Լուսանկարը՝ Անուշ Աբրահամյանի

Մի քանի օր անցկացրի տատիկիս տանը: Կարծում եմ՝ այս նախադասությունը շատ բան ասաց նրանց, ովքեր գոնե մի քանի օր անցկացրել են իրենց տատիկի տանը: Տատիկներն ուրիշ են՝ նրանք միշտ կարծում են, որ մենք սոված ենք կամ տաք չենք հագնված:

Լուսանկարը՝ Անուշ Աբրահամյանի

Իհարկե, իմ տատիկի տունը անտառում չէ, բայց ես, ցավոք սրտի, նրան հաճախ չեմ այցելում: Տատս միշտ շուտ է վեր կենում, իսկ ես ամեն երեկո որոշում եմ նրա հետ արթնանալ ու դիմավորել արևածագը, բայց ոչինչ չի ստացվում: Մինչ ես ծուլորեն պատրաստվում եմ դպրոց գնալուն, տատս արդեն տնային գործերի կեսը վերջացնում է (չափազանց արագաշարժ է տատս): Նա միշտ ասում է՝ գործը պետք է հաճույքով անել, որ շատ չհոգնես: Եղել է այնպես, որ գործ անելու ընթացքում հիշել է դպրոցում սովորած բանաստեղծությունները և երկար ժամանակ ինձ համար արտասանել դրանք:

Լուսանկարը՝ Անուշ Աբրահամյանի

Երբ փոքր էի ու տատիս հետ մեր տնից շատ հեռու գտնվող հողամաս էինք գնում, նա ինձ իր կարդացած պատմություններն էր պատմում: Այդպես անցնում էր ողջ օրը, միչև հիմա էլ առանձնապես ոչինչ չի փոխվել: Տատս փորձում է ինձ ամեն բան սովորեցնել. «Էրա իմ համար, սովորի քո համար»: Նա շատ համեղ է պատրաստում ոչ միայն ճաշերը, այլ նաև գաթան: Հաճախ է եղել այնպես, որ թաղի կանայք խնդրել են նրան իրենց համար էլ թխել: Տատս արդեն ձուն շաքարավազի հետ խառնել, ալյուր էր ավելացրել ու պատրաստվում էր գրտնակել, երբ ես որոշեցի լուսանկարել:

Լուսանկարը՝ Անուշ Աբրահամյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Միլիոնավոր ձնծաղիկներ սփռվել են դաշտերով մեկ՝ հիշեցնելով գարնան գալուստը:
Երեկո էր: Քայլում էի մայթեզրով և գլխի թեթևակի շարժումից աչքերիս առջև հայտնվեց այս պատկերը: Գունազարդ դաշտը՝ սպիտակ ծաղիկներով: Գարո՞ւն է, թե՞ պարզապես նրանք են շտապել՝ գլուխները հանելով հողի տակից:

Ուշ երեկո էր, սակայն արևը դեռ ամբողջությամբ չէր հեռացել: Մի քանի ճառագայթներ մնացել էին և իրենց ներկայությամբ գունավորում էին սպիտակ ծաղիկները: Իսկ մյուս ճառագայթներից միայն ստվերներ մնացին ծաղկազարդ այգում: Ձմեռը գյուղում մնաց մինչև ապրիլի վեցը, բայց այդ փոքրիկ հողակտորում գարուն էր եկել՝ իր հետ բերելով բուրմունք, թիթեռնիկներ, բզեզներ:

Քայլում էի փողոցով, շուրջս ձյուն էր, ցեխոտված մեքենաներ, բքից փախչող և աշխատանքից վերադարձող մարդիկ: Բոլորը շտապում էին հասնել տուն: Անցնում են իմ կողքով և երևի զարմանում են, որ այդ ցրտին գնում եմ զբոսնելու: Նրանք երևի չգիտեն այդ դրախտավայրի տեղը: Այնտեղ հայտնվելիս ամեն ոք կմոռանա հոգսերի և ցրտի մասին: Սիրում եմ հաճախակի քայլել այս այգու կողքով՝ նայելով անհամար ծաղիկներին: Հիմա գյուղիս վրա իսկական գարուն է իջել՝ բերելով հագեցնող բուրմունք: Սկսվել է հողագործությունը, տքնաջան աշխատանքը:

Մեր աշխարհագրության ուսուցչուհին՝ ընկեր Երեմյանը, մի օր դասարան մտավ ու մեզ հարցրեց.

-Չե՞ք ուզում բաց դաս անել:
Բայց սա հարց չէր, այլ կայծ, որից բռնկվեց իմ ու ընկերներիս ստեղծագործական միտքը: Սկսեցինք պրպտել, հետազոտել, նորը գտնել: Պետք է համեմատելով ներկայացնեինք Ճապոնիան և Չինասատանը:
Աշխարհագրության դասագիրքը մնաց գրասեղանիս, երևի մի քիչ էլ «նեղացավ», քանի որ համակարգիչն էր հետազոտական աշխատանքիս գլխավոր աղբյուրը: Ընկերներիս հետ օրեցօր նոր նյութեր, հետաքրքիր փաստեր էինք գտնում: Եվ մաթեմատիկական բանաձևումով ստացվեց.
Ճապոնիա (Չինաստան)= աշխարհագրական դիրք+ լեզու+ կրոն (հավատալիքներ)+ մշակույթ+ խոհանոց
Ի՜նչ հետաքրքիր էր. նույնիսկ դասամիջոցներին բոլորիս խոսակցության թեման բաց դասն էր: Մեր՝ չափից դուրս աշխույժ տղաներն անգամ «հնազանդ» սովորեցին իրենց բաժին նյութը: Ավարտին էր մոտենում աշխատանքը:
Իմ սիրելի ընկեր Երեմյանին անակնկալ էի խոստացել: Որոշել էի չինարեն կամ ճապոներեն սովորել, գոնե՝ շատ քիչ, որ բացման խոսքս տպավորիչ լիներ: Դա էլ ստացվեց համակարգչի, բազում կայքերի ընձեռած անսահմանափակ հնարավորությունների շնորհիվ:
Դասն անցավ անչափ հետաքրքիր: Բոլոր ընկերներս այդ օրն աչքի ընկան: Երբ Լիլիթը, Անին, Սուսաննան ճապոնական և չինական խոհանոցի, թեյախմության մի փոքրիկ դրվագ ներկայացրին, բոլորը հիացել էին:
Պարտադրված ոչինչ չես անի: Ընկեր Երեմյանը չպարտադրեց մեզ անգիր սովորել դասագրքի զուտ գիտական տեղեկությունները, բայց մենք սովորեցինք ավելին:
Ժամանակ առ ժամանակ անհրաժեշտ է այսպիսի դասեր անցկացնել. դաս առանց դասագրքի:

Լուսանկարը` Վիոլետա Մկրտչյանի

Օրեր առաջ ուսուցչիս և ընկերներիս հետ այցելել էինք ԼԽՈՒԵ (Լսողության խնդիրներ ունեցող երեխաների) կրթահամալիր, որը իմ վերջին շրջանի ամենամեծ տպավորություններից մեկն է: Դպրոցը հատուկ կրթահամալիր է, որը զբաղվում է լսողության խանգարումներ ունեցող երեխաների կրթության կազմակերպմամբ և իրականացմամբ: Գործում են կարի, դիմահարդարման, կոշկակարության, գորգագործության, երգի և տարբեր տեսակի խմբակներ, որոնք նպաստում են երեխաների մտքի թռիչքին և մտավոր զարգացմանը: Երբեք չէի եղել նման կրթահամալիրում, երազանք ունեի՝ տեսնել նրանց, շփվել նրանց հետ, նվերներ տալ, գրկել, համբուրել… Եթե անգամ ժեստերի լեզուն չգիտես և չես կարողանում հաղորդակցվել, ամենևին էլ մտահոգվելու կարիք չունես, քանի որ երեխաները հասկանում են քո դեմքի, ձեռքերի և տարբեր տեսակի շարժումներն ու միմիկաները:

Լուսանկարը` Վիոլետա Մկրտչյանի

Շատ արագ են շփվում մարդկանց հետ, բավականին ջերմ են, որը և հենց քեզ ստիպում է սիրել այդ փոքրիկներին և ժպտալ նրանց հետ միասին: 

-Հեե՜յ, փոքրիկներ, գիտե՞ք երեխաներն են այսօր այցելելու մեզ:

-Ուուխխ, ինչ լավ է, իսկ մեզ նվերներ բերե՞լ են, -ասացին նրանք ժեստերի հատուկ լեզվով:

-Իհարկե, շատ- շատ փափուկ խաղալիքներ են բերել ձեզ համար, որ ամեն անգամ խաղալուց իրենց հիշեք:

Լուսանկարը` Վիոլետա Մկրտչյանի

Նրանք անընդհատ խոսում ու խոսում էին իրենց ուսուցիչների հետ, չարաճճիություններ էին անում, բարկացնում, բայց նաև զուրախացնում էին մեզ: Մի փոքր ցավալի է նաև, որ այդպիսի հրաշքները չեն կարողանում լսել, բայց դպրոցի մեծահասակ աշակերտների խումբը կրում էր հատուկ լսող սարքեր, դրա օգնությամբ կարողանում էին լսել: Մենք այցելեցինք բոլոր խմբակները, ուսումնասիրեցինք նրանց առօրյան, գրեթե մեկ օր միասին անցկացրեցինք. շփվեցինք, խաղացինք և ծանոթացանք: Ներկա գտնվեցինք նաև փոքր միջոցառման, որը հուզեց բոլորիս:

Լուսանկարը` Մարինե Նիկողոսյանի

Մի քանի օր առաջ Արցախում էի: Վայելում էի երկար սպասված գարնանային արձակուրդները: Իսկ մինչ տպավորություններովս կիսվելը, պատմեմ, թե ում շնորհիվ ես հայտնվեցի Արցախում: 

2015 թվականի հունվարի 28-ը ծանր էր իմ, ընտանիքիս և հարազատներիս համար: Պատճառը եղբորս ծառայության մեկնելն էր: Դե, երևի թե բոլորն էլ իրենց որդուն, եղբորը կամ հարազատին բանակ ճանապարհելիս տխրում են, լաց լինում: Մենք էլ էինք տխրել, բայց և հոգու խորքում հպարտության զգացում ունեինք. չէ՞ որ բանակ էինք ճանապարհում հայրենիքի ևս մի հզոր պաշտպանի:
Երբ եկավ նրա գնալու ժամանակը, ես ամուր գրկեցի նրան, արցունքներս հոսում էին աչքերիցս: Եղբայրս նայեց ինձ, սրբեց արցունքներս և ասաց, որ իր պարտքը պատվով տալու է հայրենիքին և հաղթանակած վերադառնալու է: Այդ խոսքերից հետո ես հավաքեցի ինձ և ժպիտով ճանապարհեցի նրան:
Հաջորդ օրը իմացանք, որ եղբորս ծառայությունը անցնելու է Արցախի Մարտակերտ քաղաքում: Դե, հայրիկս սկսեց Մարտակերտում ծանոթ մարդ փնտրել, որպեսզի կարողանար կապվել եղբորս հետ: Որոշ ժամանակ անց գտնվեց այդ ծանոթ «անծանոթը»: Հայրիկիս ընկերը Մարտակերտում ուներ մի ծանոթ պապիկ, ում շնորհիվ մենք կարողացանք խոսել եղբորս հետ: Արդեն ամեն ինչ լավ էր:

Լուսանկարը` Մարինե Նիկողոսյանի

Դժվար էր պատկերացնել, որ այդ պապիկը՝ Աշոտ պապը և նրա ընտանիքը կդառնային շատ թանկ և հարազատ բոլորիս համար:
Եղբորս ծառայության ընթացքում Աշոտ պապը նրան հաճախակի տանում էր իրենց տուն: Եղբայրս, գնալով այնտեղ, սիրահարվել էր պապիկի միակ թոռնուհուն, սակայն գաղտնի էր պահել: Իր հերթին, թոռնուհին էլ էր սիրահարվել եղբորս: Սակայն ինչքա՞ն կարելի է գաղտնի պահել այդ զգացմունքը: Առաջին քայլը արել է հենց եղբայրս՝ խոստովանելով իր սերը: Պատասխանը նույնպես խոստովանություն էր: Եվ սկսվեց նրանց սիրո ուղին՝ լի բազում փորձություններով: Բայց նրանք պատվով հաղթահարեցին այդ փորձությունները, ու եղբորս ծառայությունն ավարտվելուն պես ամուսնացան:
Մենք հաճախ նրանց պատմությանը տալիս ենք «Հարսնացուն Արցախից» անվանումը:

Լուսանկարը` Մարինե Նիկողոսյանի

Ահա թե ինչու էի ես Արցախում: Շատ ոգևորիչ էր ապրիլյան պատերազմից մեկ տարի անց Արցախում՝ Մարտակերտ քաղաքում գտնվելը: Ապրիլի 2-ին երկինքը չսպիացող վերքի խոր ցավերից լուռ արտասվում էր: Եվ երբ պատմում էին այդ օրերին տեղի ունեցած դեպքերից, ամբողջ մարմնովս սարսուռ էր անցնում: Դեռ վախ կար մարդկանց սրտերում: Մի փոքր էլ նաև իմ: Բայց այդ վախը փշրվում էր, երբ փողոցով անցնելիս զինվորների էի տեսնում, որոնք հպարտորեն ժպտում էին ինձ: