Հարցազրույց խորագրի արխիվներ

anush hovhannisyan

Օպտիմալացվո՞ւմ ենք

Ահա արդեն տևական ժամանակ է խոսակցություններ ենք լսում դպրոցների օպտիմալացման մասին: Առաջ նման խոսակցություններին ուշադրություն չէինք էլ դարձնում, սակայն հիմա ամեն մի նման լուրից իրար ենք խառնվում, փորձում հասկանալ՝ ինչ է դա, որովհետև այդ լուրերը սկսել են նաև մեզ առնչվել: Ասում են՝ մեր դպրոցը ևս փակվելու է: Պարզաբանումներ ստանալու նպատակով որոշեցի հարցազրույց վարել մեր՝ Արմավիր քաղաքի թիվ 4 ավագ դպրոցի տնօրեն Անի Քալաշյանի և փոխտնօրեն Լիլիթ Եփրեմյանի հետ:

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

-Ընկեր Քալաշյան, վերջերս շատ են խոսում դպրոցների օպտիմալացման մասին, կարո՞ղ եք ներկայացնել՝ ինչ ծրագիր է դա:

-Օպտիմալացման ծրագրին մենք բախվեցինք, երբ կոնկրետ մեզ վերաբերվեց դա: Ծրագիրը իրենից ներկայացնում էր այսպիսի մի սխեմա` դպրոցներ էին փակվելու: Գումար խնայելու հարց էր միգուցե այստեղ: Որոշ դպրոցների փակվելուց հետո խնայված գումարը ուղղորդվում է մեկ այլ դպրոց ավելի բարելավելու և կրթության որակը բարձրացնելու համար:

-Լուրեր են պտտվում, որ մեր դպրոցը նույնպես փակվելու է: Ի՞նչ կասեք այդ մասին: 

-Նախ ասեմ, որ այդ լուրերը շատ ցավոտ է լսելը: Այո, մեր դպրոցը արդեն փակվելու առաջ է կանգնած: Դպրոցը 50 տարվա պատմություն ունի, կայացած է որպես ավագ դպրոց, ունի գրեթե 300 աշակերտ: Իմ կարծիքով այն չի կարող փակվել, քանի որ բավականին լավ ցուցանիշներ ունենք: Քաղաքում կա 2 ավագ դպրոց, և մեր դեպքում աշակերտների թիվը բավարար է: Սակայն մեզ ասացին, որ կա մի այսպիսի տարբերակ. ավագ դպրոցից դառնալ հիմնական: Ինչքանո՞վ է նպատակահարմար. մենք արդեն կայացել ենք որպես ավագ դպրոց, ունենք լավ մասնագետներ և ունենք աշակերտներ, ովքեր բավականին բարձր ուսման առաջադիմություն ունեն:

-Փակվելուց հետո ո՞ւր պետք է գնան աշակերտները և ուսուցիչները: 

-Առաջարկ կար, որ փակվելու դեպքում աշակերտները ուսուցչական կազմի հետ միասին տեղափոխվեր քաղաքի մյուս ավագ դպրոցը: Աշակերտների համար բավականին դժվար էր համակերպվել այդ առաջարկին: Բազմիցս դժգոհություններ լսել ենք, բայց տեղափոխության դեպքում նրանց հետ կապված ոչ մի խնդիր չի լինի:

-Կլինե՞ն ուսուցիչներ, ովքեր կկորցնեն իրենց աշխատանքը այս որոշումից հետո: 

-Տեղափոխության արդյունքում աշակերտները հաստատ չեն տուժի: Ուսուցիչների հարցն է անորոշ, քանի որ չգիտենք. արդյո՞ք բոլորը նոր դպրոցում աշխատանք կունենան, թե ոչ: Ուսուցիչներ կան, ովքեր արդեն մոտ են կենսաթոշակային տարիքին, և հնարավոր է, որ նրանք կորցնեն աշխատանքը:

-Դպրոցից դուրս մենք շատ խոսակցություններ ենք լսում, թե ինչու պետք է փակվի, կամ որ հաստատ փակվելու ենք…

-Մեզ էլ են այդ խոսակցությունները հասնում, և շատ վատ են անդրադառնում բոլորի վրա: Առայժմ ոչ մի բան հավաստի չէ: Մենք դիմել ենք կրթության նախարարություն: Մեզ ասել են, որ շարունակենք մեր աշխատանքը, սակայն խոսակցությունները չեն դադարում: Ինչ խոսք, բավական ճնշող մթնոլորտ է:

Սակայն մենք շարունակում ենք աշխատել, նույնիսկ ավելի է աշխուժացել դպրոցի առօրյան: Այս տարի բավական հաճախ տեղի են ունեցել տարբեր միջոցառումներ, խմբակներ ենք ստեղծել, որոնք անվճար են, աշակերտները սիրով հաճախում են: 50 տարվա դպրոցը չի կարող հենց այնպես փակվել կամ տարբեր խոսակցությունների պատճառով դադարեցնել աշխատանքը:

-Իսկ դուք ինչպե՞ս եք գնահատում այս որոշումը, և արդյո՞ք այլ կերպ հնարավոր չէր լուծում տալ այս հարցին: 

-Չգիտեմ, հստակ ոչինչ չեմ կարող ասել: Ինչ խոսք, երկրում կա ֆինանսական խնդիր, բայց դպրոցների հաշվին կատարել փոփոխություն, միջոցներ խնայել, ըստ իս, ճիշտ չէ: Նույնիսկ պատերազմի տարիներին դպրոցները չեն փակվել, ընդհակառակը, դպրոցներ են կառուցել, ինչպե՞ս կարելի է հիմա, այս խաղաղ պայմաններում փակել: Կապ չունի՝ դա մեր դպրոցն է, թե մեկ այլ. խնդիրը նույնն է: Եթե մի քաղաքում կառուցել են 10 դպրոց, ուրեմն դրա անհրաժեշտությունը եղել է, և պետք չէ վերցնել ու հենց այնպես փակել դրանք կամ միավորել:

Զրույցը շարունակում եմ փոխտնօրեն Լիլիթ Եփրեմյանի հետ:

-Ի՞նչ եք մտածում դպրոցի փակման հարցի շուրջ: 

-Դպրոցը փակելու վերաբերյալ ասեկոսեները մեզ են հասել մասնավոր խոսակցությունների մակարդակով, այդ պատճառով դժվարանում եմ մեկնաբանել այդ լուրերը: Իսկ ընդհանրապես դպրոց փակելու երևույթը, որպես այդպիսին, անվստահություն հայտնելու և վաղվա օրը կասկածի տակ դնելու առիթ է տալիս:

-Դուք դպրոցի աշակերտներից շատերի հետ եք շփվում, կասե՞ք ինչպես են նրանք արձագանքում այդ հարցին: 

-Աշակերտները այդ լուրերը լսելով ընկճվել էին, սակայն այժմ լավատեսորեն են տրամադրված` հույս ունենալով, որ այդ խոսակցությունները այդպիսին էլ կմնան:

-Իսկ ուսուցչական կազմը ինչպիսի՞ դիրքորոշում ունի այս հարցի շուրջ: 

-Ուսուցչական կոլեկտիվի դիրքորոշումը ներկայացված է ՀՀ վարչապետին ուղղված նամակում:

Ես էլ այս դպրոցի աշակերտ եմ և հիմա նույնպես տագնապած եմ այս լուրերից: Մեկ տարի է, տեղափոխվել ենք ավագ դպրոց, երկար ժամանակ հարմարվում էինք նոր միջավայրին, նոր դասընկերներին, և հիմա, երբ պատկերացնում ենք, որ փակվելու դեպքում նորից նույնը պետք է անցնենք, բոլորս էլ նեղսրտում և բարկանում ենք: Կարծում եք՝ հե՞շտ է:

