Ամեն երեկո ինձ արդեն ծանոթ անծանոթ մի պապիկ մտովի ինձ տեղափոխում է մանկություն, երբ պառկում էի պահարանի մեջ (ինձ համար ամենահարմար տեղը) ու հեռուստացույցով դիտում «Չեբուրաշկան ու կոկորդիլոս Գենան»:

Այդ պապիկը, հավանաբար, մեր դիմացի շենքից է: Ամեն երեկո նա միացնում է կոկորդիլոս Գենայի երգը՝ «а я игаю на гармошке у прохожих на виду, к сожаленью, день рожденья только раз в году»…

Գիտե՞ք, այս մուլտֆիլմի երգը կարծես բարության չափաբաժին լինի, որն ընդունում ենք ամեն երեկո՝ օրն ավարտելիս: Գուցե դա կո՞չ է, որ չմոռանանք սովետական, հին մուլտֆիլմերը, որոնք բավականին հաջողված են, և որոնցից բավականին շատ բան կա սովորելու:

Բարև, տասը րոպե ժամանակ ունեմ՝ ասելիքս ասելու: Ուզում եմ խոսել քեզ հետ, բայց այս անգամ դու միայն լսողի դերում ես լինելու, ներիր ինձ։ Բայց գիտե՞ս, եթե ցանկանաս խոսել հետս, թեկուզ ասել, որ դու էլ ես ամռանը տաք թեյ խմում՝ հաց ու պանրով, կամ ուզում ես թողնել քաղաքդ ու հեռանալ, ինչ-որ անմարդաբնակ կղզի գտնել ու այնտեղ անցկացնել կյանքիդ մնացած տարիները, ես կլսեմ քեզ, կհասկանամ էլ գուցե։ Օյ, մեկ րոպեն անցավ, իսկ ես դեռ չգիտեմ՝ ինչից խոսել։ Երբեք չեմ կարողացել ռացիոնալ օգտագործել ժամանակս, գրողը տանի։ Երևի մտածեցիր՝ ի՞նչ տասը րոպե, այդ ո՞ւր պետք է գնամ տասը րոպեից։ Ճիշտը որ խոսենք, դա քեզ այդքան էլ չի հուզում, բայց անկախ քեզնից կամ ինքնակամ մտածեցիր, կարծում եմ։ Լավ, կասեմ, գաղտնիքներ պահել գիտես, չէ՞…

Գնում եմ արկածների հետևից։ Չգիտեմ՝ որտեղ եմ որոնելու կամ որտեղ պետք է փնտրել։ Կարծում եմ՝ արկածներ կարող եմ գտնել այնտեղ, որտեղ դրանց գոյությունն ամենաքիչն է հավանական։ Տես, դու հիմա, այ հենց հիմա մտածում ես ինչ-որ բան: Երևի՝ որ գժվե՞լ եմ: Ազնիվ կլինեմ, միգուցե սահմանվածից էլ ազնիվ, հնարավոր է՝ անցնեմ անգույն, անհոտ կավիճով կամ գունավոր ու հազարավոր արևներ նկարած ջրաներկով գծված սահմանները, խախտեմ օրենքները, բայց չէ՞ որ դրանք հենց խախտելու համար էլ ստեղծված են, այդպես մի նայիր, կարող է՝ նաև կարգ ու կանոն հաստատելու, բայց արկածներ որոնողների համար երկրորդ տարբերակը հաստատ նման մի բան է։ Հա, գժվել եմ։ Գուցե ամռանը շո՞գն է պատճառը, աշնանը՝ քամին, գարնանը ՝ անձրևները, իսկ ձմռանը՝ ցուրտը, որ ես գժվում եմ, դա էական չի: Ուղղակի ես, ինչպես քեզ ասեմ, հենց արկածների ու դժվարությունների մեջ էլ տեսնում եմ կյանքի իմաստը: Միգուցե այդ պատճառով է, որ լրագրող եմ որոշել դառնալ, որ կանգնեմ ինչ-որ մեկին նկարելու՝ բարկանան վրաս, թույլ չտան նկարել, իսկ ես հրեշավոր հայացքով այնուամենայնիվ նկարեմ ու փախչեմ՝ գլուխս կորցրած խելագարի նման:

Էլի մի օրենք խախտեցի, բայց մի անհանգստացիր, մի երկու բան կասեն, գործից կհանեն, մեկ այլ տեղ կաշխատեմ։ Լսիր, էլի գաղտնիք եմ քեզ համար բացում: Արկածներ ասելով՝ նկատի ունեմ, օրինակ, ինչ-որ շուրջերկրյա ճանապարհորդություն՝ հագեցած բազմաթիվ մահու չափ վախենալու դժվարություններով: Դրա համար ինձ պետք կգար ինչ-որ համեստ աշխատավարձ, որով կկարողանայի ուտել գազալցակայանների էժանագին ուտելիքներից, մի փոքր անհետաքրքիր պապենական ավտոմեքենա, էն հներից՝ գուցե անցյալ դարի, որով ոչ բոլորը կհամարձակվեին ճանապարհորդել, ու ինձ նման մի քանի խենթ ու խելառ ընկերներ, հասկանո՞ւմ ես ինձ։ Ներկեինք ավտոմեքենան ամենաաննորմալ գույներով ու գնայինք ինչ-որ անորոշ ուղղությամբ: Կվարեինք՝ անապատային արևին մի կերպ դիմանալով, արագ-արագ ջրի վերջին շիշն իրարից խլելով: Կվարեինք՝ մի կերպ աշնան փոթորիկներին դիմանալով, մի կերպ կանցնեինք ձմռան սառած ճանապարհներով՝ ցուրտ ու բքի դեմ հինգ րոպեն մեկ տաք թեյ կոնծելով, իսկ այ, գարնան անձրևնե՜րը, անխտիր կանցնեինք բոլոր ջրափոսերի վրայով՝ դրանից խելագար հաճույք ստանալով: Գիշերն էլ ինչ-որ տեղ խարույկ կվառեինք, կիթառ, տաք ծածկոցներ, բարձր երաժշտություն ու էլի նման բաներ: Կամ էլ կբարձրանայինք քաղաքների էն ամենաբարձր շենքերի տանիքներն ու հարմար տեղավորվելով՝ կնայեինք աստղերին ու իրար կպատմեինք մեր իմացած ամենահիմար կատակները: Եսիմ, կուզեի նորովի բացահայտել աշխարհը, որտեղ ոչ մի հոգս, ոչ մի «մեծական խնդիր» չէր լինի, միայն կյանքիդ մեծ վտանգ սպառնացող դժվարությունները, ընկերները, երկար ճանապարհները, աստղերն ու դու:

Գիտեմ, նման բան դժվար գտնեմ այստեղ՝ պատերազմների, խնդիրների ու պարտքերի Հայաստանում, բայց իմ երազած արկածները ես մի օր հաստատ գտնելու եմ, դե ինչ՝ առայժմ…

-Ալլո, Ջե՞մ:

-Հա, Ժեն, ասա, զանգե՞լ էիր:

-Հա։ Կգա՞ս՝ գնանք մեր ներքևի բոստանը. համ միրգ կուտենք, համ էլ խնձոր կհավաքենք:

-Սպասի՝ մամային հարցնեմ, եթե թողեց, ես քեզ կզանգեմ։

-Լավ, դե արագացրու։

Առավոտյան ժամը տասն անց էր, երբ ընկերուհիներիցս մեկը, ինձ արթնացնելով, փորձեց համոզել, որ իր հետ իրենց հողամասը գնամ։ Սկզբից ես ու ինքն էինք։ Մեզ հետ վերցրինք չորս արկղ և գնացինք։ Գիտե՞ք, այդ «ներքևի բոստան» գնացող ճանապարհով անցել ենք նաև «Մանանայի» թիմի հետ, ֆոտոներ ենք արել:

Երբ տեղ հասանք, ընկերուհուս մոտ գլուխ էի գովում, թե՝ աչքդ չես հասցնի բացել, ու ես ծառ բարձրանալով՝ կլցնեմ 4 արկղերը։ Այդ ժամանակ նա լուռ լսում էր՝ ինձ հետ համաձայնելով, բայց երբ ճանապարհին հանդիպեցինք Ժենիկ տատիկին՝ սպասելիքներն անհետացան։

-Երեխե՛ք։

-Ասա, տատ։

-Մանրերը չքաղեք։

-Եղավ, տատ ջան։ Բա դու չե՞ս գալու։

-Ետ կամ՝ Սամսոնից նառդիվան վերցիմ ու գամ։

-Դե, մեր հետ արի, կզանգեմ պապային, կասեմ՝ կբերի։

-Չյե։ Համ էլ մի բաժակ «կոֆե» կխմեմ։

Հը՜մ, հիմա արդեն հասկացանք, թե ինչ աստիճանի մասին էր խոսքը, բայց ամեն դեպքում՝ շատ աշխատող տատիկին չի խանգարի մի բաժակ սուրճը։

Հասանք տեղ, ու մի քիչ միրգ ուտելուց հետո որոշեցինք արագ գործի անցնել, քանի դեռ Ժենիկ տատին չէր եկել ու մեզ չէր նախատել։

-Հը՞ն, Ջեմ, կբարձրանա՞ս ծառը:

-Ո՞վ, ե՞ս։

-Հա, դու, թե՞ դու չէիր, որ խոսում էիր։ Ասում էիր՝ կբարձրանամ ու արագ-արագ կհավաքեմ։

-Չէ, փոշմանեցի։ Ավելի լավ ա՝ ես քեզ ներքևից օգնեմ։ Դու բարձրացի, ես էլ ստեղից կհավաքեմ, համ էլ, որ ամանը տաս՝ դատարկեմ։

Ճիշտ է՝ ես սիրում եմ ծառ բարձրանալ, իմ ձեռքով քաղել, բայց սա այդ դեպքերից չէր. մանր ճյուղերը շատ էին, վախեցա։ Մինչև օգնեցի Ժենին ծառ բարձրանալ, նորից հայտնվեց Ժենիկ տատիկը.

-Մանրերը չքաղեք։

-Լավ:

-Այ Ժենիկ տատի, «կոֆեդ» խմեցի՞ր։ Բա «նառդիվանը» ո՞ւր ա:

-Հա, խմեցի, չկա, իրենք գործ ունեին։

Հիմա համոզվեցի, որ Ժենիկ տատին գնացել էր սուրճ խմելու։ Ամեն քայլից հետո կրկնում էր՝ մանրերը չքաղեք։ Մի փոքր ավելի ուշ, երբ դեռ մի արկղ խնձոր էինք հավաքել, մեզ միացան նաև ընկերուհուս ծնողները, որոնք, բոլոր գյուղացիների նման, դաշտից էին եկել ու դեռ մեկ գործը չվերջացրած՝ անցան մեկ ուրիշ գործի։ Սկսեցինք հինգ հոգով արագ-արագ հավաքել, որպեսզի հասցնեն շուկա տանել։ Մոտ երկու ժամ հավաքելով՝ ես ընդհանրապես չհոգնեցի, քանի որ Ժենիկ տատը մեզ հետ էր՝ իր հրամաններով ու, միևնույն ժամանակ, արկածային ու հետաքրքիր խոսքով։

-Ըհըն, իս խնձյորն էլ՝ ստեղ,- ասաց տատը՝ ձեռքը մեկնելով իր ձեռքով խոզերի համար հավաքած խնձորներին։

Դեպի Լաստիվեր տանող ճանապարհը բնության և արշավների սիրահարների համար է: Ճանապարհը շատ հետաքրքիր և գեղեցիկ է, գրավում է հատկապես էքստրիմի սիրահարներին: Երբ հասանք Լաստիվեր, բնությունը տեսնելուն պես սիրահարվեցի Տավուշի բնությանը: Սկսեցինք շարժվել առաջ, սկզբում ճանապարհը շատ հեշտ էր թվում, բայց հետո սկսեց դժվարանալ: Պետք է անցնեինք 3 կմ ճանապարհ, և նույնքան էլ հետ դառնայինք: Ոտքերով խաչեր էինք անում ու երգով-պարով առաջ գնում: Որքան մոտենում էինք Լաստիվերի ջրվեժին, այնքան ավելի էր մեծանում հետաքրքրությունը: Խըշշ-խըշշ…

Ամբողջ ճանապարհը քարքարոտ էր, ցեխոտ, երևի անձրևի արդյունքն էր: Գնում ենք, էլի ենք գնում, բայց չենք հասնում ջրվեժին… Շարունակում ենք քայլել…

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Մամյանի

Մեր դեմ իր դուռը բացեց դրախտը: Սկսեցինք հետազոտել տարածքը: Սովորության համաձայն սկսեցինք նկարվել, սելֆի անել: Մի խոսքով՝ հիանալի ժամանակ անցկացրինք… Վերադարձի ճանապարհը նույնպես սկզբում հեշտ էր և հաճելի, բայց երբ ծարավեցինք, իսկ ջուր էլ չունեինք, ճանապարհը սկսեց դժվարանալ: Ճանապարհի կեսից 2-3 հոգով մոլորվել էինք: Ճանապարհին մի սփյուռքահայ ջուր էր վաճառում, հարձակվեցինք ջրի վրա…

Վերջապես դուրս եկանք Լաստիվերից, և առաջին իսկ պատահած տեղում պառկեցինք հանգստանալու… Մեզ տեսնողը կմտածեր, թե անտուն մարդիկ ենք: Մեզ դեռ սպասվում էր երկար ու գեղեցիկ ճանապարհ դեպի Պարզ լիճ…

Լուսանկարը` Ռուսլան Ալեքսանյանի

Վարդավառին հաջորդեցին նորից ու նորից շարունակվող աշխատանքները: Մի պահ, երբ աշխատանքից հոգնած գլուխդ վեր ես բարձրացնում, թվում է, թե այդ աշխատանքներին վերջ չկա: Վարդավառից հետո էլ եկավ հացահատիկը հնձելու ժամանակը:

Լուսանկարը` Ռուսլան Ալեքսանյանի

Այրող արև, կոմբայնի խլացուցիչ ձայն և իրար հետ վեճի բռնված գյուղացիներ: Իմ ընտանիքը նույնպես մտնում է այն ընտանիքների թվի մեջ, որոնք հացահատիկ են ցանել: Մեր հողերն այդքան էլ մեծ չեն՝ իրար հետ վերցրած՝ 10 հեկտարին մոտ: Ճիշտ է՝ միշտ չէ, որ առատ բերք ենք ստանում, բայց ինչպես գյուղացիներն են ասում՝ էլածից գոհ կլինեն:

Լուսանկարը` Ռուսլան Ալեքսանյանի

Առաջին օրվա հունձը լավ ստացվեց, կոմբայնավարը գրեթե ավարտել էր իր աշխատանքը, սակայն մութը վրա հասավ: Գիշերն էլ անձրև եկավ և հաջորդ օրը անհնար էր հունձ անել:

Լուսանկարը` Ռուսլան Ալեքսանյանի

Երկու օր անց հունձը նորից վերսկսվեց, սակայն այդ օրն էլ չավարտվեց, քանի որ կոմբայնավարն իրեն լավ չէր զգում: Հաջորդ օրը վերջապես ավարտվեցին այդքան ձգձգվող աշխատանքները: