Mishel Harutyunyan

Սուրբ Սարգիսը

Երիտասարդների ամենասիրած տոներից մեկը Ս. Սարգիսն է։ Հայերը այն նշում են մեծ շուքով։ Ս. Սարգսի տոնը հայ եկեղեցու շարժական տոներից է և նշվում է հունվարի վերջին կամ փետրվարի սկզբին։ Ս. Սարգսի ծիսակատարություններից միայն մեկ սովորույթ է մինչ օրս պահպանվել, այնինչ հնում տոնը այլ ձևով է նշվել։ Օրինակ՝ հայերը հնգօրյա պահք էին պահում, ցորենից խաշիլ և փոխինձ էին պատրաստում։ Ուրբաթ գիշերը տանտիկինները սկուտեղի վրա փոխինձ էին լցնում, հարթեցնում և դնում պատուհանի գոգին։ Նրանք վստահ էին, որ Ս. Սարգիսը իր ձիով այդ գիշեր պիտի այցելի իրենց, և որպես իր այցելության նշան, ձիու պայտի հետքը պիտի թողնի փոխինձի վրա։ Որպեսզի Ս. Սարգիսը հեշտությամբ մտներ տուն, շատերը տան դուռը բաց էին թողնում։ Շաբաթ առավոտյան բոլորը շտապում էին տեսնելու՝ Ս. Սարգիսը այցելե՞լ է արդյոք իրենց: Եթե հանկարծ նշմարվում էր ձիու պայտի հետքը, անչափ երջանկություն և հաջողություն էր սպասվում այդ ընտանիքում, և այդ մասին իմանում էին բոլորը՝ բարեկամները, հարազատները, հարևանները։ Սակայն լինում էին դեպքեր, երբ մարդիկ իրենք էին պայտը հպում փոխինձին։ Դրա համար էլ կային մարդիկ, որոնք չէին հավատում այդ ամենին։ Մայրս պատմում է.

-Ս. Սարգսի տոնի նախորդ ուրբաթ գիշերը, բոլորի նման, մենք էլ էինք փոխինձով սկուտեղ դրել տանիքին։ Առավոտյան, երբ տեսանք դրոշմած  փոխինձը, շատ ուրախացանք, սակայն դրա հետ մեկտեղ, նաև շատ զարմացանք։ Փաստորեն Սարգիս զորավարը գիշերն այցելել էր մեզ, և որպես նշան, թողել էր իր ձիու պայտի հետքը։ Ում էլ պատմում էինք, չէին հավատում, կարծում էին՝ մենք էինք հպել պայտի հետքը փոխինձին։

Ուրբաթ երեկոյան, չամուսնացած աղջիկներն ու պատանիները, նույն այդ փոխինձից աղի բլիթ էին պատրաստում և ուտում։ Գիշերը՝ երազում, ով իրեն ջուր տար, նա էլ պետք է լիներ իր փեսացուն կամ  հարսնացուն։ Տատիկս ասում է, որ նաև հետևում էին, թե ինչ բաժակով են ջուր տալիս իրենց՝ կավե, արծաթե, թե ոսկյա։ Եթե ջուր էին տալիս ոսկյա բաժակով, ուրեմն ընտրյալը հարուստ մարդ է լինելու, եթե կավե՝ ուրեմն աղքատ, իսկ եթե արծաթե՝ ուրեմն այդքան էլ հարուստ չի լինի։ Ս. Սարգսի տոնը հռչակվել է Երիտասարդների օրհնության օր։

Gayane Avagyan

Նյութ` չգրելու մասին

Ամառվանից սովորություն է դարձել ամեն երեկո մեկ բաժակ տաք թեյով 17.am–ի նյութերը կարդալը: Կարդալը, զարմանալը, հետո բոլորին պատմելը, որ նման խելացի պատանի լրագրողներ կան, ու միայն 17.am-ը ունի իրենց նմանը: Չեմ կարող հաշվել, թե մինչև այսօր քանի նյութ եմ հասցրել կարդալ (էդպես նաև իմ խմած թեյերի քանակը կարելի էր հաշվել), բայց մի բան հաստատ կարող եմ ասել` բոլոր նյութերը տարբերվում են իրենց իմաստով, ասելիքով, հետաքրքրությամբ: Մեկ-մեկ նյութերի այնպիսի վերնագրեր են լինում, որ ուզում եմ րոպե չկորցնել, բացել ու կարդալ նյութը: Ու հետո նոր հասկանում եմ, որ նյութը ավելի հետաքրքիր էր, քան վերնագիրը: 

Ծանոթներիցս, ընկերներիցս շատերը հետևում են կայքին ու ասում են, որ բոլոր նյութերը լավն են, տարբերվող, որ շատ սիրուն են գրում բոլորը, այստեղի բոլոր նյութերը տարբերվում են մնացած լրատվական կայքերի նյութերից: Այնքան պարզ, հասարակ, բայց միևնույն ժամանակ՝ տեղին բառերով են գրված: Արտասահմանում բնակվող ծանոթներս էլ են հետևում կայքում տեղադրվող լուսանկարներին: Թվում է, թե չկա մի թեմա, մի պատմություն, որը չկա կայքում:

Հիմա կասեք, թե ես ինչու եմ ուշ-ուշ գրում: Փորձեմ արդարանալ:

Վերջերս թեմաների սով է ի հայտ եկել ինձ մոտ: Թղթակիցների նյութերը կարդալով` հասկանում եմ, որ միայն ես չեմ, որ ինչ-որ բան եմ ուզում գրել, բայց գրել չեմ կարողանում: Վատ բան է, երբ ուզում ես ինչ-որ բանի մասին պատմել, բայց թեմա չի գտնվում: Ամեն ինչ սպառվել է ասես: Ճանապարհին քայլելիս ծնված մտքեր, թեյ խմելիս ծնված մտքեր, դաս անելիս ծնված մտքեր. ինչ վատ է, երբ գալիս են ու գնում: Մտքերիս մեջ կազմում եմ նյութը, մոտենում համակարգչին, ուզում եմ գրել, բայց հենց բացվում է պատուհանը՝ մտքերս գնում են: Թողնում եմ այդ միտքը, որը մտածելիս լավ հոդվածի նյութ էր թվում, փորձում եմ գտնել մյուս թեման գրելու համար: Այս անգամ էլ` թեման լինում է, բառերն են կորչում: Ճիշտ պահին ուղղակի մոտդ թուղթ ու գրիչ պահել է պետք, որ գրի առնես մտքերդ, թե չէ մտքերդ հավաքել ու նույն բանը նորից մտածել չես կարողանում:

Ու, հա, ես մի կարևոր բանի մասին եմ ուզում պատմել անընդհատ, բայց չեմ կարողանում: Ուշադրություն եմ դարձնում շուրջս կատարվող իրադարձություններին, պատմություններին, որ պատմում են, բայց հիշում եմ, որ այդ պատմության, այդ դեպքի մասին բազմիցս խոսվել է:

Թեմաների չլինելը մի կողմից, ժամանակ չլինելն ու մտքերս հավաքելը՝ մյուս, խանգարում են նյութ գրելուն: Կգրեմ, անպայման կգրեմ, բայց, երևի ճիշտ է, որ լավագույն նյութերը, գրքերը, ֆիլմերը առանց պլանավորելու են ստեղծվում: Թուղթ ու գրիչ է միշտ պետք պահել մոտդ:

serine harutyunyan

Դու էլ ես լավը

Եթե ինձ հարցնեն, թե աշխարհում ինչն եմ ամենաշատը սիրում, ես առանց մի վայրկյան անգամ մտածելու կպատասխանեմ ՝ մանուկների պարզությունն ու անկեղծությունը, նրանց հոգու մաքրությունը, միամտությունը: Երևի բոլորն են փոքր ժամանակ այդքան լավն ու բոլորին սիրելի լինում: Ու երևի ինձ նման՝ շատերն են սիրում այդ փոքրիկներին: Փորձեք նույն հարցը տալ մեծերին ու փոքրերին: Շատ դեպքերում 6-7 տարեկան երեխայի պատասխանը ձեզ ավելի դուր կգա, քան ավելի մեծ տարիքի մեկինը:

Մեծերը շարունակ բողոքում են ինչ-որ բանից, շարունակ դժգոհում, իսկ փոքրե՞րը: Նրանց պատասխանները երբեմն քեզ ուժ են տալիս առաջ գնալու: Նրանց պատասխանները ամենաանկեղծն են, ամենապարզը: Երբեմն ավելի շատ նախընտրում եմ զրուցել փոքրերի, քան թե հասակակիցներիս հետ: Փոքրերի հետ դու էլ ես փոքրանում, անկախ քեզանից մտքերդ էլ՝ ավելի անկեղծ են դառնում:

Դասամիջոցներին հաճախ եմ գնում մեր ամենափոքրիկ դպրոցականների դասարան, մանավանդ, որ նրանցից շատերն արդեն ճանաչում են ինձ, ու միջանցքում կամ փողոցում տեսած ժամանակ էլ այնպես ջերմ ու անկեղծ են ժպտում, որ կարծես այս սառնամանիքին ամառային ջերմություն են սփռում շուրջս: Մի ժպիտ, ու ես մոռանում եմ, որ հոգնած եմ, որ շատ դաս ունեմ: Սիրում եմ փոքրիկներիս, սիրում եմ, երբ միջանցքում ինչ-որ մեկը մոտենում է, իր փայլուն աչուկներով նայում ինձ ու ամաչելով ասում. «Բարև, ո՞նց ես…»: Դե արի ու մի ժպտա, արի ու էլի շարունակի ցրտից դողալ այդքան ջերմությունից հետո…
Էլի փոքրիկներիս դասարանում էի, նայում էի նրանց խաղին, բայց մտքերով մի ուրիշ տեղ էի: Չգիտեմ ինչու, մտքովս անցավ, որ մի քանիսին հարցնեմ, թե ով է իրենց հերոսը: Տղաներից մեկին ասում եմ.
-Սամսո՞ն, մի հարց տամ՝ կպատասխանե՞ս:
-Չէ՛:
-Բայց ինչի՞, ընդամենը մի հարց:
-Չէ՛:
-Սպասի, մի վազիր: Դու ինձ չե՞ս հիշում:
-Չէ՛:
-Չե՞ս հիշում, որ մի քանի ամիս առաջ ձեր տուն լիքը մարդիկ էին եկել, որ կինո էին նկարում ձեր հարևանի ապաստարանում:
-Հա, հա, հիշեցի: Դու էլ էիր եկել իրանց հետ:
-Հա, հա, ես էլ էի եկել: Հիմա մի հատ հարց տամ՝ կպատասխանե՞ս:
-Հա:
-Ինձ կասե՞ս՝ ո՞վ է քո հերոսը:
-Հերո՞սը, էդ ո՞րն ա:
-Դե, հերոսը այն մարդն է ում դու շա՜տ-շա՜տ ես սիրում, ում ուզում ես նմանվել, ով քեզ համար ամենաուժեղ մարդն է, դե, այդպես էլի…
-Հա՜, ոչ մեկն ա:
-Վա՜յ, չկա՞ մարդ, ում շատ ես սիրում, ով շատ ուժեղ է, ում կուզես նմանվել…
-Կա, մի մարդ ա, էն որ տելեվիզրով ցույց են տալի:
-Հա՞, ո՞վ է էդ մարդը…
-Չգիտեմ, անունը մոռացել եմ…
Սամսոնը վազեց միջանցք՝ խաղը շարունակելու: Ես այդպես էլ չիմացա, թե ով է Սամսոնի հերոսը:
Մի քանի րոպե մնում եմ նստած ու նայում գրատախտակին նկարող երեխաներին : Հետո մոտենում եմ նրանց ու հարցնում.
-Էրեխե՞ք, էս ի՞նչ եք անում,- ամենաաշխույժը՝ Նարեն պատասխանում է.
-Ես խզբզում եմ, Կարինեն էլ ջնջում ա:
-Չես խզբզում, շատ սիրուն ես նկարում: Նա՞ր, կլինի՞ քեզ մի հարց տամ:
-Հա, տուր:
-Նար, ինձ կասես՝ քո հերոսը ո՞վ է:
-Թամարիկը:
-Թամարի՞կը, բա ինչի՞ է ինքը քո հերոսը:
-Որովհետև ես իրան շատ եմ սիրում:
-Իսկ բացի Թամարիկը, էլ ո՞վ է քո հերոսը:
-Մեկ էլ դու:
-Ե՞ս… Ինչի՞…
-Դու էլ ես լավը:
-Լավ, ճուտո, դե գնա նկարի, ապրես…
Ես էլ եմ լա՞վը… Հա՞ որ… Դե փաստորեն, էլի: Ես Նարեի համար լավն եմ, հա, ու անգամ Նարեի հերոսն եմ:

Դե ասեք, այս անկեղծությունից ու պարզությունից ավելի սիրուն, ավելի կարևոր ու թանկ բան կա՞… Ընթերցողս, միշտ հիշի՛ր՝ դու էլ ես լավը… Միգուցե դո՞ւ էլ ինչ-որ մեկի հերոսն ես, երևի…
Կամ էլ չէ, չգիտեմ… Բայց, դու էլ ես լավը…

ofelya hovhannisyan

Բրազիլիայից ուղևորվեցինք դեպի Հնդկաստան

Կար մի ժամանակ, երբ բրազիլական սերիալները մեծ տարածում էին գտել Հայաստանում, և դեռ ավելին՝ բոլորը կլանված նայում էին այդ սերիալները: Սակայն 2016 թվականին, ավարտելով բրազիլական սերիալների փուլը, շրջադարձ կատարեցինք դեպի Հնդկաստան:

Ես կցանկանայի, որ հեռուստատեսությամբ այնպիսի  հաղորդումներ ցույց տային, որոնք հետաքրքիր կլինեն երեխաների համար։ Հոգեբանական հաղորդումներն էլ հաճելի կլինեն մեծերի համար: Իսկ ամենակարևորն այն է, որ մեր սերիալները չնմանվեն բրազիլական սերիալներին, քանի որ մեր ապագան կառուցող երեխաները չեն կարող դրանցից որևէ լավ բան սովորել: Սակայն այս ամենի մեջ ամենավատն այն է, որ շատ երեխաներ սկսել են նմանակել օտար ազգերի ավանդույթները, և եթե այսպես շարունակվի, իմ կարծիքով՝ մենք կսկսենք մոռանալ մեր սեփական ավանդույթները։ Դրանից խուսափելու համար պետք է մեր ավանդույթները ներկայացնող հաղորդումներ և ֆիլմեր հեռարձակենք։ Այդպես մեր ապագա սերնդի համար կարևոր գործ արած կլինենք: Լավ է, որ երեխաները, ինչո՞ւ ոչ,  նաև մեծերը տեղեկանում են օտար ազգերի ավանդութների մասին, սակայն պետք չէ նմանակել դրանք։

Ինձ թվում է, որ սա հասարակությանը հուզող հարց է, և մի օր հաստատ դրանց տված վնասները գլուխ կբարձրացնեն:

Ani v. Shahbazyan

Եղեգնաձորում տուն վարձելու ժամանակն է

Երրորդ դասարանում էի, երբ մայրիկս որոշեց ինձ դաշնամուրի տանել: Իմ սրտով էր, քանի որ սիրում էի դաշնամուրի «ծընգծընգոցը»: Ընդունվեցի Եղեգնաձորի երաժշտական դպրոցը: Հիշում եմ՝ առաջին անգամ, երբ գնացի դասի, ուսուցչուհիս խնդրեց ինչ-որ բան նվագել: Ես էլ նվագեցի իմ հորինած ստեղծագործությունը: Ինձ թվում է՝ կպատկերացնեք, թե ինչ ահավոր էր: Այդ պահին բոլորը սիրեցին գրատախտակի խզխզոցի ձայնը: Վերջացնելուն պես ուսուցչուհին գովեց ինձ և ասաց, որ լավ եմ նվագում: Իհարկե, այդպես ասաց, որ ինձ լավ զգամ, դե առաջին անգամն էր: 

Դաշնամուր նվագելը այնքան էլ հեշտ չէր, ինչքան ես էի պատկերացնում: Յոթ տարի պետք է սովորեի: Մայրիկիս խնդրում-աղաչում էի, որ ին ձ այլևս չտանի դաշնամուրի: Բայց նա ոչ մի բան չէր անում և ինձ բացատրում էր, որ պետք է մինչև վերջ սովորեմ: Ես հիմա շնորհակալություն եմ հայտնում նրան, որ ուշադրություն չի դարձրել խոսքերիս: Իսկապես, շատ բարդ տարիներ էին, բայց հետաքրքիր ու արկածային օրեր էլ են եղել: Հիշում եմ, թե ինչպես Մալիշկա գնալու փոխարեն նստեցի Ջերմուկի ավտոբուսը և գնացի Վայք: Լավ, այդպես մի նայիր, դա շատ երկար ու հետաքրքիր պատմություն է: Հա, մոռացա ասել, նաև երգչախմբում եմ երգել: Մասնակցել եմ տարբեր համերգների ու մրցույթների: Մի կաթիլ անգամ չեմ փոշմանում այն տարիների համար, որոնք նվիրել եմ երաժշտությանը, երգին, արվեստին: Ինձ համար մեծ առավելություն է, որ կարողանում եմ դաշնամուր նվագել, երգել, գիտեմ երաժշտական տերմիններ:

Յոթ տարի շաբաթական երեք օր, եթե ոչ ավելի, գնում էի Եղեգնաձոր: Այ դա իրոք սարսափելի էր: Արդեն ամեն ինչ անգիր գիտեի: Գիտեի, թե այդ օրը որ գույնի ավտոբուսն է գալու, գիտեի՝ ում եմ հանդիպելու: Ես նույնիսկ ինձ համար առանձին նստատեղ ունեի ավտոբուսում: Չգիտեմ՝ ինչու, այդ նստատեղը համարյա միշտ ազատ էր լինում, ու ես միշտ այնտեղ էի նստում: Այդ նստատեղը համարում էի իմը, իմ սեփականը: Ես այնքան հաճախ էի լինում ավտոբուսի մեջ, որ մեկ-մեկ ամաչում էի: Մտածում էի՝ հիմա վարորդը կմտածի. «Էլի էս աղջիկը»: Շաբաթվա մեծ մասը լինում էի Եղեգնաձորում: Ծնողներս կատակելով ասում էին, որ կարելի է Եղեգնաձորում տուն վարձել, որ հենց այնտեղ էլ մնամ. համ չէի հոգնի, համ էլ փող չէի ծախսի:

Ժամանակի ընթացքում ամեն ինչին էլ սովորեցի ու հարմարվեցի: Ութ տարեկանից սկսվեց իմ «երաժշտական կյանքը», որը մինչև վերջ կշարունակվի: Երաժշտությունը փոխեց ինձ, իմ պատկերացումները ամեն ինչի մասին:

Հա, ի դեպ կիթառ նվագել սովորելու մեծ ցանկություն ունեմ: Հայրիկիս գնամ ասեմ, որ Եղեգնաձորում տուն վարձելու ժամանակն է:

hasmik givargizyan

Հաշվետվության ճիշտ ժամանակը, առա՛ջ

Չգիտես ինչու, բայց տարեվերջին ֆեյսբուքյան էջս լցվեց ընկերներիս հաշվետվություններով, որոնք սկսվում էին մոտավորապես այսպես. «Բոլորն անում են, ասացի ես էլ ինձ հաշվետվություն տամ…»:

Ու գրում են մի տեքստ, որն իր նախադասությունների քանակով համարժեք կլիներ 17.am-ի նյութերից շատերին: Համաձայն եմ, նոր տարին շատերը համարում են նոր կյանքի սկիզբ: Իսկ ես համարում եմ հին կյանքը նորովի շարունակելու ևս մեկ, ու սովորականից ավելի մեծ հնարավորություն: Մտածում էի՝ տեսնես ինչո՞ւ են իրենք իրենց հաշվետվություն տալու փոխարեն հանրությանը հաշիվ տալիս: Հետո մի քիչ էլ մտածեցի ու հասկացա, որ երբեմն մենք ասելու, կիսվելու, ու մեզ լսողների կարիք ենք զգում: Հիմա ինքս էլ դրա կարիքն եմ զգում, ու քանի որ ես նման հաշվետվություն չեմ տվել ո՛չ ինձ, ո՛չ էլ հանրությանը, մի հետաքրքիր առաջարկ ունեմ մեզ՝ 17-ի թղթակիցներիս. հաշվետվությունները տեղափոխել սեփական ծննդյան օրվանից որոշակի ժամանակ առաջ: Այդպես մենք իրար լսելու ու իրարով հանգի՜ստ հպարտանալու ժամանակ կունենանք, ինչպես նաև մեր արած քայլերի արդյունավետությունն ավելի պարզ կտեսնենք, առանց ամանորյա հրաշքի փոշու: Չգիտեմ՝ դուք համաձայն եք, թե ոչ, բայց ես կսկսեմ:

Շուտով 16 եմ դառնալու: Քիչ առաջ կարդում էի մեկ տարի առաջ գրած նյութերս, որոնցից մի քանիսը չէին հրապարակվել: Փորձում էի գտնել սեփական սխալներս ու հիմա՝ մեկ տարի անց, ուղղել դրանք: Մեկ տարվա ընթացքում կարծես փոխվել եմ: Ինձ համար կարևոր մի օր արթնացա ու սկսեցի սեմինարների հաճախել: Պատահական գտա աղջիկների առաջնորդության ու զարգացման ամառային դպրոցի (Արքանե) դիմում-հայտը: Լրացրի ու ուղարկեցի, նույնիսկ համարձակություն էի ունեցել մոռանալ հայտի մասին, մինչ էլեկտրոնային հասցեիս նամակ ստանալու օրը: Ինձ համար այս ամենը նոր էր, ու ճամբարից հետո տուն վերադարձա ծավալուն ու հետաքրքիր գիտելիքներով զինված, իհարկե նաև նոր ծանոթություններ հաստատած: Հա, ի դեպ, ամառային դպրոցում գտնվելու ընթացքում հասցրի նաև «Մանանայի» Դիլիջանի ճամբարի հայտն էլ լրացնել: Դեռ նոր էի վերադարձել, երբ նամակ ստացա նաև «Մանանայից»: Կարծես երջանկությունն ամբողջ աշխարհից հավաքած ու ինձ նվիրած լինեին: Գնացի Դիլիջան, ու ինչպես սպասվում էր, լավ ժամանակ անցկացրի, նոր ընկերներ ու անմոռանալի հիշողություններ ձեռք բերեցի: Տուն վերադառնալուն պես շարունակեցի դեռ առաջին ճամբարից կիսատ մնացած գործս՝ փոքր դրամաշնորհային ծրագիր գրեցի: Ի ուրախություն մեր գյուղի գրադարանի ընթերցողների, շահեցի այն ու բացի հին գրքերը վերանորոգելուց, 13 նոր ու պահանջված գրքեր նվիրեցի գրադարանին: Ցավոք, այդ ընթացքում փոքր-ինչ ծուլացա նյութեր գրելու հարցում, փոխարենն ուրախ էի, որ դեռ առաջին ճամբարից ինձ ծանոթ աղջիկները իմացան 17-ի մասին ու իրենք էլ սկսեցին թղթակցել: Հետո էլի սեմինարներ, նյութեր, դպրոցական խառնաշփոթ կյանք: Գուցե այս ամենը ավելի ակտիվ կյանք ունեցող մարդկանց համար նույնիսկ ծիծաղելի թվա, բայց սա մեծ երջանկություն էր ինձ համար: Ես գոհ եմ իմ կյանքի 15-րդ տարուց ամբողջությամբ: Ես Հասմիկն եմ, ու արդեն մեկ տարի է թղթակցում եմ 17-ին. ահա և իմ հաշվետվությունը:

Սիրով կսպասեմ նաև քո հաշվետվությանը: Կարևորը հիշի՛ր, ամեն ինչ ժամանակի ընթացքում կսկսի հարթվել:

davit aleqsanyan

Օֆ, է, մի ժամ էլ կա

Վեցերորդ ժամն էր: Անկապ նստած էի դասի: Դասամիջոցի զանգը հնչելուն պես դուրս եկա դասարանից, բայց հանկարծ հիշեցի, որ դեռ մի ժամ էլ դաս ունենք, և մտքիս մեջ ասացի. «Օֆ, է, մի ժամ էլ կա»:

Իմ չսիրած դասերից մեկն էր: Նորից անհավես նստած էի: Որոշեցի նյութ գրել: Տանը չեմ հասցնում գրել: Նյութս գրելու հետ մեկտեղ մտքով հասա երազանքներիս անհավատալի գոյություն չունեցող դպրոցը՝ Հոգվարթս: Լավ, սա մի կողմ: Վերադառնանք դասարան: Ընկերս դաս էր պատմում, իսկ ես, նստած նրա առջև, լսում էի ինչ-որ ագահություն, խիղճ, քրիստոնեություն և այլ նման բառեր: Դե, Հայոց եկեղեցու պատմության ժամն էր: Դասին ուշադիր չէի և հանկարծ.

-Դավիթ, արի դասդ պատասխանիր,- լսվեց ուսուցչուհու ձայնը: Դե, ուզած-չուզած պիտի պատասխանեի:

-Ալեքսանդր Մանթաշյան, Գալուստ Գյուլբենկյան, Ալեք Մանուկյան…

Սկսեցի դասս պատմել: Դե, պատմել ասածն էլ ճիշտ չէ. գիրքս շրջել, կարդում էի: Զանգը խփեց: Մի տեսակ ալարելով վեր կացա, գիրքս դրեցի պայուսակումս ու գնացի տուն: Լավ, սրանից հետո էլ երևի հետաքրքիր չի լինի:

eva khechoyan

Ակնոցը միշտ մեր քթին էր

«Եթե երբևէ՝ հետամուտ լինելով երջանկությանը, դուք նրան գտնեք, ապա ակնոցը փնտրող պառավի նման կհայտնաբերեք, որ այն միշտ եղել է ձեր քթին»:
Հենրի Շոու

Ինչո՞ւ հոդվածս սկսեցի այս խոսքերով: Պառավը, ով շարունակ փնտրում է իր ակնոցը, Հայաստանն է, որը դարեր շարունակ փնտրում է իր երջանկությունն ու իր դժբախտությունների մեղավորներին, մինչդեռ նրա բոլոր դժբախտությունների պատճառն առաջին հայացքից աննշան թվացող փաստերն են: Հիմա ինքներդ կհամոզվեք:

Սպիտակ, կապույտ, կարմիր… Ռուսաստանի դրոշը, որում սպիտակ գույնը խորհրդանշում է ազգի առատաձեռնությունն ու անկեղծությունը, կապույտը՝ հավատարմությունը, ազնվությունն ու կատարելությունը, իսկ կարմիրը՝ քաջությունն ու սերը: Երկրի խորհրդանիշ է ընտրվել դրոշ, որը խորհրդանշում է բարձր բարոյական արժեքներ:

Արգենտինայի դրոշը` երկնագույն ու սպիտակ զոլեր, իսկ կենտրոնում՝ արև: Համաձայն առավել տարածված տեսակետի՝ ամպերի, երկնքի և արևի մարմնավորում:

Կանադայի դրոշը`կարմիր ու սպիտակ գույներ՝ կենտրոնում թխկու տերևով: Խորհրդանշում է  Կանադայի ափերը ողողող երկու օվկիանոսները և նրանց միջև տեղակայված պետությունը: Թխկու տերևը խորհրդանշում է ազգի միասնությունը:

Հունաստանի դրոշը` 9 հորիզոնական զոլեր՝ կապույտ և սպիտակ: Դրոշի վերին ձախ անկյունում սպիտակ խաչ: 9 զոլերը նույնացվում են ազգային կարգախոսի («Ազատություն կամ մահ») 9 վանկերի հետ, իսկ խաչը խորհրդանշում է պետական կրոնը՝ քրիստոնեությունը:

Իսկ այժմ վերլուծենք Հայաստանի դրոշը՝ կարմիր, կապույտ, ծիրանագույն: Վաղ տարիքից սովորում ենք, որ կարմիրը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի թափած արյունը, կապույտը՝  խաղաղ երկինքը, իսկ ծիրանագույնը՝ աշխատանքը: Այս դեպքում ի՞նչ խորհուրդ ունի գույների այս դասավորությունը: Ինչու՞ են խաղաղ երկինքն ու աշխատանքը խորհրդանշող գույները  իրենց տեղը զիջում արյան խորհրդանիշ կարմիր գույնին: Ինչո՞ւ դրոշի նախագծողները հաշվի չեն առել այն պարզ հանգամանքը, որ ազգի գլխավերևում պետք է լինի խաղաղ երկինքը և ոչ թե նրա թափած արյունը:

Իսկ այժմ վերլուծենք մի քանի երկրների օրհներգերը:

Մարսելիեզ՝ Ֆրանսիայի ազգային օրհներգը։ Հեղինակն է ֆրանսիացի պոետ և կոմպոզիտոր Ռուժե դը Լիլը։ Մարսելցիները այդ երգը երգելով Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության ժամանակ օգնության հասան Փարիզին։ Պատերազմական հիմն է, որը կոչ է անում կռվի դուրս գալ ժողովրդի և հայրենիքի թշնամիների դեմ։

Ուկրաինայի օրհներգի բառերի հեղինակն է Պավել Չուբինսկին: Դառնալով հանրահայտ Արևմտյան Ուկրաինայում՝ հայրենասիրական ոտանավորը աննկատ չանցավ ժամանակի կրոնական գործիչների ուշադրությունից։ Նրանցից մեկը՝  հայր Միխայլո Միխայլովիչ Վերբիցկին, որն իր ժամանակի հայտնի երգահաններից էր, Չուբինսկու ոտանավորով ոգեշնչված, երաժշտություն գրեց նրա համար: Արդեն 1917 թվականին երգը սկսեց օգտագործվել որպես պետական օրհներգ։

Շվեյցարիայի օրհներգը նույնիսկ ներառված է երկրի կաթոլիկ և ավետարանական եկեղեցիների աղոթագրքերում: Սա բոլորովին զարմանալի չէ, քանի որ օրհներգում կան նման տողեր.

«Երբ շառագունում են Ալպերը, աղոթեք, ազատ շվեյցարացիներ, աղոթեք»:

Հիմա հիշենք Հայաստանի օրհներգի պատմությունը: Օրհներգի տեքստը վերցված է Միքայել Նալբանդյանի «Իտալացի աղջկա երգը» բանաստեղծությունից, որը սկսվում է հետևյալ տողերով.

«Մեր հայրենիք, թշվառ, անտեր,
Մեր թշնամուց ոտնակոխ,
Յուր որդիքը արդ կանչում է
Հանել յուր վրեժ, քեն ու ոխ»

Ի՞նչ սկզբունքով է ընտրվել մեր երկրի հիմնը, և մի՞թե ժամանակի մտավորականությունը չկարողացավ ավելի նպատակահարմար տարբերակ ընտրել: Մի՞թե հնարավոր չէր երկրի խորհրդանիշի հիմքում ներդնել ավելի վեհ գաղափարներ: Միգուցե այս «աննշան» հանգամանքերն էլ ինչ-որ տեղ ազդեցություն են թողնում մեր երկրի ճակատագրի վրա ու փոխում բոլորիս կյանքի ընթացքը:

syuzi kostumyan

Մտածել ցրտի՞, թե՞ սովորելու մասին

Մեր քաղաքում` Սպիտակում, կան բազմաթիվ հիմնահարցեր, որոնք ինձ և մյուս քաղաքացիներին շատ են հուզում: Այդպիսի հարցերից է ցայտաղբյուրների պակասությունը, հետիոտնի անցման գծերի բացակայությունը, լուսակիրների բացակայությունը, որոշ փողոցներում գիշերային լուսավորության բացակայությունը, մի շարք դպրոցներում՝ ջեռուցման խնդիրը և այլն: Վերջինիս հետ կապված նշեմ, որ շատ կարևոր հիմնահարց է, որովհետև երեխան պետք է կրթվի բարենպաստ պայմաններում:

Մեր դպրոցը ջեռուցվում է բավականին լավ, սակայն կան բազմաթիվ ծանոթ ընկերներ, ովքեր պատմում են, թե ինչ վատ է իրենց դպրոցը  ջեռուցվում: Մի քանի տարի առաջ, երբ ես սովորում էի մեկ այլ դպրոցում, այնտեղ ջեռուցումը թույլ էր, այդ իսկ պատճառով ես հաճույքով չէի գնում դպրոց: Նստում էինք վերարկուներով, ձեռնոցներով, քանի որ գրիչը բռնելիս անգամ դժվարություն էր առաջանում:

Իմ կարծիքով, այդ պայմաններում սովորել հնարավոր չէր: Մարդու միտքը կենտրոնանում է մրսելու, այլ ոչ թե ուսուցչի ասածները ընկալելու վրա: Ընկերներիցս մեկը մի օր ինձ պատմեց, որ իրենց դպրոցի աշակերտների կեսից ավելին չի հաճախում դպրոց ցրտի պատճառով, իսկ հիվանդություններն առավել տարածված են դարձել աշակերտների շրջանում: Այս հիմնախնդիրը կարևոր է թե՛ առողջության, և թե՛ կրթության համար:

jora petrosyan

Մի պահ պատկերացրեք

Փակում ենք աչքերը։ Պատկերացնում ենք տեխնիկապես զարգացած մի հսկա քաղաք, որը շրջապատված է ապակե թաղանթով, որտեղ ամեն ինչ և բոլորը թռչում են։ Ի հայտ են եկել նոր կենդանիներ, ինչու չէ, նաև խոսող կենդանիներ։ Թռչում են ավտոմեքենաները, իսկ 10-20 հարկանի շենքերին փոխարինել են անծայրածիր երկնաքերերը։ Ամեն քայլափոխի վրա ռոբոտներ են։ Մարդկանց հետ մի մոլորակում ապրում են այլմոլորակայինները՝ երկու պոզիկներով, կանաչ մարմնով, դուրս ցցված աչքերով, 4 մատներով: Մարդիկ ծնվում են՝ իրենց վրա դաջած մահանալու ամիս-ամսաթիվը։ Դեֆորմացվել են նաև մարդիկ. արդեն ունեն կատվի աչքեր, մեծ գլուխ, համակարգչային ձայն…

Լավ, հերիք է, արդեն բացում ենք աչքերը։ Ասես դժոխք լինի, բայց բոլորը հենց դրան են ձգտում։ Վստահ եմ` մարդկությունը հասնելու է այդ օրվան։ Մոտ 10 տարի առաջ «տեսազանգը» տեսնում էինք միայն ֆանտաստիկ ժանրի ֆիլմերում, իսկ հիմա՞։ Թափանցիկ համակարգիչները նույնպես աներևակայելի բան էին, իսկ հիմա՞։ Հիմա նույնիսկ մարդու ծնվելու ժամանակ արդեն ասում են, թե երբ պիտի մահանա։ Վազում ենք, մենք ուղղակի վազում ենք ժամանակից առաջ։ Նոր հայտնագործություններ, որոնք ավելի ու ավելի են բանական մարդուն դարձնում ռոբոտ։ Ձգտում ենք միշտ քաղցր պտուղին` չիմանալով, թե քաղցր լինելով` դա արդյո՞ք վտանգավոր չէ մեզ համար։