Արզականի արվեստի դպրոցը

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Կոտայքի մարզի Արզական գյուղի հիմնախնդիրներից մեկն եմ ուզում ներկայացնել այսօր: Արզականի արվեստի դպրոցը, որն այսօր ունի բոլորիս օգնության կարիքը: Արզականի արվեստի դպրոցը մշակույթի միակ հաստատությունն է գյուղում: Ճիշտ է, բարվոք չեն պայմանները, բայց դա երեխաներին չի խանգարում, որպեսզի ունենան մեծ հաջողություններ և տարբեր ասպարեզներում հնչեցնեն «Արզականի արվեստի դպրոց» անունը: Ես նույնպես դպրոցի շրջանավարտ եմ, և գիտեմ, թե ինչ մեծ ազդեցություն է թողնում դպրոցը երեխաների վրա:

Ահա մի քանի հարցազրույց դպրոցի մանկավարժների հետ:

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Արզականի արվեստի դպրոցի տնօրեն Թամարա Խաչատրյան

-Կպատմե՞ք դպրոցի սկզբնավորման մասին:

-Դպրոցը բացվել է 1995 թվականին և արդեն 20-22 տարվա պատմություն ունի, որպես Ալափարսի երաժշտական դպրոցի մասնաճյուղ է բացվել, իսկ 1997 թվականից արդեն ինքնուրույն արվեստի դպրոց է և հենց կոչվում էԱրզականի արվեստի դպրոց:

-Ընդհանուր առմամբ ի՞նչ վիճակում է գտնվում դպրոցը:

-Եթե շենքային պայմանները նկատի ունեք, ապա բոլորիս հայտնի է, և անզեն աչքով բոլորն են տեսնում, որ դպրոցն անմխիթար վիճակում է, ընդհանուր հիմնանորոգման կարիք ունի ողջ շենքը, դասասենյակները փոքր ինչ վերանորոգվել են, և գույքի հարցն ենք լուծել ու աշխատում ենք: Կարևորը որակը ապահովել, մինչև որ հնարավոր լինի շենքը վերանորոգել: Իհարկե վերջինս մեզանից կախված չէ, դա մեծ գումարների հետ է կապված: Եվ համայնքապետն է ուշադրություն դարձնում, և մենք ենք անընդհատ հիշեցնում, փորձում հովանավորներ գտնել, սակայն առայժմ ոչինչ տեղից չի շարժվում:

-Իսկ ի՞նչ բաժիններ ունի դպրոցը:

-Արվեստի դպրոցն այժմ ունի կերպարվեստի բաժին, պարարվեստի, դաշնամուրային, ասեղնագործության, հարվածային գործիքների, որի մեջ դհոլն է մտնում, այսքանը:

Իհարկե, ցանկալի է վոկալի բաժին ունենալ նաև: Շատ երեխաներ ունենք գյուղից, որոնք հաճախում են Չարենցավանի արվեստի դպրոց կամ երաժշտական դպրոց՝ հենց վոկալ բաժնի համար: Դրա համար ցանկալի կլինի հենց մեր գյուղում ունենալ, մեր դպրոցում բացել բաժինը, ինչն առայժմ հնարավոր չէ: Ուզում ենք բացել նաև դուդուկի բաժին, ժողովրդական գործիքների բաժին ունենալ, որն անհրաժեշտություն է՝ հիմա արդեն ծրագրով, բայց դա էլ բյուջեի հետ կապված խնդիր է:

-Իսկ աշակերտների թիվը բավարա՞ր է:

-Այո, կարելի է ասել բավարար է, գնալով շատանում է երեխաների քանակը: 93 երեխա հիմա ունենք, 10 երեխա դուրս եկան, շենքային պայմանների պատճառով. ձմռանը հիվանդանում էին, չէին գալիս:

-Համերգային ծրագրերով հաճա՞խ եք հանդես գալիս:

-Ունենում ենք շատ համերգային ծրագրեր, ոմասնակցում ենք բոլոր տոնակատարություններին: Արվեստի դպրոցը դահլիճ չունի, օգտվում ենք հանրակարթական դպրոցի դահլիճից: Փոքրիկ միջոցառումներ հենց դասասենյակում ենք փորձում անցկացնել՝ գրական, երաժշտական ցերեկույթներ ենք անցկացնում դասարաններում, խմբակային համերգներ՝ հենց դասասենյակներում: Երեխաները ցույց են տալ իրենց սովորածը, որպեսզի թե իրենք, թե ծնողները պատկերացնեն, թե ինչպես են աշխատել:

-Ունե՞ք սաներ, որոնք հաջողությունների են հասել արվեստի դպրոցի շնորհիվ:

-Մեր աշակերտները մասնակցել են հանրապետական մրցույթների, փառատոների: Այս տարի մեր աշակերտները պատվով ներկայացրել են և՛ Արզականը, և՛ արվեստի դպրոցը, վերադարձել հաղթանակներով: Նշեմ, որ պարարվեստի բաժինն ենք առաջին անգամ ներկայացրել հանրապետական փառատոնին և 3-4-րդ տեղեր ենք ունեցել: Դա մեզ համար մեծ պատիվ է ու մեծ ձեռքբերում, որովհետև «Արտ-Մյուզիք» հանրապետական մրցույթի շրջանակներում շուրջ 200 երեխաներ էին մասնակցում՝տարբեր շրջաններից ու մարզերից, և 3-րդ տեղ զբաղեցնելը, առաջին իսկ մասնակցությունից, դա արդեն իսկ հաջողություն է մեզ համար:

Հիմա «Եվրոպան հանուն խաղաղության» փառատոն է հայտարարված: Կերպարվեստի բաժնի սաները մասնակցելու են այդ փառատոնին:

-Իսկ առջևում ի՞նչ նոր ծրագրեր ունեք:

-Առջևում նոր բաժինների բացվելու ակնկալիքներն ունենք, նաև բարելավել, շենքային պայմանները: Իսկ ուսումնական առումով ասեմ, որ նոր փառատոներ ունենք, որին պետք է մասնակցեն մեր աշակերտները:

-Ինչ-որ բան կա՞, որ կցանկանայիք ավելացնել:

-Կցանկանայի, որ արժանավայել պայմաններում մեր դպրոցը դասավանդումներն իրականացներ, իսկապես ունենայինք և՛ շենքային, և՛ գույքային բարվոք պայմաններ, շատ լավ կահավորված դասասենյակներ: Ակնկալիքներ ունենք ու շատ լավ աշակերտներ էլ ունենք, որոնք մեծ հաջողությունների կհասնեն:

Արզականի արվեստի դպրոցի պարուսույց Հովհաննես Մինասյան

-Քանի՞ տարի է, ինչ աշխատում եք Արզականի արվեստի դպրոցում:

-6 տարի է արդեն:

-Ի՞նչ ոճի պարեր կարող են սովորել դպրոցի երեխաները:

-Բնականաբար, եթե արվեստի դպրոց է, մեզ մոտ կլինի և՛ դասական, և՛ հայկական, և՛ ժողովրդական, և՛ ժամանակակից, և՛ պարահանդեսային:

-Իսկ ինչո՞ւ է աղջիկների թիվը գերակշռում տղաների թվին:

-Տղաները քիչ են, տղաների նախասիրություններն ուրիշ են՝ կարատե, սպորտ, իսկ աղջիկները մեծ ցանկություն ունեն պարել սովորելու: Նույնիսկ իմ պատանեկության տարիներին էլ. մեր անսամբլում էլ 16 տղա էր, 22 աղջիկ: Էն ժամանակ էլ հազվագյուտ էիր տեսնում, որ տղաների թիվը հավասար լիներ՝ ասենք՝ 4 աղջիկ, 1 տղա, կամ՝ 2 աղջիկ 1 տղա: Տղաները «աղջկական» գործ են համարել և հիմա էլ համարում են պարելը:

-Ունե՞ք խնդիրներ, որոնք առաջնային են:

-Շա՜տ… Օրինակ, հայելիներ չկան, դասասենյակը շատ փոքր է, հենափայտերը հենափայտ չեն, դահլիճ չունենք, դաշնամուր նորմալ չկա և ամենակարևորը՝ եթե այս հարցազրույցը մի քանի հովանավորներ տեսնեն և մեզ աջակցեն, որպեսզի մենք ունենանք տարազներ, շատ շնորհակալ կլինենք:

Արզականի արվեստի դպրոցի կերպարվեստի բաժնի ուսուցիչ Արամ Ենգիբարյան

-Որպես երիտասարդ սերընդի ներկայացուցիչ, հե՞շտ է աշխատել երեխաների հետ:

-Ընդհանուր առմամբ, այո: Մի քիչ երեխայից էլ է գալիս, մի քիչ էլ ինձնից: Հեշտ է հատկապես շատ փոքրերի կամ ավելի լուրջ հետաքրքրություն ունեցող երեխաների հետ, քան, ասենք, պասիվ երեխաների հետ:

Երեխաները դեռ նկարիչներ չեն, բայց շատ շնորհալի են: Կան երեխաներ, որ կարող են հետագայում շարունակել լուրջ զբաղվել նկարչությամբ:

-Հաճա՞խ են կազմակերպվում ցուցահանդեսներ:

-Երեխաների աշխատանքներով՝ հաճախ: Եվ ունենում ենք այ այսպիսի հաջողություններ (մատնացույց է անում պատվոգրերը և մեդալները):

Բայց մեզ նույնպես աշխատելու բավարար պայմաններ են պակասում. Սենյակը փոքր է, նկարելու առարկաներըծ չկան, օրինակ՝ գիպսից տերևներ, գիպսից գլուխներ մարդկանց և այլն: Երեխաները գալիս հասնում են նրան, որ պիտի արդեն դեմք նկարեն, բայց չկան այդ առարկաները, որ նայեն, նկարեն:

Արզականի արվեստի դպրոցի երգչախմբի ղեկավար Հերմինե Ավետիսյան

-Ի՞նչ հաջողությունների ունի երգչախումբը:

-Փառատոների այս տարի առաջին անգամ ենք մասնակցել և ունենք դափնեկրի կոչում, չնայած նշեմ, որ մեր սաները հիմնականում երաժշտականի երեխաները չեն, ամենակարևոր փաստն է դա, նկարչությունից հաճախող, պարարվեստից հաճախող երեխաներն են, գրեթե 6-7 աշակերտ են ընդամենը երաժշտականի սան, բայց ունենք լավ արդյունքներ:

-Ինչ ստեղծագործություններ են երգացանկում:

-Բաժինը այնպիսին է, որ հիմնականում դասականի, կլասիկայի վրա է հիմնվում, բայց մենք ունենք նաև ժամանակակից ստեղծագործություններ, միջոցառումների ժամանակ փորձում ենք էստրադա էլ օգտագործել:

-Ի՞նչ ծրագրեր ունի երգչախումբը: 

-Մեծ ծրագրեր, բայց ամեն բան սկսվում է վերանորոգումից: Չես կարող աշխատել և մեծ արդյունք ստանալ, երբ դասաժամին քամին պատուհանից դեպի դուռ է փչում, դռնից՝ պատուհան, երեխաները մրսում են, բացակայում են, երաժշտական գործիք չունենք, երեխաները, սոլֆեջիոի որոշակի ինտերվալներ կան, չեն երգում, որը ազդում է երեխաների լսողության վրա:

Արզականի արվեստի դպրոցի ասեղնագործության բաժնի ուսուցչուհի Արմինե Ասատրյան

-Ինչպե՞ս են երեխաները ընտրում ասեղնագործության բաժինը:

-Անցած տարիների համեմատ, կարելի է ասել, այդքան շահագրգռված չեն, բայց շատ լավ երեխաներ շատ ունենք:

-Այս բաժնում ի՞նչ կարող են սովորել երեխաները:

-Չենք ուզում, որ մեր դարերով եկած ասեղնագործությունը անհետանա, դրա համար ուզում ենք անպայման երեխաները հաճախեն, տեսնեն, կարողանան ասեղնագործել, հմտանան թե՛ հայկական ժայնակագործության, Մարաշի, Այնթապի ասեղնագործության մեջ:

-Ձեր աշխատանքային տարիների ընթացքում դեպք եղե՞լ է, երբ տղաները հետաքրքրվեն այս արվեստով:

-Ոչ, բայց ես ուսանող տարիներին լավ վարպետներ եմ տեսել, որոնք տղամարդիկ են եղել, զարմացած եմ մնացել: Ու հիմա էլ կան շատ լավ տղամարդ վարպետներ:

-Իսկ ի՞նչ խնդիրներ ունեք, որոնք առաջնային են:

-Դե մեր բաժնում խնդիրներ չկան, երեխաներն են բերում իրենք իրենց կտորները, թելերը:

Ես զրուցեցի համարյա բոլոր ուսուցիչների հետ: Տեսա աշխատանքները, հիշեցի նաև իմ հաճախած տարիները, ինչ է առհասարակ տալիս արվեստի դպրոցը երեխային, և կարող եմ միանալ նրանց և ասել՝ Արզականի արվեստի դպրոցը անհրաժեշտ է մեր գյուղի երեխաներին, ուստի պետք են հովանավորներ, շահագրգիռ կառույցներ, որպեսզի իսկապես դպրոց հաճախող, արվեստի հետ շփվող երեխան հնարավորություն ունենա բացահայտելու և զարգացնելու իր շնորհները:

Գայանեի աշխարհը

Փոքր հասակից ճանաչում էի Գայանե Ավդալյանին որպես լավ երգչուհի և կիթառահար: Եվ այժմ, երբ պատանի թղթակից եմ, որոշեցի առիթը բաց չթողնել և հարցազրույց անել Գայանեի հետ: 

Լուսանկարը՝ Նաիրա Դավթյանի

Լուսանկարը՝ Նաիրա Դավթյանի

-Գայանե, պատմիր քո մասին:

-Ծնվել եմ 1995 թվականին Երևան քաղաքում, սակայն արմատներս ձգվում են դեպի Արագածոտնի մարզ, գյուղ Արագած: Ծնողներս, տատիկս, պապիկս էդտեղից են: Փոքր տարիքում հաճախել եմ «Արևիկ» անսամբլ, երաժշտական դպրոց: Հետաքրքիր մանկություն եմ ունեցել:

-Ե՞րբ ես սկսել երգել:

-Երգել սկսեմ եմ դեռ 2-3 տարեկանից: Առաջին քայերս կատարել եմ «Արևիկ» անսամբլում: Դրանից հետո ընդունվեցի Սարաջյանի անվան երաժշտական դպրոց: Արդեն հասուն տարիքում նաև ավարտեցի երգի պետական թատրոնը և սկսեցի կիթառ նվագել սովորել, դաշնամուր, ավելի մեծ տարիքում շրթհարմոն: Ինձ թվում է ծնողներիս ուղղորդմամբ երաժշտական ճամապարհը ընտրեցի, որը հետագայում դարձավ սիրելի զբաղմունք:

-Ո՞վ կամ ի՞նչն է ոգեշնչում այդ գործում:

-Ա՜յ, շատ բան կարող եմ թվարկել, որոնք ոգեշնչում են: Սկզբում ոգեշնչում է ինչ-որ մուսա, որպեսզի ստեղծագործեմ: Հետո արդեն ոգեշնչում են մարդկանց ծափահարությունները, ովքեր գտնվում են համերգային դահլիճում: Ոգեշնչում է նաև մարդկանց կարծիքը: Շատ բան է ոգեշնչում:

-Ձեր ընտանիքի անդամներից ո՞վ է երգով զբաղվել, ումի՞ց ես ժառանգել երգելու շնորհը:

-Մայրիկս ու հայրիկս երգում են: Մայրիկս փոքր տարիքում պարել է տեղի մշակութային տներից մեկում, իրենց մոտ՝ Ապարանում, և նաև շատ լավ երգել է: Հայրիկս էլ է շատ լավ երգում, եղբայրս նույնպես երգում է: Ոչ ոք չունի երաժշտական կրթություն, բայց սիրում են երգել: Կարծում եմ, իրենցից է փոխանցվել:

-Քո երգացանկում ունե՞ս հեղինակային երգեր:

-Այո՛, ստեղծագործում եմ, ունեմ իմ երգացանկում երկու-երեք հեղինակային երգ՝ «Երևանին», «Ձոն զինվորին» և «Լուսաբացի աղջիկը: Հիմնականում «Համասիա» խմբի հետ եմ ելույթ ունենում:

-Բացի երգելուց, էլ ինչո՞վ ես զբաղվում:

-Մասնագիտությամբ լրագրող եմ: Այս տարի ավարտում եմ ԵՊՀ-ի լրագրության ֆակուլտետը: Բացի երգելուց գրեթե ամեն ինչով զբաղվում եմ: Ինձ շատ հետաքրքրող ոլորտներ կան, որտեղ ամեն կերպ ես փորձում եմ ոչ միայն այդ հետաքրքրությունը սպառել, այլ նաև ինչ որ նոր բան քաղել, սովորել: Գրքեր եմ շատ կարդում: Լուսանկարչություն եմ սիրում շատ: Հայկական տարազների, հին զարդերի ուսումնասիրությամբ եմ զբաղվում:

Դեռ 14-15 տարեկանից ստեղծագործում եմ, առանձնապես մտադրություն չկար գիրք գրելու, սակայն մի օր հասկացա, որ իմ գործերը ուզում եմ, ր մարդկանց էլ հասանելի լինեն, և հրատարակեցի «Մոլորակին երիցուկներ» գիրքը: Բանաստեղծությունների և արձակ ստեղծագործությունների ժողովածու է: Գիրքը վաճառքի ենթակա չէ: Միայն նվիրում եմ, և այն օրագրի պես կարծես լինի: Հենց սկզբում գրում եմ, որ կարող ես նույնիսկ փոխել վերնագիրը, եթե այն քեզ դուր չի գա, որովհետև սա իմ ու քո տիրույթն է, իմ ու քո օրագիրը:

-Ունե՞ս սկզբունքներ, որոնցով առաջնորդվում ես:

-Թերևս առաջին սկզբունքը. երբեք և ոչ մի պարագայում կարևոր որոշումներից հետ չկանգնել: Սկզբունք է նաև հանուն ինչ-որ բանի չդավաճանելը: Այսինքն, ունեմ «որդեգրած» «կարելիներ» և «չի կարելիներ», որոնց հավատարիմ եմ:

anjela karapetyan hrazdan

Ուրիշ ժամանակներ

-Տա՛տ, իսկ դուք ինչո՞վ էիք զբաղվում, երբ չկային համացանցն ու համակարգիչը, արդյո՞ք կյանքը հետաքրքիր էր։

Էլի հյուր էի գնացել տատիկիս ու տանջում էի իմ հարցերով։ Ախր, նա այնքան հետաքրքիր դրվագներ է պատմում իր կյանքից, որ ցանկանում եմ նստել ժամանակի մեքենա և սլանալ դեպի անցյալ։

-Բալե՛ս, մեզ էն ժամանակ դրանք չէին հետաքրքրում, չէինք էլ պատկերացնում, որ մի օր ինչ-որ սարքի միջոցով հնարավոր է աշխարհի այս ծայրից մյուսը խոսել մարդկանց հետ։

-Լավ, իսկ ինչո՞վ էիք զբաղվում։

-Է~… Մենք ընկերուհիներով հավաքվում էինք ու մեր փայտե տիկնիկների համար շոր էինք կարում։

-Փայտե՞։

-Էն ժամանակ էլ հո չկայի՞ն այդ պատրաստի տիկնիկները, մեր խաղալիքները մենք էինք պատրաստում։

-Իսկապե՞ս, լավ շարունակի՛ր։

-Ո՞ւր էի հասել, հա հիշեցի։ Շուտ-շուտ բարձրանում էինք սարերը, էնտեղ վրան էինք խփում ու օրերով մնում էինք։

-Իսկ չէ֊ի՞ք վախենում։

-Չէ հա, այ բալա, ողջ գյուղն էնտեղ էր, մեզ ի՞նչ կարող էր պատահել։ Լավ եմ հիշում, մենք գյուղում մի հեքիաթասաց ունեինք։ Ամեն երեկո հավաքվում էինք մեկիս տանն ու նրա պատմություններն էինք լսում։ Նրա ամեն ասածը մինչև հիմա ականջիս է, անգիր եմ հիշում։

-Տա՛տ, ի՞նչ ես կարծում, հիմա՞ է կյանքը լավ, թե՞ այն ժամանակ։

-Իհարկե, էն ժամանակ կյանքը ուրախ էր, բոլորս միասին էինք, մտածելու բան չկար, իսկ հիմա՞։ Ո՞ւմ է պետք այդ հեռախոսը, երբ մենակ ես։

Պարի լեզուն

Բոլորն էլ սիրում են պարել և հաստատ լսած կլինեն հիփ-հոփ պարաոճի մասին: Հիփ-Հոփ ժանրի ամենահին պարաոճը՝ բրեյք դենսը, ծնվել է 1970-ականներին Նյու Յորքում: Հայաստան է հասել ավելի ուշ՝ 1999 թվականին: Այժմ Հայաստանում շատ են հիփ հոփի սիրահարները: Բացվել են պարի դպրոցներ և ստեղծվել են պարային խմբեր:

Իմ զրուցակիցը այս պարաոճի սիրահարներից մեկն է: Նա «Հայոց աշխարհ» պարային համույթի պարուհի Սյուզի Սարգսյանն է:

՞րբ է սկսվել պարարվեստով հետաքրքրել:
-Եթե անկեղծ լինեմ, երբևէ չէի պատկերացնի, որ պարարվեստով կհետաքրքրվեմ: Վեց տարեկանում եղել եմ մոդել և պարի գնալու մասին երբևէ չեմ էլ մտածել: Յոթ տարեկան էի, երբ մայրս որոշեց, որ ես պետք է հաճախեմ պարի:

-Քանի՞ տարի եք պարում և ո՞րն է Ձեր ամենասիրելի պարաոճը:
-Պարում եմ արդեն 13 տարի: Սիրածս պարաոճը հիփ-հոփն է, որովհետև այդ ոճում ինձ ավելի լավ և ազատ եմ զգում:

-Առաջին անգամ ե՞րբ եք պարել հանդիսատեսի առաջ:
-Առաջին անգամ բեմ եմ դուրս եկել 7 տարեկանում, քանի որ շատ լսող և ընդունակ երեխա եմ եղել: Իսկ 8 տարեկանում հանդես եմ եկել մենապարով:

-Եղե՞լ են պարի մրցույթներ, որոնց մասնակցել եք:
-Իմ կարծիքով, չկա այնպիսի խումբ, որ մրցույթների մասնակցած չլինի: Իհարկե մասնակցել եմ, ունեմ մեդալներ առաջին և երկրորդ տեղերի համար:

-Դուք ինքնե՞րդ եք ձեր պարերի բեմադրողը:
-Պար բեմադրելն այնքան էլ հեշտ չէ: Կողքից նայելով դժվար է պատկերացնել, թե ինչ մեծ աշխատանք է տարվում: Բայց այսքան տարիների պարապմունքները զուր չեն եղել: Ես հաղթահարել եմ այդ խոչընդոտը: Ունեմ բեմադրություններ, որոնք նույնիսկ բեմ են բարձրացել:

-Պարից բացի ինչո՞վ եք զբաղվում:
-Պարից բացի հաճախել եմ նաև բասկետբոլի, լողի, թենիսի, դաշնամուրի, յոգայի և ֆիթնեսի դասընթացների: Իսկ դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել եմ Երևանի թեթև արդյունաբերության պետական քոլեջ, սովորել եմ համակարգչային ծրագրավորում չորս տարի: Քոլեջն ավարտելուց հետո ընդունվել եմ Բլեյանի անվան քոլեջ՝ հագուստի մոդելավորում բաժին:

-Ի՞նչ եք կարծում, պարի միջոցով հնարավո՞ր է արտահայտել այն, ինչ կատարվում է մարդու հոգում, թե՞ պարի լեզուն քչերին է հասկանալի:
-Եթե կարողանայի բացատրել այն, ինչ զգում եմ, չէի պարի: Պարի միջոցով հնարավոր է արտահայտել այն, ինչ կատարվում է հոգում: Թե ուրախություն, թե տխրություն և թե ցավ: Վերջիվերջո, պարի միջոցով կարող ես արտահայտել ավելին, քան պատկերացնում ես: Օրինակ, արգենտինական տանգոյի միջոցով կարող ես արտահայտել սեր և նույնիսկ ատելություն: Պարի լեզուն քչերին է հասկանալի, պարը մի լեզու է, որը պետք չէ թարգմանել:

-Եթե պարը Ձեր կյանքում չլիներ, ինչ-որ բանի պակաս կզգայի՞ք:
-Չեմ էլ ուզում պատկերացնել, որ պարը կարող էր իմ կյանքում չլինել, որովհետև պարը իմ սրտում է: Իմ օրը սկսվում և ավարտվում է պարելով: Առանց պարի իմ կյանքը անիմաստ, ձանձրալի և անհետաքրքիր կլիներ:

Lilia Apresyan

«Զենքն իմը չէ, երեխաներն են իմը»

Հարցազրույց Վահան գյուղի մաթեմատիկայի ուսուցիչ Տիգրան Առուշանյանի հետ, ով գյուղում ուսուցչություն է անում «Դասավանդի՛ր, Հայաստան» ծրագրի շրջանակներում՝ 5-րդ և 7-րդ դասարանցիներին: Նաև գյուղի ԻՄՓԱՔԹ ակումբի լիդեր է:

 -Ինչպե՞ս տեղեկացաք ծրագրի մասին, և ինչպե՞ս ծնվեց մասնակցելու գաղափարը:

-Այդ ժամանակ բնակվում էի Երևանում և նեղացած էի ամբողջ աշխարհից, մարդկանցից, նույնիսկ՝ հարազատ: Մտածում էի, որ ոչ մի բան չեմ արել, ոչ մի լավ բանի չեմ հասել, ես ինձ անպետք էի զգում: Հենց այդ ժամանակ էր, երբ համացանցում կարդացի «Դասավանդի՛ր, Հայաստան» ծրագրի մասին: Հասկացա, որ սա իմ շանսն է՝ որևէ լավ բան անելու:

-Իսկ ինչպե՞ս էիք պատկերացնում որևէ լավ բան անելը:

-Երկու տարբերակ կար. առաջին՝ անցնել ընդդիմադիր ակտիվիստների շարքերը, որոնց ջանքերը ողջունում եմ, երկրորդ՝ անցնել պետական աշխատանքի, որը հիմա այնքան էլ չի ստացվում: Եվ հիմա կա ոսկե միջինը:

-Գիտեմ, որ ապրիլյան դեպքերն էլ են իրենց ազդեցությունն ունեցել Ձեր որոշման վրա: Կպատմե՞ք դրա մասին: 

-Այդ ժամանակ արդեն «Դասավանդի՛ր…»-ի մասնակից էի և մտածում էի. «Աշխատել հանուն հայրենիքի և, որ ամենակարևորն է, աշխատել այնպիսի մարդկանց հետ, որոնց տեսլականը նույնն է՝ հանուն հայրենիքի, հանուն երեխաների, հանուն ապագայի: Այդ օրերին գրեթե գրանցվել էի կամավոր, ընկերս ասաց, որ գրիչով ավելի շատ կուժեղացնեմ մեր սահմանները: Եվ նա ճիշտ էր. զենքն իմը չէ, երեխաներն են իմը:

-Այ նշեցիք, որ երեխաներն են ձերը: Ի՞նչ է Ձեզ տալիս երեխաների հետ շփումը:

-Դա իմ աշխարհն է, չեմ ուզում շատ կիսվել իմ աշխարհով, բայց մի բան կասեմ՝ իսկական երջանկությունը երեխաներն են, նրանց մեջ է մաքրությունը: Մնացած բոլոր բաները՝ փող, ոսկի, սուտ է:

-Ակտիվորեն մասնակցում եք դպրոցական առօրյային, ԻՄՓԱՔԹ ակումբի լիդեր եք, նաև հեռակա սովորում եք Գյումրու պետական մանկավարժական համալսարանում: Ինչպե՞ս եք այս ամենը համատեղում:

-Համատեղում եմ, քանի որ անում եմ սիրով: Իսկ համալսարանը մեր հանդեպ փոքր-ինչ հանդուրժող է:

-Դժվար չէ՞ գյուղի առօրյան, չե՞ն առաջանում խնդիրներ:

-Համարում եմ, որ դժվարությունները կոփում են մարդկանց: Դժվարությունները պետք են, իհարկե՝ ոչ միշտ, բայց ժամանակ առ ժամանակ մարդ պետք է առերեսվի դժվարությունների հետ, այլապես թուլանում է:

-Իսկ պատկերացնո՞ւմ եք Ձեր ամբողջ կյանքը գյուղում:

-Դժվարանում եմ պատասխանել: Միգուցե՝ ոչ հիմա: Քանի դեռ երիտասարդ եմ, ուզում եմ ավելի շատ շրջիկ կյանք վարել: Իսկ հետագայում միգուցե ընտրեմ ավելի հանգիստ կյանք:

-Եվս մեկ ուսումնական տարի այստեղ եք լինելու: Հնարավո՞ր է՝ դրանից հետո կրկին մասնակցեք ծրագրին:

-Ծրագրին երկրորդ անգամ չեմ կարող մասնակցել, բայց ես միշտ շարունակելու եմ մնալ երեխաներիս կողքին և թակելու եմ յուրաքանչյուր դուռ մեր այսօրվա խնդիրները՝ երեխաների հետ կապված, բարձրաձայնելու և լուծումներ գտնելու համար:

svetlana davtyan

Իմ առաջին հաղթանակը

Սոնա Ավետիսյանը՝ Կարբի գյուղից, թիմի անդամներից մեկն է, ով վերջերս դարձել է «Ինֆորմատիկայի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ» բաժնի «Կանայք և տեղեկատվական հասարակությունը» ՀԿ-ի կողմից կազմակերպված «Աշխարհի խոշոր տեխնոլոգիական ձեռներեցությունը աղջիկների համար» ծրագրի հաղթող:

-Սոնա, կպատմե՞ս, թե դա ինչ մրցույթ էր:

-Մեր մրցույթը նորագույն տեղեկատվական տեխնոլոգիական ձեռներեցության մրցույթ էր աղջիկների համար, որը այս տարի առաջին անգամ էր անցկացվում Հայաստանում: Մրցույթի ընթացքում բոլոր թիմերը պետք է իրենց համայնքում գտնեին որևէ խնդիր և դրա հիման վրա ստեղծեին բջջային հավելված:

-Քանի՞ թիմ էր մասնակցում ծրագրին և Հայաստանի ո՞ր մարզերից:

-Մրցույթին մասնակցում էին 214 աշակերտուհիներ, 45 մենթորներ գրանցվեցին ծրագրին, ձևավորվեցին 36 թիմեր, սակայն կիսաեզրափակիչ փուլ հասան միայն 22 թիմեր, որոնցից մեկը մեր թիմն էր: Ծրագրին մասնակցում էին հանրապետության բոլոր մարզերի դպրոցների աշակերտուհիները:

-Քանի՞ անդամից է կազմված եղել ձեր թիմը:

-Թիմը կազված է հինգ անդամից և խմբի ղեկավարից: Մեր խումբը համարվում էր ավագ խումբ, քանի որ մեր թիմի անդամները 10-11-րդ դասարանի աշակերտուհիներ էին: Մրցույթի ժամանակ մենք, լինելով տարբեր դասարանի աշակերտներ, հասցրեցինք դառնալ իրական ընտանիք:

-Ինչպե՞ս տեղեկացար մրցույթի մասին:

-Մրցույթի մասին տեղեկացրեց մեր ինֆորմատիկա առարկայի ուսուցչուհին՝ ընկեր Վարդանուշ Հովհաննիսյանը, ով նաև հետագայում դարձավ մեր թիմի մենթորը:

-Ի՞նչ աշխատանք էիք կատարում մրցույթի ժամանակ:

-Մրցույթի ժամանակ բազմաթիվ հարցեր քննարկեցինք կապված մեր ծրագրի՝ «Armenian sign languages» հետ կապված, հետևեցինք online դասընթացների, խնդրին պրոֆեսիոնալ լուծում տալու համար մի քանի անգամ այցելեցինք Լսողության խանգարումներ ունեցող երեխաների հատուկ կրթահամալիր և այնտեղ երեխաները հիացրին, հուզեցին մեզ: Իսկ ՄԱԿ-ի գրասենյակում տեղի ունեցած սեմինարի արդյունքում վերջնականապես որոշեցինք ստեղծել հայերեն ժեստերի լեզվի բջջային հավելվածը:

-Երբ իմացար, որ հաղթել եք մրցույթում, ինչպիսի՞ ապրումներ ունեցար:

-Մրցույթի արդյունքները անհատական կերպով ուղարկվել էին թիմերի ղեկավարների: Երբ ուսուցչուհիս տեղեկացրեց, որ մենք դարձել ենք մրցույթի հաղթող, աննկարագրելի ապրումներ ունեցա, պարզապես հիասքանչ էին այդ վայրկյանները: Անչափ ուրախացա:

-Ի՞նչ նվերներ ստացաք մրցանակաբաշխության ժամանակ որպես հաղթող թիմ:

-Թիմերը որպես պարգև ստացան պլանշետ, իսկ ՄԱԿ-ի գրասենյակը անհատական նվերներ էր պատրաստել հաղթող թիմի անդամների համար:

Ուզում եմ առանձնահատուկ շնորհակալություն հայտնել իմ շատ սիրելի ղեկավարին, դասընկերներին, ընկերուհիներին, ուսուցիչներին, ովքեր այդ չորս ամիսների ընթացքում մեր կողքին են եղել, ամեն կերպ աջակցել են և մեզ քաջալերել:

Նրանք կռվել են հանուն հայրենիքի

Բոլորս էլ գիտենք, որ պատմությունը հիշում է միայն հերոսներին ու համալրում իր էջերը նրանց սխրանքներով: Ապագա սերնդի հպարտությունն են այդ հերոսները, որոնցից է իմ զրուցակիցը` Ապրիլյան քառօրյա պատերազմի մասնակից Գարիկ Ղազարյանը:

-Նախքան զինվորական ծառայության անցնելը ինչո՞վ էինք զբաղված:

-Նախքան ծառայության անցնելը սովորում էի ճարտարապետաշինարարական համալսարանի առաջին կուրսում: Կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր հայորդի, իմանալով զինվորական ծառայության անցնելու մասին, հպարտության զգացում է ունենում: Այդ ժամանակ առաջին հերթին մտածում ես ընտանիքիդ, քեզ շրջապատող մարդկանց մասին, ովքեր քեզնով պետք է իրենց ապահով զգան:

-Ի՞նչ կասեք ծառայության առաջին ամիսների մասին, որքանո՞վ էր դժվար նորակոչիկի համար զինվորական կյանքին հարմարվելը:

-Սկզբնական շրջանում Արտաշատում եմ ծառայել: Զորամասը ասես մեկ այլ դպրոց լիներ, մի դպրոց, որտեղ սովորում են միայն տղաները, և որտեղ կանոնները ավելի խիստ են: Ինձ համար շրջապատին հարմարվելը հեշտ եղավ, քանի որ շատ շուտ ընկերներ ձեռք բերեցի: Իհարկե, մի քանի ամիս անց տեղափոխվեցի Արցախ:

-Դուք ձեր ծառայության մեծ մասը անցկացրել եք սահմանին, ինչպե՞ս էր անցնում կյանքը սահմանին:

-Երբ մարդ զենքը ձեռքին պահում է հայրենիքը, նախ և առաջ զգում է իրեն որպես դարպաս՝ դեմքով դեպի թշնամին, թիկունքում ունենալով հայրենի հողը: Կանքը սահմանին հեշտ չէր, բայց դժվարությունը հաղթահարելի է, մանավանդ այն դեպքում, երբ դու հոգով արդեն հաղթել ես թշնամուն: Ու ամեն անգամ սահման բարձրանալիս հոգումդ մի բան է փոխվում ու դարձնում քեզ ավելի հպարտ ու հայրենասեր:

Նրանք կռվել են հանուն հայրենիքի

-Ինչպե՞ս սկսվեց Ապրիլյան քառօրյան, ու այդ ընթացքում դուք որտե՞ղ էիք իրականացնում պաշտպանությունը:

-Դիրքս պահել եմ Թալիշի շրջանում: Ապրիլյան քառօրյան սկսվել է գիշերը, մոտ 02:45-ին: Կրակոցները սկսվել են հրետանու կողմից, որից հետո թշնամին կենտրոնացված խմբերով փորձում էր գրավել մեր դիրքերը, որոնք ավելի նպաստավոր էին նրանց հետագա գործունեության համար: Սկզբնական շրջանում իհարկե, զոհեր ունեցանք, բայց շարունակում էինք կռվել, որովհետև թուլանալու իրավունք չունեինք: Եվ չէինք պատրաստվում զիջել մեր դիրքերը:

- Սկզբնական շրջանում ի՞նչ խնդիրներ կային:

-Առաջնային խնդիրը բավարար զինամթերք չունենալն էր, մինչդեռ թշնամին ինտենսիվ կրակահերթեր էր տալիս, և ականները անձրևի պես թափվում էին: Սարքին տեխնիկա չէր մնացել, և մենք ձեռով էինք անում այն ամենը, ինչը կաներ տեխնիկան:

-Պատերազմից հետո ի՞նչ պարգևների եք արժանացել:

- Ստացել եմ շնորհակալագրեր, պատվոգրեր ու շքանշաններ, որոնք իհարկե պարտավորեցնող են:

- Ծառայության ընթացքում ձեռք բերեցիք մի շարք մարտական ընկերներ, զորացրվելուց հետո պահո՞ւմ եք նրանց հետ կապը:

- Գիտեք, հաճախակի չեն այն դեպքերը, երբ պատերազմի ընթացքում ձեռք ես բերում ընկեր, ում կարող ես վստահել կյանքդ: Նրանց հետ կապը մինչև այժմ պահում եմ, հաճախակի հանդիպում ենք, զրուցում: Ունեցել եմ նաև շատ ընկերներ, որոնք մարտի դաշտում զոհվել են: Երևի կյանքում երբեք չեմ մոռանա աչքիս առաջ ընկերներիս զոհվելու տեսարանները…

-Դուք անցել եք բոլոր հնարավոր վտանգների միջով և հաղթահարել եք դրանք, ի՞նչ կասեք այն նորակոչիկներին, ովքեր ամիսներ անց պետք է պահեն սահմանը:

-Մենք, լինելով մեր ավագ սերնդի հետնորդները, նրանց կողմից ազատագրված տարածքները պարտավոր ենք պահպանել: Մեր նորակոչիկ ընկերները թող լինեն խիզախ, ամուր կամքով և նույն ամրությամբ պահեն մեր հայրենիքի սահմանները: Իսկ թշնամուց չպետք է վախենալ: Ցանկանում եմ խոսքս ավարտել Գարեգի Նժդեհի հետևյալ խոսքով. «Որքան վսեմ է մի ժողովրդի հասկացողությունը հայրենիքի մասին, այնքան զորավոր է նրա երկիրը, նրա հայրենասիրությունը»:

Սարդարապատ

Այսօր Սարդարապատի հերոսամարտի օրն է, և իմ զրուցակիցն է պատմաբան Սարինե Մարտիրոսյանը, ով նախկինում աշխատել է Սադարապատի հերոսամարտի հուշահամալիրում գտնվող Հայաստանի ազգագրության և ազգային-ազատագրական պայքարի պետական թանգարանում որպես ավագ գիտաշխատող: 

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

-Ինչպե՞ս և ե՞րբ սկսեց հերոսամարտը

-Հերոսամարտը տեղի է ունեցել 1918թ-ի մայիսի 22-ից մինչև 28-ը: 1918թ մայիսի 21-ին, երբ թուրքական զորքերը գրավեցին Սարդարապատ գյուղն ու կայարանը, հայկական ուժերը անցան հակահարձակման հաջորդ օրը` 22-ին , կայարանը հետ գրավեցին 23-ին: Ոնց որ Ավարայրի ճակատամարտում, այնպես էլ Սարդարապատում դրված էր հայերի լինել թե չլինելու հարցը. եթե պարտվեինք, այդ գարունը կլիներ հայերի համար վերջինը: Բայց այն դարձավ համաժողովրդական պատերազմ: Բոլոր կուսակցությունները, բոլոր խավերը մի կողմ դրեցին տարաձայնությունները, դարձան մի բռունցք և կարողացան հակահարված տալ և Սարդարապատում, և Ղարաքիլիսայում, և Բաշ Ապարանում: Ճիշտ է, Ղարաքիլիսայում պարտություն կրեցինք, բայց այդ պարտությունից հետո թուրք Վեհիբ փաշան խոստովանեց, որ հայերը այդ կռվում ապացուցեցին, որ կարող են համարվել աշխարհի լավագույն զինվորները:

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

-Ի՞նչ իրավիճակ էր տիրում այդ օրերին Հայաստանում

-Այդ ժամանակ ծանր պայմաններում էր Հայաստանը: Առաջին աշխարհամարտից հետո մնացել էր մենակ, ու հենց այս պատերազմը մենք հաղթեցինք մեն-մենակ: Ստեղծվել էր Անդրկովկասյան սեյմ, որի մեջ մտնում էին և Հայաստանը, և Վրաստանը, և Ադրբեջանը: Ու երբ 1918թ մայիսի 26-ին Անդրկովկասի սեյմը լուծարվեց, մայիսի 28-ին անկախ հռչակվեց Հայաստանը: Փաստորեն հերոսամարտը բերեց հանգեցրեց անկախության:

Թուրքերը նաև ուզում էին Արաքսի երկու կամուրջներով՝ Կարակալայի ու Մարգարայի, մտնեին Հայաստան, ու շրջափակման մեջ կընկներ Հայաստանը: Սակայն մենք կարողացանք պայթեցնել այդ կամուրջները և թույլ չտալ թուրքերին, որ հասնեն իրենց ուզածին:

Այդ ժամանակ նաև մեր կողքին էր 5000-անոց քրդական ջոկատը` եզդիների ջոկատը, Ջհանգիր Աղայի գլխավորությամբ:

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

-Ե՞րբ կառուցվեց Սարդարապատի հուշահամալիրը

-Հուշահամալիրը կառուցվեց 1968 թվականին՝ Սարդարապատի հերոսամարտի 50 ամյա տարելիցին նվիրված: Ճարտարապետն է Ռաֆայել Իսրայելյանը: Այդ ժամանակ Հոկտեմբերյանի շրջկոմի քարտուղարն էր Վլադիմիր Դարբինյանը, ով անձամբ ղեկավարեց շինարարությունը և շատ աջակցեց, որ կառույցը իրականություն դառնա:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում կառույցը

-Համալիրը մեր հերոսամարտի և ընդհանրապես ամբողջ հայ ժողովրդի հերոսության խորհրդանիշն է: Սկզբնական շրջանում, որքանով ինձ հայտնի է, ճարտարապետը ցանկացել է զանգերի փոխարեն սուր տեղադրել, բայց քանի որ այն ժամանակ Խորհրդային Միության կազմում էինք, արգելեցին սուրը, և ընտրվեցին զանգերը: Զանգերը խորհրդանշում են այն իրավիճակը, երբ ամենածանր պահին բոլոր եկեղեցիների զանգերը հնչել են և ի զեն կանչել ժողովրդին: Այնտեղ կան նաև ցուլերի, արծիվների քանդակներ, որոնք նույնպես հզորություն են խորհրդանշում: Պատին ներկայացված են հայոց պատմության մի շարք դրվագներ, և ամենակարևորը թանգարանն է, որը առաջին ազգագրության թանգարանն էր Հայաստանում:

Թանգարանը ինքնին շատ հետաքրքիր կառույց է, որը նման է հայկական բերդի: Թանգարանի շենքը պատուհան չունի, այն լուսավորվում է երդիկներից: Թանգարանում կա երկու ցուցասրահ. մեկը նվիրված է հենց մայիսյան հերոսամարտերին, իսկ մյուսը՝ ազգագրությանը: Հերոսամարտերին նվիրված սրահի վերևում հենց հազարաշեն երդիկի օրինակ է, կարծես մեկը մյուսի մեջ հյուսված լինեն: Իսրայելյանը երկու պատուհան է թողել, որոնցից մեկը նայում է Արագածին, իսկ մյուսը՝ Արարատին:

Թանգարանի առաջին տնօրենը եղել է Աշոտ Բարսեղյանը: Հյուրերը այնքան շատ էին լինում, որ անգամ հերթեր էին գոյանում:

-Ի՞նչ եք կարծում, այցելուների թիվը նվազել է

-Այն ժամանակ ավելի շատ էր, հիմա էլ են գնում, երբ Հայաստան զբոսաշրջիկ է գալիս, անպայման Սարդարապատ պետք է այցելի: Կարծես Սարդարապատը մեր այցեքարտը լինի, ինքնուրույն հաղթանակի խորհրդանիշ:

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

-Ձեզ որպես հայոց պատմության ուսուցչուհի բավարարո՞ւմ է գրքերում գրվածը հերոսամարտի մասին

-Կարելի էր ավելի շատ գրել, բայց հիմա կան հոսքային դասարաններ` բնագետներ, պատմաբաններ և այլն, պատմաբանների համար կարելի է ասել, որ նյութ կա հետաքրքիր: Հաշվի առնելով աշակերտների հետաքրքրասիրության աստիճանը, երևի բավարար է, իսկ ով ցանկանում է ավելին իմանալ, կկարդա և կօգտվի այլ գրականությունից:

-Ըստ ձեզ, ի՞նչ է պետք անել, ուրպեսզի աշակերտները էլ ավելի իմանան ու կարևորեն Սարդարապատի հերոսամարտը

-Ի՞նչ է պետք: Ընդամենը հայրենասիրական ոգի: Պետք է մարդը հայրենասեր լինի, որպեսզի ձգտի ավելին իմանալ իր պատմության մասին ու ոգևորվի այդ պատմությամբ, մանավանդ Սարդարապատի հերոսներով: Այնտեղ մասնակցել են այն ժամանակ շատ երիտասարդ, հետո արդեն մարշալ Բաղրամյանը, Ակսել Բակունցը, գրականագետ Ղափանցյանը, Ղուկաս Ղուկասյանը:

-Իսկ հիմա ավագ դպրոցականները որքանո՞վ են հետաքրքրված Հայոց պատմությամբ:

-Ցավոք սրտի, այդ հոսքային բաժանումը , որ կատարվում է, յուրաքանչյուրը կենտրոնանում է իր մասնագիտական առարկաների վրա, ու ավելի քիչ է ուշադրություն դարձնում մյուս առարկաներին, այդ թվում նաև պատմությանը, եթե իհարկե, բնագիտական հոսք չէ:

Բայց անկախ ամեն ինչից, կազմակերպվում են էքսկուրսիաներ դեպքի Սարդարապատի թանգարան, և կապ չունի արդեն՝ որ հոսքի դասարան է, բոլորն էլ այցելում են թանգարան, տեսնում են, իմանում են, և ինձ թվում է, որ անպայման իր ազդեցությունն ունենում է:

Այս նոր սերունդը հայրենասեր է: Ինչքան էլ զայրանան, ինչքան էլ մտածեն՝ վատ երկրում ենք ապրում և այլն, միևնույնն է, հայրենիքը վատը լինել չի կարող: Կարող է կառավարությունը, իշխանությունը վատ լինել, բայց ոչ հայրենիքը: Ամենաշատ դժգոհող երիտասարդները անգամ չեն կարող պատկերացնել, որ հաջորդ պահին կարող են հերոս դառնալ, որովհետև պահն է թելադրում, թե իրենք ոնց իրենց կդրսևորեն: Յուրաքանչյուրիս գենի մեջ նստած է հայի ռազմական ոգին` հայրենիքը պաշտպանելու, ոչ թե ուրիշի տարածքը գրավելու, ու այդ գենը արթնանում է այդ պահին: Ինչքան էլ չսովորի իր պատմությունը, միևնույն է, զենք է վերցնելու իր հայրենքը պաշտպանելու է:

Առաջին հաղթանակը

Դիաննա Ստեփանյանն ապրում է Վայոց Ձոր մարզի Ջերմուկ քաղաքի Կեչուտ գյուղում: Այս տարի նա դարձել է ասմունքի մրցույթի եզրափակիչ փուլի հաղթող:

-Դիաննա, կպատմե՞ս մրցույթի մասին:

-Այս տարվա ասմունքի մարզային փուլը տեղի է ունեցել մարտ ամսին, որին մասնկացում էին ՀՀ-ի, ԼՂՀ-ի և Ջավախքի աշակերտները, որոնց թիվը հասնում էր 2800-ի: Վայոց Ձորի մարզում նրանց թիվը 60-ն էր, որոնցից 6 լավագույնն անցան հանրապետական փուլ, նրանցից մեկը ես էի: Մայիսի 10-ին կայացավ ասմունքի մրցույթի հանրապետական փուլը, որին մասնակցում էին մոտ 89 աշակերտ: Այդ 89 աշակերտներից 10-րդ հոբելյանական գալահամերգին մասնակցեցին 43-ը, որոնք էլ ճանաչվեցին հաղթողներ: Ես 43-ից մեկն էի:

-Ինչպե՞ս եղավ, որ մասնակցեցիր մրցույթին:

-Ես ասմունքի մրցույթին մասնակցում եմ 2-րդ անգամ: 2016թ-ին ինձ չհաջողվեց հաղթել մարզային փուլում: Այդ անգամ կարծես ինչ-որ մեծ միջոցառման փորձ լիներ, իսկ այս տարի ես այնպիսի զգացում ունեի, ասես արդեն փորձաշրջան եմ անցել, և ինձ մնում է միայն հաղթել:

-Իսկ ի՞նչ ես ասմունքել:

-Ասմունքել եմ Սիլվա Կապուտիկյանի «Սիրո երգը» և «Ես չե՛մ վախենում թշնամիներից», Մարո Մարգարյանի «Արտերի ճամփին», «Ես չպահեցի ինձ քրոջ նման» բանաստեղծությունները:

-Ինչպիսի՞ զգացողություններ ես ունեցել:

-Գիտե՞ս, Տաթև ջան, ես արտասանելիս և երգելիս նայում եմ ուղիղ ժյուրիին և հանդիսատեսին: Բեմի վրա ես զգում էի, որ հաղթելու եմ, որովհետև ժյուրիի անդամները հավանության նշաններ էին անում: Մինչև արդյունքներն իմանալը հակասական մտքեր էին ծնվում իմ մեջ, զգացողություններս չեմ կարող նկարագրել:

-Ի՞նչ ես ստացել որպես պարգև:

-Որպես պարգև ես ստացել եմ խրախուսական մրցանակ՝ 10 անուն գեղարվեստական գրքեր և բջջային հեռախոս:

-Ինչպե՞ս ընդունեցին դպրոցում, գյուղում և ընտանիքում քո հաղթանակը:

-Դպրոցում թե՛ աշակերտ, թե՛ ուսուցիչ, շատ ուրախ էին ինձ համար, բայց ուզում եմ առանձնացնել իմ գրականության ուսուցչուհուն՝ ընկեր Համբարձումյանին, ով ինձանից հետո ամենաուրախ մարդն էր: Նաև տնօրենիս, նա ինձ ընդունեց իր աշխատասենյակում: Ամեն քայլափոխի շնորհավորում էին:

Ընտանիքս… Չեմ ուզում խոսել, թե ինչպես ընդունեցին ինձ: Խնջույք կազմակերպեցին, նվերներ տվեցին: