհը, ուզում էի ներխուժել նրանց կյանք, մտածում էի` այնտեղ ժամանակն ուրիշ ձևով է շարժվում, բայց չգիտեի, որ հետո էլ նորից ցանկանալու եմ վերադառնալ անցյալ:

Հիմա, այդ մեծերի աշխարհում, միշտ լսում եմ, որ «Ժամանակը կգա» ասում են բոլորը, բայց չէ որ Ժամանակը միայն գնում է, այլ ոչ թե գալիս: Այդ անտանելի Ժամանակը չի էլ պատկերացնում, որ իրեն սպասողներ կան, որ իրենից է կախված յուրաքանչյուր մարդու կյանք: Նա չգիտի, որ ինքն է մեղավոր, որ աշխարհում միլիոնավոր մարդիկ աղքատ են, որ աշխարհում գոնե մի օր խաղաղություն չի տիրում, որ մարդիկ մահանում են, սպասելով հենց իրեն` Ժամանակին: Հա, հա, չէ որ մարդիկ ասում են, որ Ժամանակը գալու է, ու բոլորս էլ մի օր մահանալու ենք: Փաստորեն այդքան ժամանակ, որ ծարավ մարդը փնտրում էր կամ սպասում Ժամանակին, երևի ճիշտ էր, որ նա կգա (բայց քանի որ ժամանակը երբեք չի գալիս, ստացվում է այնպես, որ մենք ենք նրան հասնում, ուղղակի սխալ կարծիք է ձևավորվում, որ իսկապես այդ ժամանակը գալիս է), բայց ոչ թե նորից իր հետևից տանելու համար, այլ, որ դու սպասում էիր իրեն: Մահանալու ժամանակն է: Ըհն, էլ ի՞նչ ես ուզում, նա «եկավ», և դու մահացար:

Բայց… Բայց մինչև այդ պահը դու կարող էիր այնպես անել, որ դա չլինի: Պետք է չասեիր, որ ժամանակը կգա` դաս կսովորեմ, ժամանակը կգա` կաշխատեմ, ժամանակը կգա` երկիրս կշենացնեմ, ժամանակը կգա` չեմ վախենա արտահայտել իմ կարծիքը, ժամանակը կգա` վրեժ կլուծեմ, ժամանակը կգա` ԿՄԱՀԱՆԱՄ: Ժամանակը կգա…

Ժամանակը չի գալիս, Ժամանակը միայն գնում է, ու ամբողջ կյանքում մենք ՀԻՄԱՐԱԲԱՐ սպասում ենք նրան… Բայց մի րոպե, հիմա մեր ժամանակն է…

«Mesdames, Messieurs…»:
Այս բառերով էր սկսվում այն նամակը, որը փշրեց իմ երազանքը հենց այն պահին, երբ թվում էր՝ արդեն այդքա՜ն մոտ էի դրա իրագործմանը: Չէ՛, ավելի ճիշտ՝ երազանքս չկոտրվեց (երազանքները միայն ներսից են կոտրվում, չէ՞), այլ այն հույսը, որը դրդել էր մտովի արդեն դասավորել ճամպրուկս, ընտրել զգեստներս, որոշել, թե Փարիզի կամ Մարսելի որ անկյունում ինչպես եմ լուսանկարվելու ու թե ինչքա՜ն եմ հասցնելու կարոտել մերոնց այդ ընթացքում:

Ը՜, մի քիչ խառն եմ խոսում, չէ՞: Լավ, ուրեմն, եկե՛ք ամեն ինչ պատմեմ սկզբից:
Մարտի սկզբին «Ֆրանսերեն դասավանդողների հայկական ասոցիացիա»-ն և «Ֆրանսիական միջազգային կենտրոններ Լեո ակումբ»-ը կազմակերպել էին մրցույթ, որին կարող էին մասնակցել 18-25 տարեկան ուսանողները, և որի հաղթողն ամռանը մեկնելու էր Ֆրանսիա՝ երեքշաբաթյա շրջայցի: Ես, իհարկե, դեռ 18 չկամ, բայց քանի որ ներսիս 17-ամյա հրեշտակները (կամ գուցե սատանաները) ինձ հանգիստ չէին տալիս ու անընդհատ «բզբզում էին», որոշեցի ես էլ մասնակցել մրցույթին՝ տարիքային շեմից բացառության կարգով: Ու չնայած թերահավատ էի նրանում, որ 46 մասնակիցներից հենց ես կհայտնվեմ հաջորդ փուլ անցած յոթնյակի մեջ, բայց մրցույթի գրավոր փուլից 2 օր հետո ստացա դա ավետող մի նամակ, որն, ի դեպ, սկսվում էր «Madame Mnatsakanyan»-ով: Մադա՞մ: Էդ ե՞րբ եմ հասցրել ամուսնանալ: Ահագին ծիծաղեցի «մադամ»-ի վրա։ Դե՜, անսովոր էր այդպես լսել ազգանունս, բայց ա՜խ, այդ ֆրանսիական քաղաքավարությունը…
Իսկ բանավոր փուլի մասին ավելի լավ է՝ չխոսեմ, որովհետև բոլորովին չեմ հիշում՝ ինչ եմ ասել դրա ընթացքում: Անկեղծ: Միայն հիշում եմ, որ պիտի համոզեի մի ֆրանսիացու տոնել իր ծննդյան տարեդարձը, իսկ ինքն էլ էնքա՜ն համառ էր իր որոշման մեջ: Բայց, ի վերջո, համոզեցի, ասաց՝ կտոնի: Միայն չհասկացա, թե ինչու չկարողացա նաև համոզել, որ ծննդյան օրը տոնելուց բացի հենց ի՛նձ ուղարկեն Ֆրանսիան տեսնելու: Փաստորեն, չհասա երազանքիս, երբ արդեն չափազանց մոտ էի դրան, և ընդամենը մի քայլ էր մնացել հաղթահարելու, բայց… Միշտ կա մի «բայց»։ Ինչևէ, ես չհաղթեցի, բայց ես ամենակրտսերն էի մասնակիցներից, և ուրեմն ես ամենաշատ ժամանակն ունեմ «կրկին փորձելու»: Ու քանի որ իմ երազանքը չի ստացվել կոտրել (երազանքները ներսից են միայն կոտրվում), կոտրել են միայն հույսս, ես անկասկած նորից եմ բռնելու երազանքս իրագործելու ճանապարհը՝ հավատով, որ վերջին քայլն, ի վերջո, կկարողանամ հաղթահարել: