Anna Sargsyan

անվերնագիր

այն հրացանը,

որ կրակեց աշնանային մի տաք օր,

երբ կրակողի մատներն էլ քարացել էին վախից,

չգիտեր, որ Քեզ է դիպչելու…

 

փամփուշտն ինքն էլ մտածեց մի քանի վայրկյան,

ու Քո մեջ հավերժ մնալով` կյանքդ խլեց,

որ ինքն ապրի

 

անիծյալ փամփուշտը,

որ տարավ կյանքդ իր կյանքի համար,

այսօր ասես զենքի մեջ խցանված լինի,

բայց մի օր նրա բաժակն էլ է լցվելու

համբերության

ու Քեզ նման դեպի արևն է գնալու,

որ շողա ու ապրի հավերժ…

 

և այն պահին,

երբ վերջին անգամ արևն ասես համբուրեց Քո սպիտակ ճակատը,

անձրևեց,

ու Դու որոշեցիր աչքերդ փակել,

 

ցեխոտ կոշիկներդ տուն չմտան,

ու վերադարձավ միայն հաղթանակը,

որ ցավեցնում էր ո´չ ինչպես ծնկած աղոթքի պահին ծնկներն են ցավում,

այլ` սիրտ խոցող աղեղի նման,

որ խրվում է մինչև հոգու ամենախորքը…

 

դրսում անձրևը դադարել է,

իսկ Դու դեռ չես եկել.

երևի կորցրել ես կոշիկներդ

 

այն, որ չեկար, դեռ չի նշանակում, որ տանը չես,

կամ հակառակը`

այն որ տանը չես, դեռ չի նշանակում, որ չեկար…

 

իսկ գրողի տարած կարոտը ինձ դանդաղ սպանում է ներսից,

և ես չեմ ծնկում, այլ չոքում եմ,

որ մարմնիդ մոտ պահեմ իմ մեջ ապրող Քո հոգին

 

և սեղմում եմ ինձ,

բառերս կուլ տալու համար լալիս եմ,

ձեռքերս բռունցք եմ անում

ու եղունգներովս սեղմում եմ ափերս,

որ խլացնեմ լացս եկող-գնացող մեքենաների ֆոնին,

որ լսեմ` ինչպես է մեքենան կայանում

Քո անունը կրող սև ժապավենի տակ,

և իջնում ու ինքդ էլ զարմանում ես նրա սև գույնից:

 

բայց չես գալիս, չէ՜…

ու բռնում եմ ինձ չգալուդ մտքի վրա

և կրկին սեղմում եմ ափերս,

ու անհավասար աճած եղունգներովս

սևացած ափերիս մեջ

գրվում է անունդ` ոսկեգույն տառերով,

 

որովհետև Դու լավագույնն էիր,

որ եղար,

և որ չես լինի այլևս,

 

իմ մանկությունն ավարտվեց Քեզ հետ

ու Քեզ հետ էլ սկսել էր,

և ես դժբախտ եմ, որ չկաս,

ու երջանիկ, որ եղել ես:

 

Քեզ հավերժ կկանչեմ, բայց էլ չես ձայնի.

պատասխան որպես ես կընդունեմ

գիշերային ծղրիդի այն խուլ ձայնը,

որ գուցե անդադար այդպես կանչում է

ինչ֊որ մեկին գտնելու համար…

 

վերմակով կփակեմ բերանս,

որ լացս խլանա,

կժպտամ ամեն լացելուց հետո,

որ թվա` ուժեղ եմ,

բայց չունեմ Քո ուժից

 

ժպիտը դեմքիս կքայլեմ,

մինչև նորից մնամ մենակ ու ողբամ

մահդ,

ու ոչ ոք, ոչ ոք չիմանա,

որ ամեն անգամ լացում եմ այնպես,

ասես հենց նոր սիրտդ կանգ առավ,

և ինձ ասացին

 

ես այնքան կլինեմ անճար,

որ կուրախանամ Քեզ շուտ գտնելու համար,

կուրախանամ, որ գերի չընկար,

ու կտխրեմ,

երբ չլինես եկող գերիների մեջ…

 

հիմա արևն էլ չգիտի` ում ընտրի Քո փոխարեն

ու շողում է ամեն անգամ,

երբ Անունդ ենք տալիս:

 

զենիթում արևը չէ, ախպերս,

այլ անունն է Քո`

Արտա՜կ

 

Դու էիր արևի պրոեկցիան էս անտեր երկրի վրա…

Արտակ Սերոբի Սարգսյանը զոհվել է 2020 թվականի հոկտեմբերի 29-ին Ճարտարում, երբ ԱԹՍ-ով հարվածել են նրան տեղափոխող շտապ օգնության մեքենային:

mariam tonoyan

Հոգեբանական խորհրդատվություն

-Ես հիվանդ եմ երևի,- սպիտակ կահավորված սենյակի միակ կարմիր աթոռին զգույշ նստելով՝ սկսեց Կ.-ն՝ մոտ երեսուն տարեկան, կոկիկ հագուկապով, կարմրամաշկ ու ամրակազմ մի տղամարդ,- Ես ոչ մի տեղից չեմ կարողանում փախչել։

-Ինչու՞ փախչել,-հարցնում է իր առջև նստած հոգեբանը՝ վստահություն ստեղծելու համար հնարավորինս բնական ժպիտ դեմքին նկարելով։

-Դե…- տղամարդը թմբիրից նոր արթնացածի նման տրորում է աչքերը ու շարունակում,- քանի դեռ տունդ չես գտել, անընդհատ փախչելու ես։

-Ո՞ւր։

-Դուրս։ Երբևէ լսե՞լ եք, թե երեկոյան ժամերին ինչպես է ծփում ծովը Գուրդոնի լեռներից այն կողմ։

-Ցավոք, երբեք չեմ եղել այնտեղ…

-Ես էլ։ Բայց ես լսում եմ։ Եթե սա հիվանդություն է, ապա ես արդեն տասը տարի է` տառապում… չէ, ներեցեք, ապրում եմ դրանով։

Առաջին անգամ ինձ կանչեցին հրանունկները. անթիվ արևագլխիկներ, ցողուններից կախված, օրորվում էին քամու տակ՝ կանաչ ու երկնքի նման անեզր դաշտով մեկ սփռված։ Տապ էր։ Միայն տզզոցն ու թևերիս ծակծկոցներն էին թույլ տալիս կարծել, որ արևի ճառագայթների տակ հազիվ երևացող, փոշու հատիկներ հիշեցնող սև, արագ տեղաշարժվող կետերը մժղուկներ են։ Նրանք օգտվում էին իմ արյունից։ Ես ինձ առաջին անգամ պետքական էի զգում։

-Ի՞նչ հարաբերություններ եք ունեցել ծնողների հետ,- ոգևորված այն փաստից, որ Կ.-ն միանգամից սկսեց մանրամասնել, ընդհատեց հոգեբանը՝ տնակի տանիքի նման հոնքերը վեր բարձրացրած։

-Ոչ-ոչ, միշտ էլ ծնողներիս ուշադրության կենտրոնում եմ եղել, բանն այն է… Ուրեմն, երկրորդ անգամ մի ճնճղուկ թռավ, կանգնեց պատուհանագոգիս։ Սկսեցի ամեն օր հացի փշուրներ թողնել այդտեղ ու սպասել իմ հյուրին։ Շուտ ընկերացանք. նա մի քանի անգամ կտցահարում էր գարու հատիկի չափ հացը, իսկ ավելի մեծ պատառները շուտով ագռավներն էին թռցնում։

Երբ նորից ականջիս ձայներ հասան, այս անգամ՝ Աա գետից, ես ստիպված կողպեցի բնակարանս, անորոշ ժամանակով մեկնեցի դեպի կանչը ու էլ չտեսա թռչնին։ Այդ անգամ ձայնն ահազանգի էր նման։ Քչքչոցն ականջներումս կանացի ճիչ էր հիշեցնում՝ բարակահունչ ու չարագույժ «աա՜»։ Շտապում էի՝ ասես փրկության հասնելու։

-Այսինքն՝ առանց հեռանկարի ճանապա՞րհ ընկաք։

-Իհարկե։ Միշտ պետք է հետևել ձայներին։

-Փրկեցի՞ք կնոջը,-հեգնեց հոգեբանը։

-Ոչ… Այն հատվածում, որտեղ գետը Հյուսիսային ծովին էր միախառնվում, ճիչն ամենաուժգինն էր։ Գետն ամեն անգամ ծովին հանդիպելիս ճիչով մեռնում էր՝ հավիտենական շրջապտույտի մեջ ընկած։

Հոգեբանը ներողություն խնդրեց ու մի պահ դուրս եկավ աշխատասենյակից։ Երբ դռան հետևում ոտնաձայները մարեցին, Կ.-ն կանգնեց, մի կողմ քաշեց երկնակապույտ վարագույրը, բացեց աշխատասենյակի՝ դեպի քաղաք բացվող պատուհանը և նորից իր տեղը վերադարձավ։

-Ինձ համար որոշ բաներ դեռ պարզ չեն,-ակնհայտ շփոթված ներս մտավ հոգեբանը,-ասում եք՝ հաճա՞խ եք ճանապարհորդել։

-Ես պարզապես հասել եմ աշխարհի ցանկացած կետ, որտեղ ինձ սպասել են։

-Դուք գանգատվում էիք, որ չեք կարողանում ոչ մի տեղ փախչել։ Բայց շրջագայությունները…

-Դուք մոլորվել եք, տիկի՛ն,-համբերատար ժպտաց Կ.-ն,- Լսե՛ք։ Իմ 15-րդ կանչը Հենշան լեռան կողմից էր։ Այդ անգամ ես ոչ թե զգացի, այլ երազ տեսա։ Հսկա լեռը կնոջ կերպարանքով էր՝ կրակե մազերը լանջերին փռած։ Չգիտեմ՝ ինչից է՝ կանացի սկիզբն է միշտ ուղիներ գծում ինձ համար։ Հենշան ասաց ինձ.«Ես հող եմ էությամբ, բայց կրակից եմ ծնված…»։ Հաջորդ օրը դարձյալ ճանապարհ ընկա…

-Ներեցեք, ներեցեք, պարո՛ն, միայն մի ճշտում,- խոսեց կինը՝ թևին կապված ժամացույցը գլխիվայր շրջելով,-միգուցե ևս մեկ հանդիպո՞ւմ նշանակենք վաղը, այսօր աշխատանքային ժամս արդեն ավարտվում է։

-Վաղը չեմ կարող, Գուրդոն պետք է մեկնեմ, գուցե այնտեղ էլ գտնեմ ճնճղուկին։

-Իսկ դուք ասում էիք, որ չեք կարող փախչել, -խորամանկ ժպտաց հոգեբանը։

-Այո, փախչել չեմ կարող, որովհետև փախչելու տեղեր չեն մնացել, բոլոր ուղիները գծված են, բոլորն ասֆալտապատ։ Իսկ արդեն սահմանված ճանապարհով գնալը փախչել չէ։ Բացի այդ՝ մեկը անձնագիրդ է ստուգում, մյուսը ստիպում թղթեր լրացնել ուզածդ վայրում գոյություն ունենալու համար, երրորդը քեզ վռնդում է, որովհետև ուղղակի լեռը շրջանցելիս ինչ-որ երկրի սահման ես հատել… Դե հասկանում եք, չէ՞։

-Իհարկե, անշուշտ,-վրա բերեց հոգեբանը,-պարզապես կարծես թե փոքր-ինչ մրսել եմ, հիվանդացել, այնքան էլ առույգ չեմ զգում։ Ձեզ հարմար կլինի՞ ուրբաթ օրը հաջորդ խորհրդատվությանը գալ։

-Հուսով եմ,-ժպտաց Կ.-ն, ջերմորեն մեկնեց ձեռքը՝ հրաժեշտի, անշտապ քայլեց դեպի դուռը։ Դուրս գալիս մի պահ հետ նայեց ու տեսավ, թե ինչպես է հոգեբանը ծածկում պատուհանը երկնակապույտ վարագույրով։

anahit ghazakhecyan

Ասելիք` ցպահանջ

Աշխարհում
էնքան ուրվական կա.
գալիս, մնում են մեջս,
քաշ չունեն,
բայց ծանրությունից քիչ ա մնում
շունչս փչեմ:

Էնքան ուրվական կա.
անտարբեր, մոխրագույն,
կանաչ հայացքով,
երեքշաբթի օրերին
թափառող:

Տատիկն ասում ա՝
շորդ հանի, մարդու վրա
ինչ-որ բան կարել չի կարելի:

Չեմ հանում:

Կարելի ա, տատ:
Ոչ թե մենակ շոր կարել, տատ,
մարդուն կարելի է
ուրվականակապ անել,
մարդուն խաբել ա կարելի, տատ,
մարդուն կարելի է միտք տալ
ու գրիչը ձեռքից վերցնել,

Տատ, մարդուց գողանալ էլ ա կարելի,
պոկել,ուզում ես հավատա, ուզում ես` չէ,
բայց սպանելն էլ ա արդարացում գտնում,

տատիկ,
կասես՝
հա՞:

Հա, կարելի ա էդ էլ, տատ.
անտեսելով,
ապրելու հենակ չտալով,
ստեղծելու հնար չթողնելով,
դե կարելի ա, տատ: Ի՞նչ կա որ:

-իրիկունը աղբ թափել չի կարելի,-

էլի կրակն ես ընկնում, տա՛տ

Ասում եմ՝ հիմա չի կարելին
կրճատվել,
սեղմվել ա մի քանի պատվիրանի,
մի քանի դիմացող օրենքի մեջ.
չ տառը տեղի ա տալիս:
տատ, մի բան ասե՞մ.

հիմա սիրել ա կարելի:

-Վա՜յ, էդ ո՞նց…ամոթ չի բա՞:

-Ամաչել չկա, տատ:

-Սիրելու համար շուտ չի՞:

-Սիրելու համար մենակ ուշ ա լինում, տատ:

Տատ, էդպես մի նայիր էլի:

-Մեր ժամանակ ուրիշ էր…

հա, տատ, ուրիշ էր:

Ատամները սրած ժամանակ էր, տատիկ,
խելքը գլխին
սիրելը մեղք էր,
դու պապիկին կարգին չես էլ ճանաչել, չէ՞:

Գիտեմ,
հիմա սիրելու ժամանակն ա,
իրար ճանաչել ու սիրելուց հետո
չսիրել էլ ա կարելի, տատ:

Բանաստեղծություններ գրել ա կարելի,
տարբեր մարդկանց մասին գրելը ներվում ա,
հիմա ուզում ենք հասկանալ
Մայակովսկու աննորմալ սերը,
ուզում ենք արվեստից չամաչել:
հիմա Մանոն Լեսկոն, կարծեմ,
դպրոցի գրադարանավարը թարս-թարս նայելով չի տալիս:

(Աշխարհում էնքան ուրվական կա-

ու ինձ մեկ-մեկ թվում ա՝

հերթով մեջս ապրել են:

Քեզ էլ ա թվում, տա՞տ:)

Տատ, այ տատ,
վերնաշապիկիս կոճակը ընկել ա,
կկարե՞ս,
ասեղը թելել եմ, տատ,
չէ,
չեմ հանելու,
շտապում եմ,
ուշանում եմ սիրելու ժամանակից, տատիկ…
ուշանում եմ, ուշանալ չի կարելի, տատ,

էդ մի բանը

չի կարելի…

 

 Jul 3, 2016 @ 13:27

Արամի անավարտ նկարը

«Ես անմահ եմ, մամ, չնայած շուտ եմ մահանալու», – այս խոսքերը մինչև անգամ ծառայության գնալը հաճախ էր կրկնում 44-օրյա պատերազմում զոհված Արամ Պողոսյանը։ Մայրը բարկանում ու անհանգստանում էր՝ ինչու է 18-ամյա որդին այդ մասին մտածում։ Բայց գուցե Արամն արդեն զգո՞ւմ էր․․․

Ի ծնե տաղանդը, արվեստագետի ոգին ու զգացմունքը դեպի գույներն Արամի մոտ արտահայտվել էին, երբ նա անգամ խոսել չէր կարողանում։ Փոքր տարիքում անդադար նկարում էր, որտեղ պատահեր։ Նկարում էր ու սեփական պատկերները ստեղծում սովորական կերպարներից ու ստանդարտներից դուրս և պատմում ու բացատրում էր բոլորին նկարները՝ երբևէ չմոռանալով ոչ մի մանրուք։Գեղարվեստի պետական ակադեմիայում անվճար էր սովորում․ ծառայության էր գնացել իր հասակակիցներից ավելի ուշ։ Արամը տանկի հրամանատար էր, արվեստագետի ազատ հոգին սկզբում բարդ էր հարմարվում ծառայության խստությանը, և, չնայած դրան, լավագույն զինվորների շարքում էր։

Պատերազմի ժամանակ Արամն ու ընկերները Ջրականում էին կռվում։ Բնավորության համաձայն չէր բողոքում ու նեղսրտում․ ինքն էր ոգևորում ծնողներին։ Հոկտեմբերի 5-ին Արամի ամենավառ ու գունագեղ նկարը՝ կյանքը, ընդհատվեց ու մնաց կիսատ։

Արամն իր կյանքի 21 տարիներին ստեղծագործեց ու իր յուրօրինակ ձեռագիրը թողեց արվեստում։ Հունիսի 24-ին «Liver» արվեստի մենեջմենթի ընկերության ջանքերով Հայ բարեգործական ընդհանուր միությունում բացվեց Արամի ցուցահանդեսը։ Հետագայում Արամի նկարներին ծանոթանալու նոր հնարավորություններ կլինեն։

Արամ Պողոսյանի ընտանիքը Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի շահառու է։

Ջավախքի դուստր

Զրուցակիցս 17-ամյա Հասմիկ Պետրոսյանն է, ում շատերը գիտեն նաև «Ջավախքի դուստր» անվամբ: Հասմիկը երկար ժամանակ է, ինչ զբաղվում է նկարչությամբ և գրում բանաստեղծություններ։ Ստեղծագործելը իր օրվա մի մասն է կազմում։

image-26-07-22-12-07-1

-Քանի՞ տարեկանից եք սկսել նկարչությամբ զբաղվել։

-Փոքր տարիքից սիրում էի նկարել, նկարում էի այն, ինչ ընկնում էր աչքիս և ամեն ինչով, ինչ ձեռքիս տակ հայտնվում էր։ 12 տարեկանից ավելի խորը սկսեցի ուսումնասիրել նկարչությունը, նրա ոճերը, տեսակները և հասկացա, որ ես ինձ տեսնում եմ նկարչության ամեն ոճի մեջ։

-Երբվանի՞ց սկսեցիք գրել բանաստեղծություններ։

-Բանաստեղծություններ սկսել եմ գրել 12 տարեկանից։ Առաջին բանաստեղծությունս հայրենիքի մասին էր, հետո սկսեցի գրել նաև այլ բաների մասին, հասա մինչև արձակ։

-Նկարչության հետ կապված ինչպիսի՞ նպատակներ, երազանքներ ունեք։

-Նպատակներս մեծ են նկարչության հետ կապված, քանի որ չեմ նկարում ուղղակի, այլ նկարներիս մեջ մտքերս եմ արտահայտում։ Նկարելիս ինքս ինձ հանգիստ եմ զգում, նկարում եմ այն ժամանակ, երբ տխուր եմ։

-Ո՞րն է Ձեր սիրելի նկարը, պատմեք մի փոքր նրա մասին։

-Ամենասիրելի նկարս այն նկարն է, որը պատմում է հասարակ ու միայնակ երիցուկի մասին, որը չնայած իր պարզությանը՝ միշտ շքեղ է  հազարավոր կեղծ ու ծակող վարդերի մեջ, որոնք մարդկանց գրավում են իրենց ճոխությամբ, սակայն հետո ծակծկում շատ ցավոտ։ Իսկ երիցուկները շատ հասարակ ու տարբերվող են միշտ։

-Ըստ Ձեզ ինչպիսի՞ն պետք է լինի նկարչուհին։

-Նկարչուհին պետք է լինի յուրովի ու անկեղծ։ Մարդիկ տարբեր են, հետևաբար տարբեր է նաև նրանց մտքերը, էությունն ու հոգևոր աշխարհը, բայց անկախ ամեն ինչից նա պետք է միշտ լինի անկեղծ։

-Ազատ ժամանակ բացի նկարելուց և բանաստեղծություններ գրելուց նաև ինչո՞վ եք սիրում զբաղվել։

-Նախասիրություններս շատ-շատ են, սիրում եմ նվագել, պարել, պատրաստել հետաքրքիր իրեր, զբաղվել ինքնակրթությամբ, կատարել կամավորական աշխատանքներ։

-Ապագայում որտե՞ղ եք նախատեսում շարունակել ուսումը և ի՞նչ մասնագիտությամբ։

-Ուսումս ցանկանում եմ շարունակել Թբիլիսիի պետական գեղարվեստի ակադեմիայում՝ թվային մեդիա ֆակուլտետում։

-Ո՞վ կամ ի՞նչն է Ձեր մոտիվացիայի աղբյուրը։

-Իմ նպատակները, որոնք երեկ երազանք էին, իսկ վաղը արդեն իրականություն են դառնալու։

«Նկարելիս  ինքս ինձ հանգիստ եմ զգում, նկարներիս մեջ էությունս եմ տեղադրում, նկարներիս պատմում եմ տխրությունս ու թախիծս, և նրանք լուռ լսում են ինձ, առանց բողոքելու: Ես նրանց հետ երազանքներս եմ կիսում, և նրանք հավատում են ինձ, առանց քմծիծաղի: Ես նրանց պատմում եմ կարոտիս մասին, և նրանք հասկանում են ինձ առանց տրտմելու: Ի տարբերություն մարդկանց, ես նրանց հետ կարող եմ խոսել, կիսվել, և նրանք ինձ կհասկանան այնպես, ինչպես կա, առանց եթե-ների և բայց-երի: Նրանց հետ ես վախենալու ոչինչ չունեմ, նրանք ինձ ընդունում են այնպիսին, ինչպիսին կամ, իմ թերություններով և թուլություններով հանդերձ: Ես սիրում եմ նկարել ուղղակի,-ասում է 17-ամյա նկարչուհին:

«Եթե չլինի Արցախը, չես լինի դու»

«Եթե չլինի Արցախը, չես լինի դու, չի լինի մեր մանկության տունը: Եթե պետք ա, պիտի մեռնես դրա համար», -  սա հատված է 44-օրյա պատերազմում զոհված Հայկազ Մկրտչյանի և քրոջ նամակագրությունից պատերազմի ընթացքում։

Քույրը գրում է՝ «Հայկազ, ես հպարտ եմ, որ դուք հուլիսին կռվել եք, քո հասանելիքն արել ես», Հայկազը պատասխանում է՝ «չէ, էդ մի անգամ անելով չի, ես երկու տարի շոգին, ցրտին, քնաթաթախ էս պոստերը պահել եմ, ոնց կարամ թողնեմ իրանց»։

Հայկազը շախմատիստ էր, միշտ երկու քայլ առաջ մտածող, հաշվարկող ու արդար։ Հրամանատարը վկայում է, որ հուլիսյան մարտերի և 44-օրյա պատերազմի ժամանակ հաշվարկի հրամանատար Հայկազի ու զինակից ընկերների կրակած բոլոր ականանետերը բացառապես նշանակետին են հարվածել։

Հայկազը Տավուշում էր ծառայում։ Մի օր տուն էր զանգել և տխուր ձայնով կիսվել մոր հետ․ «Մամ, էնքան վատ բան ա եղել․ էլ դիրքեր չենք բարձրանալու, ախր, մենակ էնտեղ ես հասկանում, թե ինչի ես բանակում, երբ նայում ես ներքևի գյուղում խաղաղ քնած բնակիչներին․ էդ մարդկանց համար ո՞նց չկռվես»։

2020թ․-ի հոկտեմբերի 14-ին Հայկազը նորից դիրքեր բարձրացավ։ Կռվեց Հադրութի գյուղերով՝ հասցնելով ընկերներին փրկել, շրջափակման մեջ ընկնել ու դուրս գալ։ Սարուշենի մարտերի ժամանակ բայրաքթարի հարվածից Հայկազն այլևս չարթնացավ։ Ֆուտբոլում փայլող ու արագավազ Հայկազը կյանքում առաջին անգամ բավականաչափ արագ վազել չհասցրեց․․․

«Դուք ուղղակի ապրում եք, քնում ու զարթնում, բայց Հայաստանի մասին ոչ մի բան չգիտեք ու չեք հասկանում։ Իսկ ես հիմա ամեն ինչ ուզում եմ անեմ, որ լավ լինի բանակի համար՝ ջոկիս, դասակիս, գնդիս, մարտկոցիս ու ամեն ինչի․․․», – գրում էր Հայկազը քրոջը՝ Արևիկին։

Հայկազ Զավենի Մկրտչյանի ընտանիքը Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի շահառու է։ Հիմնադրամի ֆոնդը ձևավորում ենք մենք՝ ՀՀ և Արցախի քաղաքացիներս, աշխարհասփյուռ հայերս։ Ֆինանսակայն կայուն հատուցումն ամենաքիչն է, որ կարող ենք անել մեր քաջերի հիշատակի, մեր հոգու հանգստության համար։

Վազքս

Վազում եմ մեր գյուղի ճանապարհներով ու հանկարծ, բում… Վեր թռա իմ քնից ու հասկանալով, որ դա ընդամենը երազ էր, նստեցի մահճակալիս մեջ: Արշալույսի արևի առաջին շողերը ներս են թափվում պատուհանիցս՝ տաքացնելով իմ քնաթաթախ դեմքը: Ի՜նչ հաճելի է:

Է՜հ, ինչպես միշտ, արթնացել եմ զարթուցիչից մեկ րոպե առաջ, որ անջատեմ ու նորից քնեմ: Հա, վայելելով լուսաբացը՝ նորից ընկնում եմ մահճակալիս ու նորից վազում: Է՜հ, Էս ի՞նչ երազ է: Ո՞ւր եմ գնում: Ինչի՞ համար: Անցնում եմ փակ տների մոտով: Հա, բայց հենա, Աշոտենց տունը բաց ա, Տյոմենցն էլ: Տեսնում եմ՝ վազում է մեկը: Աշոտի շորերով, բայց Արտյոմի վազելու ձևին նման: Տեսա՝ ով է: Լավ, հեսա կհասնեմ, կհարցնեմ:

Ա՜խ, մա՛մ… Լավ էլի, արդեն հասնում էի: Մաման էլի «պատահաբար» բացեց ու փակեց դուռը, որ քիչ մնաց՝ մահճակալիցս ընկնեի: «Ա՜խ, լավ էլի,- մտածում եմ ես,- չեմ ուզում էսօր դպրոց գնալ»:

-Մա՛մ, առաջին ժամը ֆիզկուլտ ա, կլինի՞ երկրորդ ժամից գնամ,- արդեն լվացվելիս հայելու դիմաց «պարապում» եմ ես, չնայած գիտեմ, որ դպրոցը դատավճիռ ա:

-Մա՛մ, բարլուս,- ձայնիս խեղճ տոն տալով՝ ասացի ես,- մա՛մ, փորս ցավում ա, չեմ էթում դպրոց,- բայց մայրս մի քննող հայացք գցեց դեմքիս, ու ես ասացի,- լավ, լավ, գնում եմ:

Չէ, չստացվեց: Նույն «մանյովրը» էլ շաբաթը երկու անգամ չեմ կրկնի: Ա՜հ, էլի դաս չեմ արել: Էն ֆիզիկայի գիրքն ո՞ւր ա, է: Լավ է, ֆիզիկան ծանր ա, մենակ հանրը կտանեմ: Հասա խաչմերուկին: Չգիտեմ՝ ծիծաղե՞մ, թե՞ լացեմ. հողաթափերով եմ դուրս եկել տնից:

Լավ ա ֆիզկուլտի կոշիկները մոտս են. նստեցի մի փոշոտ քարի ու հագա իմ բոթասները:
-Ալո, Ռա՛ֆ, Մովսիսյանին կասես՝ թող բացակա չդնի, հեսա եկա:

Վազում եմ գյուղի ճանապարհներով. ու էլի դատարկ փողոցներ, փակ դռներ: Լևոն պապը ասաց.

-Արի՛, է՜, արի՛ տենամ:

-Լևոն կակո, վռազ եմ, ուշացա:

-Լավ, դե քել:

Չէ՛, բաց դռները շատ են, բայց Արտյոմենց ու Աշոտենց դռները փակ են: Երազում չէի հիշում, որ գնացել են գյուղից:

-Ռա՛ֆ, հո բացակա չի՞ դրել, ասա՝ հասնում ա:

 

Հոկտեմբերի 31, 2015 

Lilit Vardanyan amarayin

Պատահականությունների քրոնիկոն

Ինչքանո՞վ է հավանական, որ մարդը, ում հավանում եք, նույնքան կարևորում է ձեզ։ Որքա՞ն է հավանական, որ դուք ապրում եք ամենաերջանիկ կյանքը, որ կարող էր լինել բոլոր իրականություններում։ Ի՞նչ արագությամբ է անցնում ձեր ժամանակը։

Մենք ապրում ենք հաշվարկների ու հավանականությունների աշխարհում՝ առանց ավելորդ ժամանակ ու միմյանց հանդեպ հոգատարություն ծախսելու։

Հավանականությունը, որ մոտ ապագայում կհանդիպեմ կյանքիս իդեալին ձգտում է 0-ի։ Կյանքի իդեալներ, իդեալական կյանք, բարձր սպասելիքներ։ Դրա մասին չեմ էլ կարող մտածել։ Ժամանակ չկա։ Կյանքը չափից կարճ է, իսկ ժամանակը չափից արագ է ընթանում։ Ռեալիստ լինելը ձեռնտու է։

Ինչքան հիշում եմ, վերջերս միշտ շտապել եմ, բայց ինչքան էլ շտապեմ, ժամանակն ինձ համար ընդմիշտ կանգնած է։ Շուտ սպիտակած մազեր, կարճ կիսաշրջազգեստ ու 15-ամյա աղջկա տեսք, որի հետ ոչինչ չեմ կարող անել։ Գոնե ինչ-որ չափով պաշտպանված եմ անծանոթ տղամարդկանց հետ տհաճ շփումից։ Բայց ավտոբուսներում տարօրինակ տղամարդկանցից խուսափելը դժվար է։ Երբեք հասկանալի չէ՝ պարանոյա էր, թե՞ իսկապես ինձ էին ուսումնասիրում։

***

Վերջին անգամ դպրոցական էի, երբ պառկում էի քնելու երեկոյան 10-ին։ Մի շաբաթ առաջ նորից փորձեցի այդ ժամին պառկել։ Եղբորս ականջակալներն էի վերցրել (իմը մոռացել էի տանը, քաղաքից դուրս էինք գնացել)։ Կյանքում առաջին անգամ միացրի երաժշտություն, որ կարողանամ քնել, շատ հանգստացնող էր, ժամանակն իսկապես կարող է կանգնել։

***

“Hey Jude”-ը այն երգերից է, որը միշտ առաջ եմ տանում, բայց առանց որի իմ երգերի ցանկը չի կարող լինել։

Փետրվարյան անձրև էր։ Աբսուրդ։ Գլոբալ տաքացումը երբեք այդքան իրական չէր եղել։ Իսկ ես արդեն մոռացել էի ծնունդիս գնած նոր անձրևանոցի մասին։ Վերջին մոտ երկու տարիների ընթացքում առաջին անգամ երգը առաջ չտարա, որովհետև բիթլզյան օր էր։ Սենտիմենտալ Լիլիթ, որը որոշել է բռնել ակնթարթը ու չշտապել գնալ դասի։

Այդ ժամանակ նոր էի հասկացել, թե իրականում ինչքան բան եմ բաց թողնում օրվա ընթացքում միայն այն պատճառով, որ միշտ ինչ-որ տեղ եմ շտապում։

Կանգառից համալսարան քայլելու 2 րոպեանոց ճանապարհը երբեք ինձ 10 րոպե չէր թվացել։

***

«Լիլիթ, մի՛ վազի»։ Եթե մի օր Google-ը ունենար որոնումների ֆունկցիա, ըստ որի ես կկարողանայի իմանալ, թե ինձ հետ շփվելիս որ արտահայտությունն է ամենաշատը կրկնվում ընկերներիս կողմից, այս արտահայտությունը հաստատ առաջին երեքում կլիներ։

Իսկ եթե հաշվի առնենք նաև ընտանիքի անդամներին, ուրեմն հնարավոր է՝ տատիկի` «շուտ կգաս տուն», «դրսում չուտես», «աթոռի վրայի շորերը հագի» արտահայտությունները հայտնվեին «Լիլիթ, մի վազիի» կողքին։

-Էսօր տանը չես ուտելու, չէ՞,- վալենտինին հաջորդող օրը ճշտեց տատիկս՝ իմանալով, որ այդ օրը ուզում եմ օգտվել վալենտինի օրը համալսարանի հետևի կաֆեում երրորդ փորձից շահած 25 տոկոսանոց զեղչից մի բանի վրա, որը կյանքում չէի վերցնի, եթե այդքան ջանքեր գործադրած չլինեի։

Եթե Google-ը ունենար ֆունկցիա, ըստ որի որոշվեր, թե որ արտահայտությունն եմ օրվա ընթացքում ամենաշատը կրկնում, հավանաբար «սոված եմ» ու «գնամ չայ խմեմ»-ը կլինեին բավականին հաճախ կրկնվող։ Իսկ դրանց տակ երևի անորեքսիկ հասարակության մասին իմ բոլոր բողոքները։

Այդ օրը խելացի պլան էի մշակել, ըստ որի ես կհասցնեի գրել ֆրանսերենի երկու էսսեները 13։20-14։00-ի դասամիջոցի ընթացքում, որից հետո կիջնեի կաֆե՝ առանց հերթի 25 տոկոս զեղչով սենդվիչ վայելելու։

Գրադարանում ինչպես միշտ տեղ չկար, բայց ես կարողացա գտնել ազատ սեղան և մեկ ազատ աթոռ։ Իսկ 40 րոպեանոց դասամիջոցի ավարտվելուն պես, ավարտեցի նաև իմ սևագրանման ու թանաքոտ էսսեները։

Կաֆեում մարդ չկար, իսկ մինչև հաջորդ դասը դեռ 1 ու կես ժամ ժամանակ ունեի։ Ցանկացած անհասկանալի իրավիճակում կարելի է գնալ խանութ, որը դատարկվում է հենց երկար դասամիջոցի ընթացքում ու հայտանաբերել, որ բացի խմորեղենից, ոչինչ չի մնացել։

Այդպես էլ արեցի։ Երբ միկադոն ուտելուց հետո պայուսակիցս վերցնում էի «սեղեալով» պեչենին, որոշեցի նայել ժամին։

14։10։ Մի պահ կանգ առա ու հասկացա, որ ինձնից ընդամենը 10 րոպե է պահանջվել խանութ գնալու, գնում կատարելու, ուտելու և համալսարան վերադառնալու համար, իսկ այդ ողջ ընթացքում ոչ մեկի կողմից չեմ լսել «Լիլիթ, մի՛ վազի» արտահայտությունը։

Հաջորդ մի քանի րոպեն քայլում էի ընկերուհուս երազանքների արագությամբ, երբ նրա ոտքերը հոգնած են լինում ինձ հետ կես ժամ «վազելուց» հետո։ Քայլերի դանդաղեցման հետ միասին ժամանակը սկսեց ավելի դանդաղ ընթանալ։

«Փաստորեն ես իսկապես միշտ ինչ-որ տեղ եմ շտապում»,- բացահայտեցի ես։

***

Ժամանակի զգացողությունը երբեք ոչ մեկի կողմից սահմանված չի եղել։ Իսկ ժամանակի ֆիզիկապես գոյություն ունենալու մասին թեորեմը դեռ ապացուցված չէ։

-Բարև,- ասացի ես ու սովորության համաձայն գրկեցի, բայց դա տևեց կես վայրկյանից մի փոքր ավելի։

Երբ մի պահ մտածեցի բաց թողնել, զգացի ձեռքերի թեթևակի ամրությունը ձախ ուսիս։ Այնուամենայնիվ 1,5 վայրկյան անց բաց թողեցի, որովհետև եթե մի ակնթարթ էլ մնայինք նույն դիրքում, անհարմար կզգայի բաց թողնել՝ ճիշտ ժամանակին բաց թողնելու մասին մտածելով։

Տեսնես ո՞վ է սահմանել մարդկանց գրկելու ճիշտ տևողությունը։

***

19։04, հիմնականում այդ ժամին էի համալսարանից հետ գալուց սպասում երկրորդ տրանսպորտին, բայց այս անգամ առաջին տրանսպորտի վարորդը որոշեց մի կանգառ ուշ կանգնել։

Որոշեցի քայլելով հասնել տուն, որը ինձնից կխլեր ընդամենը 7 րոպե ու մի փոքր էներգիայից մնացած մաս։ Վաղուց չէի քայլել մութ փողոցներով, միայն հիշում եմ ինձ վազելուց, շտապելուց կամ տրանսպորտի մեջ խցկված։

Առանց մարդ բաց տարածությունով անցնելուց միայն երկու տղաներ կային: Երբ անցա նրանց կողքով, հայտնվեցի մանկությանս ֆոբիաներից մեկի տարածքում։ Մութ, բաց տարածության միակ վառ լուսամփոփի տակ կանգնած էր փոքր, վինտաժ ավտոմեքենա։ Գլուխս բարձրացրի վեր, որ նայեմ լուսամփոփին ու տեսա, թե ինչպես է լվացքի պարաններից մեկում ինչ-որ վերմակ խճճվել։

Հոգեկան  հանգստություն, դանդաղ քայլեր, սթրես, մանկության ֆոբիա, պատերազմ, իսկ միակ բանը, որի մասին մտածել էի՝ հայրիկը դժվար ինձ նորից Լվովի շոկոլադ բերի, իսկ իմ սիրած կոնվերսները հագնելուց միշտ Ուկրաինայի մասին եմ մտածում։

***

Չեմ սիրում հրաժեշտներ, ես երբեք մարդկանց ամբողջությամբ բաց չեմ թողնում, անգամ նրանք, ովքեր իսկապես հեռացել են կյանքից, ապրում են ինչ-որ տեղ մեր իրականությունում։

Ամառային հով գիշեր էր, իսկ ես իմ ամենաչսիրած վարդերը ձեռքիս որոշել էի նորից երկրորդ տրանսպորտին սպասելու տեղը, զբոսնելով տուն հասնել։ Իսկապես, չեմ սիրում մարդկանց հրաժեշտ տալ։

***

«Լիլիթ, մինչև գնաս-գաս` սիրտս կկանգնի»,- վերջերս ամենաշատը այս արտահայտությունն է կրկնում տատիկս՝ անհանգստանալով իմ առաջին ճանապարհորդության մասին։

Երկու օր առաջ ստացա պատվաստանյութի երրորդ դեղաչափը։ Չէ, ընդհանրապես պատրաստ չէի ոչ հոգեպես, ոչ էլ ֆիզիկապես։ Բայց կարևորը Եվրոպայում ընդունված լինի, թե չէ իմ առողջության մասին ո՞վ է մտածում։

Մինչև հիմա ինձ թվում է՝ հանգստացնող են ներարկել, որովհետև պատվաստումից հետո միայն պառկելու ու հանգստանալու ցանկություն ունեմ, ժամանակն իսկապես կարող է չափից երկար թվալ։

Մի պահ թվաց, որ արդեն առավոտ է, աչքերս բացեցի, դեռ երեկոյան 7-ն էր, իսկ տպավորություն էր, որ մի օր քնել եմ։

Երևի մի օր կկարողանամ ճիշտ հաշվարկել ժամանակն ու ամենաերջանիկ կյանքն ունենալու հավանականությունը։