Մինչ ժամանակը նոր օրենքներ է մտածում` ստրկացնելու, ես նրա «վեզիր»-ի՝ ժամացույցի տակ բազկաթոռին նստած եմ: Տաք ծածկոցով չեմ փաթաթվել, ձեռքերս չեն բռնել թեյի գավաթը` տաքնալու ու երկու րոպեն մեկ բերանին մոտեցնելու համար: Դրսում անձրև չէ, այն չի  պայքարում ապակու դեմ կամ արդեն մահացած ընկնում ասֆալտին: Առհասարակ այնտեղ, որտեղ ես եմ, միակ պատուհանը պինդ ծածկված է մուգ վարագույրներով: Ես արտասուքի զարմանալի ու խորհրդավոր պատնեշի հետևից չեմ նայում շուրջս: Ամեն բան կորած է  թվացյալ անտարբերության ու սենյակի պատերի պաղության մեջ: Սենյակում այդ բազմոցն է, նրա վերևում մեծ ախորժակով մեխանիզմը, դիմացս` հայելի, որի վրա  ներկոտած մատներով ես գրել եմ ինձ, իմ բառերը: Այդ ձանձրալի սենյակն իմն է, իմ մենախոսությունների համբերատար ունկնդիրը: Այս սենյակում արձագանքում են իմ բառերը, հայելին չի վախենում արտացոլել ինձ և ամենակարևորը՝ իմ սենյակի ժամացույցը չի աշխատում: Դա ինձ ամենից շատն է դուր գալիս: Նրա միշտ նույն  «թիկ-թակերը» ինձ բարկացնում են: Փորձում եմ հասկանալ անվերջ շաղակրատող այն փիլիսոփաներին, ովքեր  իրենց արտասանած անիմաստ բառերի մեջ ջանում են որոնել պատասխանը,  բացահայտել այն, ինչ մարդկության սկզբնավորումից է կրծել մարդկանց  միտքը: Ի՞նչ ենք պատկերացնում ասելով` ժամանակ: Գուցե առեղծվածային ո՞ւժ, գուցե օրե՞նք, գուցե ճանապա՞րհ կամ էլ  դարբին, ով վարպետորեն կռում է բազմաթիվ շղթաներ: Ի՞նչ է, եթե մարդիկ չեն կարող հետ գնալ ժամանակի միջով, դա պարտությո՞ւն է: Չեմ կարծում, այն ավելի շատ հաղթանակ է: Կամ էլ եթե կանգնեցնեն ժամանակը, ուրեմն կհաղթե՞ն: Ո՛չ, ուղղակի կբռնեն ինքնաոչնչացման ճանապարհը: Իրականում եթե հնարավոր է փոխել քեզ, ապա քո առաքելությունը կատարելու ճանապարին  դու կզանազանես գույները, որոնք կախվել են քո գլխավերևում: Դու  չես   նայի չվերջացող հաղորդումները, որոնք հետո չես էլ հիշելու: Դու կհասկանաս, որ քո շուրջ կատարված փոփոխությունները ոչ թե ժամանակն է արել, այլ քո` քեզ առաջ տանող քայլերը: Մենք որոշել ենք մեր ոչ ազատ ձեռքերով հաշվել շղթաներ կռող «վարպետ»-ի տարիքը, մի մեխանիզմի, որը որոշում է, թե երբ պետք է քնել, երբ հաց ուտել, երբ հանդիպել միմյանց: Մի «թթվածին» է ընկած գիշերվա  ու ցերեկվա միջև, մի անտեսնելի «կյանք», որը մեռնում է ժամացույցի հոգնեցնող թվերի և սրածայր սլաքների  պատճառով: Դրանք անկապ իրար են սեղմում գիշերն ու ցերեկը և հազար անգամ անցնում նույն ճանապարհով` մեզ իրենց հետ տանելով, ու ամեն անգամ մենք զգում ենք, թե ճանապարը փոխվել է: Մարդիկ կվախենան ապրել առանց ժամանակի, դրա համար այն աստիճանաբար կուլ կտա բոլորին: Նրանք  ավելի հաճախ կկրկնեն` «Ես ժամանակ չունեմ», «ժամանակն է բաժանվելու», «ժամանակը փոխում է մարդուն»… Կյանքը վստահել սլաքներին պետք չէ: Եթե արևը ուզում է մայր մտել, ապա դա նրանից չէ, որ սլաքները փոխել են իրենց տեղերը, այլ նրանից, որ Երկրին է մոտեցել գիշերը: Նա չի հեռանա, քանի դեռ  չի ավարտել իր «գործը», և կապ չունի, թե սլաքները ինչ ցույց կտան: Նրանք ընդամենը «նիհար խաբեբաներ» են: Գրողը տանի, «վարպետ ժամանակը» ժամացույցի հետ ստրկացնում է մարդկանց` դարձնելով օդամղիչներ կամ տարաներ, որոնց մեջ կան իրենց գործառույթները երբեք չկատարող օրգաններ… 

Այս մտքերից հետո սենյակը կրկին արձագանքեց, հայելին չվախեցավ ինձ արատացոլելուց  ու ամենակարևորը`ժամացույցը մնաց կանգնած…

Գիտեք, այս նյութը գրելուց առաջ ինչքան եմ մտածել: Նախ, հիշում էի Անուշի` մի քանի օր առաջ հրապարակված նյութը իր տասնհինգամյակի մասին, հետո Մերիի «Բողոքի ակցիա» նյութը, որտեղ ասում էր. «Մի որևէ նյութ գրելուց առաջ ես մի քանի օր մտքերս հետս տանում-բերում եմ, մեջս հազար տակ շուռ եմ տալիս, որ մի քիչ ամբողջանա, բայց հենց որ կայքում կարդում եմ մոտավոր նույն գաղափարն արտահայտող մի որևէ հոդված կամ մի նախադասություն, վերջ, էդ նյութը միանգամից գնում է մտքիս Recycle Bin: Անկեղծ ասած, վախենում էի, որ եթե ինձնից հետո մեկն էլ դառնա 15 տարեկան ու որոշի դրա մասին նյութ գրել, հետո մեկ ուրիշն էլ, մենք կարժանանանք Մերիի «զայրույթին»: Բայց խոստանում եմ այլևս երբեք ուրիշներին կրկնող նյութ չգրել, միայն այս անգամ մի փոքր բացառություն:

Անցնեմ բուն թեմային: Այսօր 15 տարեկան եմ դառնում: Ընդհանուր առմամբ, ես իմ ապրած կյանքից այդքան էլ գոհ չեմ, առաջիկայում կաշխատեմ ավելի բովանդակալից ապրել: Կյանքիս 14-րդ տարում ավելի շատ բան հասցրեցի անել, իմանալ, ավելի շատ մարդկանց հետ ծանոթացա, քան նախորդ տարիներին:
Բոլորիս հետ էլ լինում են չէ՞ պահեր, երբ մտածում ենք Արիստոտելից ավելի լավ փիլիսոփա ենք: Դեռ չապրած կյանքի մասին խոսում ենք յոթանասուն տարեկան մարդու նման, ով կյանքում շատ բան է տեսել, ու բոլոր նրանց, ովքեր կփորձեն մեզ համոզել, որ մենք դեռ փոքր ենք կյանքի մասին դատողություններ անելու, մի լավ կոպտում ենք: Կարծես թե այս իմաստուն լինելու պատրանքը հատուկ է դեռահասներին: Դեռահաս բառից էլ եմ խուսափում, ինձ թվում է ես դեռահաս չեմ լինելու, միանգամից ` մանկությունից պատանեկություն, թե չէ այնքան սարսափելի բաներ են պատմում դեռահասների մասին, թե` շրջապատին լավ չեն հասկանում, մեկուսանում են… Չէ, չէ, ավելի լավ է այդ մի բանից էլ զերծ մնամ:
Նախորդ տարվանից սկսել եմ իմ ծննդյան օրերը չսիրել, կամ ուրիշներինն ավելի շատ սիրել: Գիտե՞ք ինչու, որովհետև իմ ծննդյան օրվան մեկ ամիս անց հաջորդում է հայրիկիս ծննդյան օրը, ու ամեն տարի տարեդարձս չարագույժ ագռավի նման ազդարարում է, որ ծնողներս էլ են մեծանում, մեծանում եմ և ես, որ էլ ոչինչ առաջվանը չի լինելու: Ինչքան մտածում եմ չմեծանալու մասին, այդքան ավելի արագ եմ մեծանում, ու ամեն տարվա հետ ժամանակը թռչում է ավելի արագ: Դեռ երեկ դպրոցական նստարանին նստած «այբ, բեն, գիմ»-ն էի սովորում, այսօր արդեն մասնագիտական կողմնորոշման մասին պետք է մտածեմ:
Ուսուցչուհիս տարիներ առաջ մի հանելուկ էր ասում, թե մի ծերունի կա, ով տեսել է թե՛ մեր պապերին, թե՛ հայրերին, թե´ մեզ է տեսնելու, և թե´ մեր սերունդներին, ո՞վ է նա: Հանելուկի պատասխանն էր` ժամանակը: Երանի այդ ժամանակ կոչվող ծերուկը մի օր մահանար ու այլևս չշարժվեր:
Երեկ դպրոցից տուն գալիս ընկերուհուս հետ խոսում էինք.
-Ծերանում ենք, էլի: Արդեն 15 տարի ապրել եմ, 5475 օր, պատկերացնո՞ւմ ես:
-Նահանջ տարիները հանած 5471: Բա ես ի՞նչ ասեմ, դպրոցը ավարտելիս պառավ տատիկ եմ լինելու: Տես, ես կնճիռներ ունեմ,- ու դիտավորյալ ծամածռեց դեմքը:
Կատակը մի կողմ, բայց իրոք, արագ ենք մեծանում:

6-րդ դասարանի առաջին օրերն էին։ Ինչպես ամեն ուսումնական տարի, այս մեկը ևս բացառություն չէր՝ կար տարեսկզբյան ոգևորվածություն։ Նոր առարկաներ, նոր ուսուցիչներ։ Երբեք չէի մտածի, որ ուսուցիչներից մեկի հետ հանդիպումը կլինի ճակատագրական, և տարիներ հետո էլ երբեք չեմ մոռանա այս խոսքերը. «Բարև ձեզ, ես ձեր քիմիայի ուսուցչուհին եմ՝ ընկեր Սարգսյանը»։ Այս խոսքերը ես դեռ երկար եմ հիշելու, քանի որ այս խոսքերն էին, որ մերձեցրին ինձ իմ երկրորդ մոր հետ, որին իմ հետագա պատմության ողջ ընթացքում կազատեմ «երկրորդ» բնութագրից, քանի որ նա երկրորդ չէ, չէ՛, չէ՛, ոչ էլ առաջին, նա մի ուրիշ աշխարհ է։ 

Արդեն 9-րդ դասարանցի էինք, դե բնականաբար, միշտ կա այդ վախը՝ քննություններ, հոսքային ուղղություններ։ Իսկ ո՞ր առարկան պետք է ընտրել բնագիտական քննության համար: Շատերն արդեն գիտեին, որ ես քիմիան էի ընտրելու։ Ընտրել այն առարկան, որը դասավանդում է սիրելի ուսուցիչդ: Պատկերացնո՞ւմ եք, թե ինչ հիասքանչ է, երբ ունես ուսուցչուհի, որը թե՛ մայր է, թե՛ ուսուցչուհի, թե՛ ընկեր, հուսամ, կկարողանաք պատկերացնել: Ամբողջ դպրոցում միայն չորս աշակերտ էր ընտրել քիմիան, ու չորսս էլ վախենում էինք քննությունը չհաղթահարելուց: Ընկեր Սարգսյանն ինձ ու երեք դասընկերներիս արտաժամյա դասերի էր կանչում, ու ամեն անգամ, երբ մտնում էինք նրանց տուն, կարծես մեր հարազատ օջախը մտնեինք: Օ՜, իսկ համը այն չրի, որ ամեն անգամ նա հյուրասիրում էր մեզ, հաստատ երբեք չեմ մոռանա, ինչպես այս խոսքերը. «Ես ձեր քիմիայի ուսուցչուհին եմ՝ ընկեր Սարգսյանը»:

Երկա՜ր, շատ երկար եմ խորհել հասկանալու համար, թե ինչ է երջանկությունը, որին հասնելու համար անձնուրաց պայքարում են կյանքում ինչ-որ բանից մերժվածները: Զգացմունքային հոգեվիճա՞կ է, դրական զգացողություննե՞ր, գուցե բավարարվածություն կամ ուղղակի ուրախությո՞ւն: Մարդիկ ամբողջ կյանքում ձգտում են հասնել երջանկության, համարելով այն իղձերի գագաթնակետ: Ամենաբարի ցանկությունը, որ կարելի է լսել մերձավորներից` Երջանկություն եմ ցանկանում: Երջանկությունը ամբողջ կյանքում հետապնդվում է: Մարդը ձգտում է իր կյանքում ստեղծել պահեր, վայրկյաններ` ամփոփված ժպիտներով, փայլող հայացքներով, որոնք ամբողջ կյանքում հիշելու և վերապրելու է: Եվ եթե մարդու կյանքում գալիս է մի պահ, երբ մարդ սկսում է հավատալ, որ այդ վայրկյանը, րոպեն կամ ժամը տարիներ արժեն, և էլ ավելին պետք չէ նրան, ապա նա երջանիկ է: 

Կան մարդիկ, որոնք անձնազոհության գնով երջանկացնում են շրջապատին, անկախ իրենց իսկ տրամադրությունից: Դրանք ծնողներն են, ընկերները, շատ բարի մարդիկ, մշտապես երջանիկ տրամադրությամբ մարդիկ, որոնք վարակում են շրջապատին, ինչու՞ չէ, նաև ծաղրածուները: Զարմանալի է, որ ծաղրածուների մասին հենց ես եմ խոսում: Մանկուց, չգիտես ինչու, վախեցել եմ ծաղրածուներից, նրանց տարօրինակ հագուկապից, անբնական ժպիտներից, խեղկատակ շարժումներից: Մի խոսքով, միշտ խուսափել եմ այնպիսի վայրերից, որտեղ կարելի էր հանդիպել ծաղրածուների: Ինչևէ, դա տարօրինակ պատմություն է, վերադառնանք երջանկությանը:

Հետաքրքիր է, թե ինչ է երջանկությունը ծաղրածուների համար, երբ աշխատանքը ստիպում է երջանկացնել մարդկանց նույնիսկ այն դեպքում, երբ արցունքները խեղդում ես մի կերպ, իսկ ձայնդ դողում է և անզորությունից ծանրանում կոկորդումդ: Չէ որ բոլոր մարդիկ էլ տխրել գիտեն, ու ծաղրածուները, որ ստիպված են երջանիկ երևալով հանդերձ ծիծաղ պատճառել հանդիսատեսին իրենց ծամածռություններով ու միամիտ շարժումերով` նույնպես բացառություն չեն:

Հարյուրավոր անգամներ կարդացել եմ Վոյնիչի «Բոռ» գրքից հատված խեղկատակի մասին: Կուզենայի դուք էլ աչքի անցկացնեիք. «Մի՞թե երբեք ձեր մտքով չանցավ, որ դժբախտ խեղկատակն էլ հոգի ունի. մի ապրող, պայքարող մարդկային հոգի, որ շղթայված այդ անճոռնի մարմնին` ստիպված է նրա համար աշխատելու: Մի՞թե երբեք չեք խորհած այդ դժբախտ հոգու մասին, որ նույնիսկ այդ խաբուսիկ ցնցոտիներն էլ չունի իր սոսկալի մերկությունը ծածկելու համար: Երևակայեցեք, ինչպես նա դողում է ցրտից, կարկամում է սարսափից ու ամոթից այս բոլոր բազմության առաջ, ընդունելով կատակները իբրև խարազանի հարվածներ ու լսելով այն քրքիջը, որ այրում է շիկացած երկաթի պես…»

Այո՜, ծիծաղելով տանջվում են միայն ծաղրածուները:

Երբ փոքր էի, հիշում եմ, ինչ-որ տեղ լսել էի մի փոքրիկ պատմություն մշտապես տխուր ծաղրածուի մասին, որին ոչ ոք և ոչինչ չէր երջանկացնում, մինչդեռ նա ծիծաղ էր նվիրում բոլորին:

Գուցե երջանկություն ասվածը չափազանց լայն հասկացություն է օրինակիս համար և ավելի շատ ուշադրություն է պահանջում, բայց մի պահ մեզ պատկերացնենք տխուր ծաղրածուի դերում, ով ստիպված է ծիծաղ առաջացնել, և մի պահ ուղղակի խորհենք…

Որպես երանգավորում` հատված «Սարյակ մի սպանիր» գրքից.

…-Իսկ երբ ես մեծանամ, հավանաբար ծաղրածու կդառնամ,- ասաց Դիլլը։

Ես և Ջիմը զարմանքից տեղում քար կտրեցինք։

-Այո՛, հենց ծաղրածու, -ասաց նա։- Ես մարդկանց հետ չեմ կարողանում յոլա գնալ, ոչինչ չի ստացվում, ես միայն կարողանում եմ նրանց վրա ծիծաղել, ահա, ես էլ կգնամ կրկես և կծիծաղեմ այնքա՜ն, մինչև ուշագնաց լինեմ։

-Դու ամեն ինչ իրար խառնեցիր, Դիլլ, -ասաց Ջիմը:- Ծաղրածուները տխուր են լինում, և բոլորը ծիծաղում են հենց նրանց վրա։

-Էհ, թող այդպես լինի, իսկ ես ուրիշ տեսակ ծաղրածու կլինեմ։ Կկանգնեմ բեմի մեջտեղը և կծիծաղեմ բոլորի երեսին:

Ժամը չգիտեմ էլ քանիսն է. դրսում մութ է, իսկ սենյակիս լույսն ինչպես միշտ վառ է: Աչքս գցում եմ ժամացույցին. ուշ է, պետք է գոնե մի քիչ քնել: Անջատում եմ լույսն ու պառկում: Խավարի մեջ մի լույս էլի վառ է մնում: Հեռախոսս է: Արդեն կարծես մեխանիկորեն վերցնում եմ, հավաքում կոդը, բացում նկարներն ու երկա՜ր նայում, հիշում, կարոտում, ժպտում ու տխրում… Համատարած խավարի մեջ հազիվ նշմարելի լույսը դեռ երկար վառ է մնում:

Դուռը թակում են, համոզված եմ՝ էլի նա է: Ամեն անգամ անկոչ հյուրի նման գալիս է, թակում սենյակիս դուռը ու բացվելուն պես ինքն իրեն ներս է գցում, անգամ առանց հարցնելու կարելի է, թե՞ ոչ: Նստում է մահճակալիս մի անկյունում, հետևում, թե ինչպես եմ շարունակում նայել նկարին: Հետո մի արհամարհական հայացք է գցում վրաս ու քմծիծաղ տալիս, առաջ է գալիս, թուլացած ձեռքերիս միջից հեշտութամբ վերցնում հեռախոսս ու մի կողմ գցում: Հետո բռնում է ձեռքս ու տանում իր հետևից: Չեմ էլ հասկանում, թե ինչպես, առանց առարկելու գնում եմ նրա հետ: Իսկ նա ստիպում է հիշել այսօրը, երեկը, մի քանի օր, մի քանի շաբաթ ու մի քանի ամիս առաջը: Հետո էլի նույն արհամարհական ժպիտով ինձ է նայում, երևի ուզում է ասել, որ ինքն այս անգամ էլ ինձնից ուժեղ գտնվեց ու ինձ կարողացավ գցել հիշողութունների գիրկը: Կարծես անզգայացած, լուռ ենթարկվում եմ նրան, իսկ նա շարունակում է ձեռքս բռնած ինձ իր հետևից տանել, խճճելով ինձ հիշողություններիս անեզր ծովում: Դեռ երկար քայլում ենք: Շուտով կլուսանա: Նստում ենք մի նստարանի՝ մի փոքր շունչ քաշելու: Շատ եմ հոգնել, գլուխս հենում եմ նրա ուսին ու անմիջապես քնում: Զգում եմ, ինչպես է գրկում ինձ, տանում տուն, մի կերպ բացում սենյակիս դուռն ու ինձ պարկեցնում մահճակալիս վրա: Հետո, էլի լուռ նստում է կողքիս ու էլի, ինքն իրենից գոհացած երկա՜ր նայում ինձ:

Արևի լուսավոր շողերն աչքերիս են ընկնում, ձեռքս տանում եմ դեպի աչքերս, ու էլի դժգոհում, որ ինչ-որ մեկը հերթական անգամ հետ է քաշել սենյակիս վարագույրը: Վեր եմ կենում տեղիցս, գնում դեպի դուռը: Ինչ-որ անծանոթ, թրջած թաշկինակ է ընկած: Արդեն պարզ է, էլի նա է եկել` կարոտս, էլի ստիպել կարոտել, լացել: Հետո մաքրել արցունքներս ու լուռ հեռացել: Թաշկինակն էլ երևի պատահական է գրպանից ընկել, չնայած, ի՞նչ իմանաս, գուցե կրկին անգամ ինձ այցի գալու առիթ ունենալու համար է:
Կարոտս` էլի նա էր եկել: Երևի էլի կգա, կարոտս…

Դեռ փոքր տարիքից ես մեծացել եմ մի ընտանիքում, որը մի մեծ շրջապատի մասն է կազմում: Ես էլ իմ կամքից անկախ դարձել եմ այդ շրջապատի բաղկացուցիչ մասը: Այնպես է ստացվել, որ մայրիկիս մորաքրոջ ու հորաքրոջ աղջիկները և հայրիկիս ընկերները իրար հետ են ամուսնացել, ու այս մեծ շրջապատի մեջ շփումը հիմնված է ոչ միայն ընկերական, այլև բարեկամական կապերի վրա:

Ես այդ շրջապատի ամենամեծ երեխան եմ, մնացածները ինձնից ամենաքիչը՝ երեք տարով փոքր են, ու ես շատ հաճախ ինձ իրավունք եմ վերապահում նրանց վրա բարկանալու: Նաև խորհուրդներ եմ տալիս, մի խոսքով՝ ավագ ընկեր եմ:
Ինձ միշտ հիացրել է հայրիկիս ընկերական շրջապատի պարտաստակամությունը ու կազմակերպվածությունը: Ամեն տարի պարտադիր նրանք, այսպես կոչված, «քեֆ» են անում Ամանորին, մարտի ութին, ապրիլի յոթին, մայիսի իննին, հունիսի մեկին: Ավելացված նաև ամռան ընթացքում հանդը (բնության գիրկը) կամ գետ գնալը:

Ամառային մի արևոտ օր, զանգահարում է հայրիկիս ընկերներից մեկը.
-էսօր մի կողմի վրա չգնա՞նք:
-Գնա՛նք:
Այս գնանքից ամենաքիչը երեսուն րոպե հետո ամեն ինչ պատրաստ է, ու մենք` մեքենաների մեջ տեղավորված: Հիմնականում երեխաների հորդորով, գնում ենք Դեբեդ գետի մաս կազմող և մեր գյուղին մոտ գտնվող Մարց գետը:
Ընտանիքիս անդամների ծննդյան օրերին մեր տունը սովորաբար մարդաշատ է լինում, կեսօրին երեխաներն են գալիս, երեկոյան՝ մեծահասակները: Դե, քանի որ մեր տանը մեծահասակներ (տատիկներ, պապիկներ) չկան, ավելի հարմար է «քեֆ» անելը, չէ որ բարձր ձայներով ոչ ոքի չենք խանգարում: Չգիտեմ՝ ինչի՞ց է, որ վերջերս այդ «շախ» ասվածը փոքր ինչ պակասել է: Առաջ, ավելի շատ էին պարում: Ինչևէ: Միշտ, նայելով այս ամենին, մտածել եմ, որ երբ մեծանամ, ես էլ պիտի այսպիսի շրջապատ ստեղծեմ. մի վստահության շրջանակ, որտեղ մեկը մյուսին մինչև վերջ նվիրված կլինի:
Ամեն տարի իմ ծննդյան օրը, երբ ընկերներս գալիս են (նրանք էլ իմ փոքր շրջապատն են), ծնողներս հորդորում են.
-Միշտ էսպես հավեսով լինեք, շուտ-շուտ հավաքվեք, դպրոցն ավարտելուց հետո էլ ձեր ընկերությունը պահեք: Թե չէ, առանց ընկերների, առանց շրջապատի՝ մարդն ո՞ւմ է պետք:

Երեկ ինձ առաջարկեցին Ձյունանուշի դերը տանել նախակրթարանի երեխաների ամանորյա միջոցառման ժամանակ: Ակամայից հիշեցի ինձ այն տարիքում, երբ ինքս էի անհամբեր սպասում Ձմեռ պապին ու Ձյունանուշին: Այնքան հաճելի էին այդ սպասումները` լցված մանկական միամտությամբ: Հիշում եմ, թե ինչպես էի նամակ գրում Ձմեռ պապին, հետո նկարազարդում ու ձևավորում և լցնում այն իմ մանուկ հավատով: Որքա՜ն երկար էի նախապատրաստվում Նոր տարվան:

Բայց տարեցտարի ամեն ինչ փոխվում է, կարծես թե ժամանակ չի մնում  հավատալու ամանորյա հրաշքին: Ավելի մեծանալով ես զգում եմ, որ ամեն անգամ Ամանորն ուրիշ գույն ունի, ձյունն ու ձմեռը`ուրիշ: Ու թվում է` եթե այդպես շարունակվի, միգուցե այն ամբողջովին խամրի: Վերջերս կարդացի ընկերներիցս մեկի նյութը, աչքս ընկավ մի արտահայտություն. «ինչ լավ է մնալ երեխա»: Եվ ես հասկացա, որ իսկապես մեր սրտերում մանկական պարզությունն ու անհոգությունն է պակասում: Իսկ ինչո՞ւ չլինել երեխա, ինչո՞ւ չլինել պարզ ու հասարակ, և վերջապես, ինչո՞ւ չհավատալ Ձմեռ պապին:

Ես արագորեն վազեցի սենյակ ու սկսեցի  փորփրել դարակս և գտա իմ պատրաստած ձնեմարդն ու ծայրերը սպիտակ ներկած կոները, որոնք անտառից ինքս էի բերել: Սկսեցի թղթե փաթիլներ, հրեշտակներ ու ծաղկեշղթաներ պատրաստել:

Մարդիկ կարիք ունեն ամանորյա հրաշքների: Այդժամ աշխարհն  ավելի գունեղ է, իսկ ձմեռային սառն օդը` լի ամանորյա կախարդանքի բույրով:

Մի քանի օրից մեծ ու պայծառ երազանքներով լցված Ձյունանուշը գնալու է նախակրթարանի երեխաների ամանորյա հանդեսին:

Այսօր կդառնամ տասնհինգ տարեկան: Տասնհի՞նգ, հա, էլի՝ տասնհինգ. ինչ շուտ անցան տարիները. ասելը հեշտ է, բայց ի՜նչ կյանք մնաց հետևում:

Ինչքա՜ն ապրած ու չապրած րոպեներ մնացին, ինչքա՜ն ասված ու չասված բառեր մնացին օդում կախված, ինչքա՜ն ու ինչքա՜ն:

Հետ եմ նայում ու մտածում, թե տասնհինգ տարի օդից թթվածին շնչող այս մարդն ինչ տվեց աշխարհին, բացի վերցնելուց:

Մեկ-մեկ մտածում եմ, թե ինչ եմ փոխում իմ ներկայությամբ, ու ի՞նչ կլինի բացակայությանս դեպքում:

Ո՞վ եմ ես: Մի գյուղացի աղջնակ, ով ամեն օր արթնանում է, խառնվում դպրոց շտապողների խմբին, ու թվում է, թե առանց ինձ էլ ամեն ինչ կարգին կլիներ, բայց… Բայց չէ: Իմ պակասը կզգային, երևի, եթե մարդիկ էլ չզգային, թաղի շները հաստատ կզգային, որովհետև… Ուղղակի կզգային:

Խանութի վաճառողուհին արկղի մեջ մնացած ու չվաճառված երկու բուլկուց կզգար, որ մեկը խանութ չի եկել, ու որ այդ մեկը ես էի: Կամ էլ այդ օրը, մեկը իմ բաժինն էլ կգներ, ու վաճառողուհին էլ չէր զգա, որ ես չեկա:

Չէ, բայց ուսուցիչներս հաստատ կզգային: Ներկա-բացակայի ժամանակ, կիմանային, որ չկամ: Գուցե այդ օրը «միամիտ» որոշեն, որ ներկա-բացակա անել պետք չէ, ու չեն էլ զգա, որ հինգերորդ վանդակը դատարկ մնաց:

Հա՛, լավ, ինձնից անվերջ դասի րոպեները հարցնող Արմենը կզգա. երբ ոտքով խփի աթոռիս, ու ես չպատասխանեմ, նա հաստատ կզգա: Բայց չէ, Արմենը դասի եկած չի լինի, և իմ ու ժամացույցի բացակայությունը ոչ մեկը չի զգա:

Չէ, բայց տանը հո՞ կզգան: Երբ մայրս բացի սենյակիս դուռն ու այն հավաքած տեսնի, կզգա, որ չկամ (մեր մեջ ասած, սենյակս միշտ թափած եմ թողնում): Մայրս կզգա՝ հաստատ կամ երևի:

Բայց ես կամ, ու արդեն տասնհինգ տարի: Թե ինչ ես տվի ու վերցրի աշխարհից այս տարիներին, գիտեմ միայն ես:

Վերջում կավարտեմ սիրելի գրքիս, սիրելի տողերով.

Արա այն լավը, որ կարող ես,
Այն ամենով, ինչով կարող ես,
Ամեն գնով, որ կարող ես,
Ամենուրեք, ուր կարող ես,
Ամեն վայրկյան, երբ կարող ես,
Ամեն մեկին, ում կարող ես,
Այնքան, որքան դեռ կարող ես: