Երբեք չհանձնվել

Գարիկ Գալստյանը Ախալքալաքից է: 19 տարեկան է, սովորել և ավարտել է ոսկե մեդալով Ախալքալաքի թիվ 1 դպրոցը: Սովորում է Թբիլիսիի բժշկական համալսարանի նախապատրաստական կուրսում, որտեղ ընդունվել է 1+4 ծրագրով անվճար: Այժմ ապրում է Գերմանիայի Լեյպցիգ քաղաքում: Ավելի մանրամասն իր առօրյայի և գործունեության մասին պատմեց Գարիկը մեր հարցազրույցի շրջանակներում:

-Գարիկ մի փոքր պատմիր, թե ինչո՞վ ես զբաղվում ներկա պահին:

-Ավարտել եմ Թբիլիսիի պետական բժշկական համալսարանի նախապատրաստական կուրսը և ըստ դրույքի պետք է գնամ Թբիլիսի, բայց քանի, որ ներկա պահին գտնվում եմ Գերմանիայում, պետք է մնամ այստեղ և ուսումս շարունակեմ Գերմանիայում: Ապագա պլաստիկ վիրաբույժ եմ:

Ներկա պահին զբաղվում եմ կամավորությամբ European Ways e.V. կազմակերպությունում, ինչպես նաև այլ գերմանական կազմակերպություններում: Միևնույն ժամանակ աշխատում եմ European Ways e.V. կազմակերպությունում:

Ինչպես նաև մասնակցում եմ տարբեր կուրսերի և թրեյնինգների:

-Ինչու՞ հենց բժշկություն, այլ ոչ թե այլ մասնագիտություն:

-Բժիշկ դառնալու որոշումը իրականում այդքան էլ հեշտ չեմ կայացրել, քանի որ միշտ տատանվել եմ մասնագիտության ընտրության հարցում, որոշեցի անցնել ամեն մասնագիտության միջոցով և հասկանալ, որի մեջ եմ ինձ տեսնում, որն եմ կարող անել, և որն է ինձ դուր գալիս: Եվ միշտ կանգնել եմ բժշկության վրա ու մտածել, որ դա իմն է:

Եվ իմ միակ նպատակն այն է, որ իմ հիվանդները լինեն ինձ հետ ազատ հարաբերությունների մեջ և ամեն հարցում անկասկած դիմեն ինձ:

-Որքա՞ն ժամանակ է, որ ապրում ես արտերկրում:

-Արդեն հինգ ամիս է, ինչ ապրում եմ արտերկրում:

-Արդյոք հե՞շտ է ապրել այլ երկրում:

-Արտերկրում ապրելը այդքան էլ հեշտ չէ, քանի որ ես գտնվում էի օտար վայրում, սակայն լինելով բաց հայացքների տեր մարդ, այսպես ասած, շատ հեշտ հարմարվեցի միջավայրին: Առաջին շրջանում ինձ համար մի փոքր մշակութային շոկ էր, բայց դրանից հետո ինձ զգացի ավելի լավ:

-Զբաղվում ես կամավորությամբ, քո կարծիքով   ինչպիսի՞ն պետք է լինի կամավորը:

-Կամավորությամբ զբաղվել սկսել եմ 14 տարեկանից: Կամավորությունը իմ կյանքի կարևոր մասերից մեկն է: Իրական կամավորը պետք է լինի էներգիայով լեցուն, ճկուն մտածելակերպով և ստեղծագործող:

-Ի՞նչ պլաններ ունես ապագայի հետ կապված:

-Ապագայի հետ կապված պլանները շատ-շատ են, սակայն ապագայի մասին չեմ սիրում խոսել, միայն կասեմ, որ կսովորեմ, կաշխատեմ բժշկության ոլորտում, իսկ մնացածը կտեսնենք ապագայում:

-Ո՞րն է քո մոտիվացիայի աղբյուրը:

-Իմ մոտիվացիան ես համարում եմ կյանքի հանդեպ սերը: Իսկ ընդհանրապես ինձ մոտիվացնում է իմ ամեն քայլը:

Ազատ ժամանակ հիմնականում գրքեր եմ կարդում, շատ եմ սիրում գրքեր կարդալ և դա նույնպես համարում եմ իմ մոտիվացիայի աղբյուր: Հիմնականում կարդում եմ բիզնեսի, բժշկության և գումար վաստակելու մասին գրքեր: Նաև զբաղվում եմ լողով, մեդիտացիայով և սպորտով:

-Քո կարգախոսը:

-Իմ կարգախոսն է` «երբեք չհանձնվել»:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաս բոլոր ներկա և ապագա ուսանող-ներին:

-Ներկա և ապագա ուսանողներին խորհուրդ եմ տալիս, որքան հնարավոր է շատ կարդալ և սովորել: Եվ ամենակարևորը` չհանձնվել, եթե ինչ որ բան ուզում ես, ապա կհասնես:

Նշեմ, որ Գարիկը շատ ակտիվ և նպատակասլաց երիտասարդ է, ով միշտ շարժվում է առաջ ու չի հանձնվում: Եվ այս ամենի համար շնորհակալ է իր ընտանիքին` իրեն միշտ քաջալերելու և օգնելու համար:

«Այն, ինչ հիշվում է, չի կարող երբեք անցյալ համարվել»

44-օրյա պատերազմի մասնակից Վահե Ադյանը ընտրել էր դերասանի ուղին և մինչև ծառայության մեկնելը քառօրյա պատերազմի հերոս Ռոբերտ Աբաջյանի մասին նկարահանվող փոքրիկ ֆիլմում խաղում էր Ռոբերտի դերը։ Ծառայությունից հետո ֆիլմը պետք է ավարտին հասցնեին, սակայն ոչ ոք չէր պատկերացնի, որ Վահեն ինքն է դառնալու պատերազմի հերոս։

Վահեին մանկուց կարելի էր տեսնել զինվորական տարբերանշանով իրերով, զինվորական հագուստով։ Վահեի մեծ եղբայրը քառօրյա պատերազմի մասնակից էր։ Վահեն հպարտանում էր եղբորով ու նրա ծառայությամբ։

Ընկերասեր ու բոլորին օգնության հասնող, հաշտեցնող Վահեն մասնագիտության ընտրության հարցում երբեք երկընտրանքի առաջ չէր կանգնել. ասում էր՝ բեմը սպասում է ինձ։ Ընդունվել էր Աբել Աբելյանի արվեստի դպրոց ու որոշ ժամանակ անց արդեն աշխատում էր այնտեղ։

Ամենաշատը, իհարկե, Վահեն սիրում էր զինվորական դերեր խաղալ թե՛ դպրոցում, թե՛ արվեստի դպրոցում․ «Վերջին զանգին ուսուցչուհուն խնդրել էր իրեն զինվորականի դեր տալ, երբ ուսուցչուհին առարկել էր, որ վերջին զանգին նման դեր գուցե չունենան, նա համառել էր սցենարում իրեն դեր հատկացնել», – հիշում է մայրը։

Վահեն մեկ տարի էր ծառայում Ջրականում, երբ սկսվեց պատերազմը։ Մեկ ամիս պայքարից հետո՝ հոկտեմբերի 30-ին, անմահացավ Մարտունի 2-ում, թշնամու ԱԹՍ-ի հարվածից։

Վահեն բանաստեղծություններ էր գրում, և հատկապես այս խոսքերը տպավորում են բոլորին․ «Այն, ինչ հիշվում է, չի կարող երբեք անցյալ համարվել»։ Ինչպես Վահեն, այնպես էլ մեր հայրենիքի համար իրենց կյանքն ու առողջությունը չխնայած բոլոր զինվորներն ու նրանց սխրանքները չեն կարող անցյալ համարվել։

Վահե Ավետիքի Ադյանի ընտանիքը Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի շահառու է։

Astghik Ghazaryan

Կռիվը

-Երե՛մ, ցուրտ ա, վիզդ պյաց տյուս մի՛ կյա:

-Թու՛, քու տիպը կտրի…

Ամեն շաբաթ-կիրակի զարթուցիչի ձայնի փոխարեն լսում էի Ամայի (տատիկս է) ու պապիկի կռվի ձայնը ու փնթփնթում. «Էլի կռվո՞ւմ են, չեն թողնում՝ մարդ մի քիչ քնի…»: Դե, կռիվ ասելը մի քիչ կոպիտ է հնչում, որովհետև նրանք վիճում էին միմյանց լավն ուզենալու համար, բայց եթե թույլ տաք, ես դրանք կռիվ կանվանեմ:

Կռիվը հիմնականում սկսում էր Ամայը: Պապիկի վրա շատ էր բարկանում, երբ ուտում էր այն, ինչը բժիշկն էր արգելել, կամ ինչու ամբողջ գիշեր չէր քնել ու շարունակ տնով մեկ քայլել էր, և այլն:

Մի խոսքով, օրը սկսում էին իրարից նեղացած, իսկ օրվա կեսին կռիվը շարունակվում էր.

-Երե՛մ, էդ անտեր չայը հերիք ա խմես, մի քիչ կամք ունեցի, էլի… Էն Չոբանյանը քանի՞ հետ ասած կըլի, որ էդ անտերը քեզ չի կարելի…

-Թու՛, ե՞րբ ես տեսել, որ ես չայ եմ խմել, էս իրեք օր ա՝ պերանս մի կաթիլ չայ չեմ տարել:

Առավոտը՝ կռիվ, կեսօրին՝ կռիվ, բայց հենց մութն ընկնում էր, պապիկը գալիս, Ամայի մոտ նստում, հետո վեր էր կենում, գնում-գալիս, նայում Ամային ու էլի գնում-գալիս: Ամայը հասկանում էր պապիկի միտքը, բայց ոչինչ չէր ասում: Ու պապիկը ճարահատյալ ինքն էր առաջին քայլն անում.

-Հրանու՛շ, կարտի չքցե՞նք:

-Կարտերը վե՛ր կալ, արի՛…

Ու սկսում էին թղթախաղ խաղալ: Ամայը նստում էր իր «գահավորակին»՝ թախտին, իսկ պապիկը՝ Ամայի դիմաց՝ փոքրիկ աթոռի վրա: Ու այնպես էր ստացվում, որ Ամայի դիրքը ավելի բարձր էր լինում, ու պապիկի բոլոր խաղաթղթերը երևում էին: Սա էր պատճառը, որ խեղճ պապս միշտ պարտվում էր, նեղանում, թղթերը թափում ու գնում էր: Իսկ Ամայը.

-Հը՞, տարվեցիր, տրա՞  հըմար ես քըմ:

Պապիկը գլուխը տարուբերում էր, իր սովորության համաձայն մի հատ «թու՛» ասում ու հեռանում: Մի կես ժամից էլի գալիս ու Ամայի շուրջը պտտվում էր, հետո մյուս թախտին պառկում ու փորձում էր մի քիչ քնել, բայց դեռ չհաշտված՝ Ամայը էլի սկսում էր.

-Երե՛մ, քնա քու տեղըմ պառկի, հանգիստ քնի:

-Թու՛…

Ու այսպես իրարից նեղացած էլ քնում էին, հաջորդ օրն էլ այս պատմությունը կրկնվում էր:

Համարյա մի տարի է՝ այսպիսի վեճեր չեն լինում մեր տանը, ես էլ զարթուցիչի ձայնից եմ զարթնում: Չգիտեմ՝ Ամայը իրենց վեճերը կարոտել է, թե՝ չէ, բայց ես կարոտել եմ:

Այդպես է աշխարհի կարգը. կորցնում ես, հետո հասկանում, գնահատում ու կարոտում…

Փետրվար, 2016 

Syazanna Kharatyan Lori

«Հեսսեն ինձ քանդեց ու ասաց. «Դե հիմա ինքնուրույն հավաքիր քեզ»

Մոտ 3 տարի է, ինչ Լիաննա Պուլուզյանը սոցիալական հարթակում տեղադրում է իր կարդացած գրքերն ու պատմում սիրելի հերոսների մասին, առանձնացնում մեջբերումներն ու քննարկում գրքի ժանրերը, այլ կերպ ասած, նա բուքբլոգեր է։ «Էջը սկզբում որպես բլոգ չեմ դիտարկել, այն ինձ համար մի վայր էր, որտեղ պահում էի կարդացածս գրքերը»,- ասաց նա։ Կարճ ժամանակում Լիաննան կարողացավ լսարան ձևավորել ու արդեն էջին այլ մոտեցում ցուցաբերել, այսօր  ունի 26000-ից ավելի իրական հետևորդ ու գրքերի պահանջարկ ունեցող մեծ լսարան։ Սովորելով համակարգչային գիտությունների բաժնում երբեք չի ցանկացել, որ  մասնագիտությունը լինի հումանիտար  ուղղությամբ, որովհետև գիրք կարդալը հոբբի է, իսկ, եթե նա պարտավորված որևէ գիրք կարդար ինչ-որ ժամկետում` կհիասթափվեր։ Բուքբլոգինգով զբաղվելու ընթացքում Լիաննան բնագրից թարգմանել է Ջո Նավարոյի «Եղիր բացառիկ» գիրքը։

Թարգմանելու առաջարկը ստացել է խմբագրությունից, որտեղ աշխատել է գրքերի մարքեթինգի, կոնտենտի ստեղծման և նոր հրապարակվող գրքերի խմբագրության վրա։ «Մի քանի անգամ մերժել եմ առաջարկը, որովհետև կարծում էի` չեմ կարող, բայց մի օր համարձակություն հավաքեցի և համաձայնեցի մեկ հատվածի վրա աշխատել, հավանություն ստանալուց հետո ամբողջ գիրքը թարգմանեցի»,- ասաց նա։ Այժմ այլ գրքեր թարգմանելու առաջարկ ունի, որի մասին դեռևս չի ցանկանում բարձրաձայնել։

Թե քանի գիրք է ընթերցել, դժվարանում է նույնիսկ մոտավոր նշել, բայց բոլոր կարդացածներից առանձնացնում է Հերման Հեսսեի «Դեմիան» ստեղծագործությունը։

«Գրքի մասին միշտ դժվարանում եմ խոսել ու կարծում եմ, երբեք էլ չեմ խոսի, բայց իմ գիտակից կյանքը բաժանվում է «Դեմիանից» առաջ ու հետո։

Այն, ինչ ես կամ հիմա, այս գրքի շնորհիվ է։ Հեսսեն ինձ քանդեց ու ասաց.

-Դե հիմա ինքնուրույն հավաքիր քեզ»,- մեջբերեց Լիաննան։

Կյանքի տարբեր փուլերում նա տարբեր է, ու դրա պատճառով դժվարանում է իրեն որևէ կերպարի նմանեցնել. Վերջերս կարդացի «Ուտել, Աղոթել, Սիրել» գիրքը ու սարսափելի նմանություն գտա իմ ու հերոսուհու միջև, երբ նա Իտալիայում էր. շարունակությունը չկարդացի»,- նշեց բլոգերը։ Գիրքը կիսատ թողնելն ունի իր պարզաբանումը. «Այնտեղ հերոսուհին երեք երկիր է այցելում ու երեք բան փնտրում կյանքից.

Իտալիայում նա հաճույք էր փնտրում, ինչը համընկավ իմ` այս տարվա նպատակի հետ։ Ես ինձ խոստացել էի այս տարի ուղղակի երջանիկ լինել, վայելել ժամանակը ու դադարել սպասել, որ մի օր լավ կլինի։ Այդ պահին միայն այդքանի կարիքն ունեի. մնացածը չհետաքրքրեց»,- ասաց Լիաննան։ Նա հաճախ գրքերը կիսատ է թողնում` նորից վերադառնալու ակնկալիքով. «Հիմա ավելի հստակ գիտեմ` ինչ եմ փնտրում։ Ու երբ զգում եմ, որ գիրքը համապատասխան չէ, կիսատ եմ թողնում` հետո կարդալու մտքով»։ Իր ստեղծագործական գործունեության մասին ասում է. «Ես գրում եմ այնքան, ինչքան այսօր ցանկացած մարդ։ Համացանցը բոլորիս հնարավորություն է տվել գրելու, լսելի դառնալու, բայց այն, ինչ անում եմ հիմա, ինստագրամի սահմաններից դուրս գալ չի կարող։ Ես գրքի գրող չեմ»,- ընդգծեց բլոգերը։ Բլոգին աշխատանքի նման է վերաբերվում, քանի որ  անհնար է համարում ժամանցը համատեղել իր գրաֆիկի հետ։ 2 տարի իրեն ոչ ոք դեմքով չի ճանաչել, վերջին շրջանում է հանրայնացնել իր ով լինելը։

«Ու բլոգն ինձ համար դարձավ այցեքարտ. Ինձ շատերն են ճանաչել բլոգով, ու հետագա շատ աշխատանքային առաջարկներ ստացել եմ այդպես»,- նշեց նա։ Իրեն ճանաչված մարդ չի համարում, թեպետ հաճախ անծանոթները բարևում են, խոսում, ինչի պատճառով երբեմն իրեն անհարմար է զգում, չկողմնորոշվելով` ինչպես արձագանքել։  Եթե իր կյանքը գիրք լիներ, հարմար վերնագիր չի կարողանում ընտրել, բայց հեղինակը կլիներ Հենրի Լի-ին, որը հորինված կերպար է։

«Երբեք չդադարեք երազել, որովհետեւ երազանքը մի օր անպայման իրականանում է, մեր ջանքերի ու հավատքի շնորհիվ»,- եզրափակեց նա։

Դու հավերժ կմնաս մեր սրտերում

«Ահարս, դու կապրե՛ս մեր մեջ, դու հավերժ կմնա՛ս մեր սրտերում»,-ասում է  Նաիրան իր հերոս ամուսնու` 44-օրյա պատերազմի մասնակից  Ահարոն Մովսիսյանի մասին։

Ահարոն Մովսիսյանը ծնվել է 1989թ․ Արարատի մարզի  Ջրաշեն գյուղում։ Հաճախել է Ս. Քոլոզյանի անվան դպրոցը։ Նա մասնագիտությամբ՝ դիպուկահար, իսկ կոչումով ենթասպա էր։  Երկու տարի իր պարտքը կատարելուց հետո վերադառնալով կազմում է ընտանիք։ Նա ունի երկու զավակ․ 9-ամյա Անդրանիկը և 8-ամյա Զառան։

Ահարոն Մովսիսյանի կինը միշտ ժպիտով է հիշում իրենց ապրած ամեն մի  րոպեն։ Ըստ Նաիրայի՝ նրանք սիրեցին իրար հեքիաթային սիրով և հասան իրենց հեքիաթին դժվարությամբ։ Սակայն իրենց հեքիաթը ավարտվեց 2020 թվականին, երբ սկսվեց 44-օրյա պատերազմը։

«Պատերազմը սկսելուն պես մեծ  անհամբերությամբ սպասում էր ռազմաճակատ մեկնելու իր հրամանին և հոկտեմբերի երեքին՝ վաղ առավոտյան, իր կամքով մեկնում է Արցախը պաշտպանելու։ Օրեր շարունակ դաժան և ծանր մարտեր են մղում։ Ընկնելով շրջափակման մեջ, խիզախորեն շարունակում է առաջ գնալ և պաշտպանել զինակից ընկերներին։ Սակայն թշնամու մի կրակոցը խլում է նրա կյանքը»,-պատմում է նրա կինը՝ Նաիրան։

Նրա որդին՝  Անդրանիկը, նամակ է գրել իր հերոս հայրիկին, որով նա ասում է, թե ինչքան հպարտ է իր հայրիկով, որ առանց երկմտելու գնաց կռվելու թուրքերի դեմ, որ գնաց պաշտպանելու հայրենիքը (Նամակը ներքևում):

Նաիրան ասում է․ «Ահարոնը իր կյաքը զոհեց հանուն կյանքերի, հանուն հայրենիքի բարօրության, բայց կան մեր երկու հրեշտակները։ Նրանք Ահարոնից մնացած երկու մասնիկներն են, որոնք միշտ վառ են պահելու Ահարոնի մասին հուշերը, և նա  միշտ ՆԵՐԿԱ է լինելու։

Հ․Գ. Մենք բոլորս մեր այս օրվա համար պարտական ենք մեր ՀԵՐՈՍ ԶԻՆՎՈՐՆԵՐԻՆ։

Մենք պարտավոր ենք իմանալ նրանց կատարած ամեն մի սխրանքի մասին։

Մենք պարտավոր ենք վառ պահել նրանց հիշատակը։

Lusine Karapetyan

ԱԶՆԱԲԵՐԴ

Վերջերս լրացրեցի այն բացը, ինչի շնորհիվ փոքրիշատե կամբողջանային պատկերացումներս իմ գյուղի մասին: Բայց պատկերացումները լիակատար կդառնային, եթե ես իսկապես տեսած լինեի այն: Կարոտում եմ մի բան, որը երբեք չեմ տեսել: Կարոտս փարատվում է մեկ այլ գյուղով, որը կարծես թե ստեղծված է ոչ միայն իր բնակիչներին ապրելու տեղ տալու, այլև իրենց նախկին բնակավայրի կարոտը այդ գյուղից առնելու համար: Բացեմ փակագծերը: Չնայած նրան, որ ապրել ու ապրում եմ Վայքում, այնուամենայնիվ, հայրենական գյուղս Ազնաբերդն է: Այն գտնվում է Նախիջևանում: Կոչվել է Ազնաբերդ, քանի որ եղել է ինչ-որ ժամանակ, երբ այդտեղ ապրել են ազնվական ընտանիքներ: Երկար չեմ կարող պատմել ազնվական ընտանիքների մասին, քանի որ չունեմ բավարար տեղեկություններ: Բայց մի բան հաստատ է, այդտեղ մարդիկ եղել են համառ, չեն ընկճվել ոչ մի բանից և ամուր կառչած են եղել իրենց մի բուռ հողից: Դրա վառ ապացույցն է 17-րդ դարում Շահ Աբասի կողմից կատարված տեղահանությունը, որից զերծ է մնացել մեր գյուղը: Երբ հայրս պատմում է պատմություններ գյուղի անցյալի մասին, հոգիս լցվում է տաքարյուն հային բնորոշ հայրենասիրությամբ, իսկ երբ գեղեցիկ բնությունն ու անծայրածիր խաղողի այգիներն է հիշում, ասածի բացը լրացվում է ճկուն հայուհիների ճկուն պար հիշեցնող քնքուշ մտքերով, և ակամայից ցանկություն է առաջանում լինել այդտեղ: Բայց այդ գյուղի պատմությունը հաճախ ինձ ստիպում է նեղսրտել: Պատերազմ առանց կռվի. այդպես եմ պատկերացնում Նախիջևանի վիճակը 19-րդ դարի վերջին: Մի քանի տարում հայաշատ Նախիջևանից հայեր մնացին միայն մեր գյուղում, և գյուղի բնակիչները ստիպված լքեցին իրենց գյուղը նույնպես, այլապես հայերը  ոչ թե կտեղահանվեին, այլ կբնաջնջվեին այդտեղից:

Տեղաբնիկները դուրս էին գալիս՝ ձեռքերում ճամպրուկներ, տոպրակներ, ծաղիկներ, խաղողի որթեր… Խաղողը նրանց համար խորհրդանշական բնույթ է ունեցել: Խաղողը ապրելու հույսն է… Մարդկանց քարավանը անվերջ գնում էր, սկզբից մեծերը, հետո փոքրերը, իսկ նրանց թիկունքը պաշտպանում էին երիտասարդները: Երիտասարդներից հետո քայլում էր հայրս՝ որպես երիտասարդների միջից փորձառուն, ձեռքին` մի փունջ մեխակ:

Ինչքան փորձությունների միջով ես անցել, հա՛յ: Բայց հայը միշտ ոտքի է կանգնում, ոտքի կանգնեց և այս անգամ: Ազնաբերդցիները հաստատվեցին Վայոց ձորի և Արարատի շրջաններում: Վայոց ձորի մարզում հիմնվեց մի գյուղ՝ Նոր Ազնաբերդը, որտեղ մինչև օրս ապրում են մեր գյուղացիները՝ անտեսելով օտարի գնդակները: Եվ իսկապես, այդ գյուղը կարծես թե ստեղծվել է ոչ միայն իր բնակիչներին ապրելու տեղ տալու, այլ նաև իրենց նախկին բնակավայրի կարոտը այդ գյուղից առնելու համար:

Հ.Գ. Այս օրերին հայոց նորօրյա գաղթի ճանապարհը բռնեցին Աղավնոյի, Սուսի և Բերձորի հայերը: Մեր գաղթը  ե՞րբ է վերջանալու: Մենք ուզում ենք կանգ առնել և արմատներ գցել հողում, խորը, շատ խորը, հավերժական:

Հուլիս, 2014

 

Արթուրի հավերժացած ժպիտը

Արթուր Բալասանյանն իր գրեթե բոլոր լուսանկարներում ու տեսանյութերում լայն ժպտում ու բարձր ծիծաղում է։ Անգամ լուսանկարից ժպիտը վարակում է, ու հանկարծ գիտակցում ես, որ դու էլ լայն ժպտում ես։

Դժվար է կյանքում Արթուրի պես նվիրված ու լավ ընկեր գտնելը, բայց գտնելուց հետո էլ կորցնելն անպատմելի ցավ է բերում` փաստում են ընկերները։ Մագնիսի պես Արթուրը ձգում էր բոլորին ու գրավում իր դրական էներգիայով, տարբերվող տեսակով։

Դեռ մանկուց ճշգրիտ գիտություններով հետաքրքրված լինելով՝ Արթուրը  անսպասելիորեն արվեստի ուղին է բռնում, սկսում նկարել և ընդունվում է Գեղարվեստի պետական ակադեմիա․ ճարտարապետ-դիզայներ պիտի դառնար։ Նպատակները կապում էր այդ մասանգիտության ու ստեղծագործելով աշխարհը գեղեցկացնելու հետ։

Երգով ու պարով գնաց ծառայության: Մեկնելու առավոտյան էլ ընկերները ուրախ ու երգելով ճանապարհեցին։ Ամբողջ ծառայության ընթացքում երբեք չէր բողոքում, բնավորության համաձայն ժպտում էր։

Պատերազմից մի քանի օր առաջ արդեն դիրքերում էին։ Հենց առաջին օրը՝ սեպտեմբերի 27-ին, ոչնչացրին հակառակորդի մեկ տանկ ու տանկի հետևակ։

Արթուրն ընտանիքի հետ վերջին անգամ կապ էր հաստատել սեպտեմբերի 26-ին։ Սեպտեմբերի 27-ին Արթուրն ու իր 5 ընկերները անմահացան։ Երկար որոնումներից հետո՝ 2021թ․-ի փետրվարին, հարազատները գտան Արթուրի մարմինն այն նույն դիրքում, որը հերոսաբար պաշտպանել էր։

Արթուր Սերյոժայի Բալասանյանի ընտանիքը Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի շահառու է։

zarine kirakosyan

Հայրենի’ք

Հայրենի’ք, ես էլ չեմ նայում քո աչքերին, որ մեր հայացքները չհանդիպեն,

 Նստած եմ Սարյանի պուրակում, ուր նա Կոմիտասի ու Խաչատրյանի հետ

Դատապարտված է նայել խաչմերուկի ձանձրալի երթևեկությանը,

Որ մերթընդմերթ ընդհատվում է «վկաներիդ» ցույցերով,

Իսկ ես չեմ նայում քո աչքերին, որ որոշումներ չկայացնեմ,

Հայրենիք, ես սկսել եմ քո ստվերներում քայլել, պարտքերն ուշացրածի պես։

Մոլորեցնող առօրյայի ֆոնին, ուր մենք վազվզում ենք, հաստ շերտով տխրություն է նստել,

Որ մեկ֊մեկ խառնվում է նույնիսկ ծորակից լցրած ջրին,

Իսկ մեկ֊մեկ մառախուղի պես սարերն է քաշվում, ներքև սահելու վտանգը սրտներումս թողած, արդեն ծանոթ արհավիրքի պես,

Չտեսնելու ենք տալիս, մի կարճ ժամանակ մեզ «մարդ» զգալու համար։

Վազում եմ արդեն ինչքան ժամանակ է քեզ մեջքով շրջված,

Բայց հանդիպում եմ քեզ ամեն անգամ, երբ էլի մի անհրապույր չոլի եմ

սիրահարվում հողիդ վրա,

Մինչ սկսում է մերը ուրիշ թվալ, ու սկսում է պատասխանատու թվալ «մերը» բառը,

Ես էլի վազում եմ, որ խնդիրներդ կյանքիս չխառնեմ,

Բայց դու թանձր տխրություն ես արդեն ծորակից բաժակիս մեջ լցված։

Lilit Poghosyan - Ulnetsi

Աղջիկն ամպերից վեր

Թվում էր՝ ամեն ինչ ճիշտ է ընթանում. արևը փայլում էր, Երկինքը բարևում իր կապույտով մինչև գարնան պայծառ օրերին փոխարինելու եկավ արծաթաթույր ձմեռը: Փաստորեն կյանքում ոչ մի բան իր հիմնական հունով չի ընթանում: Լինում են պահեր, կարճ կամ երկար, որոնք փոխում են մեր պատկերացումների համակարգի հունը: Իմ պատկերացումներն ու ես արդեն հասել էինք «ԴԵՊԻ ԿԱՆԱՉ» քաղաք տանող կանգառին, երբ տեղեկացրին, որ վերոնշյալ համարի ավտոբուսի փոխարեն ժամանել է «Դեպի Սպիտակ» տանող ավտոբուսը: Դե, ես էլ ստիպված նստեցի, ու շարժվեցինք: Ողջ ավտոբուսում տեղում էր ձյուն, ավտոբուս մտնող ճանապարհի վրա տեղ-տեղ մերկասառույցներ էին, իսկ ճանապարհային աշխատողները նույնիսկ չէին հասցնում կատարել ձնամաքրման աշխատանքները, բայց մեզ դա չէր խանգարում. Մեր ավտոբուսն ընթանում էր: Դե, որպեսզի ժամանակը շուտ անցնի, բացեցի նոթատետրս:

Առաջին էջում պատկերել էի մեծ արև, իսկ ներքևում` Բ-տառը. Սլաքով միացրել էի արևի շողերին, արդյունքում ունեցա «Բարև»-ը, կողքին կանաչ ու կապույտով իմ մոլորակն  էի նկարել, շուրջբոլորը` աստղեր, թերթեցի, մյուս էջերում էլի գունավոր պատկերներ էին, ամպեր, սարեր, դեղին ավտոբուս, ոլորաններ, ու ես` պայուսակն ուսիս կանգառում կանգնած…

Եթե վերլուծենք էս ամեն ինչը, արդյունքում կունենանք «հրաշախառը» մի պատմություն:

Մի քանի ամսվա բոլոր շաբաթ կիրակիները ես անց էի կացնում Կոլյա պապիկի ամենադեղին ավտոբուսով երթևեկելիս…

Հա՛, հա՛, ես հենց էն հացատան մոտ իջնող աղջիկն եմ:

Թե ոնց ստացվեց, որ ինձ էդպես էին հիշում հիմա կբացահայտենք… Ընդամենը մի քանի ամիս, ու ես քննությունների էի, պետք էր մի քիչ գոնե պատրաստվել, նախքան թեստ գրելը: Ես ինչքան էլ ինքս ինձ վրա աշխատում էի, չարչարվում էի, գրում-ջնջում էի, միևնույն է, շատ անինքնավստահ էի, անընդհատ սթրեսներ, լաց, վախ, ընթացքում նույնիսկ որոշել էի, որ չպետք է շարունակեմ ուսումս… Բայց շուտով որոշեցինք, որ պետք է ստուգենք՝ ինչքանով եմ պատրաստ:

Քանի որ իմ հայրենիքը գտնվում է ամպերից վեր, մի քիչ դժվար է Ա-ից Բ կետ հասնելը, ու քանի որ իմ ինքնաթիռի վերանորոգումը ես չէի ավարտել և ժամանակն էլ բավականին քիչ էր, որոշեցի Կոլյա պապիկի ավտոբուսով տեղաշարժվել, բայց հավատացեք, իմ ինքնաթիռից էլ արագ էր ընթանում… էնքա՜ն արագ, որ ես ճանապարհի կեսին պետք է ասեի` հացատան մոտ պահեք, հակառակ դեպքում չէի հասցնի իջնել: Մի քանի անգամ մոռացել եմ ասել ու վերջին կանգառից մինչև հացատուն ոտքով ստիպված եմ եղել քայլել, հետո սովորեցի ավելի ուշադիր լինել ճանապարհներին:

Դեղին ավտոբուսին հաջորդում էր ամենաժպտերես ու ջերմ ուսուցչուհիս, ով իր ամեն մի խոսքով ինձ մոտիվացնում ու սթափեցնում էր: Իր հետ իմ խնդիրները յուրօրինակ լուծում էին գտնում: Ես սովորեցի իր պես մտածել ու իմ մոլորակին նայել ամենավերևից, ներքևից ու մնացած բոլոր կողմերից…

Ոլորանները, որոնք սկզբից բարդ ու խճճված էին թվում, հիմա ես անցնում էի սավառնելով…

Բացի խնդիրներին լուծում տալուց, ես հասցնում էի իմ թռիչքի ընթացքում հետևել Փոքրիկ իշխանին ու իր վարդին…

Թվացյալ մութ պատերով մոլորակը, որտեղ ես ապրում էի, գույներով լցվեց, վախերին փոխարինելու եկան ամենաջերմ ու գունեղ ժպիտները, ինձ մոտ կարծես թե ամեն ինչ ստացվում էր, ու հանկարծ ավտոբուսը բախվեց մեկ այլ ավտոբուսի… Դուռը բացվեց, արևի շողերը ողջունեցին ինձ, և լսվեց իմ անուն ազգանունը: Իջա և ասացին, որ պետք է նստեմ մյուս՝ ավելի մարդաշատ ավտոբուսը…

Ավտոբուսը կանգնեց սիրուն պատուհանիկներով «տան» դիմաց:

Իսկ ես մտածում էի, թե հացատնից համալսարան երկու կյանք է պետք հասնելու համար: Տեսնու՞մ եք, Կոլյա պապիկի ավտոբուսը, չէ՜, ինքնաթիռը հրաշքներ է գործում…

Նոթատետրս փակեցի, տեղավորեցի պայուսակումս և հեռացա ավտոբուսից…

Արդեն ամառ էր. համարյա վերջը: Իմ ինքնաթիռի վերանորոգման աշխատանքներն ավարտել էի, հիմա այլևս ոչ ոք ու ոչինչ չի կոտրի նրա թևերը:

Արցախը մանրակրկիտ սիրելու համար է

Դժվար չէ այն, որ դու ունես կիսատ հայրենիք, ցավալի է, երբ դու քո ներսում ես այն կիսատ ընդունում։

Առաջին անգամ Արցախում՝ սեփական երկրում ու հողում լինելս ստիպեց հասկանալ պարարտ հողի ու գոյի իսկական պայքարի արժեքը, որը ինձ հանգեցրեց գործի ու գաղափարի իրականացմանը։

Ճանապարհին արցախցի ընկերուհիս հարցրեց՝ կցանկանայի՞նք Արցախում ապրել, թե՞ չէ: Պատասխանը միանշանակ այո էր, բայց նա խոստացավ, որ նույն հարցը տալու է նորից, թե ինչ պատասխանեցի հաջորդ նույն հարցին, կասեմ վերջում…

Երբ մտնում ես Արցախ, առաջին պահին զգում ես տագնապ, հետո կարոտ, սեր և ՈՒԺ…

Միշտ սիրել եմ Արցախը, բայց երբ եղա Արցախում, առաջին հարցը, որը ստիպեց կանգ առնել մի պահ ու ինքս ինձ հարցնել՝ դու ի՞նչն ես սիրում Արցախում։ Հասկացա, որ ճիշտ եմ սիրել, բայց իսկական սերը հիմնված է ճանաչողության վրա։ Արցախը հիմա հստակ ու կոնկրետ եմ սիրում, սիրում եմ կիսաճանաչված, բայց վստահ ճանաչելու եմ ամեն մի ծառն ու թուփը…

Արցախցու կերպարը դարձավ ուժեղ մարդու կերպար, որովհետև երբ խոսում էի իրենց հետ պատերազմի մասին, զգում էի այդ դաժան հոտը ու իրենց ուժը, բայց պատերազմի հոտը առա, երբ մի օր ճամբարում ունեցանք բարդ, շատ բարդ օր…

Շատերը կհասկանան ինչ եմ ասում, բայց բառերը շատ քիչ են զգացողությունը փոխանցելու համար…
Կարող էի թողնել ամեն ինչ ու վերադառնալ կամ մնալ ու «Հաղթել», դե ընտրեցի երկրորդը…

Այդ օրը հասկացա կորցնելու, հոգ տանելու, փայփայելու ու ամուր հողումդ կանգնելու ուժը…

Արցախը ամուր է, ուժեղ, բայց բզկտված, ունի սիրո ու խնամքի կարիք՝ մեր բոլորի կարիքը։ Մենք պիտի ուժեղանանք ու հաղթենք: Մենք կարող ենք, չէ՞ որ մեզ սովորեցրել են, որ հաղթանակներ կերտվում են, երբ կա միասնականություն, երևի ճշմարտությունը այստեղ է թաքնված:

Մենք մեր հայրենիքի մասնիկներ ենք, այդ մասնիկներն են, որ կարող են արարել, ներել ու առաջ ընթանալ, վերջապես մենք այն մեր նախնիներն ենք, որոնք փրկվել են թուրքից ու տան ծուխը վառ պահել: Մենք այն 18 տարեկաններն ենք, որոնք կյանք տալով մեզ ապրեցրել են, մենք այն ծնողների լույսն ենք, որ մեր ուժեղանալու դեպքում կարող են փարատվել: Դժվար է հայրենիք կորցնելը, բայց ավելի դժվար է նրա ներսում ինքնությունդ կորցնելը…

Իսկ վերջում՝ իմ պատասխանը նույնն է. ես կապրեմ Արցախում, իսկ ընկերներս էլ ինձ միշտ կառչած կպահեն Արցախից, և ես էլ նրանց աչքերում միշտ կտեսնեմ ապրածս, որը որպես հույսի ջահ առաջ կմղի ինձ։