Հիմա դու հնարավորություն ունես հագիստ մտածելու, որ սա ես եմ հորինել, և ուշադրության արժանի չէ: Բայց եթե որոշեցիր չվախենալ տողերի քանակից ու կարդալ, ապա մի շտապիր ժամանակից շուտ երևակայել:
«Եթե երիտասարդը համր չլիներ, կկարողանար գոռալ, որ կյանքը հրաշալի է, ու թեև աչքերի առաջ թանձր մթություն է, բայց նա չի վախենում հավատալ լույսին և նրան, որ մի օր կտեսնի արևը, կքայլի նրան ընդառաջ, թեև հիմա հաշմանդամի սայլակի վրա է մաշում տարիները: Միակ բանը, որ կյանքը նրանից չէր խլել, լսողությունն էր: Ամեն օր նա լսում էր գետի ձայնը` նրա մյուս ափին փռված անտառի շշուկների հետ համադրված, լսում էր իր կողքով անցնող թռչնի թևերի ձայնը, ու գետի մյուս ափից ամեն երեկո ջուր խմող եղնիկի քայլերի ձայնը: Իր մտքում նա ուրվագծել էր այդ եղնիկին, որը սև աչքեր ուներ, փափուկ ու սպիտակ խալերով զարդարաված մորթի, և արագավազ ոտքեր, որի հետևանքով շատ շուտ էր թաղվում տարածության մեջ: Ինչևէ: Հուլիս ամիսն էր: Օրը նոր լույս էր հագել, երբ խնդրեց եղբորը իրեն կրկին գետի մոտ բերել: Երբ եղբոր քայլերի ձայնը դադարեց, նա ձեռնամուխ եղավ վաղեմի երազանքի իրագործմանը: Նա չէր ցանկանում այդ օրը ապրել այնպես, ինչպես ապրել էր երեկ և ինչպես պետք է ապրեր վաղը: Ցանկությունը գետի մյուս կողմում հայտնվելու, և եղնիկի ձայնը ավելի մոտիկից լսելու ավելի մեծ էր: Չէ որ իր լսողությունը երբեն ծառայում էր նրան նաև պատկերացնելու համար: Օրինակ, երբ թռչնի թևերի ձայնը ավելի ուժեղ է լինում, նա արդեն հասկանում է, թե ինչ թռչուն է դա, փաստորեն կարող ենք ասել, որ նա կիսով չափ տեսնում է նաև շրջակայքը: Այդ դեպքում ջրի ձայնից ինչո՞ւ չհասկացավ, որ հնարավոր չի լինի անցնել գետը, միգուցե նա հավատում էր իր արածին: Ձեռքերի օգնությամբ անվասայլակը հրեց դեպի գետ: Նրա հույսերն իզուր էին, ջանքերը` ապարդյուն, ձեռքերը մի պահ թուլացան, իսկ ջուրը անխղճորեն հրում էր նրան: Անվասայլակը շրջվեց, նա զգաց միայն հարվածը քարին և այլևս դադարեց որևէ բան զգալուց: Նա մեռավ մի ցանկության իրագործման համար, որ շատերի կողմից հիմարություն կդիտվեր: Ինչո՞ւ, նա էլ բոլորի նման ապրելու հնարավորություն ուներ և պարտավոր էր ապրել»:
-Վերջը հուսամ լավ է ստացվել, Արսեն, ի՞նչ կասես:
Փոքր ինչ լռելուց հետո Արսենն ասաց.
-Կարծում եմ, միայն լսողությունն ու հավատն էլ բավական էին, որ նա ապրի, դու պետք է վերջաբանը փոխես:
-Դե իհարկե ոչ, միայն մեկը բավական չէ ապրելու համար, իսկ հավատը դժվար ձեռքը վզովը գցեր ու ամուր պահեր նրան անվասայլակին:
-Լսիր, Կարեն, դու մի պտղունց լույս դիր վերջաբանի մեջ և կստացվի, հերոսդ կշարունակի ապրել:
Կարենը ընկերոջ հորդորը չհավանելով, խոր հոգոց հանեց;
-Լավ, ինչևէ, հիմա պետք է նոր ձայներիզ գնեմ, երեկոյան գյուղ եմ գնում, մայրս է ուզել:
-Այնուամենայնիվ, կարող ես փոխել, որպեսզի գիշերը հանգիստ քնես, մտածիր այդ ուղղությամբ:
Մեկ ժամ հետո Կարենը արդեն մեքենայում էր: Ստուգեց՝ վերցրել է բնակարանի բանալիները, մի անգամ ևս ստուգեց նոր գնված ձայներիզը, հետո միայն ճանապարհ ընկավ: Ճանապարհը բավականին երկար էր, իսկ գիշերը տարածել էր իր իշխանությունը, դժվար է երթևեկել գիշերով: Մի պահ նրա աչքերը, չդիմանալով կամքի գերագույն լարմանը, փակվեցին: Բայց մեքենայի` ճանապարհին արված անկանոն շարժումները արթնացրին Կարենին: Դա նրա երկրորդ հնարավորությունն էր: Նա, ճակատի սառը քրտինքը սրբելուց հետո, այլևս չքնեց ղեկին: Երբ գյուղ հասավ, արդեն լուսացել էր: Մտավ Ուսուցիչների փողոց, որի ամենածայրին գտնվող կիսաքանդ տունը իրենցն էր: Կանգնեցրեց մեքենան ու տուն մտավ: Հյուրասենյակից ձայներ լսվեցին:
-Դեռ վաղուց էր անբախտ, այդքան երիտասարդ ամուսինը մեռավ, հետո տղան թողեց ու գնաց քաղաքում ապրելու
-Հա, բայց տղուն շատ էր սիրում
-Ասում են, պետք է էս քանի օրը գյուղ գար:
Կարենը արագ հյուրասենյան մտավ, որը լիքն էր մարդկանցով, ծեր կանանց աչքերում միայն արցունքներ տեսավ, որովհետև ի զորու չէր նրանց աչքերում թաղված ափսոսանքը տեսնելու: Դա նրանից էր, որ նրա էությունը կույր էր: Արուսը լավ կին էր, իսկ նրան սպանողը կաթվածն էր…
…Եթե դուք հմարձակություն ունենաք պատկերացնելու գյուղի այդ փոքրիկ գերեզմանատունը, որտեղ շիրմաքարերը բնության ապտակներից չափազանց դեղնել են, հնարավորություն չտալով նույնիսկ կարդալ անուններն ու տարեթվերը, կտեսնեք այնտեղ Կարենին, իր ծնողների գերեզմանի առջև: Այդտեղ նա մի քանի խոսք ասաց, որոնք այդպես էլ չլսվեցին, հավանաբար դա նրանից էր, որ նրա էությունը համր էր: Գրական փորձերը անհաջողության էին մատնվում, աշխատանքը չնչին էր վարձատրվում, իսկ ծնողները նրան թողել էին միայն գյուղի կիսաքանդ մի տուն, որը վաճառելու փորձերը անհաջողության էին մատնվել: Այդ մտածմունքներով էլ հանեց դեռ ծոցագրպանում գտնվող ձայներիզը և զայրացած դեն նետեց…
Մի քանի օր գյուղի այդ տան լույսը վառ մնաց, իսկ հաջորդ օրը Կարենը փակեց դուռը, բանալին հանձնեց հարևանուհուն և պատրաստվում էր հեռանալ, երբ ինչ-որ մեկը նրա հետևից կանչեց.
-Եթե ինձ մի քիչ գումար տաս, ես սա կտամ քեզ,- Կարենը շրջվեց:
Նրա առջև 7-8 տարեկան մի երեխա էր, չափազանց նիհար, նրա վերնաշապիկը հազիվ էր երևում վրան, բոլոր կողմերից պատռված ու կեղտոտ էր: Տաբատը արդեն արունլվա եղած ծնկները չէր ծածկում:
-Դա ձայներիզ է:
-Լավ, ուրեմն ձայներիզը քեզ կտամ, եթե ինձ մի քիչ գումար տաս:
-Ես գումար չունեմ,- Կարենը շրջվեց ու քայլեց դեպի փողոցի այն կողմում կանգնեցված մեքենան: Նոր էր միացրել շարժիչը, երբ կրկին հանգցրեց այն: Իր մեջ կարծես մի ձայն արձագանքում էր, նա լսում էր այդ երեխայի ձայնը իր ականջներում: Նախ պատկերացրեց իրեն այդ ծանր վիճակում, հետո մոր հայացքը, իր անմարդկային քայլից հետո: Ու թեև էության այդքան թերություններին, նրան միայն լսողությունն էր մնացել ու հավատը, որ երեխան դեռ փողոցում էր: Իջավ մեքենայից ու շուրջը նայեց, բայց երեխան այդտեղ չէր: Սկսեց քայլել: Ու հենց այդ պահին հողի մեջ լավ չկանգնեցված մի էլեկտրասյուն մեծ աղմուկով ներքև ընկավ հենց իր կանգնած տեղը, իր հետ տապալելով հաղորդալարերի մի ամբողջ կապոց: Կարենը մի քանի րոպե շունչ քաշեց, և մինչ գյուղացիք դուրս կթափվեին տներից, մեծ աղմուկի պատճառով, նա վերցրեց իր տետրը և կրկին գրեց: Բայց վերջում առանց երկար մտածելու ավելացրեց. «Միայն մեկն էլ բավարար է ապրելու համար: Միայն պետք է կարողանալ ճիշտ օգտագործել դա: Սա մարդն է, ինչպես որ է: Բոլորն էլ օժտված են խոսելու, լսելու, տեսնելու ունակությամբ, բայց արդյո՞ք դրանք վերաբերվում են նաև էությանը»: Ու թեև հիմա քո աչքի առջև այս բառերն են, դու վստահ ես, որ հասկանում ես դրանք: Հիմա ես քեզ հնարավորություն կտամ ասելու.
-Թող նրա հերոսը շարունակի ապրել, որ ինքն էլ կարողանա գիշերը հանգիստ քնել…
Ու շարունակում եմ նկարել` ծառերի բողբոջները, տերևները, յասամանը, խոտի դեզը: Փորձում եմ մեղվին բռնացնել բողբոջի վրա, մեկը ստացվեց: Ամպերն էլ շատ սիրուն են, ամեն ինչ միախառնվում ու ձուլվում է, ու հասկանում եմ, որ իրոք, մեր երկիրը, մեր ծառերը, մեր ամպերը, մեր ամեն ինչը շատ սիրուն է:
