Եթե սիրել, ապա խախտելով աշխարհի բոլոր կանոնները։

Սիրել՝ անկախ թվերից ու մաթեմատիկական հաշվարկներից, առանց օրինաչափությունների ու համընկնումների։ Սիրել՝ անտեսելով ֆիզիկայի օրենքներն ու մշակված բանաձևերը։ Սիրել այնպես, որ ձգողականություն լինի անգամ մագնիսի նույն բևեռներում․․․

Եթե սիրել, ապա կոտրելով կարծրատիպերը, բացելով չակերտներն ու փակագծերը։

Սիրել՝ առանց տողատակերի ու բազմիմաստ մտքերի, առանց խճճված բացատրությունների ու ավելորդ բառերի։ Սիրել այնպես, որ բարդ ստորադասական նախադասությունները դառնան պարզ, հասկանալի, հեշտ ու ընկալելի։

Եթե սիրել, ապա մշակելով սեփական կանոնները՝ ձեր քմահաճույքներով ու նախասիրությամբ։

Սիրել՝ հարթելով բոլոր խնդիրները, և հարթել խնդիրները՝ վայելելով բանակցությունների ողջ ընթացքը։ Յուրահատուկ ու երևակայական մի աշխարհ ստեղծել՝ խաղի նոր կանոններով ու պայմաններով։

Եթե սիրել, ապա օրական 24 ժամից ավելի,  չհագեցնող չափաբաժնով, առանց դադարների ու հանգստի․․․

-Անոնք ինձի շատ կնմանին…

Դեմքս հայացքի կողմը դարձրի.

- Վաճառողնե՞րը։

- Վաճառվողները…

Փողոցի մյուս կողմում վաճառականներ էին, բայց ընկերոջս հայացքը մի ծերունու վրա էր կենտրոնացած, որի դիմաց՝ փայտյա արկղի վրա, շարված էին փունջ-փունջ ձնծաղիկներ։ Ընկերս քայլերն այդ կողմ ուղղեց, ես էլ լուռ հետևեցի նրան։

- Ի՞նչ կարժեն,- ծերունուն մոտենալուն պես հարցրեց ընկերս։

- Ինչ տաս,- ցրտից սառած ձեռքերը հնամաշ վերարկուի գրպաններում տեղավորելով, խռպոտ ձայնով խոսեց ծերունին։

- Ամբողջը կառնիմ, ի՞նչ կարժեն, – կրկին հարցրեց ընկերս։

-Ինչ տաս,-պնդեց ծերունին։

- Քիչ է խեղճերուն հողեն կտրել եք, բերել հոս, կծախեք, գին ալ չե՞ք հաճե ըսել,- բարկությամբ նետեց ընկերս։

- Ձենդ տաք տեղեն գուկա,- խոժոռ դեմքի վրա հազիվ նշմարվող, խոր ընկած տխուր աչքերը մեր կողմն ուղղեց ծերունին,- առնո՞ղ ես, ա՛ռ, թե՝ չէ, թո՛ղ գնա։

Ընկերս շիկնեց՝ ամոթի՞ց, թե՞ բարկությունից, չեմ կարող ասել, բայց լռեց, գրպանից հանեց դրամապանակն ու այնտեղից հանելով երկու թղթադրամ, մեկնեց ծերունուն։

Ծերունին դժվարով վեր կացավ, վերցրեց կողքին դրված ստվարաթղթե արկղն ու հերթով սկսեց դրա մեջ փոխադրել ձնծաղիկները։ Ես ու ընկերս լուռ հետևում էինք նրան, ասես վերջինս մի ինչ-որ կարևոր ծես էր կատարում։ Հանկարծ հերթական փունջը վերցնելով կանգ առավ ու հայացքն ընկերոջս կողմն ուղղեց.

- Էս մեգ փունջը ես հեդ գվերում, փողիցդ հեդ կուդամ։

- Ինչո՞ւ,- զարմացավ ընկերս։

- Պետկ է,- շշնջաց ծերունին ու շարունակեց իր գործը։

Վերջացնելուց հետո ձեռքը տաբատի գրպանը տարավ, ապա ընկերոջս կողմն ուղղեց մի քանի մետաղադրամ։

- Հարկավոր չէ, ատ մեկ փունջը ձեզի կնվիրեմ,- ժպտաց ընկերս։

Ժպիտի պես ինչ-որ դիմախաղ հայտնվեց նաև ծերունու դեմքին։ Ասես այդպես անծանոթները հաշտություն կնքեցին։ Ես ընկերոջս փոխարեն վերցրի արկղն ու առաջ շարժվեցինք։

-Ինչի՞դ են պետք այսքան ձնծաղիկներ,- քիչ հեռանալով հարցրի ես, չնայած ընկերս կարծես թե ամենևին էլ ինձ չէր լսում։

- Նայե՜,- կանգ առավ ու ձեռքով դիմացի մայթը ցույց տվեց ընկերս։ Այնտեղ ծաղկավաճառ ծերունին էր՝ ձնծաղիկի փունջը մեջքի ետևում պահած, զրուցում էր այնտեղ էլ ինչ-որ բան վաճառող մի կնոջ հետ։

Ընկերս կարծես այլևս քիչ առաջվա մտահոգը չէր, դեմքին չարաճճի ժպիտ էր հայտնվել։ Ծերունին մեջքի հետևից հանեց թաքցրածն ու մեկնեց վաճառական կնոջը, փողոցը զնգաց կնոջ ծիծաղից, քիչ անց ծերունին ժպիտը դեմքին հեռացավ։

- Ասա՜նգ բաներ,- ուսիս կամացուկ հարվածեց ընկերս, որի դեմքից չէր հեռանում լայն ժպիտը։

Շարունակեցինք քայլել։

- Չասեցի՛ր, ինչի՞դ է պետք այսքան ձնծաղիկ։

-Ըսեցի՛… Անոնք ինձի շա՜տ կնմանին։

- Էդ ո՞նց,- առանց զարմանքս թաքցնելու հարցրի ես։

- Կյանքիդ մեջ հող ու ջրեդ զատված ապրա՞ծ ես։

- Դե՜, չէ…

- Ես ամբողջ կյանքիս մեջ ատանկ եմ ապրած՝ օտարության մեջ, զատված հող ու ջրես։ Մրսած ու անքուն քանի՜ օրեր եմ անցուցած անծանոթ քաղաքներուն մեջ, և ինծի իր տան մեջ ոչ մեկ փոքրիկ անկյուն մը տվող չի եղած։ Աս մատղաշներուն ալ պոկած են իրենց հող ու ջրեն. լավ օրից չէ, որ ըրած են, ատ ալ կհասկնամ, բայց ասոնք ալ մեղք են, գոնե տուն տանենք…

Տարիներ անց էլ ահա հիշում եմ, ինչպես՝ երեկը, նրա գոհունակ ու երջանիկ ժպիտը։ Ձմռան այդ ցուրտ օրը, որը նաև հայրենիքում իր վերջին օրն էր, այլևս չէր վերաբերվում նրան, նա կտրվել էր աշխարհից ու առանձնացել, մի ամբողջ արկղից միայն իր ձեռքում մնացած մի փունջ ձնծաղիկի հետ, որին ինքն իր տուն պիտի տաներ…

Մի օր կգաս,  շատ անսպասելի կվերցնես ճամպրուկս, հագուստի փոխարեն կտեղավորես մեր երազանքները, կբռնես ձեռքս ու կտանես քեզ հետ։

Կփրկես ինձ քաոսից, շատախոս ու կյանքի դասեր տվող բարեկամներից, ապագաս կառուցել փորձող հարազատներից ու ամեն-ամենքից։

Առանց պլանավորելու ճանապարհ կընկնենք, ու նույն ճանապարհը մեզ  կտանի ամենաբարձր լեռան գագաթը, որտեղ լինելն ինձ համար երազանք է, ու որի մասին դու լավ գիտես։

Երկար թվացող ճանապարհը կանցնենք առանց դժվարության, մանր քարերը կհայտնվեն մեր կոշիկներում, ու նույնքան մանր ցավ կառաջացնեն մեր ոտքերում, բայց լուռ կտանենք ամեն բան, որովհետև միակ նպատակը` իրար ձեռք բռնելն ու երազանքին հասնելն է։

Քիչ-քիչ քայլերը կդադարեն, կհասկանանք, որ երազանքն այլևս իրականություն է, ու մենք կանգնած ենք կողք-կողքի, ու որ այլևս հրաժեշտ չի լինելու, դու գիտես, որ ես ատում եմ հրաժեշտները։

Մեր սիրո ու երազանքի իրականացման խորհրդանիշը կլինի մատանին, չէ, ոսկյա չէ, էն սովորականներից, որ երկուսիս ձեռքերում ավելի վառ փայլ է ստանում, քան ոսկին կփայլեր։

Մենք կամուսնանանք հենց լեռներում, առանց հանդիսավոր արարողության, առանց վկաների, առանց դասական կոստյումի ու սպիտակ հարսի զգեստի։

Դե, բարձրակրունկներին ու  դասական կոշիկներին էլ  կփոխարինի երազանքի ճանապարհ անցած սպորտային կոշիկը. դու գիտես, որ բարձրակրունկները տանել չեմ կարողանում։

Հարսանյաց երկհարկանի հանդիսությունների սրահին կփոխարինի մեր ձեռքերով պատրաստած փայտե փոքրիկ խրճիթը, որ անձրևի ժամանակ միակ թաքստոցն է դառնում։

Հարսանեկան առաջին տանգոյի ժամանակ ես առաստաղից չեմ իջնի, իսկ դու քեզ տանջելով մի քանի շարժում չես սովորի, մենք կպարենք առանց հստակ շարժումների, էն երգի տակ, որը ես շատ եմ սիրում, էն երգի, որն ինձ համար սկսեցիր սիրել ու հիմա հպարտ ես, որ երկուսս էլ նույն ճաշակն ունենք։

Տաք ու բազմապիսի ուտելիքներին կփոխարինի փոքրիկ լճակից մեծ դժվարությամբ բռնած ձուկը, որը քո ձեռքերով ես պատրաստել, ու որի համն անմահական է։

Իսկ հարսանյաց տորթի փոխարեն կհամտեսենք իմ ձեռքով պատրաստած ու պայուսակի մի անկյունում թաքցրած թխվածքաբլիթները։

Մեր կյանքի ամենակարևոր օրը մենք կլինենք ամենաերջանիկը, որովհետև չենք փորձի գոհացնել հյուրերին, ստիպված չենք լինի լսել բազմատեսակ կենացներ ու էն շատախոս բարեկամի կյանքի դասերը։

Մեր հարսանիքը կլինի լեռներում ու հավերժ կմնա մեր հիշողություններում։

Եթե մի օր օդդ չհերիքի

Ու կյանքը դադարի քեզ քնքշորեն ժպտալ,

Եթե մի օր` չգիտեմ երբ,

Զգաս, որ քեզ կարոտող էլ չկա,

Եթե մրսես ամռան շոգին քեզ շրջապատող մարդկանց մեջ,

Եթե ջերմես ու չգտնես թրջոցը հոգատարությամբ դնող մի անուշ աղջկա,

Եթե օրերդ անցնեն,

Եթե կյանքը անցնի,

Բայց լինես դու մոռացված,

Եթե մի օր անցնես նաև դու,

Եթե շիրմաքարիդ վրայից անունդ ջնջվի

Ու մոռացվես անգամ ժամանակի կողմից,

Կհիշեմ ես քեզ:

Ու թե անգամ ծերունական թուլամտությունից միտքս մթագնի,

Դեմքերը ջնջվեն

Կառկայծի մի պահ դեմքը հուշերի միջից

Ծեր պառավին ժպտացող ջահել տղայի…

****

Թե գիշերը քունդ չտանի, կարդա այն նամակները,

Որ գրեցի ու այդպես էլ քեզ չուղարկեցի

(Որ գրեցիր ու այդպես էլ ինձ չուղարկեցիր)

Թե գիշերը քունդ չտանի, նայիր այն նկարներին,

Որ այդպես էլ մենք չունեցանք

Թե գիշերը քունդ չտանի, զանգիր այն համարին,

Որ այպես էլ անգիր չիմացար:

Թե գիշերը քունդ չտանի, գրկիր այն փափուկ բարձը,

Որ այդպես էլ մենք չկիսեցինք,

Իսկ թե գիշերը քունդ տանի`

Երազիր այն տան մասին,

Որ գուցե այսօր մերը լիներ…

Մթնեց… Էլի գիշեր է…

Ինչու՞ չի լուսանում, ինչու՞ է ինձ թվում, թե օրը չի ուզում արև ելնի։

Մենք խուսափում ենք առավոտներից։ Մենք չենք ուզում նորից լուսանա ու տեսնենք նույն դեմքերը, նույն դժգոհ մարդկանց, ովքեր չգիտես, թե ինչ են ուզում կյանքից։ Մենք խուսափում ենք առավոտներից, այո’, որովհետև գիշերը ծածկում է ամեն ինչ իր մթությամբ։ Գիշերը չի թողնում, որ ինչ որ մեկը տեսնի քո տխրությունը։ Գիշերը չի թողնում որևէ մեկին տեսնել քո արցունքները, և դու լացում ես… Երբեմն նույնիսկ այնքան ես լացում, որ թվում է, պիտի ջրազրկվես։ Էլ արցունք չկա…

Ամեն ինչ էլ տխուր է այս կյանքում, ու թե պիտի լացենք, ապա ամեն ինչի համար, որովհետև տխուր է կյանքը։

Չգիտեմ` գիշերային քամին է պատճառը, թե ուրիշ ինչ-որ բան, որ որոշեցի գրել։ Ինձ թվում է, հեռվում ինչ-որ անլցնելի կարոտ կա, որ պիտի մեկը լցնի, նա, ով հենց պատճառն է դարձել այս կարոտի։ Բոլորս ենք կարոտում…

Իսկ քամին էլի սուրում է, էլի փչում ու տանում է ամեն ինչ։ Եթե գոնե մեղմ փչեր, բոլոր վերքերը կդադարեին մրմռալ, բայց չէ’, քամին էլ մտածել գիտի (մի՞թե). մարդկանց պես թույլ տեղին է հարվածում ու…
Գիշերային այս մելամաղձոտ նոտայի վրա էլ արթնացա, չնայած դադարել եմ քնել, բայց այնուամենայնիվ, ասենք թե, արթնացա։

Քայլեցի դեպի պատուհանը։ Արևն արդեն իր շողերով պայծառացնել էր ուզում տխուր եղանակը։ Ու քամին էլ արդեն դադարում էր։ Գուցե քամին էլ գիշերը իր տեղը չի գտնում։ Գուցե նա էլ ամբողջ գիշեր մտածում է ու չի գտնում հազարավոր հարցերի պատասխանները։
Լուսանում է (ափսոս)…

Քիչ անց արևն ամբողջովին կերևա։ Գնամ, հագնեմ ժպտերեսիկի դիմակս ու դուրս գամ տնից։ Հասարակության մեջ հարիր չէ մարդուն տխուր լինել, ամոթ է։ Ինձ պես քանի՜ ու քանի՜ մարդ է զգեստապահարանից հագուստի փոխարեն օրվան հարմար դիմակ ընտրում, իսկ հագուստը կարևոր չէ, կարևորը մի բան հագնեմ ու դուրս գամ արագ, անտանելի են պատերը…