Դեռ շատ վաղ տարիքից հայրիկս ինձ սովորեցնում էր, որ ոչ մի բանից չվախենամ, միշտ վեր գտնվեմ ամեն տեսակի ցավից, և ասում էր․ «Ամեն ինչ մարդու համար է»։

Հայրիկիս այդ խոսքերը ինձ միշտ ուղեկցում էին, և մի անգամ, երբ ես արդեն հինգ տարեկան էի, առջևի երկու ատամներս ցավում էին, բայց ես սովորությանս համաձայն, ոչ ոքի չէի ասում։ Հետո այդ ատամները սկսեցին շարժվել։ Ես որոշեցի ինքնուրույն այդ երկու ատամները քաշել, որովհետև մինչ այդ հեռուստացույցով տեսել էի, թե ոնց է երեխան իր ատամը քաշում, և ես էլ փորձեցի, ու ստացվեց։ Մայրիկս, իհարկե, ինձ վրա շատ բարկացավ, սակայն ես չէի զղջում արածիս համար։

Դրանից հետո անցավ երկու տարի։ Ես արդեն նկատել էի, որ առջևի ատամներս շատ առաջ են աճում։ Մայրիկս ասում էր, որ դա այն պատճառով է, որ իրենից թաքուն էի քաշել ատամներս։

Այդպես ես գնացի առաջին դասարան։ Դպրոցում ինձ ատամներիս համար ճագարիկ էին ասում։ Դա ինձ շատ էր զայրացնում։ Ես լացելով գնում էի տուն ու մայրիկիս ասում, որպեսզի բարի փերիին կանչի, որ ատամներս իր կախարդանքով ուղղի։ Շատ վիավորական էին դասընկերներիս խոսքերը ատամներիս մասին, սակայն, երբ մի քիչ մեծացա, հասկացա, որ դա էլ իմ առանձնահատկությունն է, և ես չեմ պատկերացնի ինձ առանց իմ «ճագարիկի ատամների»։

Բոլորս էլ ունենք թերություններ, ուղղակի բոլորը չէ, որ կարող են այդ թերությունները ընդունել և շտկել:

Ինչքան էլ հոգնած, ձանձրացած ու մռայլ տրամադրությամբ լինեմ՝ երազանքներիս մասին մտածելիս պայծառանում եմ, լցվում խանդավառությամբ ու ավելին անելու ցանկությամբ։ Երազանքներ ունենալը առաջ մղող ուժ է, ապրելու պատճառ, սակայն երազանքներն իրականացնելու համար պետք է գնալ դրանց հետևից, հավատալ, չընկճվել դժվարություններից ու միայն նայել առաջ։ Հանճարեղ մարդկանցից շատերը հենց երազանքի հետևից գնալով են դարձել այն, ինչ կան՝ այդպիսով օրինակ ծառայելով երազանքներին հավատացողներին։ Ուոլթ Դիսնեյը ասել է. «Եթե դու կարող ես երազել ինչ-որ բանի մասին, ապա կարող ես այն իրականություն դարձնել»։ Սրանք զուտ խոսքեր չեն, սրանք ապրելու ուժ են տալիս, ճախրելու թևեր, ու այդ թևերով ճախրում ես դեպի երբեմն այնքան հեռու թվացող երազանքդ։

Իմ երազանքները շատ են։ Դրանք բոլորն ապրում են իմ հոգու տիեզերքում ու այդ տիեզերքի առանձին գալակտիկաներ են կազմում։ Այդ տիեզերքի Արևը իմ հոգին ու սիրտը ջերմացնում է ու վայրկենական կարողանում է փոխել տրամադրությունս, իսկ երբեմն էլ էությունս։ Ինձ թվում է այդ հոգու Արևը կա յուրաքանչյուրիս մեջ, չէ ո՞ր երբ խոսում ենք երազանքներից, մի տեսակ ջերմանում ենք, անկախ մեզնից ժպտում ու աշխարհին նայում ուրիշ՝ ավելի բարի աչքերով։

Ես չեմ սիրում շատ խոսել երազանքներիս մասին,նրանք իմ ներսում են ապրում ու թվում է՝ բերանս բացեմ ու փորձեմ խոսել նրանց մասին, նրանք խատուտիկի թևերի պես կսավառնեն օդում, չէ՞ որ խատուտիկի թևերին փչելիս էլ մենք երազում ենք ինչ-որ բանի մասին։

Բոլորս էլ երազանքներ ունենք, բոլորս էլ երազում ու մեր հոգու խորքում հավատում ենք դրանց իրականացմանը։ Ես լիովին համաձայն եմ Ջոն Լենոնի հետ։ Նա ասում էր «You may say I’m a dreamer but I’m not the only one» (Դուք կարող եք ասել` ես երազող եմ, բայց ես միակը չեմ)։

Վեց տարի առաջ հորեղբորս ընտանիքը համալրվեց: Ծնվեց նրա երկար սպասված տղան: Մինչ տղայի ծնվելը որոշված էր, որ նրան պետք է անվանեն Միխայիլ՝ ի պատիվ պապիկիս: Այդ օրը ամենաուրախը պապիկս էր, այն պարզ պատճառով, որ նրա փոքր թոռը կրելու էր իր անունը: Պապիկս շատ լավ մարդ էր, մեծ հարգանք էր վայելում համագյուղացիների շրջանում և դրա հետ մեկտեղ շատ հպարտ էր իր ընտանիքով ու թոռներով: Այդ հպարտությունը Միշիկի ծնվելուց հետո կրկնապատկվել էր: 

2016 թվականի հունվար 12-ը ամենադաժան օրն էր, երբ առավոտյան արթնացանք, ու եկավ այդ չարաբաստիկ զանգը: Պապիկս մահացել էր: Դա ծանր հարված էր ընտանիքիս համար, կատարվածից մինչ օրս ուշքի չենք գալիս: Անցան օրեր: Նստած զրուցում էինք, հիշում պապիկին, երբ դուռը բացվեց, և ներս եկավ Միշիկը: Նա մի պահ սթափեցրեց բոլորին՝ կարծես մութ տեղը լույս տվեց: Միշիկը ընդամենը 6 տարեկան է, շատ բան չի հասկանում, բայց շատ ընդհանուր գծեր ունի պապիկիս հետ, շատ նմանություններ, օրինակ՝ նեղանալու, խոսելու, նույնիսկ հաց ուտելու ձևը: Կարծես պապիկիս կրկնօրինակը լինի: Ամեն անգամ, երբ տալիս ենք Միշիկի անունը, բոլորիս ներսում կարծես մի ներքին հանգստություն է իջնում: Երբ նայում ենք նրան, պատկերացնում ու հիշում ենք պապիկին:

Պապիկս մեզ համար միշտ ողջ կմնա:

Ես ձախլիկ եմ։ Աշխարհում ընդհամենը 10%-ն է գրում ձախով։ Չնայած նրան, որ դա ինձ համար միշտ խնդիրներ է առաջացրել, մեկ է ես շատ ուրախ եմ, որ գրիչը կամ վրձինը բռնում եմ ձախ ձեռքով։

Նախկինում ձախլիկությունը թերություն է համարվել, և դպրոցի ու ընտանիքի կողմից ամեն ինչ արվել է` ձախլիկ երեխային աջլիկ դարձնելու համար։ Ասում են, որ մարդու աջ ուսին նստած է հրեշտակ, իսկ ձախին՝ սատանա, և հենց սրա հետ էլ կապում են ձախլիկների անընդհատ պատմությունների մեջ ընկնելը։

Մակեդոնացի, Հուլիոս Կեսար, Նապոլեոն Բոնապարտ, Արիստոտել, Նյուտոն, Դավինչի, Միքելանջելո, Պաբլո Պիկասո, Մոցարտ, Բեթհովեն, Չապլին, Գեյթս, Քլինթոն, Բուշ, Օբամա, Մարադոնա․ այս շարքը երկար կարելի է շարունակել։ Ըստ քեզ, ի՞նչն է միավորում այս հանճարեղ, աշխարհահռչակ մարդկանց, իհարկե, ձախլիկությունը։

Հոգեբաններն ապացուցել են, որ ձախլիկ մարդիկ ավելի խելացի են, աշխատունակ, նաև օժտված են ուժեղ բնավորությամբ։

Ըստ իս, ձախլիկությունը թերություն չէ։ Ձախլիկությունը ապրելակերպ է։ Մարդկության պատմության ամբողջ ընթացքում ձախլիկները եղել են շրջապատից վտարված անձինք և համարվել սատանայի ներկայացուցիչներ։

Գիտեք ինչո՞ւ։ Որովհետև Աստվածաշնչում աջ ձեռքը հիշատակվում է 100 անգամ և բոլոր դեպքերում էլ դրական իմաստով, իսկ ձախ ձեռքի մասին 25 անգամ, այն էլ բացասական երանգներով։ Հիմա հասկանալի է թե ինչու էին առաջ դպրոցներում երեխային պատժել ձախ ձեռքով գրելու համար։ Բայց մի՞թե մենք՝ ձախլիկներս, ծնվում ենք արդեն մի մեծ մեղքով, միայն նրա համար, որ ձախլիկ ենք: Երևի որպես պատիժ էլ ապացուցվել է, որ ձախլիկները շատ հաճախ 9 տարով ավելի քիչ են ապրում, քան աջլիկները:
Լավ ձախլիկներ ջան, վատը դնենք մի կողմ: Հիմա ոչ մեկը մեզ նման բաների մեջ չի մեղադրում: Խորը շունչ քաշեք: Սակայն ամեն դեպքում, մի բան կա, որ աջլիկները հաշվի չեն առնում. Իրեր պատրաստելիս երբեք հաշվի չեն առնում, որ ձախլիկներ կան աշխարհում: Հիմա այդ թվարկումը չեմ անի, դուք ուշադիր նայեք և գրեք այդ մասին:

Եվ հիշենք նրա մասին, որ օգոստոսի 13-ին մեր տոնն է։ Ի՞նչ եք կարծում, չնշե՞նք։

Պարապմունքս վերջացրեցի և դուրս եկա, որ քայլելով հասնեմ կանգառ։ Բավականին երկար քայլելու ճանապարհ ունեի։ Մենակ քայլում էի փողոցի մայթով։ Սառը քամուց պաշտպանվելու համար քայլում էի այն մասերով, որտեղ ընկնում էին աշնան ջերմացնող արևի շողերը։ Տիպիկ աշնանային եղանակ էր մեզ մոտ։ Գույնզգույն տերևները քամուց պոկվում ու թափվում էին ցած։ Քայլում էի ու աչքերով փնտրում որևէ կենդանի շունչ: Հանկարծ տերևի խշրտոց լսվեց, շրջվեցի՝ շուն էր, որը ինձ հետ բավականին երկար քայլեց։ Միասին քայլում էինք դեպի կանգառ։ Ամենուր մեզ դիմավորում էին կողպեքով «զարդարված» դռները կամ էլ «Փակ է» գրվածքով խանութները։ Ասես բոլոր մարդիկ վերացել էին։ Անցնում եմ Աշտարակ քաղաքի հրապարակով ու էլի նույնը՝ փակ դռներ, դատարկ փողոցներ…

Բոլորն ասում են, որ մենակությունը լավ բան է, երևի նրանք մենակ չեն մնացել։ Վերջապես հասա կանգառ։ Հույս ունեի, որ կհանդիպեմ համագյուղացիներիցս գոնե մեկին։ Կանգառը դատարկ էր… Նայեցի շունիկին ու ինքս ինձ մտածեցի. «Մեկ է, հետաքրքիր են կենդանիները, մարդկանցից շուտ են մեզ հասկանում»: Հինգ րոպե չանցած ավտոբուսը եկավ։ Մի տեսակ անհավատալի էր, սովորաբար այն միշտ լցված էր մարդկանցով, բայց այսօր, չգիտես էլ ինչի, դատարկ էր։ Ձեռքով շոյեցի շունիկի գլուխը ու նստեցի ավտոբուս։ Ամբողջ ճանապարհին մտածում էի. «Խեղճ շունիկ, մենակ թողեցի, իսկ ինքը մինչև կանգառ ինձ հետ եկավ»:

Թե ու՞ր էին կորել մարդիկ, այդպես էլ չհասկացա։

Բոլորս էլ մեր կյանքում պետք է մասնագիտական ընտրություն կատարենք մեր ողջ կյանքի համար, որը կլինի մեր առօրյայի մի մասը, և պետք է հաշվի առնել ոչ միայն աշխատավարձի չափը, այլ սերը, որը պետք է ունենալ այդ մասնագիտության հանդեպ:

Մի քանի տարի առաջ ավելի փոքր հասակում ուզում էի դառնալ իրավաբան, բայց հասկացա, որ այն այդքան էլ իմը չի: Մենք տարբեր աշխարհներ ենք: Նորից ընկա երկմտանքի մեջ. ինչ ընտրել: Եվ այդ ժամանակ հեռուստացույցով մի ֆիլմ կար «ԱԻՆ 911»: Ֆիլմի ազդեցության տակ արդեն ինձ համազգեստի մեջ էի պատկերացնում, բայց այս ընտրությունը ևս երկար չտևեց, քանի որ բացահայտեցի մասնագիտության ողջ էությունը: Եվ ես, լինելով այսպես ասած, սրտից թույլ, միանգամից հրաժարվեցի: Հետո մի օր մայրիկիս հետ զրուցում էինք.

-Մամ, դու ի՞նչ կցանկանայիր, որ ես դառնայի:

-Քեզ` ոստիկան. համազգեստը, կեցվածքը, ամեն ինչ համապատասխանում է:

Վերջ, այդ միտքը մտավ գլխիս մեջ: Ամեն օր ոստիկանության կայք էջն էի քրքրում, տեղյակ էի ամեն իրադարձությանն ու նորությանը: Անգամ ծննդյանս տորթի վրա ոստիկան էր պատկերված ` «Ապագա ոստիկան» գրությամբ: Բայց, ցավոք, այս ընտրությունս ևս երկար չտևեց, քանի որ հայրիկիս ոստիկան ընկերները ինձ խորհուրդ չտվեցին մասնագիտանալ ոստիկանության մեջ:

Այս ողջ ընթացքում ուղեղումս պտտվում էր մի միտք, որ միգուցե ռեժիսոր դառնամ: Բայց չէի բարձրաձայնում: Մի խոսքով, որոշեցի դառնալ հոգեբան, բայց դե, հասկանում էի, որ մասնագիտությունը այդքան էլ ակտիվ չէ, իսկ ես ավելի աշխույժ և ակտիվ մասնագիտություն էի փնտրում: Սկսեցի խորապես ուսումնասիրել հոգեբանությունը, տարբեր գրքեր էի կարդում մասնագետների հարցազրույցներ էի կարդում, բայց հասկանում էի, որ միևնույնն է, չեմ կարող հոգեբան դառնալ:

Դպորցում հարցնում էին` ինչ ես ուզում դառնալ, ասում էի` ռեժիսոր: Սակայն այս ընտրությունս էլ փոխեցի շատ կարևոր մարդու հետ խորհրդակցելուց և մասնագիտության մասին որոշ նրբություններ իմանալուց հետո:

Եվ վերջապես հասկացա, որ ինձ ավելի հոգեհարազատ է լրագրությունը: Կարծում եմ, որ սա կլինի իմ ամենավերջին ընտրությունը: Իսկ հիմա տատանվում եմ համալսարանի ընտրության մեջ: Մի կողմից, այս անընդհատ փոփոխությունը անգամ ծիծաղելի է թվում: Ինչպե՞ս կարելի է այսքան կտրուկ փոփոխություններ անել: Երբ հայտարարեցի, որ վերջ, ես դառնալու եմ լրագրող, բոլորն ասում էին.

-Ահա, հիմա էլ լրագրություն: Տեսնենք` էս ինչքան ժամանակ կտևի:

Երևի հենց այս խոսքերն էլ ինձ ստիպում են ընտրությանս մեջ հաստատվել և վստահ քայլել առաջ:

Այս անգամ ևս մասնակցեցինք «Հայ ասպետ» մրցախաղին՝ ձեռք բերելով հաղթանակ և շատ գիտելիքներ: Բոլորս շատ ուրախ էինք, թեև այդ խաղի ժամանակ մրցույթից դուրս մնաց Երևանի թիմը: Խաղին մասնակցում էին Երևանի, Աբովյանի և Լիճքի թիմերը: Մենք ներկայացնում էինք Լիճքը: Խաղն ընթանում էր հիասքանչ, արդար ձևով և անչափ հետաքրքիր: Բոլոր թիմերն էլ ցուցաբերեցին հարուստ գիտելիքներ, ուղղակի միավորների անբավարար քանակը հիմք դարձավ, որ Երևանի թիմը եզրափակիչ փուլ դուրս չգա: Խաղի մթնոլորտը շատ ընկերական էր և չէր զգացվում միայն հաղթելու տրամադրությունը: Բոլոր թիմերն էլ մեկը մյուսին սատարում էին և ցանկանում էին, որ իրենց հետ մրցակցող թիմն անցներ եզրափակիչ: Երբ ավարտվեց խաղը, մասնագետները հայտարարեցին, որ հաջորդ և վերջնական փուլ են անցել Լիճքի և Աբովյանի թիմերը, իսկ Երևանի թիմը չնչին միավորներով է հետ մնացել: Բոլորը միմյանց ձեռք սեղմեցին, շնորհավորեցին և հաջողություն մաղթեցին հետագա խաղերում: Իսկ ընկեր Արաքս Հոխիկյանը բոլորիս առաջարկեց հաղթանակի առիթով պարել «Ծաղկաձոր» պարը և ուրախ տրամադրությամբ հրաժեշտ տալ մյուսներին:

Խաղին մեզ երկրպագելու էր եկել Անուշը` 17-ի մեր պատանի թղթակիցներից, այն համեստ և գեղեցիկ աղջիկը, ով «17.am»–ի Սևանի մեդիաճամբարի ժամանակ իմ և մյուս պատանի թղթակիցների հետ անցկացրեց իր մեկ շաբաթը: Երբ նրան տեսա «Հայ ասպետ»-ի դպրոցի բակում, մի տեսակ սիրտս հուզմունքով լցվեց, աչքերիս չէի հավատում, որ իմ նոր ընկերներից մեկին էի հանդիպել: Նա ինձ հետ մտավ դպրոց և շուրջ 3 ժամից ավելի մնաց դպրոցում, մնաց մինչև խաղի վերջը: Նա ծանոթացավ մեր ուսուցիչների հետ և հիանալի տպավորություն էր թողել նրանց վրա:

Երբ վերադարձանք գյուղ, մեր շատ սիրելի ընկեր Հոխիկյան Աշոտը՝ դպրոցի փոխտնօրեններից մեկը, ով մեզ հետ պարապում է մրցախաղի հարցերը, ճանապարհի կեսին հայտարարեց, որ մեզ տանելու է իրենց տուն` հյուրասիրելու և մի քանի բացատրական աշխատանքներ տանելու, թե՛ հաղթանակի, և թե՛ հետագա մրցույթի վերաբերյալ: Եվ այդպես էլ եղավ: Իսկ ուսուցիչներից մեկը՝ ընկեր Ռաիսա Մինասյանը, առաջարկեց, որ կարելի է հաղթանակի կապակցությամբ անակնկալ մատուցել ուսուցիչներին և ուսուցչանոցում մեր ազգային պարերից մեկը պարել, որպեսզի մեր հաղթանակի լույսն ու ջերմությունը հաղորդենք նրանց, ինչպես նաև տեսնեն, թե ինչպես են մեծանում իրենց դաստիարակած ու դասավանդած աշակերտները: Եվ հենց երկուշաբթի օրը, ընկեր Հոխիկյան Արաքսի գլխավորությամբ, ով ևս մեզ հետ պարապում է, մեզ հետ չարչարվում և մեզ ուժ ու գիտելիք է հաղորդում, ուսուցչանոցում ներկայացրինք «Փափուրի» պարը: Ամբողջ ուսուցչական անձնակազմը հիացել ու ուրախացել էր մեր հաղթանակի և պարի համար: Բոլորը բարձր ու անթերի էին գնահատում Հոխիկյանների՝ հոր և աղջկա կատարած աշխատանքը: Ինչ վերաբերվում է Հոխիկյան Արաքսին, նա դարձյալ չունի հանգստանալու ժամեր, որովհետև այժմ կրկին պարապում ենք «Հայ ասպետ»-ի հաջորդ փուլի համար, որպեսզի մասնակցենք մրցույթի եզրափակիչ խաղին: Նա օրվա մեծ մասը մեզ հետ է անցկացնում և հաճույքով է աշխատում յուրաքանչյուր վայրկյանը: Իսկ մենք փորձում ենք ամեն ինչ անել, սովորել և յուրացնել ամեն թեմա, որպեսզի հուսախաբ չանենք նրանց: Այժմ փորձում ենք հաղթել, որովհետև հաղթանակի դեպքում հաղթող թիմն արժանանալու է դեպի Արևմտյան Հայաստան 7-օրյա արշավի հնարավորության: Իսկ աշակերտներից յուրաքանչյուրն ունի իր առավելությունները և հմտությունները: Մարինեն հրաշալի ձայնով է խոսում, Սյուզին լավ նկարչուհի է: Ասեմ, որ Սյուզին մեր հաղթանակի կապակցությամբ մեզ նկարել էր «սմայլիկի» ձևով, ունենք նաև երգիչներ՝ Էմման, Արենը, Լիլին և Հայկը, իսկ նրանց նվագակցում է Յուրան՝ դաշնամուր նվագելով: Թիմում եմ ես, իսկ ես կարողանում եմ լավ գրել և շարադրել իմ մտքերը, նաև Վահանն է, ով մեր գերհոգնածությունը թոթափում է իր կատակներով և հումորներով: Թիմում են նաև մեր շատ սիրելի Արսենը, Հայկուհին և Արեգնազը, ովքեր կարողանում են մեզ խորհուրդներ տալ դժվար պահերին և դուրս բերել անելանելի վիճակներից: Հա՛, մոռացա ասեմ, որ մեր Էմման ունի նաև լավ տրամաբանություն և վելուծական միտք, հենց դրա համար նրան հանձնարարել են սովորել պատմողական և բարդ թեմաները, իսկ Հայկի հետ ընդհանրապես մեկ հարցի շուրջ չեն կարողանում համաձայնության գալ, այսպես ասած՝ ջրերը մեկ առվով չեն հոսում: Հա՛, մեկ էլ՝ ես տարբերվում եմ բոլորից իմ ժպիտով ու շատախոսությամբ: Մի խոսքով, մեր թիմում ամեն մեկն ունի իր կարևոր տեղը:

Ինչպես հասկացաք, մենք ունենք ծանրաբեռնված ու դժվար, բայց ուրախ պահերով և գիտելիքներով լի օրեր: Հենց դրա համար շնորհակալություն ենք հայտնում ընկեր Հոխիկյաններին մեզ այս առիթները ընձեռելու համար:

Ասում են` գյուղի ու քաղաքի երեխաները ապրում և սովորում են միանման պայմաններում: Կարծում եմ` ոչ: Խնդիրը երեխաների մեջ չէ, և մտավոր զարգացվածության տարբերություն չկա կապված միջավայրի հետ, չէ որ նույնիսկ անմարդաբնակ կղզում մարդ կարող է զարգացած լինել, եթե գոնե գիրք է կարդում: Ես ծնվել ու մեծացել եմ Տավուշի անտառասույզ Ջուջևան գյուղում և միշտ մտածել եմ իմ և քաղաքաբնակ հասակակիցներիս ունեցած հնարավորությունների մասին, և տարբերություններ, այնուամենայնիվ, գտել եմ: Հիմնական տարբերությունը մշակութային է. գյուղերը հեռու են, «աշխարհից կտրված» և չափազանց մոտ թշնամի աշխարհին: Գյուղեր, որտեղ հաճախ են հրե անձրևներ տեղում, ճանապարaհները դժվարանցանելի են, իսկ մշակութային կյանքը այնտեղ հասցնելը բավական բարդ է, կապված բազում խնդիրների հետ, և խիզախություն է պահանջում: Իհարկե, երբեմն նման խիզախներ էլ են լինում, բայց կամսարյաններն ավելի շատ են: Հետո սկսվեց ուսանողական կյանքը… Սովորում եմ ՀՊՄՀ Բանասիրական ֆակուլտետում: Շրջադարձը անչափ կտրուկ էր. միանգամից անծայր հորիզոն բացվեց երազկոտ աչքերիս առջև, բացվեց ու հոգատարորեն կանչեց իր գիրկը: Սկզբում` դասեր, պատվարժան դասախոսներ, ինչ-որ կանոններով ձևավորված կոլեկտիվ, որը աստիճանաբար վերածվեց մի մեծ ընտանիքի, և որին կոչում են «Բանասիրական 1-ին կուրս»: Բայց ամեն ինչ չվերջացավ դասերով. կուրսի ղեկավարը սկսեց գեղեցիկ ծրագրերով զարդարել մեր ուսանողական կյանքի կտավը` արժանանալով հարաճուն սիրո: Այդ վրձնահարվածներից մեկը տրվեց նոյեմբեր գեղեցիկ ամսվա տասներեքին, երբ մեր մեծ ընտանիքի մի փոքրիկ խմբով ընտանիքի մոր ղեկավարությամբ (մեզ մոտ մայրիշխանություն է), գնացինք օպերային թատրոն` «Անուշ» օպերան դիտելու: Նախկինում երբեք օպերայում չէի եղել, և իրական հեքիաթը մի քանի անգամ գերազանցեց երևակայականին: Իսկ ես երևակայել էի ո՛չ թե շենքը, ո՛չ այն ճոխությունները, որ շլացնում են ներս մտնողին, ո՛չ լույսի պարը բազմանիստ բյուրեղապակիների միջով, ո՛չ զարդարուն հասարակությունը, այլ միջավայրը. ես երևակայում էի տրամադրությունը, երազային մթնոլորտը, տեսնում էի հավերժական սիրո տարերքը բեմի վրա` սիրտս նախապատրաստելով սիրո: Իսկ մեղեդի՜ն… Երաժշտությունը, երգը փոթորկում էին բեմը, դահլիճը: Ջղերովս զգում էի երգի հպվելը, այն հոսում էր երակներովս և թնդում սրտիս մեջ, ես ապրում էի այն փոթորիկը, որին շատերը պարզապես անվանեցին «օպերա», և հազիվ ձգելով մինչև առաջին գործողության ավարտը` լքեցին դահլիճը: Ամպի տակից եկող ջուրը իմ աչքերից հոսեց, ես դարձա սիրեցյալին սպասելուց հուսալքված, թեքված ուռին, ջանգյուլում երգող այն աղջնակը, որին բախտը խարազանեց… Օպերա. մի ամբողջ տիեզերք ամփոփել այս բառի մեջ, շրթունքներով անտարբերորեն շոշափել ու անցնել այդ տառերի վրայով` չի կարելի: Օպերա` դահլիճը ափեափ լցրած զուլալ սիրո ղողանջ, խենթությունից պարող տառապանք, թևածող թախիծ և անգթություն` աշխարհին իշխող, և՛ նվաղող ճիչ սիրող աղջկա, և՛ մահ, մարդասպան, արցունք մայրական, մշուշ ու խավար: Իսկ ինչի՞ց է բաղկացած մարդու կյանքը. օրերի՞ց, ո՛չ, տարիների՞ց, կրկին` ո՛չ: Կյանքը պահերից է կազմված, ակնթարթներից, վայրկյաններից. ինչո՞ւ մարդ չի հիշում տարիները, լոկ ակնթարթներն է հիշում, որոնք դաջվում են նրա հիշողության ծալքերում, երջանիկ ու տխուր պահեր, նորաբույս ծաղկի բերկրանքը մաքուր, գարնանաբույր ցող, համբույր առաջին, ժպիտը մանկան… Ընդամենը պահեր… Այսպես հիշողությանս մեջ մնաց կյանքիս առաջին օպերան (ամեն ինչի առաջինն էլ քաղցր է ու հիշվող, նույնիսկ տառապանքինը), ո՛չ օպերային ներկայացումը, այլ «օպերա» հեքիաթային աշխարհը, բայց երբ շատ տարիներ հետո կյանքի փոթորկուն ծովը ինձ վաստակած հանդարտ ափը նետի, և ես մի օր հիշեմ այդ օպերան, ես այն հիշելու եմ մի ուղղանկյուն սև թղթիկի տեսքով, որի վրա սպիտակ մեծ տառերով գրված էր «ԱՆՈՒՇ», ներկայացման այն ծրագրի տեսքով, որը ես չէի կարող գնել, բայց ունեցա, և որի էջերի մեջ ամփոփված է իմ երիտասարդության, անկեղծության, սիրո աշխարհը, զգացածս անհարմարության վայրկենականությունն ու այն փարատող մեղմանուշ ժպիտը… Կյանքն ընդամենը պահերից ձուլված շղթա է, իսկ այդ ժպիտը իմ պարզ շղթայի մի փայլուն օղակը դարձավ… 

Ասում են` փոքր տարիքում շատ հետաքրքրասեր եմ եղել, հարցերս անդադար բարձրաձայնել եմ։ Դե, հիմա այդպես չեմ. բոլոր հարցերի պատասխանները ինքս եմ փնտրում, ինչն էլ մայրիկի դժգոհության պատճառն է դառնում: Ինչպես նա է ասում, փոքր տարիքում «գլուխները տանում էի» իմ հարցերով, իսկ հիմա հարցերի պատասխանները ինքս եմ գտնում։ Լավ, ինչևէ, շարունակեմ, հոդվածս իմ հետաքրքրասիրության մասին չէ։

Չեմ հիշում` երբ էր, որ հասկացա, թե ինչ է ազգանունը, և ե՞րբ իմացա իմ ազգանունը, բայց հիշում եմ, որ հայրիկը աշխատանքից եկավ, ու ես անմիջապես հարցրի.
-Պա՛պ, ա՛յ պապ, քո ազգանունը ի՞նչ ա։
-Այն, ինչ քոնը։
-Քո՞նն էլ է Արշակ գծիկը՜․․․ Մոռացա․․․ Մի խոսքով, դրանից․․․,- դե փոքր էի ու չէի հիշում ազգանունս, որքան էլ դա զարմանալի է։
-Արշակ-Շահբազյան,- ուղղեց հայրս։
-Բա ինչի՞ համար ա տենց: Մամայինը ու էլի ուրիշներինը առանց գծիկի ա ու կարճ,- չգիտես ինչու դժգոհ տոնով հարցրի ես։
-Թուղթ ու գրիչ բեր ասեմ,- ծիծաղելով ասաց հայրիկը։

Դե ես դժգոհ հայացքս չփոխեցի՝ մտքումս ինքս ինձ հարցնելով, թե թուղթն ինչի համար ուզեց։ Թուղթը տվեցի հայրիկին, նա մի ծառ նկարեց, ճյուղերի վրա անուններ էր գրում, իսկ երկու արմատների վրա մեծ-մեծ երկու անուն գրեց։

-Սա տոհմածառ է: Ա ՛յ, այս բարակ ճյուղը դու ես, այս հաստը՝ ես, քանի որ դու իմ տղան ես ու դեռ փոքր ես, դրա համար ինձնից հետո այդ բարակ ճյուղին ես, քո տղան էլ քեզանից հետո կլինի ու էլ ավելի բարակ ճյուղի վրա, իսկ այս հաստ ճյուղը պապիդ ճյուղն է։ Քո տոհմածառի երկու արմատներն են Արշակն ու Շահբազը, նրանց անուններով էլ մեր ազգանունը կոչվում է Արշակ-Շահբազյան։

Հայրիկի բացատրելու ընթացքում ես ու եղբայրս ուշադիր նայում էինք տոհմածառին ու լսում հայրիկին։ Հայրիկի ավարտելուց հետո եղբայրս անմիջապես միջամտեց.
-Ես, որ մեծանամ, իմ ազգանունը փոխելու եմ, մենակ Շահբազյան եմ թողնելու։
-Չէ՛, պա՛պ, ես չեմ փոխելու, Արշակ-Շահբազյանը ամենալավն ա: Շահբազյան էլի կլինի աշխարհի վրա, իսկ Արշակ-Շահբազյան մենակ մեր տոհմն ա,- եղբորս հակադրվելով ասացի ես։

Ու միչև հիմա դեռ փոքրիկ Արմանի դիրքորոշումը մնացել է հստակ. ես Արշակ-Շահբազյան եմ։

Սերը դեպի երաժշտությունն իմ մեջ արթնացել է մանկապարտեզի տարիներից: Հիշում եմ, երբ մանկապարտեզի երգի ուսուցչուհին նստում էր իր դաշնամուր առջև և սկսում նվագել, ես ուշադրությամբ նայում էի նրա ձեռքերին և նույն շարժումները կատարում էի տանը սեղանի վրա:

Այդ տարի երջանկությանս չափ չկար: Վերջապես կատարվելու էր իմ վաղեմի երազանքը. այդ տարի ես պետք է ընդունվեի Համլետ Թալալյանի անվան երաժշտական դպրոցի դաշնամուրի բաժին իմ շատ սիրելի ուսուցչուհի ընկեր Չքոլյանի մոտ: Նա մինչ այժմ էլ ուսուցանում է ինձ:

Մեր երաժշտական դպրոցում գործում են ժողովրդական և դասական երաժշտության բաժիններ: Սովորեցնում են նաև երգ և կիթառ: Ամեն տարվա վերջում հաշվետու համերգ է տեղի ունենում, իսկ տարվա ընթացքում՝ դասարանական համերգներ:

Երաժշտական դպրոցում սովորեցի յոթը տարի: Անցած տարի ավարտեցի: Ամեն ինչ սովորականի պես էր: Կարծես չէինք գիտակցում, որ սա ավարտական միջոցառում է, այլ ոչ թե սովորական տարեվերջյան համերգ: Ամեն ինչ շատ լավ էր միչև այն պահը, երբ միացրին «Վերջին զանգ» կոչվող երգը: Բոլորիս աչքերից միանգամից հոսեցին արցունքներ: Ես երբեք չէի արտասվել այս տարիքում: Չէի հասկանում, թե ինչ էր կատարվում ինձ հետ: Ու հենց այդ պահին որոշեցի, որ ես երաժշտական դպրոց գնալու եմ նաև մյուս տարի, քանի դեռ ունեմ այդ հնարավորությունը: Ես զգացել եմ, որ երաժշտությունը իմ կյանքի մի մասն է դարձել: Հենց այդ պատճառով էլ շարունակելու եմ ուսումս այս ուղղությամբ: Չգիտեմ՝ ինչ են որոշել մյուսները, բայց ես ընդունվելու եմ երաժշտական ուսումնարան, հետո կտեսնենք՝ գուցեև կոնսերվատորիա: