arxiv

Անտեղի մտքեր

-Ալլո:

-Ալլո, բարև ձեզ, Անիին կարելի՞ է:

-Մեկ րոպե,- ինձ է պատասխանում մի անծանոթ սառը ձայն, որը, թեև ինձ չգիտեր, սակայն կարծես թե սպասում էր իմ զանգին:

Սրտի թրթիռով սպասում էի, թե երբ կանցնի այդ «մեկ րոպեն»:

Վերջապես:

-Անին զբաղված է, մի քիչ հետո զանգահարիր, հա՞:

-Լա՛վ, ներեցեք:

Դե լավ, Անի՛, չուզեցիր, հա՞, պատասխանել: Նոր ընկերուհի ես գտել, հա՞, բայց նա քեզ ի՞նչ ընկերուհի, միայն նրա համար, որ մի քանի կցմցած լո՞ւր է քեզ պատմում: Քեզ հարկավոր չեն նրա կցմցած լուրերը, ո՛չ էլ նրա լարած «դավերին» ուշադրություն դարձրու: Այսինքն, չգիտեմ, քո գործն է: Ավելի լավ է դաս անեմ:

Արդեն 10 րոպե անցել է, միգուցե նորի՞ց փորձեմ:

-Ալլո:

-Ալլո, ներեցեք, Անին չազատվե՞ց:

-Ո՞վ է հարցնում:

-Փոխանցեք, որ Մանեն է:

-Մեկ րոպե:

Հեռախոսի միջից ինձ է հասնում.

-Անի՛, Մանեն է:

-Ասա՝ ես իրեն կզանգահարեմ,- այնքան թույլ է լսվում Անիի ձայնը, որ չեմ կարող նույնիսկ գուշակել` արդյո՞ք զայրույթ կա նրա ձայնի մեջ:

Անծանոթուհու ձայնը դարձյալ ինձ է դիմում.

-Մանե՛, Անին քեզ կզանգահարի:

Այս անգամ հեռախոսը ցած դրեցի մի ուրիշ զգացողությամբ:

Այո, հիմա հասկանում եմ, թե ինչ է եղել: Ինձանից նեղացել ես: Ի՜նչ հիմարն ես, չէ՞ որ մի պահ տեսա քո զայրացած հայացքը: Այո, հենց դա է պատճառը: Հասկացա. երբ ես ուրախանում էի մյուս ընկերներիս հետ, այդ ժամանակ մեկը թիկունքիցս հրում էր. Անին էր: Բայց, Անի՛, եթե դու իմ ամենամտերիմ ու ամենալավ ընկերուհին լինեիր, լսափողին կմոտենայիր: Չէ՞ որ ես այսօր տխուր էի և հազիվ էի հասցրել ուրախանալ, ու դու այսպիսի «պատմություն» սարքեցիր: Էլ մի շաբաթ չես ժպտա: Լավ, քո գործն է, դու ինձ չհասկացար:

Արդեն մեկ ժամ անցել է: Դաս էլ չեմ արել: Հեռախոսը զնգաց: Տխուր-տրտում վերցրեցի լսափողը:

-Ալլո, Մանե՛ ջան, կներես, իսկապես շատ զբաղված էի: Նոր կահույք ենք գնել, իրերն էի տեղավորում,- ուրախ ձայնով վրա բերեց Անին:

մարինե իսրայելյան

Կարապները

Երբ  սիրում են կարապները, երևույթը պակաս հետաքրքիր չէ, քան մարդկային սերը:  Ալեք Մանուկյան փողոցում գտնվող մանկավարժական համալսարանի դիմաց մի փոքրիկ լճակ կա` ուսանողների սիրելի վայրը դասամիջոցներին զբոսնելու համար: Սեպտեմբերից սկսեցի հետևել այդ լճակում ծավալվող մի քնքուշ սիրո պատմության: Երկու չքնաղ կարապներ էին ապրում այնտեղ, որոնք ուսանողների բազմաթրթիռ սրտերի հայացքների ներքո վայելում էին Աստծուց շնորհված մի բուռ կյանքը և վայելում էին սիրով: Աշնան ոսկեշղարշ տերևները պարուրել էին նրանց ջերմությամբ և թավշյա ջրերի վրա պարելով վերջին զուգապարը` ողջունեցին ճերմակ փաթիլներին: Նրանց ձմեռոց տեղափոխեցին: Ձմեռը շատ ցուրտ էր, ձեռքերս իրար շփելով հազիվ համալսարան էի հասնում, և քայլերս դեպի լճակ ուղղելու տրամադրություն չէր լինում. այդժամ ավազանում ո՛չ ջուր կար, ո՛չ էլ շորասազ կարապներ:

Այս տարի գարունը հեռվից վերադարձող սիրահարի նման սպասված էր, և երբ այն վերջապես եկավ, ճերմակափայլ թռչունները նորից զարդարեցին լճակն ու ուսանողների նախաքննական առօրյան:

Ասում են՝ ամեն լավ բան էլ շուտ է վերջանում, և յուրաքանչյուր գեղեցիկի հետևում էլ ինչ-որ ողբերգություն է թաքնված: Չքնաղ կարապազույգի դեպքում ողբերգականը նրանց ապագան էր: Մի գեղեցիկ առավոտ դասի գնալիս հանկարծ նկատեցի, որ լճակի մակերեսին գլուխը փետուրների մեջ սուզած, քնած օրորվում է կարապներից մեկը միայն, անհանգստությամբ սկսեցի պտտվել լճակի շուրջն ու փնտրել անմեղորեն քնած թռչունի ընկերոջը: Փոքրիկ մատույցի դռնակը, որ մինչ այդ միշտ փակ էր լինում, անփութորեն  բացված էր: Ես ոչինչ չգտա, հետո արթնացավ նաև իր ողբերգությունից դեռևս անտեղյակ կարապը. առաջին պահին վայելեց մաքուր, թարմ օդը,, հետո թեթևակի շուրջը նայեց, իմ տագնապը համաչափորեն ներարկվեց նրա երակների մեջ: Ցավագնորեն հետևում էի նրա հուսահատ շարժումներին, ճիչերին, բայց ընկերը այդպես էլ չհայտնվեց: Արդեն ուշանում էի, դասի գնացի: Դա դասերի վերջին օրն էր, որից հետո մոտ տասը օր ազատ էինք լինելու. առջևում քննություններն էին: Առաջին քննությանս սկսվելուց առաջ ահագին ժամանակ ունեի  և որոշեցի անցնել  ուսանողական առաջին տարվա ամենաջերմ ու գողտրիկ միջավայրը վերապրելու: Իսկ այնտեղ մնացել էր միայն ավարտի ու տխրության կենդանի խորհրդանիշը` միայնացած կարապը, կամ մի արարած, որ ժամանակին գեղեցկություն ու եթերային տրամադրություն էր սփռում շուրջը, հիմա նվաղել էր, նիհարել, հազիվ էր լողում այն ալիքների վրա, որտեղ երբևէ երջանկություն էր վայելել սիրելի ընկերոջ հետ: Նա այդպես երկար չէր ապրի:

Մարդիկ էլ են այդպես, չէ որ կյանքի սնուցիչը սերն է: Աստված սիրեց մարդուն, նրան կյանք նվիրեց ու մի հիասքանչ երկիր, սիրելու համար սիրտ տվեց, որ երջանիկ լինեն, հետո սահմանափակեց կյանքի տևողությունը ոչ թե մարդուն պատժելու համար, այլ որ ժամանակի սղությունը գիտակցելով` մարդիկ ավելի ջերմ, անկեղծ ու ուժգին սիրով  սիրեն, իսկ կարապներին էլ մարդկանց համար գեղեցիկ օրինակ ստեղծեց:

sona zaqaryan

Պայքարելու և հուսալու մասին

2015 թվականն էր, երբ իմացա մի ծրագրի մասին, որը երկու տարի հետո փոխելու էր կյանքս: Խոսքը Ֆլեքս (FLEX- Future Leaders Exchange program) ծրագրի մասին է: Հետո իմացա, որ նախորդ տարիների Ֆլեքս շրջանավարտները ճամբար են կազմակերպում Սիսիան քաղաքում և որոշեցի մասնակցել: Ճամբարում շատ նոր բաներ իմացա Ֆլեքսի մասին և այդ օրվանից անհամբերությամբ սպասում էի, թե երբ պետք է սկսվեն քննությունները, որ մասնակցեմ:

Եկավ շատ սպասված օրը, շատ լարված էի, մտածում էի, որ դժվար կլինի, ու անգամ առաջին փուլը չեմ կարողանա անցնել, բայց հաղթահարեցի:

Երկրորդ փուլն ավելի բարդ էր, բայց հույս ունեի, որ կանցնեմ (առհասարակ՝ ես միշտ հույս ունեմ, թեկուզ շատ չնչին ու փոքր): Հույսերս չարդարացան, որովհետև չկարողացա հաղթահարել երկրորդ փուլը: Հույսերը չարդարանալն ու հուսահատվելը տարբեր բաներ են: Իսկ ես չհուսահատվեցի: Մտադրվեցի, որ մյուս տարի անպայման նորից պետք է մասնակցեմ: Նույն ապրումների միջով անցնելով՝ հաղթահարեցի առաջին փուլը, երկրորդը՝ նույնպես:

Մեկ տարվա ընթացքում ես զգում էի, թե ինչքան եմ հասունացել, զգում էի առաջընթացս: Եվ, ահա, սկսվեցին երկար ու ձիգ հինգ ամիսները, որոնց ավարտից հետո պետք է իմանայի՝ արդյո՞ք ծրագրի հաղթող եմ ճանաչվել, թե՞ ոչ: Այդ ամիսների ընթացքում ամեն րոպե դրա մասին էի մտածում, կարծես ամեն ինչ ինձ հիշեցներ Ֆլեքսի մասին: Տարբեր կերպ էի տրամադրվում ու մտածում. «Սոնա, պատկերացնո՞ւմ ես զանգեն ու ասեն, որ անցել ես»: «Սոնա, իսկ եթե ասեն, որ չես անցել, ուրե՞մն… Ուրեմն մյուս տարի նորից կփորձեմ, կտխրեմ, բայց չեմ հուսահատվի»:

2017 թվականի մարտի 15-ն էր: Օրս հետաքրքիր և ուրախ էր սկսվել: Այդ օրերին անընդհատ զանգի էի սպասում, ամեն մի հեռախոսազանգ լսելիս՝ սիրտս արագ էր աշխատում: Դպրոցում էի, ՆԶՊ-ի ժամն էր, և հանկարծ հեռախոսազանգ եմ ստանում. «091-ով սկսվող համար է, պետք է որ «Ֆլեքսի» համար զանգեն»: Վերցրեցի հեռախոսը. «Սոնա, պատրաստ եղիր, կանցնես՝ շատ լավ, չես անցնի՝ ուրեմն, դա է ճիշտը»:

-Ալո, բարև ձեզ, Սոնայի հե՞տ եմ խոսում:

-Այո:

-Շնորհավորում եմ, դուք դարձել եք «Ֆլեքս» ծրագրի հաղթող:

Չգիտեմ՝ հետս ինչ կատարվեց, արցունքները ակամա գլորվեցին աչքերիցս.

-Սո՞ն, անցե՞լ ես,- բացականչեց Անին:

Գլխով արեցի, բոլոր ընկերներս եկան ու գրկեցին ինձ: Իմ կյանքի ամենահուզիչ պահերից մեկն էր, և ես լաց էի լինում: Կարծես երազ լիներ, մի քանի օր չէի կարողանում ուշքի գալ: Բոլորը շնորհավորում էին, տարբեր հարցեր տալիս:

Հետո սկսվեցին պատրաստությունները, ժողովները, հանդիպումները մյուս հաղթողների հետ: Կարող եմ վստահորեն ասել, որ հիմա մենք մի մեծ ընտանիք ենք, «Ֆլեքսի» հաղթողներից յուրաքանչյուրը մի վառ անհատականություն է, և համոզված եմ, որ ապագայում մեծ հաջողությունների է հասնելու:

Ֆլեքսը այն ծրագրերից մեկն է, որի շնորհիվ ես համոզվեցի, որ արդարությունը, ազնվությունը և տքնաջան աշխատանքը միշտ գնահատվում են, և որ միշտ պետք է հետևես երազանքներիդ՝ դրանք դարձնելով նպատակներ, ու երբեք չհիասթափվես:

Մեկ ամսից ես արդեն ԱՄՆ-ում կլինեմ՝ հեռու Հայաստանից, հարազատներից ու ընկերներից: Մեծ պատասխանատվությամբ եմ մոտենում դրան ու գիտակցում, որ սա կյանքի մի փուլ է լինելու, որը պետք է պատվով հաղթահարեմ: «Դրական տրամադրվենք և համբերատար լինենք»՝ ահա իմ կարգախոսը: Հուսամ, որ այդ կարգախոսը կյանքում ինձ շատ կօգնի:

Իսկ դուք սպասեք իմ հետաքրքիր նյութերին՝ արդեն ԱՄՆ-ից:

anna Baghdasaryan lori

Մեր բաժին արևը նվիրեցինք նրանց

Սովորական ամառային առավոտ էր: Արթնացա ու իմացա, որ ճամբար եմ գնալու: Անչափ ուրախ էի, որ կկտրվեմ համացանցից ու մուտք կգործեմ մի գեղեցիկ ու հեքիաթներով լի աշխարհ:

Ոգևորությունս սահմաններ չուներ: Ես անգամ մտքումս նկարում էի ճամբարային ամեն մի օրը՝ նոր ընկերներով ու հետաքրքիր խաղերով լի:

Ճամբարային պատկերացումներս էապես չէին տարբերվում իրականությունից: Երբ առաջին անգամ ոտք դրեցի ճամբար, մթնոլորտն ինձ անչափ գերեց:

Բայց մեր կողքի սենյակի աղջիկների հետ մենք, չգիտես ինչու, լեզու չէինք գտնում: Ես կամաց-կամաց ճնշվում էի այդ վիճակից, որովհետև մենք անընդհատ վիճում էինք: Այդ լարված վիճակը մեզ բոլորիս հիասթափեցրեց, և բոլորս արդեն երկրորդ օրը ցանկանում էինք վերադառնալ տուն:

Ու հանկարծ մի հիասքանչ միտք ծագեց իմ մտքում: Անմիջապես հավաքեցի իմ սենյակի երեխաներին ու պատմեցի գաղափարիս մասին: Բոլորն ինձ հետ համամիտ էին: Մենք մի գեղեցիկ տոպրակի մեջ հավաքեցինք մեր բերած «պաշարից» տարբեր քաղցրավենիքներ և ճանապարհվեցինք ուղիղ կողքի սենյակ՝ հաշտվելու նպատակով: Նրանք իսկապես այնքա՜ն բարի ու լավն էին: Արդեն հինգ րոպե անց մենք նույնիսկ մոռացել էինք, որ տարաձայնություններ ենք ունեցել, և մտերմիկ ու ջերմ զրույցով ծանոթանում էինք՝ միմյանց պարգևելով անսպառ ջերմություն:

Մեր բաժին արևը նվիրեցինք նրանց ու ստացանք հազարավոր արևներ, որովհետև աշխարհում չկա ավելի պայծառ ու ջերմ բան, քան մանկական բարի ու անկեղծ ընկերությունը:

Հալիձորի թութը հասել է

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Եթե չգիտես, որ թութ թափ տալը խառնաշփոթ մի բան է, մարդիկ էլ՝ հարսանքավորներ, ուրեմն հենց հիմա արի Հալիձոր: Թութ թափ տալու սեզոնն է:

Գրեթե ամեն օր՝ առավոտ ծեգին, տրակտորների անիվները շարժվում են դեպի մեր հին գյուղի՝ թթի ծառերով լցված այգիները: Հա, մի զարմացեք: Մեր գյուղում հարևաններով, ընկեր-բարեկամներով ձեռք ձեռքի տված գնում են թութը թափում, բերում ու մի քանի շաբաթ հետո մաքուր թթի օղի քաշում: Բա պիտի լավ օղի ունենան, որ ուղարկեն Մոսկվայում բնակվող բարեկամներին, կամ էլ հյուրերի մոտ գլուխ գովեն, թե ինչ որակյալ օղի են քաշում: Իսկ երեկոյան՝ արևը մայր մտնելուն պես, վերադարձող տրակտորների ձայնն եմ լսում նորից:

Տեսնել է պետք, թե ինչպես են թթով լիքը տակառները շխկշխկացնելով՝ թութը թափահարում: Արևից կարմրած այտերով ու գյուղական կոլորիտը լրացնող ցիլինդրով տղամարդիկ իրենց տեղն են զիջում կանանց, որոնք տրակտորի ձայնին հակառակ՝ փորձում են միմյանց հետ զրույցի բռնվել: Խոսում են առօրյա հոգսերից, երեխաների հաջողություններով հպարտանում, ծիծաղում: Իսկ վերջում էլ «օֆ» են քաշում, որ կյանքը շատ դժվար է, որ չեն հասցնում անգամ նկատել իրենց բալիկներին, կարգին սիրել ու վայելել կյանքը:

Չէ, գյուղացու կյանքը բարդ է, բայց լիքը, ամեն օրը՝ տարբերվող: Ոչինչ, որ շատ են աշխատում, չէ՞ որ դրանից մարդկային հարգանքն ու կամեցողությունը չի տուժում: Մարդիկ գիտեն՝ ինչպես դաստիարակել երեխաներին ու ցանկացած պարագայում մարդ մնալ:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Գյուղի թարմ օդն ու արևածագի հետ լսվող թռչունների ծլվլոցը ուրիշ գանձի հետ չես փոխի: Բայց, եթե տրակտորների ձայնը չեմ հասցնում լսել, ուրեմն «այլընտրանքային» զարթուցիչն է ինձ արթնացնում. հարևանը թութ է թափում: Նրա թթի ծառերն այնքան մեծ են, որ ճյուղերը գալիս կախվում են մեր տանիքի վրա: Թութը թափ տալիս այն ծեծում է մեր տանիքը: Մենք էլ թթի ծառեր ունենք: Փոքր են, բայց թութը պարտադիր թափ ենք տալիս: Էլ ավելի հետաքրքիր է անցնում պապիս այգում, երբ ահել-ջահելներով ու թոռներով պապիս հրահանգներով թութ ենք թափում:

3-4 տարեկան էի, երբ գնում էինք պապիս մաքուր ու խնամված այգին: Ամենքս մեր գործը շատ լավ գիտեինք: Ես, քանի որ փոքր էի, միայն հավաքում էի ծառերի տակի թութը, իսկ խոստացված պաղպաղակը ինձ էր սպասում: Տատս սիրով ճաշն էր պատրաստում: Նրա ճաշերը ոչ մի ուրիշ ուտեստների հետ չես համեմատի: Ուրիշ են՝ համով-հոտով: Քեռիս թթի ծառն էր բարձրանում, թափ տալիս թութը, շնչակտուր իջնում ու ագահաբար սառը ջուր խմում, ծխում: Դե, մյուսները սովորական գործերով էին զբաղվում. շոր էին փռում ծառի տակ, որ թութը լցվի վրան (մեր բարբառով այդ շորին ասում են քառխանա): Օրվա վերջում մի լավ շունչ էինք քաշում, ասես մի մեծ հոգսից պրծանք: Ծանր էր, բայց հաճելի, երբ պապիս գովեստի խոսքերն ու օրհնանքն էինք լսում: Հոգնածությունն էլ անցնում էր, երբ վազում էինք փողոց ու խառնվում մի գնդակի հետևից վազվզող երեխաներին:

Երբեմնի լավագույն ավանդույթները մինչ օրս էլ շարունակվում են, միայն ես եմ արդեն մեծացել: Տարիների ընթացքում միայն հասկացա, որ ինձ համար թութ թափելու համն ու հոտը սպասված պաղպաղակն էր, թթից քաղցրացած վարսերս, կարմրած այտերս ու ինքնամոռաց ինքս ինձ հետ խոսելը…

narek babayan

Հայի առանձնահատկություն №103

Քայլում եմ փողոցով, ծննդյանս օրն է։ Սովորաբար մենք ծննդյան տոները նշում ենք ժամը երկուսից հինգը։

Ընկերներիս տեսնելու եմ գնում, քնիցս մոտ կես ժամ առաջ եմ արթնացել։ Քայլում եմ եղբորս հետ, նա իր ընտանիքի հետ ծնունդիս հյուր էր եկել։

Ճիշտ հասկացաք. հյուրերը մեր տանն են, կենացս են խմում, երևի չգիտեն էլ, որ այնտեղ չեմ։ Դե դա էական չի մեզ մոտ։ Մեզ ասելով՝ հայերի։ Հա, մենք ուրախանում ենք նույն ձևով, անկախ առիթից ու պայմաններից։ «Եկա, կերա, գնացի» ենք էլի անում։ Գիտեք, ծնունդիս նախօրյակին մերոնց ասացի, որ չեմ ուզում նման կերպ նշել, մի պահ լուրջ կասկածեցին, որ ես կարող եմ Եհովայի վկա լինել։ Անիմաստ ա էլի, հաց ուտել ու ալկոհոլ օգտագործել ինչ-որ իրադարձության համար, բայց դե դարերից եկածն էլ էդ ա։

Մինչև էս տողը ոմանք կասեն, չէ, անկապ հաց չենք ուտում, պարում ենք էլ։ Լավ, պարում ենք էլ։ Բայց խոսքս էնքան նշման ձևի մասին չի, ինչքան միօրինակության։ Էսօր հաց կերեք, պարեք, բայց վաղը կարող եք արշավ գնալ, կամ խաղասրահ, չգիտեմ։ Ոչ թե ծնունդ՝ ուտել-խմել։ Հարսանիք՝ ուտել-խմել։ Քառասունք՝ ուտել-խմել… Հավերժական սովա՞ծ եք

Հենց սրա համար ա ատամհատիկը սիրածս տոնը, դե Նոր տարին չհաշված:  Նոր տարին ներքին լավ խորհուրդ ունի, սեղանների «քոփի փեսթին» չեմ նայում։

Կարծում եմ, միտքս որոշ չափով հասկանալի արտահայտեցի։ Սպասենք, երբ ղեկի առաջ ես ու տարեկիցներս կկանգնենք, կգա այդ օրը։

Laura Manukyan

Հետհաշվարկ

-Պապ, մի նորություն եմ ասում, բայց պիտի մաղարիչ անես,- ասաց եղբայրս ինքնագոհ հայացքով:

-Է՜, այ տղա, էլի սկսեցիր, ասա` տեսնեմ,- Արմանի նեղացած հայացքը տեսնելով պապն ասաց,- կտամ, կտամ, ասելիքդ ասա:

-Պապ, հոպարն էր զանգել, ասեց, որ գալիս են:

Պապիս աչքերն արցունքով լցվեցին, երկար էր սպասել այդ պահին:

Տատս էլ էր սպասում, մինչև վերջ: Բայց այդպես էլ չտեսավ: Տատս ինձ համար ամենակարևոր մարդկանցից մեկն էր, շատ եմ կարոտում, կրում եմ հենց իր անունն ու հպարտանում: Հիմա էլ, երբ պատմում եմ, հուզմունքս չեմ կարողանում զսպել: Խոսում եմ իր հետ միշտ, պատմում ամեն ինչ, ու հա, ինքը գիտի, որ հորեղբայրս գալիս է: Ինչո՞ւ եմ միշտ տատիկիս մասին ներկայով խոսում, որովհետև ինքն ապրում է, ապրում է իմ մեջ, ինձ հետ:

Հորեղբայրս տարիներ առաջ էր հեռացել Հայաստանից ու բնակություն հաստատել ԱՄՆ-ում, մոտավորապես տասներեք տարի առաջ: Ոչ թե հորեղբայրս, այլ հորեղբայրներս, բայց մյուս հորեղբայրս ավելի վաղուց էր տեղափոխվել և անցյալ տարի եկավ հայրենիք. ոչ պակաս երկար դադարից հետո:

Ճիշտ չէ այն միտքը, թե ծնողներնն ուրախ են, որ զավակները գնում են «ավելի լավ կյանք կառուցելու», նրանք մինչև վերջ սպասում են զավակներին, ինչպես տատս:

Շուտով կլրանա պապիս ութսուներորդ տարեդարձը, իսկ տատս, տատս էլ չկա:

Որոշել ենք մեծ շուքով նշել պապիս տարեդարձը, չէ որ ընտանիքս միասին է գրեթե: Ինչու գրեթե, որովհետև տատս է պակասում:

Տատս չկա, բայց նայում է մեզ վերևից, ու ջրում ծառը՝ իր սիրուց ծնված սիրո տոհմածառը:

Հետհաշվարկ. մնաց տասնհինգ օր:

karine nahapetyan

Ես սկսել եմ նեղանալ իմ երկրի համար

Վերջերս Եվայի հետ Հրազդանի դրամատիկական թատրոնի տնօրենի հետ թատրոնում նստած խոսում էինք: Եվան ասաց, որ գնում է Ամերիկա մի տարով: Պարոն Սարգսյանը հարցրեց, թե արդյո՞ք ծնողները դեմ չեն կամ, ասենք, կհարմարվի Եվան Ամերիկայում: Դե, Եվան էլ ասաց, որ զուտ սովորելու համար է գնում: Ես ուշադիր նրանց էի լսում ու շատ կտրուկ ասացի.
-Ուզում եմ ապրել ու մնալ Հայաստանում:
-Հալալ ա քեզ,- պատասխանեց պարոն Սարգսյանը:
-Ու հա, ես ուզում եմ հենց մեր գյուղում ապրել:
-Կարինե ջան, քո բախտը բերել ա, որ դու գյուղում ես ապրում. բոլոր մարդկային խառնվածքները քո աչքի առաջ են, կարող ես վերլուծել, գրելիք դարձնել, իսկ ի՞նչ անի այն երեխան, ով ծնվել է քաղաքում և իր ողջ կյանքում իր շենքի դիմաց որևէ հյուրանոց պիտի տեսնի: Չէ, հաստատ իմացած եղիր, որ բախտդ բերել է:

Հավատացեք, որ մեր քաղաքում լիքը խնդիրներ կան, որոնց մասին, վստահ եմ, դեռ շատ կխոսվի, դե, բնական է: Չկարծեք, թե ես դրանք չեմ տեսնում կամ չեմ խոսում դրանց մասին, բայց էդ ամենը չի խանգարում, որ ես իսկապես սիրեմ ու ձուլվեմ գյուղաշխարհին կամ, առհասարակ, քաղաքին:
Բայց սրա հետ զուգահեռ քայլում է մի այլ երևույթ. Ռուսաստանից ամառը հյուր եկած դեռահասների մի ստվար զանգված կա, ովքեր մեզ հարցնում են՝ ո՞նց եք էստեղ գոյատևում, ո՞նց եք սովորում եմ մի դպրոցում, որտեղ ճաշարան, դռնապահ կամ նորմալ պայմաններ չկան: Սկսում են զարմացած քեզ ն այել ու դրանով իսկ հասկացնել, որ, չէ, ինքը էստեղ չէր ձգի: Նման դեպքերում եմ ես հարցնում եմ՝ հայերեն գրել-կարդալ գիտե՞ս, տեղյա՞կ ես՝ ինչեր են կատարվում երկրի ներսում կամ, առհասարակ, երկրի հետ:
Հետո սկսում եմ քրքրել իրեն. տարբեր հարցեր եմ տալիս արվեստից, գրականությունից, գրքերից, ֆիլմերից ու հասկանում եմ, որ էս էրեխեն իր դպրոցից դուրս բան չգիտի, իր Black star-ից էն կողմ ոչ մի ճաշակով երգչի կամ խմբի չի ճանաչում, գրքեր չի կարդում, նորմալ ֆիլմեր չի դիտում, բայց դրա փոխարեն մարդը Հայաստանին «անտեր երկիր» պիտակն է կպցրել:

Անկեղծ եմ ասում, ես նման մարդկանց առաջ ինձ երբեք ու երբեք վատ չեմ զգացել: Որովհետև արի ու տես, որ իրենց ասած «անտեր երկրում» կամ, ինչպես իրենք են ասում, «քոսոտ» գյուղում մարդ կարող է զարգանալ, աճել, ճաշակ ձևավորել…
Ինձ պետք չեն իրենց ռուսաստանները և ամերիկաները, ինձ պետք են այն ճամփաները, որոնք ինձ միշտ տանելու են դեպի մեր տուն:
Ես սկսել եմ նեղանալ իմ երկրի համար և այն երազանքների համար, որոնք պետք է ու պիտի հենց էս երկրում իրականանան:

arxiv

Սուտը

Ես սկսեցի ստել։

Թե ինչպե՞ս եղավ դա, ոչ մեկին հայտնի չէ։ Դրա համար խուզարկու վարձելու կարիք չկա։ Այնպես որ, մի խառնվեք իրար։

Բայց, ախր, հասկանում եք, չէ՞, երբեմն ուղղակի անհնար է առանց ստելու։ Երբեմն էլ ճիշտ ես ասում, բայց չես կարող դիմացինին համոզել։ Սպառնալից ասում է՝ սուտ է…

Առաջին անգամ սուտ ասացի ժուռնալիստիկայի ուսուցչուհուս, բայց դա մի փոքրիկ, անմեղ սուտ էր՝ ի տարբերություն նրա, որ ասացի երեկ՝ դպրոցում։

-Աշխե՛ն, որտե՞ղ է գրականությանդ տետրը,-հարցրեց ուսուցչուհին։

-Ըը՜ը․․․,- դե արի բացատրի, որ ժամանակ չկար գրելու։

-Ես երեկ տվել էի Նարինեին, որ տնայինը արտագրի, տվել է Մարինեին, որն էլ այսօր բացակա է։

-Լավ,- ասաց նա։

Ես շունչ քաշեցի ու նստեցի։ Մի անգամ էլ ընկերուհիս ասաց․

-Աշխե՛ն, Լեոնտևի ձայներիզն ունե՞ս։

Սովորության համաձայն ասացի․

-Այո

-Վաղը կբերես, հա՞։

-Ինչպե՞ս բերեմ, որ չունեմ։

-Բա ասացիր՝ ունես։

-Ես նման բան չեմ ասել։

Ընկերուհիս ձեռքը դրեց ճակատիս, համոզվելու համար, որ ջերմություն չունեմ։

Լավ, էլ չշարունակեմ, թե չէ՝ էլի ինչ-որ սուտ կհնարեմ։

Դե, իսկ դու աշխատի՛ր սուտ չխոսել, դա լավ բան չէ։

Աշխեն Գրիգորյան, 13 տ․, 2001թ.

marine nikoghosyan

Ժենգյալով հաց՝ պատրաստված Կաքավասարում

Մենք ապրում ենք Արցախից շատ հեռու, բայց ունենք ղարաբաղցի հարսիկ: Մի օր որոշեցինք ժենգյալով հաց պատրաստել: Մեր գյուղում այդ բույսերից շատ քչերն են, որ աճում են: Բայց, եթե որոշել էինք, ուրեմն պետք է պատրաստեինք: Արցախից մեզ ուղարկել էին այդ բույսերից ամենակարևորը՝ կնձմնձուկը: Այս բառը ես այդպես էլ չկարողացա ճիշտ արտասանել:

Դե, պարզ էր, որ այդ մեկ բույսով ժենգյալով հաց չէինք կարողանա պատրաստել: Այդ իսկ պատճառով որոշեցինք այն Արցախի բույսերի փոխարեն պատրաստել Շիրակի բույսերով: Հավաքեցինք այն բույսերից, որոնք օգտագործում էինք առօրյայում՝ եղինջ (մեր բարբառով՝ ղըջի), սինձ, սոխուկ, և ամենատարօրինակ անուններով՝ չայիրչիրման և ճնճղպաշար:

Կաքավասարյան ժենգյալով հացը պատրաստ էր: Պարզ էր, որ արցախյանին չէր հասնի, բայց մեր տարբերակն էլ էր հետաքրքիր և շատ համեղ:

Համեցե՛ք Կաքավասար և համոզվե՛ք ինքներդ: